B.S.P. 4E
GENT-EEKLO
12 SEPTEMBER
Jaargang.
N".
1896.
R
DE TROUW * ï e e r f a i t e c a M , s n u l a i ie tóanp fler arluriioHa vrouwen. Wij vrouwen van den nieuwen tijd zijn verplicht elkander bij te staan. Vereenigd konden wij de wereld overwinnen.
Hoofdagente voor België: Emilie Claeys, Kleistraat 95, Gent.
Bedaetie en Administratie:
N. VAN KOL, Aywaille bij Luik.
Kan vrij de man zijn waar de vrouw In slavenkeetnen zucht ?
lulioiul : Allerlei Indrukken. - Vrouwenbeweging. — Onderwijs voor meisjes. — Het onzichtbare Goede. — De innerlijke schoonheid. — Onze strijdpenning. — Beecher Stowe. — Opmerkelijk. - België ontwaakt. — Bladvulling. Strijdpenning.
Allerlei Indrukken. Ik had uitgezien naar de reis n a a r Londen als iets geheel n i e u w s i n ^ m i j n leven, en n a a r het Congres als een bron van overstelpende i n d r u k k e n , van oneindige geestdrift. Beiden s t e l d e n m i j t e l e u r . M a a r u i t d e s c h i p b r e u k mijn e r h o o g g e s p a n n e n v e r w a c h t i n g e n h e b ik t o c h veel gered w a t ik niet m e e r zou willen missen. H e t b e g i n o n z e r c a m p a g n e , d e o p t o c h t e n de r e u z e n m e e t i n g in Hydepark,beloofde alles goeds. L a n g vóór d e n b e s t e m d e n tijd v e r z a m e l d e zich e e n t a l r i j k e en g e e s t d r i f t v o l l e m e n i g t e in d e n o m t r e k v a n V i c t o r i a - E m t a n k m e n t , een breede s t r a a t , door een ijzeren h e k g e s c h e i d e n v a n een v a n L o n d e n ' s f r a a i e g r o e n e squares (parken). Mannen met vruchtenkarren, vrouwen met b l o e m e n , j o n g e n s m e t c o u r a n t e n en b r o c h u r e s , verkoopers en verkoopsters van roode roosjes en strikjes en andere socialistische insignes, d o o r k r u i s t e n r o e p e n d en s c h r e e u w e n d de w o e l i g e m e n i g t e . V r i e n d e n o n t m o e t t e n e l k a a r e n vlogen juichend, m e t hartelijk uitgestrekte handen, o p e l k a n d e r t o e . D e l e g a t i e s v o r m d e n zich alreeds tot groepjes, triomfkarren posteerden zich, m u z i e k i n s t r u m e n t e n wierpen n u en dan een overheerschend-juichenden toon t e m i d d e n van h e t vroolijk, d o c h n i e t l u i d r u c h t i g gejoel. G r o o t e , Donte v a a n d e l s d o e m d e n op a a n d e n h o r i z o n t , v r o o l i j k e , h e l l e k l e u r e n p a r e n d a a n h e t blijde m e n s c h e n g e g o n s en hetgegolf der bewegingen, die nog geen spoor van v e r m o e i d h e i d vertoond e n . H i e r en d a a r b l o n k d e h e l m v a n e e n politie a g e n t , die d a a r s t o n d als luxe-artikel, w a n t de m e n i g t e gedroeg zich onberispelijk : geen r u w woord werd er gehoord, geen l o m p e n s t o m p g e g e v e n of o n t v a n g e n . De g e e s t d r i f t e n h e t doel w a a r t o e m e n t e s a m e n k w a m , d e e l d e n a a n d i e s t e e d s a a n g r o e i e n d e m a s s a een z e k e r e n a tuurlijke courtoisie mede, de oprechte, welwill e n d e c o u r t o i s i e die m e n bij a l l e s o c i a l i s t i s c h e m e e t i n g s en o p t o c h t e n w a a r n e e m t , e n d i e d o e t
|
Drukker en Hoofdagent voor Holland : W . H. Vlieireii, te Maastricht.
I
Abonnementsprijs per jaar f 1,50 = fr. 3,00, vooruitbetaling. — Losse nummers 3 ct.
bij
d e n k e n a a n de b r o e d e r l i j k e v r i e n d e l i j k h e i d , w e l k e l e d e n e e n e r v e r d r u k t e g o d s d i e n s t i g e s e k t e elk a n d e r in h u n k e r k g e b o u w e n b e w i j z e n . W a n t j o n g e I d e é n v e r z o e n e n en v e r b r o e d e r e n h u n n e aanhangers. Een coquet, wispelturig zonnetje bescheen d a t g e h e e l e t o o n e e l v a n l e v e n en b e w e g i n g . D u n n e w o l k j e s z w e e f d e n p l a g e n d o v e r o n z e hoofden, een druppeltje zendend b i e r e n daar, also m de g e e s t d r i f t op de proef t e s t e l l e n . Doch d e z e liet z i c h n i e t b l u s s c h e n d o o r e e n d r e i g e m e n t uit den hooge, en op het bepaalde u u r s t e l d e de s t o e t , die zich a l s v a n zelf v o r m d e , zich i n b e w e g i n g . M u z i e k voorop e n tal v a n velocip e d i s t e n , d a a r n a d e a a n z i e n l i j k e m a s s a d e r afg e v a a r d i g d e n , o m e n bij d e 800. E n a c h t e r d e z e de o n a f z i e n b a r e s t o e t d e r v a k v e r e e n i g i n g e n , m u z i e k k o r p s e n , d e e l n e m e r s . A l l e s te s a m e n o n g e v e e r 200,000 m a n . I n blijde s t e m m i n g , p r a t e n d m e t de v r i e n d e n of de v r e e m d e n n a a s t w i e m e n liep, g i n g h e t door eenigo van L o n d e n ' s aanzienlijkste strat e n . V a n vele r i j k e h u i z e n w a r e n de b l i n d e n g e s l o t e n ; m a a r de n i e u w s g i e r i g e bewoners h a d d e n zich toch, steelsgewijs, voor een der vens t e r s verzameld om te kijken n a a r den optocht v a n d&tplebs. I n d e e e n v o u d i g e r h u i z e n verd r o n g e n de t o e s c h o u w e r s e l k a n d e r a a n de vens t e r s e n o p d e b a l c o n s ; e n op e e n h o o g g e l e g e n plat d a k s t o n d , k a l m e n g r a c i e u s a l s een s t a n d beeld, e e n a a r d i g k a m e r m e i s j e , d e brides v a n h a a r m u t s j e w a p p e r e n d in d e n w i n d , d e n s t o e t te overzien. W a s haar h a r t m e t degenen die s t r i j d e n , óók voor h a a r ? Voor de s p i e g e l r u i t e n d e r deftige c l u b s s t o n den oude rijke heeren m e t kale hoofden, en zagen toe. En op s o m m i g e r bleek gelaat z a g ik een t r e k v a n a n g s t , als v e r t e g e n w o o r d i g d e d i e k o l o s s a l e s t o e t v a n d e m o k r a t e n en p r o l e t a r e n h u n geweten, a l s l a g e n zij op h u n s t e r f b e d , gekweld door den a n g s t voor een mogelijk G o d s g e r i c h t , gefolterd d o o r de h e r i n n e r i n g a a n de z o n d e n die zij voor e i g e n r e k e n i n g of i n g e m e e n s c h a p m e t a n d e r e n b e d r e v e n , m e t visio e n e n v a n s t r a f en v e r g e l d i n g , die h e t k l a m m e a n g s t z w e e t d e d e n p a r e l e n op h u n g e l a a t . . . . E n o m d e n m o n d v a n a n d e r e n z a g ik e e n vera c h t e l i j k e n l a c h , a l s de g r i j n s v a n e e n s a t e r . D o c h wij t o g e n d a a r h e e n m e t fleren blik en e l a s t i s c h e n t r e d , o n d e r h e t t r i o m f a n t e l i j k geschal der klaroenen. W a n t m e t ons w a s het R e c h t e n h e t I d e a a l , n i e t o n s w a s de W i l o m d e
34
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW
m e n s c h h e i d t e v e r l o s s e n • u i t de b o e i e n v a n o n d e r d r u k k i n g , z e l f z u c h t en e l l e n d e ; m e t o n s w a s h e t overstelpende bewustzijn v a n dat heer lijke E x c e l s i o r , d a t d e a r m e z w a k k e m e n s c h h e i d b e l e t o n d e r t e g a a n in h e t m o e r a s h a r e r z w a k h e d e n e n h a r t s t o c h t e n . I k geloof n i e t d a t v e l e n o n d e r die 200,000 op d a t o o g e n b l i k d a c h t e n a a n den ontzachlijken rijkdom, opéën gestapeld in die h u i z e n , e n v e r t e g e n w o o r d i g e n d e e n zee v a n o n r e c h t t e r e e n e r e n v a n lijden t e r a n d e r e r zijde ; a a n d e z o n d e n r e g i s t e r s d i e r o u d e h e e r e n , m e l d i n g m a k e n d v a n zoo m e n i g e b e w u s t e of o n b e w u s t e m i s d a a d j e g e n s h e t volk, j e g e n s d e m e n s c h h e i d , j e g e n s de h e l d e n , d e n k e r s e n m a r t e l a r e n d e r I d e e , die g e w e e s t zijn of n o g zijn. I k geloof n i e t d a t i e m a n d e i g e n l i j k d a c h t , m a a r d a t a l l e n g e d r a g e n w e r d e n door e e n h e e r l i j k , m a c h tig, b e z i e l e n d gevoel, d a t a l l e n e l e c t r i s e e r d e , d a t a l l e n v e r h i e f ' b o v e n z i c h zelf, b o v e n d e alledaagschheid van h u n gewone doen en denken. W a a r m e n s o c i a l i s t i s c h e c o n g r e s s e n beoor d e e l t , e n in de e e n e s c h a a l l e g t h u n f o u t e n , h u n o n v o l k o m e n h e d e n , d e t e l e u r s t e l l i n g e n d i e zij geven, m a g m e n niet verzuimen daartegen te d o e n o p w e g e n de m a c h t i g e zedelijke i n v l o e d e n d e g r o o t e z i e l s v e r h e f f i n g die s o m m i g e m o m e n t e n k e n m e r k t , — ook al l i g g e n die m o m e n t e n b u i t e n het eigenlijke congres. • E n n o g a l t o o s c o q u e t t e e r d e de zon m e t o n s , n u eens ons toelachend m e t open gelaat, dan de zachte s c h a d u w van wazige wolkjes over ons u i t s p r e i d e n d ; d a n w e e r zich v e r b e r g e n d a c h t e r een dreigend zwart gevaarte. . . . Op den h o e k v a n H y d e p a r k g e k o m e n , waai de s t o e t e e n b o c h t m o e s t m a k e n , m o e s t m i j n l u s t o m den t o c h t ten einde toe m e d e te m a k e n , het gewonnen geven aan eene onoverkomelijke v e r m o e i d h e i d . D u s z e t t e i k m i j , bij g e b r e k e v a n b a n k e n in de n a b i j h e i d , n e d e r o p e e n ijzeren b a l u s t r a d e e n liet d e n s t o e t l a n g s mij defileeren. H e t e e n e v a a n d e l v o l g d e op h e t a n d e r , in e e n s c h i e r o n e i n d i g e r e e k s . De E n g e l s c h e v a a n d e l s zijn n i e t s c h i l d v o v m i g , z o o a l s d e m e e s t e d e r B e l g i s c h e b a n i e r e n ; ook w o r d e n zij n i e t g e d r a g e n d o o r é é n m a n . H e t zijn k o l o s s a l e v i e r k a n t e l a p p e n , a a n b e i d e zijden b e s c h i l d e r d m e t e e n z i n n e b e e l d i g tafereel, o m g e v e n m e t e e n r a n d v a n b o n t e a r a b e s k e n e n e e n of m e e r i n s c r i p t i e s . T w e e m a n n e n d r a g e n h e t g e v a a r t e , d a t vrij h a n g t aan een dwarsstok tusschen twee draag. s t o k k e n ; e n v i e r m a n n e n h o u d e n de l a n g e koorden m e t k w a s t e n die a a n weerzijden neer h a n g e n . E e n rijke f a n t a s i e s c h i j n t de E n g e l s c h m a n n i e t t e h e b b e n ; de t a f e r e e l e n , a r a b e s k e n e n k l e u r e n v e r s c h i l l e n , m a a r de v a r i a t i e d a a r in i s t o c h n i e t r i j k ; e n ' t i s altijd d a t zelfde g r o o t e , r e c h t e , plooiioos n e e r h a n g d e v i e r k a n t e d o e k . ' t H e e f t i e t s p l o m p s en s m a k e l o o s , e n doet, onwillekeurig, i e m a n d s gedachten afdwa len naar den traditioneelen Engelschen toerist m e t zijn leelijk c o m p l e e t c o s t u u m v a n b o n t g e r u i t e stof e n zijn s t i j v e n h o e d m e t g r o e n e voile. T o c h , d e e e r s t e 20 a 30 v a a n d e l s m a a k t e n e e n z e k e r e n i n d r u k o p m i j . Die g r o o t e l a p p e n , bol w a p p e r e n d o p e e n s t e r k e r w o r d e n d e n w i n d , d e d e n m i j d e n k e n a a n de z e i l e n v a n e e n s c h i p , e n e e n o o g e n b l i k z w e e f d e e r e e n s c h o o n visi oen vóór m i j : het Socialisme, h e t groote m a c h t i g e v a a r t u i g , d a t de g e r e d d e m e n s c h h e i d d r a a g t o v e r . den oceaan der tijden . . . . Doch w e l d r a d r u k t e m i j de e e n t o n i g h e i d d i e r s t e e d s wederkeerende vierkante lappen, opduikend uit het groen eener laan en verdwijnend in de
vlakte van H y d e p a r k , in een e e u w i g eenerlei. E n ik d a c h t t e r u g a a n d e n a r t i s t i e k e n o p t o c h t t e Z ü r i c h : de v a k v e r e e n i g i n g e n i n h u n e i g e n aardige w e r k k o s t u u m s , de zinnebeelden, werk t u i g e n en p r o d u c t e n v a n h u n a r b e i d d r a g e n d e ; de t u i n l i e d e n , bijv. m e t h u n b r e e d e s t r o o h o e d e n , w a a r o p zij e e n b l o e m of t a k j e g r o e n g e s t o k e n h a d d e n ; m e t h u n groene, m e t een tip opge slagen werkboezelaars, h u n hakten, hun spaden, h u n m a n d e n vol b l o e m e n e n v r u c h t e n ; — e n d e s m a l l e , sierlijke, b e k r a n s t e , in p l o o i e n n e e r vallende v a a n d e l s ; en de tallooze kartels ; en de k l e i n e , i n h e t w i t g e k l e e d e m e i s j e s m e t roode p h r y g i s c h e m u t s e n op het lokkige, zwie rende h a a r . . . Dat w a s een optocht! . . . En ik d a c h t a a n d e b e r o e m d e B e l g i s c h e s t o e t e n , die w e k e n v a n t e v o r e n w o r d e n v o o r b e r e i d m e t al d e n ijver, e i g e n a a n h e t m e e s t s t o e t e n l i e v e n d e volk v a n g e h e e l d e w e r e l d : o p t o c h t e n waarin hartstochtelijke actualiteit schitterttegen een achtergrond van historische herinneringen ; o p t o c h t e n , w a a r n a a r de v r i e n d e n g a a n zien a l s n a a r een gemeenschappelijk petekind, h u n trots e n h u n glorie, e n d e v i j a n d e n of o n v e r s c h i l l i g e n a l s n a a r e e n f e e s t v e r t o o n , e e n s t r e e l i n g deiz i n n e n door k l e u r e n v o r m e n b l o e m e n g e u r e n puike muziek. Ook d e m u z i e k in d e n o p t o c h t t e L o n d e n liet veel t e w e n s c h e n o v e r ; de t r o m p e t t e n k l o n k e n onbeholpen en de wijsjes der pijpers w a r e n mager en eentonig. Doch een m e n s e n k a n n i e t m e e r g e v e n d a n hij heeft. De E n g e l s c h m a n m i s t n u e e n m a a l d e n fijnen s m a a k e n d e n h a r m o n i s c h e n kleurenzin der F r a n s c h e n , den m u z i e k a l e n a a n l e g d e r D u i t s c h e r s en f r a n s e h e B e l g e n , e n d e n g e h e e l e n i g e n en e i g e n e n , o n o vertroffen t a k t d e r B e l g e n , v o o r a l d e r G e n t e n a a r s , o m een optocht te m a k e n tot iets histor i s c h - a r t i s t i e k s , w a a r i n de ziel v a n h e t g e h e e l e v o l k leeft, z i c h o p e n b a a r t en g e n i e t . H e t d o e t e r n i e t t o e . De E n g e l s c h m a n gaf w a t hij h a d : de m a c h t i g e i n s p i r a t i e v a n 200,000 e r n s t i g e , moedige, vastberaden m e n s c h e n , bijeengeko m e n o m i n h e t g r o o t s t e p a r k v a n de g r o o t s t e en m e e s t bevolkte s t a d der wereld, een ontzachlijke internationale betooging te houden ten gunste van den wereldvrede. En iets h a d d e n s o m m i g e dier vaandels dat i e m a n d t o t t r a n e n t o e r o e r d e : zij d r o e g e n d e s p o r e n v a n b l o e d i g e n s t r i j d . De v a a n d e l s d e r dok- en d e r m i j n w e r k e r s w a r e n a a n f l a r d e n g e s c h o t e n in h u n w e t t i g e n strijd o m h e t b r o o d h u n n e r v r o u w e n en kinderen. In 1889 h a d d e b e k e n d e w e r k s t a k i n g d e r d o k w e r k e r s plaats, w a a r i n m a n n e n als Tom Mann, John B u r n s enz. zulk eene schitterende rol s p e e l d e n . 180.000 d o k w e r k e r s , a a n g e v u u r d door h e t n o g slechts kort geleden b e h a a l d e suc ces der g a s a r b e i d e r s , d a t voor h e n de oorzaak w a s g e w e e s t zich te v e r e e n i g e n tot een m a c h t i g s y n d i c a a t , verzetten zich als één m a n t e g e n eene dreigende loonsvermindering ; het k w a m t o t b o t s i n g e n ; e r w e r d d o o r z o n e n d e s v o l k s ge • v u u r d op h e t volk, — de v a a n d e l s d e r d o k w e r k e r s zijn d a a r o m t e g e t u i g e n d a t d e o p s t a n d e lingen, overtuigd v a n h u n goed recht, pal s t o n d e n i n d e n s t r i j d — d i e n zij t e n s l o t t e wonnen. I n 1890 h e r h a a l d e z i c h dezelfde g e s c h i e d e n i s m e t 200.000 m i j n w e r k e r s , m e t h e t z e l f d e r e s u l t a a t voor de bedreigden. Neen, uit een oogpunt v a n schoonheid en bevalligheid beschouwd, w a s de optocht n a a r H y d e p a r k niet artistiek, niet fantastisch genoeg.
GEEN SLAAP IS ZOO TEN VOLLE SLAAP ALS DE VROUW. Maar h a d hij, b e s c h o u w d uit een sociaal-historisch oogpunt, wel artistieken praal noodig ? Die d o o r s c h o t e n v a a n d e l s g a v e n e r e e n h o o g e w i j d i n g a a n ; zij s t e m p e l d e n d e e e n t o n i g h e i d e n de onbeholpenheid tot de naïveteit v a n het kind, d a t de w a a r h e i d z e g t in o n g e z o c h t e , s o m s ongekuischte termen. W a t mij v e r d e r i n d i e n o p t o c h t trof w a s e e n e c o r p o r a t i e v a n e n k e l J o d e n . I k w e e t n i e t of in a n d e r e l a n d e n d e J o d e n als Joden z i c h v e r e e n i gen en er eigen v a a n d e l s enz. op n a h o u d e n . I k v i n d h e t flink. I k h e b a l t o o s e e r b i e d g e v o e l d v o o r e e n J o o d die e r r o n d e n o n b e v a n g e n voor uitkomt, te behooren tot eene vaak verachte m a a r v o l s t r e k t n i e t v e r a c h t e l i j k e n a t i e . E n in onz e n tijd v a n o n t w a k e n d b r o e d e r s c h a p s - e n solidar i t e i t s g e v o e l , v e r v a l l e n t o c h ook l a n g z a m e r h a n d de r e d e n e n w a a r o m d e J o d e n z i c h w e l e e n s o v e r h u n a f k o m s t s c h a a m d e n . Z o o l a n g ik z e z i e n k j n o o g d e ik d e z e flinke z o n e n I s r a e l s n a ; b e h a l v e d a t ik s y m p a t h i e v o o r h e n g e voelde w a r e n en ook eenige beeldschoone oostersche typen onder.
35
w e g m e t d e n ' r e g e n , die d e v o e t p a d e n in b e e k j e s d e e d v e r k e e r e n . Doch v e l e n b l e v e n e n m a t e n h u n v o l h a r d i n g m e t die v a n d e n regen. Wij ook h i e l d e n h e t vrij l a n g u i t . Mijn d u n p a r a solletje b e s c h u t t e mij e c h t e r n i e t l a n g e n n i e t v o l d o e n d e ; en t o e n ik zoo n a t w a s a l s e e n S p a n j a a r d gaf ik h e t o p . . . De S p a n j a a r d e n zijn, z o o a l s b e k e n d i s , d e m e e s t p o r e u z e m e n s c h e n d e r w e r e l d . De H o l l a n d e r , m e t zijn d i k k e n p i j e k k e r , w o r d t s l e c h t s n a t t o t op h e t h e m d — w a t een groot g e m a k is m i t s m e n h e m d e n v a n c a o u t c h o u c d r a a g t . De D u i t s c h e r , die waarschijnlijk uit a r m o e d e m i n d e r degelijke p l u n j e d r a a g t , w o r d t r e e d s n a t t o t op de h u i d . De l u c h t i g g e k l e e d e e n fijngcveldeFranschm a n w o r d t n a t t o t op zijn b e e n d e r e n ; m a a r d e a r m e S p a n j a a r d w o r d t h e t t o t o p h e t merg. N u , zóó n a t j w a s i k o n g e v e e r , en in al d a t v o c h t v e r s m o l t mijne geestdrift. Wij z o u d e n d u s n a a r h u i s g a a n ; m a a r wij stonden in h e t c e n t r u m v a n H y d e p a r k e n w i s t e n h e g n o c h s t e g in d a t o n m e t e l i j k e L o n d e n . E e n k a a r t r a a d p l e g e n w a s bij d a t nood* * w e e r o n m o g e l i j k . D u s v o l g d e n wij o p goed ge* I n t u s s c h e n bleek het, d a t de L o n d e n a a r s luk een dubbelen sttoom : m e t de oogen dien niet zulk een s e k u u r contract m e t Jupiter der vluchtende m e n s c h e n en m e t de voeten W o l k e n b e h e e r s c h e r h a d d e n g e s l o t e n a l s de d i e n v a n d e n r e g e n o p h e t v o e t p a d . B e i d e n G e n t s c h e s o c i a l i s t e n g e w o o n zijn t e d o e n . De b r a c h t e n o n s b e h o u d e n a a n e e n d e r u i t g a n g e n G e n t e n a a r s h e b b e n , z o o a l s b e k e n d is, altoos m o o i v a n H y d e p a r k . D a a r r i e p e n wij e e n v o o r b i j w e e r bij h u n n e s t o e t e n , ook al s t a a t d e h e - r i j d e n d e c a b 2) a a n . . . De d r u i p n a t t e w a g e n m e l , a a n d e n m o r g e n v a n d e n d a g , zoo drei- m e n n e r w i e r p o n s v a n zijn h o o g e n zetel e e n g e n d a l s h e t g e l a a t v a n e e n h u i s t i r a n , d i e v e r n i e t i g e n d - v e r a c h t e l i j k e n blik t o e : zijn w a ' s a v o n d s t e l a a t u i t b l e e f en ' s m o r g e n s m e t g e n t j e w a s g e v o e r d m e t l i c h t grijs l a k e n , e n h e t v e r k e e r d e b e e n h e t bed u i t s t a p t e . L a n g z a a m m i j n d r u i p e n d e d o n k e r b l a u w e j a p o n z a g e r a l begon h e t te druppelen, — heel onnoozeltjes even verdacht uit als de kniehoog bemoddere e r s t , alsof h e t w e l o v e r zou g a a n . M a a r 't d e p a n t a l o n v a n m i j n n a t t e n l e v e n s g e z e l ; z u l k r e g e n d e r e e d s h a r d e r t o e n w i j , d e n s t o e t w e e r e e n v r a c h t j e k o n d e k o e t s i e r n i e t o p zijn v o l g e n d , n a a r h e t r u i m e g r a s p e r k w a n d e l d e n Ji m o o i e n w a g e n l a d e n . G e l u k k i g , d a a r h i e l d e e n o m n i b u s stil. Met w a a r 12 s p r e e k g e s t o e l t e n — l e e s : s p r e e k k a r r e n — w a r e n g e ï m p r o v i s e e r d . E n s t e e d s c r e s c e n d o d e v e e r k r a c h t d e r w a n h o o p s p r o n g e n wij e r in... g i n g h e t , t o t d a t h e t l e t t e r l i j k , z o o a l s wij h e t D a a r s l o v e n alle d r o g e m e n s c h e n in d e n o m i n I n d i ë n o e m e n , p i j p e s t e e l e n r e g e n d e . E e n n i b u s v e r s c h r i k t op e l k a a r , a l s w a r e n de p e s t j a m m e r l i j k t o o n e e l bood o n s h e t m e e t i n g v e l d en de c h o l e r a in l e v e n d e n lijve i n h u n voera a n . Op de k a r r e n z a t e n de r e p o r t e r s , k r o m ge- t u i g g e s t a p t , — w a a r a a n wij e e n r u i m e p l a a t s d o k e n o n d e r h u n p a r a p l u i e n , — a l s zij die t e d a n k e n h a d d e n o m r u s t i g u i t t e d r u i p e n . „ W a a r h e e n ?" vroeg de conducteur. „Naar h a d d e n , — en allerlei w a n h o p i g e p o g i n g e n d o e n de om h u n papier te beschermen tegen den u w eindstation" antwoordde mijn man, tot z o n d v l o e d ; o n d e r de k a r r e n e e n i g e m e n s c h e - m i j e r b i j v o e g e n d : „In de b u u r t v a n h e t e e r s t e lijke k i k v o r s c h e n , v a n b o v e n d r o o g , m a a r tot b e s t e r e s t a u r a n t s t a p p e n wij af." W a n t b e h a l v e a a n d e e n k e l s i n h e t w a t e r d a t in p l a s j e s on- n a t e n v e r k l e u m d w a r e n wij o o k n o g u i t g e d e r d e k a r r e n s a m e n v l o e i d e ; r o n d o m , in h e t h o n g e r d . Doch zoo'n g e z e l l i g b e l g i s c h of f r a n s c h s o p p i g e g r a s , d e t e n - e i n d e - t o e - g e t r o u w e n , m e t r e s t a u r a n t , m e t k l e i n e g e d e k t e tafeltjes v o o r d e p a r a p l u i e s w a n h o p i g u i t g e s p a n n e n b o v e n v e n s t e r s m e t g r o o t e r u i t e n , is in L o n d e n v e r de h o o f d e n ; — e n w i e g e e n p a r a p l u i e b e z a t , t e z o e k e n . L o n d e n a a r s k u n n e n b l i j k b a a r n i e t d i e s t o n d in d e n r e g e n d e s h e m e l s e n i n d e n v e l e n d a t i e m a n d z i e t h o e e n w a t zij e t e n , d r u p z i j n e r n a a s t e b u r e n . E n u i t d e g o l v e n d e w a n t a l s h u n n e e e t z a l e n n i e t g e l e g e n zijn in w o l k e n z e e d e r p a r a p l u i e n op de k a r r e n ver- d i e p e k e l d e r s of o p h o o g e v e r d i e p i n g e n of n i e t h i e v e n z i c h d e g e s t a l t e n d e r s p r e k e r s , p a r a - u i t z i e n op d u i s t e r e b i n n e n p l a a t s e n , m a k e n zij p l u i e l o o s , d o o r w e e k t , m e t k l e i n e , h a r d n e k k i g e d e b e n e d e n s t e r u i t e n v a n m a t g l a s of h a n g e n waterstraaltjes d i e v a n d e . r a n d e n h u n n e r e r o n d o o r g r o n d e l i j k e g o r d i j n t j e s voor. Z o o d a t h o e d e n w e g v l o e i d e n l a n g s h u n r u g of l a n g s d e b e z o e k e r v a n e e n d e r g e l i j k e i n r i c h t i n g g e e n h u n n e u s — d a t h i n g v a n d e b e w e g i n g h u n - a n d e r p e r s p e c t i e f heeft d a n d e k a u w e n d e k a n e r h o o f d e n af, m e t b o v e n m e n s c h e l i j k e in- k e n v a n zijn o v e r b u u r . Doch zelfs z u l k e e n e s p a n n i n g t r a c h t e n d e d o o r d e n k l e t t e r e n d e n re- d u i s t e r - m y s t i e k e e e t g e l e g e n h e i d w a s n i e t t e g e n e n de p a r a p l u i e n h e e n , d e w o o r d e n d e s o n t d e k k e n i n h e t k w a r t i e r w a a r d o o r o n z e h e i l s t e d o e n d o o r d r i n g e n t o t d e h a r t e n h u n n e r o m n i b u s h o b b e l d e . Al w a t wij z a g e n w a s e e n e r e e k s w i n k e l h u i z e n m e t naijverig gesloten luiverkleumde toehoorders. E n droef d r o p e n d e g r o o t e v a a n d e l s ; e n zij k e n e n d e u r e n , v e r v e l e n d a l s s l a p e r s in e e n d e d e n n i e t l a n g e r d e n k e n a a n fier w a p p e r e n - s p o o r t r e i n . W a n t h e t w a s Z o n d a g — e n « p d e z e i l e n , m a a r - a a n d e b o n t e w o l l e n d e k e n s Z o n d a g w o r d t d e God v a n E n g e l a n d g e h u l d i g d e e n e r g e h e e l e k a z e r n e , t e l u c h t e n g e h a n g e n in m e t d e n w i e r o o k d e r s a a i s t e v e r v e l i n g , a l s z o e n het Aprilzonnetje en verraderlijk overvallen door een Aprilbui. 2) Voertuigje op twee wielen. De koetsier zit achter D e e e n e t o e h o o r d e r voor, de a n d e r e n a d r e e f op een hoogen hok.
offer v o o r d e z o n d e n d i e E n g e l a n d d o o r de w e e k — b e s l o t e n w i j , i n o n z e k i n d e r l i j k e o n n o o z e l h e i d , bedrijft - altijd a c h t e r m a t g l a z e n r u i t e n e n d e n d a g t e b e s l u i t e n d o o r n a a r e e n t h e a t e r t e k e u r i g n e t t e g o r d i j n t j e s . . . E n d a t a l l e s , — ik g a a n . W i j v r o e g e n e e n e c o u r a n t ; — e r w a s v a n bedoel n i e t d e z o n d e n d e r E n g e l s c h e n , w a n t die a l l e s t e k u s t e n t e k e u r : e e n lijst v a n v e r m a k e zijn a l t o o s o n z i c h t b a a r , — m a a r h u n Zon- l i j k h e d e n alsof wij i n 't h a r t j e v a n P a r i j s z a t e n . d a g s c h e g e s l o t e n b l i n d e n z a g e n wij d o o r d e n I n o n z e n p r o v i n c i a l e n e e n v o u d l e t t e n wij e r n i e t sluier v a n den steeds lustig n e e r k l e t t e r e n d e n op, d a t h e t e e n e c o u r a n t w a s v a n den vorigen d a g ; e n d e k e l l n e r , n i e t w e t e n d e w a a r o m wij d e regen. N a e e n g o e d e d r i e k w a r t i e r s h o b b e l e n s , — c o u r a n t v r o e g e n — j a in d e v e r s t e v e r t e n i e t verw a n t in d i t g e d e e l t e v a n L o n d e n w a s n o g g e e n m o e d e n d e w e l k e e v e n n a ï v e a l s s a b b a t h s c h e n a s p h a l t a a n g e b r a c h t , — b e r e i k t e n wij h e t e i n d - n e n d e o n d e r z o e k i n g e n wij op h e t oog h a d d e n , s t a t i o n v a n d e n o m n i b u s , w a t t e v e n s e e n spoor- d a c h t n a t u u r l i j k n i e t a a n d e p o e t s d i e hij o n s w e g s t a t i o n w a s a a n „'t a n d e r e e i n d " v a n Lon- s p e e l d e d o o r o n s n i e t a t t e n t t e m a k e n o p h e t . d e n . L o n d e n heeft vele e i n d e n , d i e a l l e n e v e n o u d b a k k e n e v a n d e n d a t u m . . . W i j v e s t i g d e n v e r v a n e l k a a r afliggen. N a e e n g o e d e d r i e - o n z e k e u s op R i p van W i n k i e , d a t t e B r u s s e l k w a r t i e r s p o r e n s k w a m e n w4j w é é r a a n e e n n o g l a n g o p ' t p r o g r a m s t o n d , e n t o g e n n a a r 't e i n d , d a t e e n g o e d e d r i e k w a r t i e r r i j d e n s aflag A l h a m b r a . . . D a t w a s h e r m e t i s c h g e s l o t e n . v a n e e n a n d e r e i n d , w a a r o n s h o t e l w a s . Zoo- „O," zei ik, „ d a t i s z e k e r e e n t o e v a l , l a t e n w e d a t wij d a a r , a l t o o s i n e e n g o e d e , vroolijke d a n m a a r e r g e n s a n d e r e b i n n e n l o o p e n " . M a a r d r i e k w a r t s m a a t , t e g e n h e t i n v a l l e n d e r L o n - alles w a s g e s l o t e n , Tivoli, G a i e t y , E m p i r e , a l l e s . d e n s c h e s c h e m e r i n g b i n n e n h u p p e l d e n , half op- E i n d e l i j k v i e l e n o n s d e s c h i l l e n v a n d e o o g e n . . . 't w a s Z o n d a g ! D u s , g e s l o t e n t h e a t e r s a l s g e d r o o g d en h e e l u i t g e h o n g e r d . O n s e e r s t e w e r k w a s n a a r d e h a n e b a l k e n t e d e s s e r t n a e e n m a a l t i j d v a n h a r d e e r w t e n . Maaik l i m m e n , w a a r d e é é n i g e voor o n s b e s c h i k - e r zal t o c h w e l e r g e n s i e t s o p e n zijn, d a c h t e n bare k a m e r van h e t overvulde hotel gelegen wij, in een. achterhoek, iets . . . h m , iets w a a r Zondagsvierw a s ; en Londensche hanebalken hebben on- Joden, vreemdelingen, slechte d e r s e n d e r g e l i j k e z o n d a r e n n a a r toe g a a n ? g e v e e r dezelfde a f m e t i n g e n a l s L o n d e n s c h e „ e i n d e n . " ' H e r s c h a p e n in t o o n b a r e m e n s c h e n W i j w e n d d e n o n s o m o p h e l d e r i n g t o t e e n pod a a l d e n wij u i t d e h o o g t e n e d e r in d e e e t z a a l e n l i t i e m a n . E n n u k r e g e n wij i e t s t e z i e n d a t o n s n a m e n p l a a t s voor e e n v e n s t e r , — m e t nijdig d i e n d a g n o g n i e t w a s v o o r g e k o m e n e n o n s g e s l o t e n g o r d i j n e n n a t u u r l i j k , i k p r o b e e r d e m a a r zoo h e e l s p o e d i g n i e t w e e r z o u v o o r k o m e n . . . n i e t d o o r de g a a t j e s t e k i j k e n , w a n t d e e e t z a a l e e n s c h a t e r e n d e n p o l i t i e a g e n t , t e L o n d e n , o p gaf uitzicht op de s o m b e r e , z w a r t b e r o o k t e m u - Z o n d a g ! Neen, te Londen w o r d t Z o n d a g s geen voet op r e n v a n e e n v e r l a t e n b u r e a u of zoo i e t s , m e t f r e s c o s c h i l d e r i n g e n v a n a a n g e k l e e f d e m o d d e r - de p l a n k e n g e z e t n o c h e r v a n o p g e l i c h t ; w o r d t n e r g e n s een toontje m u z i e k ten beste gegeven spatten. Wij zaten daar, m e t de schijnbare capaciteit o m h e t h a r t der m e n s c h e n te v e r h e u g e n . . . en h e t s t e l l i g e v o o r n e m e n o m de h e e l e h ö t e l k e u - W a t n i e t z e g g e n wil d a t d e L o n d e n a a r s Z o n k e n l e e g t e e t e n , d e s n o o d s m e t d e n k o k e r bij. d a g s h u n b l a n k e ziel m e t g e e n e n k e l z o n d i g V o o r d e t a b l e d ' h ö t e e c h t e r w a s h e t n o g e e n s p a t j e b e s m e u r e n ... W a n t a a n de h o e k e n deip a a r u u r t e v r o e g . „ K u n n e n wij d a n ü la carte s t r a t e n s t o n d e n o o k op d i e n d a g d e v r o u w e n d i e d i u e e r e n '?" v r o e g e n w i j . „Oh y e s " , zei d e kell- n o o i t - - of altijd — Z o n d a g v i e r e n , al n a a r m e n n e r , d i e w a a r s c h i j n l i j k d a c h t d a t wij o m e e n 't n e m e n wil; e n tot d i e p i n d e n n a c h t zijn de bars flesch b i e r v r o e g e n . „Geef o n s d a n d e s p i j s k a a r t , o p e n , d e d r i n k t a f e l s , w a a r m e n s t a a n d e zijn bierlescht en waar jeugdige alsjeblieft." E e n s p i j s k a a r t e c h t e r w a s e r niet; of j e n e v e r d o r s t m a a r er w a s v a n alles in de k e u k e n en 't k o n heeren en aardige buffetmeisjes over heel a n d e r e in e e n o m m e z i e n t j e k l a a r zijn. Goed. „ E e n of d i n g e n p r a t e n d a n o v e r d e n t e k s t v a n d e m o r g e n a n d e r e g r o e n e s o e p " , b e s t e l d e ik, m a a r die w a s e r of m i d d a g p r e e k . N a n o g w a t z w e r v e n s in d e s t a d d i e bij z o n n e n i e t i n de k e u k e n w a a r v a n a l l e s w a s ; „ p o s t e l e i n " v r o e g ik, — d i e k e n d e hij niet; „ s p i n a z i e " s t e l d e s c h i j n t e r n a u w e r n o o d vroolijk t e n o e m e n i s , m i j n m a n voor, — die w a s e r n i e t , e n z . e n z . bij r e g e n a l l e r t r i e s t i g s t e n o p e e n r e g e n a c h t i g e n M a a r e r w a s b r o o d s o e p e n e r w a r e n e r w t e n — Z o n d a g e e n s t r a f o o r d v o o r v r e e m d e l i n g e n is, g i n het g r o e n t e g e r e c h t bij u i t n e m e n d h e i d v o o r d e n g e n wij w e e r n a a r o n z e h a n e b a l k e n c n n a a r b e d . E n g e l s c h m a n ; — e n o, ' t z o u d a d e l i j k k l a a r zijn. G e l u k k i g , de b e d d e n zijn goed in L o n d e n , zelfs i n Nu, goed d a n , broodsoep, e r w t e n , aardappelen de h a n e b a l k e n . Dit is de g e t r o u w e beschrijving van den dag, e n e e n p a a r g e k o o k t e e i e r e n ; m a a r vooral gauw. N a een g e r u i m e n t i j d w a c h t e n s — n a t u u r l i j k e e n die m e t zulke groote e m o t i e s begon en m e t zulke g o e d e d r i e k w a r t i e r — k r e g e n wij e e n potvol k l e i n e m i s è r e s e i n d i g d e . (Wordt vervolgd.) gepeperd water waarin eenige broodkorsten z w o m m e n e n e e n s c h o t e l vol k n i k k e r s , in w a t e r m e t o v e r v l o e d i g s o d a q u a s i m u r w gekookt!!.. G e l u k k i g w a r e n de a a r d a p p e l e n e e t b a a r e n de Vrouwen-Beweging. e i e r e n n i e t al t e k o r t n a P a s c h e n g e l e g d . W a a r congressen worden gehouden, waai E n ' t w a s t o c h e e n „ n e t " h o t e l w a a r i n wij w a r e n e n do r e k e n i n g die m e n o n s voorlei w a s n i e t r e c h t e n w o r d e n g e ë i s c h t , w a a r m i s b r u i k e n w o r z o n d e r p e p e r . M a a r — 't w a s Z o n d a g , e n d a n zijn d e n b e s t r e d e n , w a a r z w a k k e n w o r d e n v e r d r u k t , de L o n d e n s c h e e r w t e n waarschijnlijk h a r d e r dan overal is in onze d a g e n der v r o u w e n invloed d o o r d e w e e k , — t e r m e e r d e r e e e r e n g l o r i e G o d s . m e r k b a a r . De v r o u w s t e l t z i c h n i e t l a n g e r t e I n t u s s c h e n w a s de r e g e n o p g e t r o k k e n ; e n v r e d e n m e t i n d e n e n g e n k r i n g d e s g e z i n s d e n niet w e t e n d e d a t er e e n e gezellige b i j e e n k o m s t m a n te k o e s t e r e n en de k i n d e r e n te verzorgen, d e r a f g e v a a r d i g d e n in Q u e e n ' s H a l l p l a a t s v o n d , a r m e n t e b e d e e l e n , z i e k e n t e v e r p l e g e n e n lijden (wij b e h o o r d e n t o t d e e n k e l e o n g e l u k k i g e n d i e t e v e r z a c h t e n , zij w i l d o o r d r i n g e n t o t d e b r o n ' t o e g a n g s k a a r t n o c h r e g l e m e n t o n t v a n g e n h a d - v a n aile k w a l e n , e n d e o o r z a a k v a n allerlei d e n , o f s c h o o n zij a l s d é l é g u é s w a r e n o p g e g e v e n , ) e l l e n d e w e g n e m e n . Zij e i s c h t h a a r deel v a n d e
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW.
37
t a a k d i e o n s i n d e z e e e u w i s o p g e l e g d , zij w i l s c h r e v e n k i e z e r s , h a d d e n d e 13.436 v r o u w e n h a r e plaats vervullen in h e t o p e n b a a r leven, de m e e r d e r h e i d , en terwijl slechts 59,6% der i n g r i j p e n in d e n s t r i j d o n z e r d a g e n , i n v l o e d m a n n e l i j k e k i e z e r s o p k w a m e n , h e b b e n 7 3 , 1 % u i t o e f e n e n o p d e n l o o p d e r g e b e u r t e n i s s e n , e e n of /4 d e r v r o u w e l i j k e k i e z e r s h u n p l i c h t verstrijdster en lijdster in dienst der m e n s c h h e i d vuld e n d e n d r a n k d u i v e l geketend. In die Noordelijke l a n d e n is de v r o u w e n b e zijn. w e g i n g o n s in a l l e r l e i o p z i c h t e n v e r r e v o o r u i t . Op h e t s o c i a a l - d e m o k r a t i s c h Congres te Londen, I n 1845 v e r k r e g e n i n Zweden b r o e d e r s e n z u s t e r s w a a r m i n s t e n s 36 v r o u w e l i j k e a f g e v a a r d i g d e n e e n gelijk e r f r e c h t , in 1853 w e r d e n d e v r o u w e n a a n w e z i g w a r e n , d i e d e e l n a m e n a a n d e bebij h e t o n d e r w i j s , in 1861 a l s d o c t o r e s s e n , bij de r a a d s l a g i n g e n e n v o o r a l in de s e c t i ë n zich ijvetelegrafie, h e t p o s t w e z e n e n d e s p o o r w e g e n rig betoonden, w e r d de politieke gelijkheid van t o e g e l a t e n , t e r w i j l zij r e e d s i n 1862 h e t k i e s m a n en v r o u w ; de plicht der d e e l n a m e aan r e c h t v o o r de g e m e e n t e - r a d e n v e r k r e g e n . In d e n e c o n o m i s c h e n strijd v o o r a l d o o r de v r o u Ysland bekleeden de v r o u w e n sedert de oudw e n ; g e l i j k h e i d d e r l o o n e n e n gelijk r e c h t v a n h e i d e e n e gelijke p l a a t s i n d e h u i s h o u d i n g a l s opvoeding en a m b a c h t s - o n d e r w i j s ; s t e u n der d e m a n ; zij h e b b e n k i e s r e c h t i n a l l e k e r k e l i j k e z w a n g e r e v r o u w e n e n b e t e r o n d e r w i j s voor de en parochiale aangelegenheden, en bezitten het k i n d e r e n , voorgesteld en algemeen gesteund. In v o l l e d i g e k i e s r e c h t in d e g e m e e n t e . W a n n e e r d e p e r m a n e n t e c o m m i s s i e voor o p v o e d i n g w e r i n d e w e t g e v e n d e l i c h a m e n v r a g e n w o r d e n bed e n v a n de 17 l e d e n 6' vrouwen gekozen. s p r o k e n die de b e l a n g e n der v r o u w r a k e n , Op h e t k o n g r e s d e r Independent Labour Partg w o r d e n groote m e e t i n g s g e h o u d e n en verzoek( o n a f h a n k e l i j k e A r b e i d e r s partij) dit j a a r t e schriften ingediend; het kiesrecht der vrouwen Nottingham g e h o u d e n , w e r d e n Miss Enid Stacy voor h e t P a r l e m e n t is s l e c h t s e e n e v r a a g v a n e n Carrie Martyn in h e t P a r t i j - b e s t u u r opgem e e r of m i n d e r tijd. n o m e n , n a d a t de e e r s t e op w e l s p r e k e n d e wijze De Duitsche vrouwen daarentegen moesten op de b e z w a r e n der a l g e m e e n e w e r k s t a k i n g een m e t duizenden handteekeningen voorzien h a d g e w e z e n . T a l v a n v r o u w e n n e m e n in E n protest indienen, daar het nieuwe Burgerlijk g e l a n d een w e r k z a a m a a n d e e l in de s o c i a l i s t i s c h e Wetboek d e r e c h t e n d e r g e h u w d e v r o u w o p b e w e g i n g , w a a r v a n w i j e e r l a n g e e n i g e feiten s c h a n d e l i j k e wijze m i s k e n t . W a t in Engeland, zullen aanhalen. Amerika, Oostenrijk, Skandinavië, j a zelfs in RusT e Genève, w a a r d e z e r d a g e n op e e n v r o u w e n land n i e t g e ë i s c h t w o r d t , i s i n Duitschlaud der c o n g r e s de werkloosheid, de vakopleiding en v r o u w als een h a r d e n plicht opgelegd. In elke d e a r b e i d s v o o r w a a r d e n d e r v r o u w z u l l e n ber e c h t s z a a k , ' bij e l k e h a n d t e e k e n i n g v a n e e n s t u k , s p r o k e n w o r d e n , zijn v a n d e 22 s p r e k e r s 8 zelfs v o o r d e b r o o d w i n n i n g d e r k i n d e r e n , w o r d t vrouwen. Op e e n n a t i o n a l e v r o u w e n - v e r g a d e r i n g vooraf de t o e s t e m m i n g van den m a n vereischt. t e Auekland (Nieuw-Zeeland) w e r d e n h e t referenV o l g e n s d e D u i t s c h e w e t zal d e v r o u w g e e n d u m , de landnationalisatie, het belasting-wezen, bezit k u n n e n hebben, geen v r u c h t g e b r u i k k u n enz. m e t een z a a k k e n n i s en diepte van inzicht n e n genieten, h a a r persoonlijk eigendom niet b e s p r o k e n , die zelfs d e n t e g e n s t a n d e r s e e r b i e d m o g e n b e h e e r e n , z o n d e r a a n de w i l l e k e u r v a n inboezemde. d e n m a n t e zijn o n d e r w o r p e n . N i e t d e vrije Ook op h e t Internationaal Congres v o o r V r o u wil der vrouw, m a a r de d w a n g der wet beschikt w e n w e r k en V r o u w e n s t r e v e n , d a t v a n 19 t o t v o o r t a a n o v e r h a a r b e z i t . T e r w i j l in g e n o e m d e 2 6 S e p t e m b e r t e Berlijn zal bijeen k o m e n , z u l l e n l a n d e n d e w e t v o o r 170 m i l l i o e n m e n s c h e n z u l k de belangen der kinderen, meisjes, arbeidsters o n r e c h t heeft afgeschaft, g a a n d e 60 m i l l i o e n en dienstboden, het stichten van vakvereenii n w o n e r s v a n Duitschland nog gebukt onder gingen, de o n d e r s t e u n i n g van a r m e n , zieken, dit v e r o u d e r d e r e c h t v a n den s t e r k s t e , en is w e d u w e n en weezen, het aandeel der vrouw h e t eigendom der v r o u w a a n de r u w e k r a c h t a a n kunst, wetenschap en litteratuur worden v a n d e n m a n o v e r g e l e v e r d . „De man heeft de b e s p r o k e n , d o o r v r o u w e n v a n alle s t a n d e n . beslissing in alle aangelegenheden, die het gemeenW a a r i n Nederland op eene landelijke vergaschappelijk huwelijks-leven betreffen; hij heeft in d e r i n g geijverd werd voor de staatspensioneehet bizonder het recht de woonplaats en de woning ring van oude werklieden, eischten twee te kiezen" (art. 1337 v. h. B u r g e l i j k W e t b o e k ) . vrouwen, de afgevaardigde van de vrouwenD e m a n i s d u s h e t o p p e r m a c h t i g e hoofd v a n v e r e e n i g i n g „ d e F a k k e l " e n Mej. v. d. Berg het gezin, de v r o u w is h e m gehoorzaamheid v a n d e n Bootiverkersbond t e Rotterdam, met het v e r s c h u l d i g d , e n al e r k e n t h e t nieuw.e W e t b o e k v o l s t e r e c h t g e l i j k h e i d v a n s t e u n voor m a n e n n i e t , z o o a l s d a t v a n Koer Beieren, a a n d e n m a n v r o u w . -Zelfs o p h e t n a t i o n a a l c o n g r e s d e r h e t r e c h t t o e d e o n g e h o o r z a m e v r o u w „zoo Nederl. drankbestrijders zullen m i n s t e n s drie noodig te tuchtigen", een eeuwenoud onrecht v r o u w e n elk e e n o n d e r w e r p i n l e i d e n . d o e t zich i n d i t W e t b o e k d e r XLXe e e u w n o g D o c h n i e t a l l e e n m e t w o o r d e n , ook m e t d a d e n m e t alle k r a c h t g e l d e n ; e e n e B i j b e l s p r e u k n e m e n d e v r o u w e n d e e l a a n d e n strijd, o v e r a l w a a r o n d e r d e v r o u w e n m a a r al t e l a n g g e b u k t w a a r h a a r plicht h a a r zulks gebiedt; en eerst g i n g e n , w e r d d o o r h e t D u i t s c h P a r l e m e n t geo n l a n g s v e r l i e t d e d a p p e r e Agnes Reinhold het handhaafd : t u c h t h u i s , w a a r zij z e s l a n g e j a r e n v o o r e e n „En de man zal over U heerschappij liebben". p o l i t i e k m i s d r i j f h a d d o o r g e b r a c h t . „Zij k e e r t t e r u g " , schrijft de Vorwarts, „ w e l i s w a a r m e t ( G e n e s i s III). E n d a a r t e g e n m o e t e n d e v r o u w e n in o p s t a n d h e t officieele s t e m p e l d e r e e r l o o s h e i d g e b r a n d m e r k t , m a a r t o c h zal g e e n e n k e l p r o l e t a r i ë r k o m e n ! 2 8 A u g u s t u s 1896. RIENZI. a a n d e z e h e l d i n zijn tol v a n e e r b i e d o n t h o u d e n " . M e e r d a n 57.000 v r o u w e n w e r d e n i n Noorwegen lid v a n v e r e e n i g i n g e n t o t b e s t r i j d i n g v a n Onderwijs voor Meisjes. h e t A l c o h o l i s m e , e n d a n k zij h a a r i n v l o e d w e r d i n 11 v a n d e 1 3 s t e d e n , w a a r m e n e e n refeAan B u r g e m e e s t e r en W e t h o u d e r s van Amr e n d u m w i s t u i t t e l o k k e n , alle v e r k o o p v a n s t e r d a m is h e t volgende a d r e s verzonden : s t e r k e n d r a n k v e r b o d e n . V a n d e 53.791 i n g e 3
38
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE V E O L W .
Edelachtbare Heeren! De ondergeteekenden, in deze vertegenwoor d i g e n d e d e n a v o l g e n d e v e r e e n i g i n g e n : 1. d e Vrije V r o u w e n v e r e e n i g i n g , 2. h e t N e d e r l a n d s c h On derwijzers Genootschap, afdeeling A m s t e r d a m I, 3 . a e n B o n d v a n N e d e r l . O n d e r w i j z e r s , afd. Amsterdam en 4. d e S o c i a a l - D e m o c r a t i s c h e O n d e r w i j z e r s v e r e e n i g i n g , h e b b e n d e vrijheid zich tot U te w e n d e n m e t het verzoek de Hoogere Burgerscholen m e t driejarigen c u r s u s zoo s p o e d i g m o g e l i j k t o e g a n k e l i j k t e s t e l l e n voor meisjes. (volgen de
onderteekeningen).
g e n s verklaring v a n velen der directeuren en l e e r a r e n , h e t a a n w e z i g zijn v a n j o n g e n s e n meisjes gunstig werkt, vertrouwen adressan t e n d a t U , E d e l b a r e n , in d o o r h e n [ g e w e n s c h t e n geest zult beschikken. T e n g e v o l g e m i j n e r a f w e z i g h e i d e n de v e l e b e z i g h e d e n die ik bij m i j n e t e h u i s k o m s t v o n d , r a a k t e d i t b e r i c h t i n 't o n g e r e e d e e n w o r d t h e t e e r s t h e d e n , in No 5 v a n De Vrouw, g e p l a a t s t -
Het
onzichtbare Goede.
W e e s goed i n u w b i n n e n s t e , e n gij z u l t z i e n Memorie van Toelichting. d a t w i e m e t u in a a n r a k i n g k o m e n i n h u n diep I n de l a a t s t e t i j d e n i s m e e r m a l e n g e w e z e n op s t e ziel e v e n zoo g o e d w o r d e n . De g e h e i m e z u c h t d e b e h o e f t e a a n goed v o o r t g e z e t o n d e r w i j s v o o r n a a r g o e d h e i d w o r d t altijd b e a n t w o o r d . T e r m e i s j e s , v o o r a l v o o r h a a r die z i c h voor e e n i g wijl gij a c t i e f g o e d zijt in u w ziel, z u l l e n zij d i e u v a k hebben te b e k w a m e n . n a k o m e n zonder h e t te w e t e n d i n g e n doen die A d r e s s a n t e n zijn zoo vrij, U h i e r b i j i n Herin zij n a a s t e e n a n d e r m e n s c h staande niet n e r i n g t e b r e n g e n h e t voorstel d e r P l a a t s e l i j k e z o u d e n k u n n e n d o e n . H i e r i s e e n k r a c h t w e r k C o m m i s s i e v a n T o e z i c h t (10 Nov. 1894), a l s z a a m die n i e t t e n o e m e n i s ; e e n g e e s t e l i j k e ri m e d e de v e r s c h i l l e n d e a d r e s s e n , g e r i c h t t o t v a l i t e i t die o n w e e r s t a a n b a a r i s . A m s t e r d a m ' s Rnadscollege naar aanleiding van H e t schijnt wel d a t hier de gevoeligste plek d a t v o o r s t e l , w a a r b i j s t e e d s h e t g e m i s a a n a a n o n z e r ziel i s ; w a n t e r zijn z i e l e n die s c h i j n e n s l u i t i n g v a n d e l a g e r e s c h o l e n m e t d e i n r i c h v e r g e t e n t e zijn d a t zij l e v e n , d i e a l l e s s c h i j n e n t i n g e n v a n M i d d e l b a a r o n d e r w i j s w e r d b e t r e u r d . prijs g e g e v e n t e h e b b e n w a t h a a r b e s t a a n ver D a t v o o r s t e l en die a d r e s s e n , v r a g e n d e uit-' heft ; m a a r zoo zij i n d e z e plek getroffen w o r d e n , b r e i d i n g v a n h e t o n d e r w i j s o p de d e r d e - k l a s s e - d a n r i c h t e n zij z i c h op; en i n d e g o d d e l i j k e vel s c h o l e n voor m e i s j e s , b r a c h t e n h e t D a g e l i j k s c h d e n v a n d e i n n e r l i j k e g o e d h e i d wil de l a a g s t e B e s t u u r o n z e r s t a d e r t o e in J a n u a r i 189(5, bij ziel n i e t g e s l a g e n w o r d e n . h e t d e s b e t r e f f e n d e p r a e a d v i e s , d e belofte af t e M A Ü R I C E MAETERLINCK. leggen het voortgezet onderwijs vóór meisjes (Le Tresor des Humbles.) e n de a a n s l u i t i n g bij h e t M i d d e l b a a r O n d e r w i j s in e r n s t i g e o v e r w e g i n g t e z u l l e n n e m e n . Wijl door de a n n e x a t i e v a n N i e u w e r - A m s t e l De innerlijke Schoonheid. d e H o o g e r e B u r g e r s c h o o l , g e n a a m d Roelof H a r t s c h o o l , o n d e r de g e m e e n t e A m s t e r d a m i s Men m o e t w e l e r k e n n e n d a t s c h o o n h e i d h e t g e k o m e n , w a a r d o o r op h e t g e b i e d v a n h e t Mid e e n i g e v o e d s e l is o n z e r ziel; zij z o e k t h a a r d e l b a a r O n d e r w i j s e n k e l e w i j z i g i n g e n m o e t e n o v e r a l ; e n zelfs i n h e t l a a g s t e b e s t a a n s t e r f t w o r d e n a a n g e b r a c h t , a c h t e n a d r e s s a n t e n d e n zij n i e t v a n h o n g e r . D a t i s , wijl s c h o o n h e i d tijd j u i s t n u z e e r g e s c h i k t U e r o p t e w i j z e n , n o o i t g e h e e l o n o p g e m e r k t v o o r b i j g a a t . Zij m o d a t gelijk e n g e z a m e n l i j k o n d e r w i j s a a n leer ge d a n n i e t t o t b e w u s t z i j n k o m e n , m a a r zij l i n g e n v a n b e i d e r l e i g e s l a c h t e v e n z e e r g e w e n s h t w e r k t e v e n m a c h t i g in d e n n a c h t a l s bij h e t i s bij h e t M i d d e l b a a r a l s bij h e t L a g e r O n d e r h e l d e r e d a g l i c h t . De v r e u g d e d i e zij d a n ver w i j s . W e i w o r d t h i e r t e r s t e d e g e l e g e n h e i d w e k t is m i n d e r t a s t b a a r , d a t i s h e t e e n i g e d a a r t o e v e r s t e r k t o p de H . B . S. m e t 5 j a r i g e n v e r s c h i l . B e s t u d e e r d e m e e s t g e w o n e m e n s c h e n , c u r s u s , doch, aangezien h e t m i n i m u m - s c h o o l w a n n e e r een lichtstraal van schoonheid door g e l d a l d a a r f60.— b e d r a a g t , t e r w i j l dit op de h u n s c h e m e r d o n k e r k o m t h e e n b r e k e n . H . B . S. m e t 3 j a r i g e n c u r s u s / * 30.— is, m o e t Zij zijn bijeen o n v e r s c h i l l i g w a a r , en a l s zij v o o r h e t m e i s j e m e e r w o r d e n b e t a a l d d a n v o o r zoo v e r g a d e r d zijn s c h i j n t h e t , z o n d e r d a t m e n d e n j o n g e n , h e t g e e n — n a a r a d r e s s a n t e n ver w e e t w a a r o m , d a t h u n e e r s t e z o r g i s d e g r o o t e t r o u w e n — ook d o o r U a l s e e n o n b i l l i j k h e i d l e v e n s p o o r t e n t e s l u i t e n . E n t o c h heeft i e d e r zal w o r d e n b e s c h o u w d . v a n h e n i n zijn e e n z a a m h e i d m e e r m a l e n h e t B o v e n d i e n k a n d e l e e r l i n g n a 3 j a r e n a a n l e v e n v a n zijn ziel g e l e e f d . Hij h e e f t w e l l i c h t d e H . B . S. m e t 3 j a r . c u r s u s e i n d - d i p l o m a lief g e h a d , hij h e e f t z e k e r g e l e d e n . Op m e n i g e n v e r w e r v e n , h e t g e e n h e m in vele o p z i c h t e n toe s t i l l e n a v o n d heeft hij z i c h g e b o g e n v o o r w e t g a n g v e r s c h a f t t o t en r e c o m m a n d a t i e i s voor t e n , die d i e p e r zijn d a n d e z e e . b e t r e k k i n g e n . N a een d r i e j a r i g verblijf a a n d e M a a r a l s hij m e t a n d e r e n t e s a m e n i s , d a n H . B. S. m e t 5 j a r . c u r s u s k a n d e l e e r l i n g w i n d e n zij zich o p voor l a g e d i n g e n . D a n h e b e c h t e r g e e n e i n d - d i p l o m a e r l a n g e n , z o o d a t d u s b e n zij e e n z o n d e r l i n g e v r e e s v o o r d e s c h o o n d o o r e e n g e d w o n g e n b e z o e k v a n v i j f j a a r v o o r h e i d ; h o e t a l r i j k e r zij zijn h o e m e e r a n g s t zij h e t m e i s j e g e ë i s c h t w o r d t n a a s t g e l d e l i j k e h e b b e n , a n g s t voor d e s t i l t e , a n g s t voor d e offers e e n offer v a n tijd. p u u r s t e w a a r h e i d . D a t i s zóó w a a r , d a t alsS t e r k e r n o g d a n e l d e r s v a l t d i e o n b i l l i j k h e i d e e n v a n h e n in d e n loop v a n d e n d a g i e t s held in h e t oog bij d e Roelof H a r t s c h o o l , d i e r e e d s h a f t i g s m o c h t g e d a a n h e b b e n , hij zou t r a c h t e n v r o u w e l i j k e l e e r l i n g e n t e l d e — w a a r o n d e r e r zich t e v e r o n t s c h u l d i g e n , d o o r zijn d a a d a a n zijn, tok v ó ó r d e a n n e x a t i e in A m s t e r d a m w o o n e l l e n d i g e b e w e e g r e d e n e n t o e t e s c h r i j v e n , b e a c h t i g —, doch w a a r v o o r d i t j a a r d e m e i s j e s w e e g r e d e n e n , die hij o n t l e e n t a a n h e t l a g e geen a d m i s s i e - e x a m e n m o c h t e n afleggen. peil v a n h u n sfeer. W a a r , zoowel a a n de Rijks Hoogere Burger E n t o c h , h o o r : e r i s é é n h o o g e n fier w o o r d scholen als aan verscheidene G y m n a s i a en gesproken, dat o p w e l d e . u i t de b r o n n e n des G e m e e n t e l i j k e H . B. S c h o l e n — g e t u i g e ook l e v e n s . E é n o o g e n b l i k heeft e e n ziel z i c h d u r d e m e e r g e n o e m d e Roelof H a r t s c h o o l —, vol v e n t o o n e n , z o o a l s zij liefheeft, z o o a l s zij lijdt,
GEEN SLAAF IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW. z o o a l s zij is bij e e n s t e r f b e d in de s t i l t e v a n d e n - s t e r r e n n a c h t . N u k o m t e r o n r u s t en de g e z i c h ten kijken verwonderd en glimlachen. Maar hebt gij in z u l k e o o g e n b l i k k e n w e l o p g e m e r k t m e t w e l k e e n e e n p a r i g e k r a c h t alle z i e l e n d a n bew o n d e r e n e n h o e zelfs d e z w a k s t e s t i l z w i j g e n d in het diepst van haar gevangenis i n s t e m t m e t h e t w o o r d , w a a r i n zij z i c h z e l f h e r k e n t ? P l o t s e l i n g l e v e n zij o p in h a a r o o r s p r o n k e l i j k e e n n o r m a l e a s m o s f e e r e n zoo gij h o o r e n k o n d t , zooa l s e n g e l e n h o o r e n , d a n z o u d t gij d e n k r a c h t i g e n bijval g e w a a r w o r d e n i n h e t rijk v a n h e t w o n d e r e l i c h t , w a a r zij g e z a m e u t l i j k l e v e n . Gelooft gij n i e t , d a t a l s e r i e d e r e n a v o n d e e n d e r g e l i j k w o o r d g e s p r o k e n w e r d , d a t de v r e e s a c h t i g e z i e l e n zich d a n z o u d e n v e r s t o u t e n e n d a t de m e n s c h e n w a a r a c h t i g e r zouden leven ? M a a r h e t i s zelfs n i e t n o o d i g , d a t h e t w o o r d zich h e r h a l e . E e n d i e p e i n d r u k i s g e m a a k t . De ziel d i e h e t w o o r d g e u i t heeft, zal i e d e r e n a v o n d d o o r h a r e z u s t e r e n h e r k e n d w o r d e n , en h a r e t e g e n w o o r d i g h e i d a l l e e n zal v o o r t a a n i e t s h o o g s g e v e n a a n de o n b e l a n g r i j k s t e g e s p r e k k e n . E r is v e r a n d e r i n g g e k o m e n , die vèr reikt. De mind e r e d i n g e n zijn n i e t m e e r u i t s l u i t e n d v a n k r a c h t en de b a n g e zielen w e t e n , d a t e r e r g e n s e e n toevlucht is MAURICE
MAETERUNCK
(Le Trésor des
Humbles).
Onze strijdpenning. De strijdpenning bedroeg in h e t afgeloopen b o e k j a a r d e s o m v a n fr. 764.03. N i e t z o o v e e l d u s als in de vroegere j a r e n ; m a a r daarentegen steeg het aantal abonnés. N u hoop ik e c h t e r d a t d e g e n e n , die tot n o g toe onzen strijdpenning gedachten, dat zullen blijven doen. Vooreerst k a n De V r o u w h e m n o g n i e t m i s s e n ; e n , t e n t w e e d e , z o u ik zoo g a a r n e w i l l e n d a t „het blad De Vrouw" t e n a l l e n tijde i e t s b e s c h i k b a a r h a d o m zijn solid a r i t e i t t e t o o n e n m e t e e n of a n d e r e o n d e r n e m i n g of zijn s y m p a t h i e m e t ongelukken, w e r k s t a k i n g e n , enz. die m e e r i n ' t bijzonder de vrouw a a n g a a n . H e t w a s m e t e v e n v e e l t r o t s a l s v r e u g d e , d a t ik eenige m a a n d e n geleden nam e n s „het blad De Vrouw" e e n e o n d e r s t e u n i n g k o n zenden a a n de w e r k s t a a k s t e r s te Brussel. E n d a n — De Vrouiv heeft n u e e n k i n d , Ons Blaadje, dat n u en dan een steuntje noodig heeft! Dat de vrienden van o n s blad ons d u s h u n finantieelen s t e u n niet o n t h o u d e n ! Geen aand e e l h o u d e r s strijken mooie dividenden op als De Vrouw w i n s t e n m a a k t ! M o c h t e n wij d i t j a a r „ m o o i e z a k e n " m a k e n , d a n wil ik g a a r n e , a a n 't e i n d v a n d e n v i e r d e n j a a r g a n g , rekening en verantwoording doen v a n de i n k o m s t e n e n u i t g a v e n . W a n t z o o d r a „De Vrouw" o v e r l e g t , a c h t ik mij v e r p l i c h t a a n d e vrienden van ons blad m e d e te deelen w a a r d a t s u r p l u s blijft. I k h o o p d a t ik, a a n ' t e i n d v a n d e n v i e r d e n j a a r g a n g , e e n p r a c h t i g b e w i j s zal h e b b e n t e g e v e n v a n d e n bloeienden t o e s t a n d v a n De V r o u w en ivan de mildheid harer vrienden. N.
Nog iets over Mrs. Beecher
Stowe.
V a n De Negerhut- w e r d e n i n d e n tijd v a n . m i n d e r d a n d r i e j a r e n 300,000 e x e m p l a r e n
39
I v e r k o c h t . H e t w e r k w e r d 4 m a a l in h e t F r a n s e n I e n 14 m a a l i n h e t D u i t s c h v e r t a a l d ; e n v e r d e r n e g in 20 v e r s c h i l l e n d e t a l e n , o.a. in h e t A r a b i s c h , C h i n e e s c h e n J a p a n s c h ! Ook w e r d e r e e n t o o n e e l s t u k uit g e t r o k k e n d o o r D u m a n o i r en D'Ennery. G e o r g e S a n d z e g t v a n Mrs. B e e c h e r S t o w e : „Zij is v e r v a n h i e r ; wij k e n n e n h a a r n i e t , d i e o n s h a r t heeft v e r v u l d m e t z u l k e t r e u r i g e e n t e v e n s z o e t e a a n d o e n i n g e n . D a n k e n wij h a a r des te m e e r ! Dat de s t e m van verteederde vrouwen, v a n edelmoedige m a n n e n , die der kinderen w e l k e in d i t boek zoo s c h i t t e r e n d w o r d e n g e t e e k e n d , e n die d e r v e r d r u k t e n in d i t w e r e l d d e e l over de zeeën heenklinke en h a a r zegge hoe z e e r zij bij o n s is g e ë e r d e n b e m i n d . I n d i e n d e b e s t e lof d i e n m e n d e r s c h r i j f s t e r k a n t o e z w a a i e n i s d a t m e n h a a r lief heeft, d e waarste lof v a n h a a r b o e k i s d a t m e n e r d e f o u t e n v a n liefheeft. Men m o e t ze n i e t m e t s t i l z w i j g e n v o o r b i j g a a n , m e n m o e t ze n i e t u i t d e d i s c u s s i e v e r w i j d e r e n e n wij m o e t e n e r o n s o o k n i e t o v e r v e r o n t r u s t e n , wij die zoo d i k w i j l s b e s p o t w o r d e n o m d a t w y a l s k i n d e r e n w e e n e n bij h e t w a r e en eenvoudige verhaal v a n het lot der slachtoffers. Die f o u t e n b e s t a a n s l e c h t s m e t b e t r e k k i n g t o t k u n s t - c o n v e n t i e s d i e n o o i t v o l s t r e k t zijn g e w e e s t en n o o i t v o l s t r e k t zijn z u l l e n . I n d i e n d e r e c h t e r s , b e k o o r d d o o r de i n e l k a n d e r z e t t i n g , toch hier en daar herhalingen, uitweidingen, t e k o r t k o m i n g e n v i n d e n , — l e t d a n w e l op, o m z e k e r t e zijn v a n u w e i g e n o o r d e e l , of h u n o o g e n d r o o g blijven bij h e t e e r s t e b e s t e hoofds t u k d a t gij o p s l a a t e n h e n v o o r l e e s t . " E n w a t zij a l s s c h r i j f s t e r w a s , ook d a t w e e t G e o r g e S a n d o n s t e z e g g e n m e t dezelfde s c h e r p zinnigheid van haar vrouwelijk genie, dat haar, beter d a n eenig ander, de geheime springveeren v a n dit h a r t en deze intelligentie e e n e r vrouw te r a d e n : „ M e v r o u w B e e c h e r i s é é n e n al i n s t i n c t . D a a r o m s c h i j n t zij o p d e n e e r s t e n a a n b l i k w e i n i g t a l e n t t e h e b b e n . Zij z o u g e e n t a l e n t te h e b b e n ! W a t is talent ? Niets, zeer zeker, in v e r g e l i j k i n g m e t h e t g e n i e . M a a r h e e f t zij g e n i e ? I k w e e t n i e t of zij t a l e n t heeft i n d e n z i n d i e n m e n in de g e l e t t e r d e w e r e l d h e c h t a a n d a t w o o r d , m a a r zij heeft w e l degelijk g e n i e w a a r a a n d e m e n s c h h e i d b e h o e f t e h e e f t : zij heeft h e t g e n i e v a n h e t g o e d e . Zij is m i s s c h i e n g e e n 1 i t t e r k u n d i g e . M a a r w e e t gij w a t zij w é l i s ? . . . . E e n heilige, n i e t s m e e r ! J a , e e n h e i l i g e ! D r i e m a a l h e i l i g is d e ziel die a l d u s de m a r t e l a r e n liefheeft, z e g e n t e n t r o o s t ! R e i n , d i e p e n d o o r d r i n g e n d is d e g e e s t d i e a l d u s de s c h u i l h o e k e n v a n h e t m e n s c h e l i j k w e z e n p e i l t ! Groot, e d e l m o e d i g e n v e r h e v e n i s h e t h a r t d a t m e t zijn lielde, zijn m e d e d o o g e n , zijn e e r b i e d e e n g e h e e l r a s o m h e l s t d a t t e r n e e r g e w o r p e n ligt in h e t bloed en h e t stof, o n d e r de z w e e p d e r b e u l e n e n o n d e r d e n v l o e k der boozen." Naar aanleiding van kleingeestige vitterijen o p h e t g r o o t z i e l i g e b o e k „De N e g e r h u t " , b r a c h t G e o r g e S a n d de v o l g e n d e a n e c d o t e b e t r e f f e n d e Voltaire in h e r i n n e r i n g : Voltaire bespotte en verachtte de fabelen van La F o n t a i n e en o m z y n v e r a c h t i n g te s t a v e n w i l d e hij ze v o o r l e z e n a a n e e n b e z o e ker. „ W a c h t , " zij h i j ; „ge z u l t z i e n , d e e e r s t e d e b e s t e . " E n hij l a s , e n e r k e n d e : „Deze k a n e r n o g al m e ê d o o r ; m a a r n u
40
GEEN SLAAP IS ZOO TEN VOLLE SLAAF ALS DE VROUW.
e e n a n d e r e ; l e t e e n s o p h o e m a l zij i s . " M a a r hij m o e t e r k e n n e n a a t ook d e z e h e u s c h n o g a l aardig is. Een derde o n t w a p e n t h e m n ó g meer. E e n v i e r d e e n vijfde v o l k o m e n . E n t o e n , h e t z o e k e n m o e d e , w i e r p hij h e t b o e k n e e r en riep, op een toon van o p r e c h t e n s p i j t : „Verduiveld, d a t heele boek is niets d a n een verzameling van m e e s t e r s t u k k e n \ "
Opmerkelijk. De F r a n s c h e a r b e i d e r geeft g e m i d d e l d 1 3 % v a n zijn l o o n u i t a a n a l c o h o l i s c h e d r a n k e n . G a a t hij e c h t e r n a a r A m e r i k a , w a a r de l o o n e n h o o g e r zijn, d a n geeft dezelfde a r b e i d e r s l e c h t s 6 % a a n d r a n k u i t . W a t e c h t e r a l t o o s n o g meel i s d a n h e t g e e n de g e b o r e n A m e r i k a a n s c h e ar beider uitgeeft a a n d r a n k ; deze besteedt daar a a n s l e c h t s 2 . 9 % v a n zijn l o o n . R e e d s g e d u r e n d e 20 j a r e n b e s t a a l e r in Londen een Matigheids hospitaal, w a a r slechts bij u i t z o n d e r i n g a a n d e p a t i ë n t e n a l s g e n e e s m i d d e l , en n o o i t a a n de v e r p l e e g s t e r s a l s ver s t e r k e n d of o p w e k k e n d m i d d e l a l c o h o l i n e e n i g e n v o r m w o r d t v e r s c h a f t . S l e c h t s 17 z i e k e n k r e g e n in al die 20 j a r e n alcohol — e n m e n z a g e r g e e n g o e d e r e s u l t a t e n v a n . De v e r p l e e g s t e r s i n d a t h o s p i t a a l h e b b e n dezelfde z w a r e , a f m a t t e n d e p l i c h t e n t e v e r v u l l e n a l s in alle a n d e r e h o s p i t a l e n , d o c h n o o i t z o e k e n zij k r a c h t i n d e n a l c o h o l o n d e r w e l k e n v o r m ook. E n Sir Benjainin Richardson getuigt d a a r o m t r e n t : „ G e d u r e n d e e e n h a l v e e e u w h e b ik e e n e s t u die g e m a a k t van de ziekenverpleegster en h a a r p l i c h t e n ; ik h e b d u s r u i m s c h o o t s de g e l e g e n h e i d g e h a d o m op t e m e r k e n , d a t d e z e p l i c h t e n nergens beter worden vervuld dan daar w a a r geen alcohol v e r s t r e k t w o r d t a a n de verpleeg s t e r s . De v e r p l e e g s t e r - o n t h o u d s t e r i s d e b e s t e aller verpleegsters."
België ontwaakt. Ook in B e l g i ë b e g i n t d e strijd t e g e n k o n i n g Alcohol g e v o e r d t e w o r d e n . R e e d s v e r s c h e e n i n F r a n s c h België de b r o c h u r e van den Heer L o u i s F r a n k ; t h a n s k w a m in V l a a n d e r e n er e e n e u i t v a n Dr. E. B u r v e n i c h i O o r s p r o n k e l i j k w a s dit eene lezing gehouden te G e n t ; door d e z o r g e n v a n d e n z i e k e n b o n d Moyson werd d e z e u i t g e g e v e n in d e n v o r m e e n e r b r o c h u r e , h e t g e e n b e w i j s t d a t Moyson de n o o d z a k e l i j k h e i d i n z i e t v a n h e t v e r s p r e i d e n v a n z e k e r e be g r i p p e n op r u i m e r e s c h a a l . Dr. B u r v e n i c h s p a a r t d e n d r i n k e r s g e e n v a n al d e n a r i g h e d e n die zij z i c h o p d e n h a l s ha l e n d o o r h u n o n g e l u k k i g e n h a r t s t o c h t . Hij ver k l a a r t r o n d u i t d a t d e b e s t e alcohol n o g v e r g i f is, en t o o n t g r o o t e v e r o n t w a a r d i g i n g o v e r d e b e s l u i t e n d e r B e l g i s c h e K a m e r o m t r e n t d e al coholstokerijen, waardoor aan het Belgische v o l k alcohol v a n s t e e d s s l e c h t e r g e h a l t e zal worden verschaft, hetgeen den ellendigen toe s t a n d in d i t l a n d n o g v e r e r g e r e n zal. H e t d o e t mij g e n o e g e n d a t d e z e b r o c h u r e w e r d uitgegeven door den Bond Moyson, die s o c i a l i s t i s c h i s . R e e d s is d e b e p a a l d e dronken schap a f g e n o m e n o v e r a l w a a r h e t s o c i a l i s m e veld w o n ; doch verder dan - t o t matigheid b r a c h t e n de s o c i a l i s t e n h e t t o t h e d e n n o g n i e t . Dat de eerste brochure in Vlaanderen, aan d r i n g e n d e o p volkomen onthouding, v a n e e n so-
cialistischen Bond uitgaat, bewijst dat m e n de grenzen der „matigheid" niet meer eng genoeg v i n d t en k r a c h t d a d i g e r w e n s c h t op te t r e d e n tegen den voortvretenden kanker. BERICHT. V a n d e „ t w e e d e r e e k s " v a n Ons Blaadje h e b b e n wij 2 2 5 i n g e n a a i d e e x e m p l a r e n voor radig. Prijs voor België, franco per post, 25 c e n t i e m ; v o o r H o l l a n d , d i t o , 30 c e n t i e m of 1 5 c e n t s . V e r k r i j g b a a r bij d e n h e e r A . B o g a e r t s B i j l o k e v e s t 312, G e n t . B L A D V U L L I N G . D e e l l e n d e t e L o n d e n . V o l g e n s h e t ver s l a g d e r politie h e b b e n t e L o n d e n i n ' t afgel o o p e n j a a r 444 p e r s o n e n d o o r z e l f m o o r d e e n einde g e m a a k t aan h u n leven, en r u i m 200 zijn d e n h o n g e r d o o d g e s t o r v e n . I n d e s t r a t e n z w e r v e n 100.000 v e r a r m d e n , 33.000 d a k l o o z e v o l w a s s e n e n e n 35.000 k i n d e ren zonder thuis rond. Het léger der werklooz e n i s g e m i d d e l d t u s s c h e n 80 d u i z e n d e n 100 duizend. V a n d e m i s d a d i g e r s b e v i n d e n zich o n g e v e e r 12.000 b i n n e n e n 15.000 b u i t e n d e s t a a t s g e v a n genissen, o n d a n k s de goede organisatie der e n - ' g e l s c h e politie. J a a r l i j k s k o m e n 70,000 k l é i n e r e vergrijpen voor den L o n d e n s c h e n m a g i s t r a a t ter behandeling. De beste autoriteiten s c h a t t e n h e t jaarlijks t o e n e m e n v a n m i s d a d i g e r s op 10.000. E r zijn 10.000 w o n i n g e n die b e p a a l d s t a m p v o l zijn e n v o o r d e g e z o n d h e i d z e e r ge vaarlijk. De k l a s s e d e r m i s d a d i g e r s k o s t o v e r d e f 1.200.000, h e t p o l i t i e - g e r e c h t s h o f f 2 4 0 . 0 0 0 e n de a r m e n z o r g te' L o n d e n f 12,000,000 p e r j a a r . W a t d e d e u g n i e t e n , z w e r v e r s en s c h a v u i t e n k o s t e n , is n i e t t e b e r e k e n e n . Zij h e b b e n o n d e r h o u d n o o d i g , m a a r b r e n g e n n i e t s v o o r t ; zij eten, m a a r w e r k e n niet. De b l e e k e h o n g e r s p e e l t e e n h u i v e r i n g w e k k e n d e rol in h e t d e m o r a l i s a t i e p r o c e s , d a t i n het donkere Engeland bestendig voortwoekert. 50.000 k i n d e r e n k o m e n e i k e n m o r g e n , z o n d e r o n t b e t e n t e h e b b e n , t e r s c h o o l . 10.000 h o n g e rige werkloozen gaan dagelijks op buit uit. Een bete ó m de m a a g tot zwijgen te b r e n g e n , i s h e t e e n i g e w a t zij b e g e e r e n . G e h e e l e s t a d s w i j k e n zijn b e v o l k t d o o r l i e d e n , d i e n i m m e r e e n g e r e g e l d e n m a a l t i j d h e b b e n , m a a r m e t af zonderlijke brokken h u n ellendig bestaan rekken. (V. W . ) E E N GOED MENSCH. Bij ü a r n s t a d t s p r o n g d e z e week eene v r o u w in h e t w a t e r o m zich v a n h e t leven te berooven. Toevallig k w a m j u i s t P r i n s W i l h e l m v a n H e s s e n a a n , die o n m i d d e l lijk d e v r o u w n a s p r o n g e n h a a r a a n w a l b r a c h t . T o e n h a a s t t e hij zich n a a r d e s t a d o m d e n e c h t g e n o o t der o n g e l u k k i g e te w a a r s c h u w e n . De r e d d e r i s e e n o o m v a n d e n r e g e e r e n d e n G r o o t h e r t o g e n b i j n a 50 j a r e n o u d . STRIJDPENNING. Overdracht fr. 107.60. Brussel. Maand, bijdr. vau een vriend 25.00 's Hage. Mevr. V. 10.00, Lali D j i w o . N. 2.00. Totaal fr. 37.00. Drukkerij „De Volkstribuun" Maastrihct.
