De toegevoegde waarde van Creatieve Therapie in de behandeling van depressie- en stemmingsstoornissen Niek Ghekiere 15 november 2013
Overzicht van de lezing •
Creatieve Therapie: zijn 4 methodieken…
•
Bestaat er evidentie waaruit we kunnen aannemen dat Creatieve een toegevoegde waarde heeft in de behandeling van
mensen met depressie- en stemmingsstoornissen? o
•
ja!
MAAR…
Bestaat er evidentie waaruit we kunnen aannemen dat Creatieve een toegevoegde waarde heeft in de behandeling van mensen met depressie- en stemmingsstoornissen? o
JA!
maar…
•
Hoe verklaren we de effectiviteit van Creatieve Therapie?
•
Ook op deze manier kunnen we verklaren dat Creatieve Therapie bijdraagt tot …
•
Conclusie en aanbevelingen…
•
Vragen & antwoorden
Wat is Creatieve Therapie?
Inzoomen op Creatieve Therapie Deze behandelvormen worden ingezet in de behandeling van cliënten met psychosociale problemen en/of psychiatrische stoornissen waarbij het medium beeldend, dans, drama of muziek op een methodische wijze wordt ingezet.
Beeldende therapie
Dans- & bewegingstherapie
Drama Therapie
Muziek Therapie
De creatief therapeut is gespecialiseerd in één medium
Inzoomen op Creatieve Therapie
Elke methodiek heeft zijn eigen observatieinstrument. Methodes kennen vaker contraindicaties De werkvormen zijn methodegebonden. Technieken zijn bewuste toegepaste interventies die onmiddellijk een reactie uitlokken of de beleving beinvloeden
Methodiek
Methode
Werkvorm
Technieken
Beeldende therapie
Scheppende lichaamstaal
Aanschilderen
In het medium of verbaal
Dans- en bewegingstherapie
Authentic Movement
Werken met bewegingsmetaforen
Spiegelen
Dramatherapie
Developmental Transformations
Spelen van een innerlijk conflict
Uitlokken
Muziektherapie
Neurologische Muziektherapie
Improvisatie
Imiteren
Creatieve Therapie is een behandelvorm:
Individuele therapie Groepstherapie Partner- & relatietherapie Gezinstherapie
Bestaat er evidentie waaruit we kunnen aannemen dat Creatieve een toegevoegde waarde heeft in de behandeling van mensen met depressie- en stemmingsstoornissen? ja
MAAR…
Wetenschap, Creatieve Therapie & depressie- & stemmingsstoornissen Anno 2013 zijn er wel wetenschappelijke onderzoeken die de waarde en de effectiviteit van C.T.onderschrijven. Echter zijn deze onderzoeken té beperkt in aantal en beperkt in methodologische kwaliteit. Het is dus nu nog niet mogelijk om met grote wetenschappelijke zekerheid de effectiviteit van Creatieve Therapie aan te tonen.
Dit betekent niet dat deze niet bestaat!
Bron
Arts Therapy
Cognitive Behaviour Therapy
Depression
Science Direct
102
10101
610573
PubMed
23
1191
297435
Bestaat er evidentie waaruit we kunnen aannemen dat Creatieve een toegevoegde waarde heeft in de behandeling van mensen met depressie- en stemmingsstoornissen?
JA Maar…
Beeldende therapie en depressie- & stemmingsstoornissen Bestaat er betrouwbare evidentie dat beeldende therapie een meerwaarde biedt in de behandeling van mensen met depressie- & stemmingsstoornissen?
Wetenschappelijkheden, beeldende therapie & depressie -& stemmingstoornissen ``
• (2005)
Beeldende therapie kan een bijdrage leveren aan de diagnostiek van een (ernstige, matige en lichte) depressieve stoornis, zowel voor een multidisciplinair team (in de preklinische en klinische fase) als voor een vrij gevestigde praktijk.
•
De DDS (Diagnostic Drawing System) is een diagnostische tekentest waar in Amerika al jaren onderzoek naar gedaan wordt. Deze test is gebaseerd op de DSM-IV en maakt gebruikt van een objectieve structuuranalyse van drie tekeningen.
•
Uit de praktijk blijkt dat ook bij een matige en lichte depressie specifieke beeldkenmerken te zien zijn.
•
Beeldende therapie kan een grote bijdrage leveren aan de diagnostiek bij patiënten die zich verbaal niet of moeilijker kunnen uiten (bijvoorbeeld kinderen, vluchtelingen en mensen met spraakproblemen).
Wetenschappelijkheden, beeldende therapie & depressie -& stemmingstoornissen
Er zijn aanwijzingen dat beeldende therapie werkzaam kan zijn bij de behandeling van (lichte, matige en ernstige) depressieve patiënten, zowel in de preklinische als klinische fase.
•
Het doel van de beeldende therapie bij depressieve patiënten is zowel het doorbreken van het onvermogen tot vernieuwend handelen en van het stereotiepe denken, als het vormgeven aan herinneringen, emoties en conflicten om deze te kunnen integreren in de eigen geschiedenis en huidige leven.
•
Als resultaat van beeldende therapie kan de patiënt aangeven dat hij zich minder of niet meer somber voelt. Hij kan een constructieve (beeldende) oplossing aandragen en uitvoeren. Hij is flexibeler en durft meer experiment aan. De verandering is zowel zichtbaar in de interactie met de beeldende middelen, als in de interactie met zijn omgeving.
Dans- en bewegingstherapie & depressie- & stemmingsstoornissen Bestaat er betrouwbare evidentie dat dramatherapie een meerwaarde biedt in de behandeling van mensen met depressie& stemmingsstoornissen?
DBT verbetert emotionele responsen en moduleert neurohormonen bij adolescenten met een milde depressie (Young-Ja, 2005) (RCT, n= 40): Cortisolhormoon: geen significante daling, Serotonine-hormoon: stijgt, Dopamine-hormoon stijgt na 12 weken DBT. 3 sessies van 45min / week
Effects of dance movement therapy (DMT) on plasma concentrations of (A) cortisol, (B) serotonin, and ( C) dopamine. There were group x time interaction in serotonin (F(1,38) = 9.8, p < .005) and dopamine concentrations (F(1,38) = 27.0, p< .001).
De toegevoegde waarde van Creatieve Dans- en bewegingstherapie
•
DBT heeft een groter en positief effect op lichaamsbeeld & affectregulatie bij patiënten met een depressie in vergelijking met ergotherapie (Kipp, Herda & Schwartz (2000))
•
Gunter and Holter (2006) beschrijven de positieve effecten van DBT
bij mensen met depressie (n=45): een beter ‘wel-voelen’; een positief lichaams- en zelfbeeld; een constructievere perceptie van relaties.
Het is aanneembaar dat Authentic Movement (DBT) effectief is als depressiepreventie - methode A
B
C
Korte termijn effecten van Authentic Movement op (A) depressieklachten (F2,20 = 12.41, P < 0.001 ), (B) angstklachten (F2,20 = 7.76, P = 0.003) en ( C) stressklachten (F2,20 = 33.73, P < 0.001), na 2 dagen Authentic Movement Therapie bij een werkende populatie (n=23) .
Dramatherapie & depressie- & stemmingsstoornissen Bestaat er betrouwbare evidentie dat dramatherapie een meerwaarde biedt in de behandeling van mensen met depressie& stemmingsstoornissen?
Wetenschappelijkheden, dramatherapie & depressie -& stemmingstoornissen •
(2005)
Er zijn aanwijzingen dat dramatherapie de beleving van de gemoedstoestand van de depressieve patiënt kan verbeteren en zijn vaardigheden in contact, initiatief nemen en zelfwaardering kan doen toenemen.
Muziektherapie & depressie& stemmingsstoornissen Bestaat er betrouwbare evidentie dat muziektherapie een effectieve meerwaarde heeft binnen de behandeling van depressie- en stemmingsstoornissen?
Wetenschappelijkheden, muziektherapie & depressie -& stemmingstoornissen
‘ (2008) (5 RCT’s)
Clienten die muziektherapie volgen in combinatie met de gestandaardiseerde therapie, vertonen een grote afname van depressieve symptomen in vergelijking met zij die enkel de gestandaardiseerde therapie volgden.
Wetenschappelijkheden, muziektherapie & depressie -& stemmingstoornissen
Erkkila, e.a.(2011) (RCT, n= 79) “Individuele muziektherapie gecombineerd met een gestandaardiseerde behandeling is effectief bij volwassenen met depressie. Muziektherapie, met zijn specifieke kwaliteiten, is een waardevolle verbetering voor de behandelpraktijk.” Changes in psychiatric tests. (a) Montgomery-Asberg Depression Rating Scale; (b) Hospital Anxiety and Depression Scale-Anxiety; ( c) Global Assesment of Functioning; (d) Toronto Alexithymia Scale-20; ( e) Health-related quality of life scale RAND-36 (P<0,05)
Hoe verklaren we de effectiviteit van Creatieve Therapie?
Creatieve Therapie is een handelings- en ervaringsgerichte vorm van therapie
(In functie van overeengekomen)
Creatieve Therapie Het handelen
Handelen ‘in het medium’
Reflectie en/of verdiepen van de ervaring
behandeldoelen De ervaring Inzichtgevend Verwerking Verbetering van cognitief en/of lichamelijk functioneren of psychisch welzijn
Gebasseerd op een onderzoek van Creatieve Therapie in een forensisch instituut (Nl) in het kader van agressieregulatie en in samenwerking met de dialectische gedragstherapie
Creatieve Therapie geeft aandacht voor en aan Damasio, A. / Levine, P.) Greenberg L.S. (Negatieve) emotionele schema’s kun je vaak niet door het veranderen van gedachten, maar door het ervaren van positieve emoties beinvloeden.
impulsen, refexen en instincten (proto-zelf)
Bewust, niet-denkend begrijpen, gevoel, de woordloze vertelling (kern-zelf) / kernbewustzijn)
Bewust, rationeel begrijpen, cognitie, woorden (uitgebreid bewustzijn)
Stern, D. Geeft aandacht aan en voor patronen van gevoelens, belevingen, sensaties, gedachten en gedragingen. (Vitality Affects) In de beleving van het creeeren, de expressie en de kunst beleven we deze patronen (vitality affects) bewust (present moment)
Ook op deze manier kunnen we verklaren dat Creatieve Therapie bijdraagt tot • • • • • • • • • • • • • •
Bewust maken en uiten van emoties (Emotie/affectregulatie) Het reguleren van spanning Expressievaardigheden (Lichaams)bewustzijn Kwetsbaarheid en kracht leren hanteren Verbinding en hechting Het recreëren van een positief zelfbeeld en lichaamsbeeld Angstregulatie Creativiteit en zelfrealisatie Verhogen van zelfcontrole Verbeteren van communicatie en interactie Het ervaren van zin en zin – geven Het ervaren van meer vitaliteit, plezier en levenskwaliteit …
Conclusie en aanbevelingen Rekening houdende met de geringe studies en de kwaliteit van deze studies kunnen we minstens aannemen dat * er aanwijzingen bestaan dat creatieve therapie werkzaam kan zijn bij de behandeling van depressieve patiënten in een combinatie met een gestandaardiseerde behandeling * er aanwijzingen bestaan dat creatieve therapie werkzaam kan zijn bij de behandeling van depressieve patiënten , zowel in de preklinische als in de klinische fase. De belangrijkste uitdagingen liggen erin … dat we investeren in het inzetten van creatief therapeuten bij de behandeling van mensen met depressieen stemmingsstoornissen én dat we investeren in methodologische kwalitatieve onderzoeken die bovenstaande bevindingen kunnen herbevestigen en nuanceren.
Dank voor de uitnodiging en de aandacht Niek Ghekiere
[email protected] • • •
Bach. Creatieve Dans- en bewegingstherapie Ma. Dance Movement Therapie Specialisatie in (Neo)Reichiaanse Psychotherapie
• •
Dir. Therapie- & Opleidingscentrum AgapeBelgium Bestuurslid Belgische Vereniging voor Creatieve Therapie (BVCT-ABAT VZW) Voorzitter Belgische Vakgroep Dans- & bewegingstherapie Trainer aan de opleiding Dans- en bewegingstherapie, AgapeBelgium Trainer aan de opleiding Dance Movement Therapy, Olomouch, Tsjechië Onderzoeker FVB, expertengroep richtlijnen Publicatie “dans- & bewegingstherapie als depressiepreventie”, een kwantitatief onderzoek (Tijdschrift voor vaktherapie, 2013)
• • • • •
Bronnenvermelding • • •
BVCT-ABAT VZW, 2011, Beroepsprofiel van een Creatief Therapeut, Gent: BVCT-ABAT. Damasio, A.R., 2003. Ik voel, dus ik ben. Amsterdam: Wereldbibliotheek. Erkkila, J., Punkanen, M., Fachner, J., e.a. , 2011, Individual music therapy for depression: randomised controlled trial. The Britisch Journal of Psychiatry, 199, 132-139,
• • •
Ghekiere, N., 2013. Authentic Movement en depressiepreventie. Tijdschrift voor vaktherapie, 9, 3-10, Greenberg, L.S. 2002. Emotion-focused therapy. Washington-DC: American Psychological Association. Gunther, C., & Holter, G., 2006. Outcome factors of DMT: A pilotstudie with depressive patients. In Presentation on the 2nd International Colloquium in Dance Therapy. Feb.10-11, 2006.
•
Kipp, J., Gerda, C., & Schwartz, H.J., 2000. Wirkfactoren der Ergotherapie Ergebnnisse einer Pilotstudie. Ergotherapie & Rehabilitation, 39(6), 17-21.
•
Maratos A., Gold C., Wang X., Crawford M., 2008. Music therapy for depression. Cochrane Database of Systematic
Reviews 2008, Issue 1. Art. No: CD004517. DOI: 10.1002/14651858.CD004517.pub2
• •
Smeijsters, H., 2008, Handboek Creatieve Therapie. Bussum: Uitgeverij Coutinho. Smeijsters, H. & Cleven, G., 2004. Vaktherapieen in de forensische psychiatrie. Utrecht: Expertisecentrum Forensische Psychiatrie.
• • • •
Stern, D. 1985. The interpersonal world of the infant. New York: Basic Books.
Stern, D., 2004. The present moment in psychotherapy and everyday life. New York: Norton & Company Trimbos instituut, Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijn Depressie, 3de revisie, 2013, http://www.ggzrichtlijnen.nl/ Young-JA, J., Sung-Chan H., 2005. Dance Movement Therapy improves emotional responses and modulates neurohormones in adolescents with mild depression. International Journal Neuroscience, 115, 1711-1720.
