1
“Het is vaak de enige keer per dag dat ik m ijn eigen stem hoor.”
De te le fo o ncirke l Mo o i La a k be s ta a t 3 0 ja a r!
Op 1 0 m a art 1 9 8 0 is de te le fooncirke l g e s tart e n s inds die n g e g roe id.
Vo o r ve e l alle e ns taa nde oude re n in de w ijk g e e ft de te le fooncirke l e e n be paald g e vo e l van ve ilig he id e n ve rbonde nhe id. Ook in de to e ko m s t zal de te le fooncirke l blijve n be s taan, e e n houvas t e n e e n ze ke rhe id voor alle n die e raan de e lne m e n.
2
Ee n s tukje g e s chie de nis In de zeventiger jaren van de vorige eeuw werd men zich ervan bewust dat het gewenst was om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten blijven wonen. Het grote voordeel hiervan is dat de ouderen daardoor bij de samenleving betrokken blijven, en dat de maatschappij blijft wat zij behoort te zijn, een normale sociale melange van jonge en oude mensen. Ook de gezondheidszorg werd aangepast aan dit ‘nieuwe’ idee, de thuiszorg werd aangepast en uitgebreid, er waren al instanties ontstaan zoals ‘tafeltje-dek-je’ en dergelijke. Voor veel alleenstaande ouderen bleef er echter een nadeel kleven aan het zelfstandig thuis wonen, want als er onverhoopt iets met ze zou gebeuren, konden ze er niet op rekenen dat er direct hulp geboden zou worden. Als niemand weet dat je in de problemen zit, komt er niemand om je helpen, met alle mogelijke gevolgen van dien. Om dit te ondervangen richtte het ouderenwerk eind zeventiger jaren in diverse wijken telefooncirkels op. In 1978 is in Moerwijk een telefooncirkel gestart, om zodoende voor een dagelijks telefonisch contact te zorgen. Uit een artikel in de NU Wijkkrant van augustus 1990 wordt gesproken over het 10-jarig bestaan van de telefooncirkel in Morgenstond, die dus kennelijk ook in 1980 is opgericht.
3
In ongeveer diezelfde periode, in oktober 1979, werd in Laakkwartier op initiatief van An Berloth, een vrijwilligster van het eerste uur die zich later ook sterk heeft gemaakt voor de bouw van de Lipa-flats, door Martha Monster, consulente van wat toen nog het bejaardenwerk in Laakkwartier-Centraal heette, de aanzet gegeven tot de oprichting van een telefooncirkel in deze wijk. Volgens de officiële documenten is de telefooncirkel Laakkwartier-Centraal op 10 maart 1980 daadwerkelijk gaan draaien. Dominee Winter heeft het project een waardevolle impuls gegeven door vanaf de kansel in de Isingstraat-kerk een oproep te doen, waardoor er een aantal zeer actieve vrijwilligers bij kwam. Toen de groep vrijwilligers groot genoeg was om het project te starten, zijn ze eerst op bezoek geweest in Moerwijk, om daar als het ware de kunst af te kijken. Tot de vrijwilligers van het allereerste uur, die ook jaren later nog steeds betrokken waren bij de Telefooncirkel, behoorden behalve An Berloth ook Polly Joustra, Bep Hoogduyn, Ploni Mooiman, Christien van den Akker, Corrie Emmerzaal, Polly Hillie Stuijfzand, Fenny Nieuwenhuizen en Rie van de Kamp (met excuses voor het geval we een naam zijn vergeten). Sommige vrijwilligers, waaronder de dames Van der Werf en Joustra, werden later tevens deelnemer, zoals ook nu nog wel gebeurt. De Telefooncirkel Laakkwartier begon in een klein kantoortje in het wijkcentrum 't Info, op de hoek van de Linnaeusstraat en de Haverschmidtstraat. In dat pand werden ook de tweemaandelijkse vergaderingen en de deelnemersbijeenkomsten gehouden. Op 13 juni 1992 verhuisde de telefooncirkel met het hele ouderenwerk mee naar het nieuwe dienstencentrum Lipa, onder de pas gereedgekomen "Lipaflat". Inmiddels heet deze "Lipa 1", want de flats Lipa 2 en Lipa 3 zijn erbij gekomen. Ook binnen dat pand is de Telefooncirkel een keer verhuisd, en hij opereert nu vanaf een zogenaamde "flexwerkplek" in het kantoor van de beheerder, Kaya Ozel. Alleen op zondag bellen de vrijwilligers vanuit huis.
4
Verder is er in principe niet zo veel veranderd in al die jaren. De administratie wordt nu op de computer bijgehouden, en er is eerst een antwoordapparaat, later VoiceMail gekomen, maar de dagelijkse gang van zaken is gelijk gebleven. Zo wordt er nog steeds van tijd tot tijd een middag georganiseerd waarbij twee vrijwilligers hele stapels pannenkoeken bakken. Wel is er in de keuken van het Lipa gelukkig meer ruimte dan in het kleine hokje in het Info.
Waa ro m e e n te le foo ncirke l? De telefooncirkel werkt het hele jaar door, dus ook in de weekenden en op feestdagen. De cirkel word gerund door vrijwilligers, sommigen zijn al meer dan twintig jaar bij dit menswaardige werk betrokken. Het is van belang om te vermelden dat de vrijwilligers van de telefooncirkels een signaleringsfunctie hebben. Het zijn beslist geen hulpverleners, en ze hebben daar ook de bevoegdheden en opleiding niet voor, maar trekken aan de bel als er iets mis is of lijkt te zijn. Bij een alarmsituatie kunnen ze wel de hulpdiensten inschakelen en de familie waarschuwen, en als ze horen van andere problemen, kunnen ze de ouderenwerker hiervan op de hoogte stellen, zodat die actie kan ondernemen. Als voorbeeld van een alarmsituatie volgt hieronder het verhaal van mevrouw Zoomerschoe uit de Wijkkrant. Er heeft ook een artikel in ‘de Posthoorn' van januari 2005 gestaan.
Me vro uw Zo om e rs cho e . Het was een dag voor de kerst en toen gebeurde het, m evrouw Zoom erschoe kwam thuis lelijk te vallen. Zij kon niet m eer opstaan en m erkte direct dat ze iets gebroken had. Daarnaast wist deze alleenstaande oudere dam e niem and wie ze om hulp m oest bellen. Noodgedwongen bracht zij daarom de nacht voor Kerst op de grond door. Een ding wist m evrouw Zoom erschoe echter zeker, de volgende m orgen – ook op eerste Kerstdag – zou de telefooncirkel haar stipt om negen uur bellen. Dat gaf haar rust en gelaten wachtte zij, liggend op de grond, de tijd af. Klokslag negen uur werd ze door de dienstdoende vrijwilliger Carla de Man gebeld m aar m evrouw Zoom erschoe nam na vele m alen overgaan de telefoon niet op. Onm iddellijk belde Carla toen naar Jopie Wensveen, die op deze ochtend alarm wacht had en beide dam es snelden toen naar het sleuteladres van m evrouw Zoom erschoe om haar huissleutel op te halen. Eenm aal binnen vonden ze haar op de grond liggend, dolgelukkig beide dam es begroetend. In het ziekenhuis bleek zij door de val een ernstige arm fractuur te hebben opgelopen. Na verblijf in het ziekenhuis is m evrouw Zoom erschoe daarna in het Guldenhuis opgenom en om te herstellen. Zij was dan ook zeer verheugd dat haar redders in nood haar kwam en opzoeken m et een bloem etje.
5
6
Zo zie je maar hoe belangrijk het werk van de vrijwilligers van de telefooncirkel is. Ook is dit een duidelijk voorbeeld van het nut dat veel alleenstaande ouderen ervan kunnen hebben als zij zich hiervoor opgeven. Hoe vaak hoor je niet of lees je niet in de krant dat bejaarde mensen dagen- of zelfs maandenlang in huis liggen nadat ze ziek zijn geworden of zijn gevallen? Dat hoeft niet eens te betekenen dat ze volkomen vereenzaamd zijn. Ook mensen die nog volop in het leven staan, kunnen soms een paar dagen achtereen toevallig geen contacten hebben met familie of vrienden. Zo'n dagelijkse controle is ook een hele geruststelling voor familieleden, die wel elke dag kunnen bellen, maar soms te ver weg wonen om langs te gaan als ze geen telefonisch contact krijgen. Met hulp van de telefooncirkel kunnen ouderen langer zelfstandig blijven wonen. Voor sommige mensen is zo'n dagelijks contact niet alleen om die reden nuttig, maar ook heel prettig. Bij het ouder worden kunnen de sociale contacten dunner gezaaid raken. Zoals een de deelnemers ooit zei: “Het is vaak de enige keer op een dag dat ik mijn eigen stem hoor”. Bij zo'n dagelijks babbeltje ontstaat er natuurlijk ook een band tussen de vrijwilligers en de deelnemers. Ook wordt er aandacht besteed aan bijzondere gelegenheden, en krijgen deelnemers een kaartje bij verjaardagen, ziekte etc.
Ho e w e rkt he t? De deelnemers worden ingedeeld in cirkels. Zo'n cirkel bestaat uit een groepje van 4-6 deelnemers. Bij de indeling wordt waar mogelijk rekening gehouden met de interesses van de deelnemers. Allereerst wordt er een gesprekje met ze gehouden, waarin hun gegevens worden genoteerd. Vervolgens krijgen ze een brief met de spelregels, en een lijstje met daarop de namen en telefoonnummers van de deelnemers van de groep waarbij ze zijn ingedeeld. Uit de volgorde op de lijst is duidelijk welke persoon ze dienen te bellen wanneer ze zelf gebeld zijn; als vergelijking mag je denken aan een estafetteloper die het stokje telefonisch doorgeeft. Van de deelnemers wordt ook een bijdrage verwacht. Hun zelfwerkzaamheid bestaat uit een aantal hoofdtaken: 1. Het is de bedoeling dat de deelnemers elke ochtend vanaf 9 uur telefonisch bereikbaar zijn om het telefoontje van de telefooncirkel te kunnen beantwoorden. 2. Zij dienen daarna direct zelf de volgende persoon van hun eigen groep op te bellen. Wanneer ze echter geen gehoor krijgen, dienen ze het centrale nummer van de telefooncirkel te bellen om te melden dat er niet wordt opgenomen. In dat geval neemt de telefooncirkel het initiatief over en zorgt ervoor dat de eerstvolgende van de groep gebeld wordt en onderneemt men actie om te achterhalen waarom er niet wordt opgenomen. 3. De laatste persoon van een groep belt tenslotte de telefooncirkel af en dan is de kring rond.
7
Als voorbeeld noem ik een groep bestaande uit deelnemer A, deelnemer B, deelnemer C en deelnemer D. Het draaiboek waarmee wordt gewerkt gaat als volgt: • • • • • •
De vrijwilliger belt vanaf 9.00 u. deelnemer A. Deelnemer A belt vervolgens direct deelnemer B. Deelnemer B belt direct daarna deelnemer C. Deelnemer C belt direct daarna deelnemer D. Deelnemer D belt direct daarna weer met het centrale nummer van de telefooncirkel. Dan is deze cirkel weer rond.
Ook voor ouderen die te maken hebben met een minder functionerend geheugen of met een andere beperking is het mogelijk gebruik te maken van de telefooncirkel. Voor deze mensen is er de zogenaamde 'stercirkel'. Dit is een aparte groep deelnemers die allemaal door de vrijwilligers apart worden opgebeld, zij hoeven dus niet zelf iemand anders te bellen. Ook deze deelnemers zijn er op deze manier van verzekerd dat ze dagelijks contact hebben met de vrijwilligers van de telefooncirkel. Als iedereen elkaar heeft gesproken, alle laatste deelnemers hebben afgebeld en de vrijwilligers alle deelnemers van de stercirkel aan de lijn hebben gehad, wordt het logboek ingevuld. Wanneer bijvoorbeeld blijkt dat een van de deelnemers de telefoon niet opneemt, ondernemen de vrijwilligers actie om er achter te komen wat er aan de hand is. Vaak wordt er wel opgenomen als de vrijwilligers van de centrale het maar lang genoeg blijven proberen. Het komt weleens voor dat de batterij van een telefoon leeg is of dat een deelnemer de telefoon niet hoort. Mocht er echter na herhaaldelijke pogingen toch geen telefonisch contact mogelijk zijn, dan worden er maatregelen getroffen om een kijkje te gaan nemen. Als een deelnemer niet te ver weg woont, wil het weleens helpen om even bij de huistelefoon van een flat of bij de voordeur aan te bellen. Dan blijkt soms dat een telefoon het niet doet, bijvoorbeeld omdat de hoorn er niet goed op ligt. In het gunstigste geval nemen deelnemers zelf al contact op omdat ze zich afvragen waarom ze nog niet gebeld zijn, en dan merken zij wat er mis is met hun apparaat. De vrijwilligers hebben in zo'n situatie echter geen mogelijkheid om de deelnemer te bereiken, en dan zit er niets anders op dan eropuit te trekken. In eerste instantie kan
8
dat in zo'n geval door één vrijwilliger worden gedaan, want er is niet altijd meteen sprake van een echte alarmsituatie. Als er ook niet wordt opengedaan, of als een deelnemer te ver weg woont om eerst even langs te gaan, is er wel een alarmsituatie en moet er gehandeld worden volgens een vastgelegd draaiboek. Het is noemenswaardig dat er altijd twee vrijwilligers bij betrokken zijn als het nodig blijkt om bij de betreffende deelnemer thuis een kijkje te gaan nemen. Ook dan blijkt er gelukkig heel vaak niets aan de hand, en is de deelnemer afwezig zonder het te hebben doorgegeven. Van alle zaken die van belang kunnen zijn voor het functioneren van de cirkel, wordt melding gemaakt in een logboek. Dat kan ook gaan om een deelnemer die aangeeft dat zij zich niet lekker voelt. Met deze notitie wordt overigens niets gedaan, maar het kan wel een belangrijk stukje informatie zijn voor het geval de betreffende deelnemer de dag erna niet te bereiken is bijvoorbeeld. In dat geval hebben de dienstdoende vrijwilligers een mogelijke indicatie voor wat er eventueel aan de hand kan zijn.
De de e lne m e rs Als een nieuwe deelnemer zich heeft aangemeld, volgt er eerst een huisbezoek door een vrijwilliger voor een intakegesprek. Tijdens dat huisbezoek worden de gegevens van de deelnemer vastgelegd. Om alle relevante gegevens te kunnen noteren is er een lijst gemaakt die punt voor punt wordt behandeld, om een zo breed mogelijk beeld van de deelnemer te krijgen om vervolgens een zo goed mogelijke service te kunnen bieden. Zo wordt er onder meer gevraagd waar we in noodgevallen een sleutel kunnen ophalen, wie de deelnemer als contactpersonen wil aanmelden en wie de huisarts is. Er wordt genoteerd of er dagen zijn dat mensen niet willen worden gebeld, bijvoorbeeld omdat ze dan naar een clubje gaan. Ook als er sprake is van beperkingen en/of andere problemen wordt er notitie van gemaakt om daar rekening mee te kunnen houden wanneer dat nodig is. Met de verzamelde gegevens van de deelnemers wordt uiterst discreet omgegaan; deelnemers kunnen er zeker van zijn dat hun persoonlijke gegevens in veilige handen zijn en alleen gebruikt worden om het systeem van de telefooncirkel optimaal te kunnen laten werken. Aan de hand van de verstrekte gegevens wordt de deelnemer vervolgens gekoppeld aan een passende cirkel, die uit vier, vijf of meerdere personen bestaat. Vervolgens wordt de naam en het telefoonnummer van de deelnemer in de lijst van de groep ingevoegd, en worden ook de andere deelnemers van de cirkel ingelicht. De vrijwilligers ontvangen ook de gegevens die voor hen van belang zijn, plus de roosters en de stukken voor hun tweemaandelijkse vergadering. Al met al een hele administratie, die ook door vrijwilligers wordt bijgehouden.
9
Vrijw illig e rs De telefooncirkel is een goed georganiseerde vrijwilligersgroep. Er is een duidelijke taakverdeling voor verantwoordelijkheden van de vrijwilligers en er zijn regelmatig vergaderingen om alles zonodig opnieuw op een rijtje te zetten en een nieuw rooster op te stellen. Er is zelfs iemand verantwoordelijk om voor een welkomstboeketje te zorgen als er een deelnemer weer thuiskomt na een ziekenhuisopname of bij een verhuizing. Ook het versturen van verjaardags-, beterschaps- en condoléancekaarten behoort tot de taken van de vrijwilligers. Ook voor de vrijwilligers is het niet alleen liefdewerk - oud papier. De vrijwilligers worden maatjes van elkaar, en veel van hen zijn door dit werk hecht met elkaar bevriend geraakt. Dit is een belangrijke motivatie gebleven voor deze kanjers om dit mooie werk te blijven doen, sommigen al meer dan 20 jaar! De band die je met elkaar krijgt na verloop van tijd, is als een dagelijkse warme douche voor de vrijwilligers zelf, genoeg reden om elke dag door weer en wind aanwezig te zijn bij het belangrijke werk in de telefooncirkel.
We lzijns org anis atie De telefooncirkel valt onder de verantwoordelijkheid van het ouderenwerk in de wijk. De ouderenconsulent fungeert als aanspreekpunt, biedt ondersteuning op allerlei gebieden en zit de vergaderingen voor. In de loop van de jaren zijn er diverse reorganisaties en fusies geweest bij de welzijnsorganisaties, met een bijbehorende naamsverandering (SVOG, SOWOG, SWLR en nu MOOI!). Ook hebben de vrijwilligers met verschillende ouderenconsulenten samengewerkt. Sinds een aantal jaren is dat Sylvia Tijssen. Maar wie er ook het roer staat, het werk van de Telefooncirkel gaat altijd op dezelfde voet door.
10
Sa m e nkom s te n Gemiddeld twee keer per jaar wordt er voor de deelnemers een bijeenkomst georganiseerd. Dan kan iedereen elkaar leren kennen, zodat men weet met wie men regelmatig telefonisch contact heeft, en het gezicht ziet dat bij een stem hoort. Dit zijn erg gezellige samenkomsten, met een kopje koffie met wat lekkers, een muziekje en bijvoorbeeld pannenkoeken of erwtensoep, omdat mensen die alleen wonen daar vaak niet aan toekomen. De deelnemers en de vrijwilligers leren elkaar hierdoor beter kennen en dat is natuurlijk altijd bevorderlijk voor de cirkel. Er zijn in de loop van de tijd zelfs vriendschappen ontstaan tussen deelnemers, een leuke bijkomstigheid die als een meerwaarde van de telefooncirkel genoemd mag worden. Er is zelfs één geval bekend van twee mensen die een relatie met elkaar hebben gekregen nadat ze elkaar leerden kennen als telefooncirkeldeelnemers. Het aardige van dit geval is het feit dat ze samen lid van de cirkel zijn gebleven, ook nadat ze getrouwd waren en bij elkaar woonden.
Deelnem ers ontm oeten elkaar
11
Ee n da g je in de praktijk De vrijwilligers die de telefoon ‘bemannen’ zijn ruim op tijd aanwezig. Of het nou hartje zomer is of midden in de winter als het vriest dat het kraakt, om negen uur moet er begonnen worden met het bellen van de deelnemers. Meestal is er nog wel even tijd voor het drinken van een kopje koffie, maar tijdens het drinken van het bakkie troost wordt de klok al in het oog gehouden. Om klokslag negen uur gaat het dan daadwerkelijk beginnen, het dagelijkse telefoonrondje. Vooraleerst men gaat bellen, wordt in de agenda gekeken of er deelnemers die dag afwezig zijn, en wordt het antwoordapparaat afgeluisterd. Het kan gebeuren dat een deelnemer de vorige dag na 10u00 heeft gebeld om zoiets te melden. Ook het logboek van de voorgaande dagen wordt nagezien. Daarna gaat het bellen beginnen. Vroeger was het gebruikelijk dat er één vrijwilliger in het Lipa zat, die de starter wordt genoemd omdat die de cirkels opstart, en dat er een alarmwacht thuis paraat zat voor noodgevallen. Tegenwoordig komen in de meeste gevallen de vrijwilligers samen naar het Lipa omdat ze dat gezelliger vinden. De gesprekjes met de deelnemers zijn erg gevarieerd, voor de een is er een luisterend oor en een bemoedigend woordje, terwijl er met een ander weer een vrolijk onderonsje ontstaat, al naar gelang de stemming en de omstandigheden. Als blijkt dat een van de deelnemers niet opneemt, zijn de vrijwilligers onmiddellijk alert en wordt de regie overgenomen. Deze deelnemer heeft een mobiele telefoon en het kan zijn dat de batterij van dat apparaatje leeg is, maar vooralsnog is dat niet duidelijk en wordt er rekening mee gehouden dat het er wel eens op uit zou kunnen draaien dat er bij die deelnemer thuis een kijkje genomen moet worden. Gelukkig blijkt dit niet nodig, de deelnemer belt zelf na 5 minuutjes de vrijwilliger zodat het contact toch Een vrijwilliger aan het werk gemaakt is. Er bleek niets bijzonders aan de hand te zijn, hij had gewoon de telefoon niet gehoord omdat hij in een andere ruimte was. Er is overigens zelden sprake van een noodgeval. In al die dertig jaar dat de telefooncirkel bestaat, is het maar een paar keer gebeurd dat er daadwerkelijk iets aan de hand was. Gelukkig maar. Als iedereen gebeld is en als ook de deelnemers - die als laatste op hun lijstje staan de centrale gebeld hebben is de cirkel weer rond en zijn de vrijwilligers en de deelnemers klaar voor die dag. Het logboek wordt ingevuld en klaar is Kees! De telefooncirkel bestaat dus op 10 maart 2010 precies dertig jaar. De moeite waard om even bij stil te staan, maar het werk gaat door, en voor degenen die zich willen aansluiten is er altijd plaats. Deelnemers en vrijwilligers zijn van harte welkom!
12
Vo o r w ie is de te le fo oncirke l? De telefooncirkel is voor senioren vanaf 55 jaar, die behoefte hebben aan contact met anderen, om welke reden dan ook. Het dagelijks (telefonisch) contact geeft een bepaald gevoel van veiligheid. Mocht er iets met de betrokkenen gebeuren, dan heeft hij/zij de zekerheid dat de (vrijwillige) medewerkers van de telefooncirkel gaan onderzoeken wat er aan de hand is. De telefooncirkel is gratis, u betaalt alleen uw gesprekskosten. Voor meer informatie over de telefooncirkel kunt u van maandag t/m donderdag van 09 uur tot 10 uur bellen naar: Sylvia Tijssen, 070 - 3192620 Harrie van Pelt 2010
Maats c happe lijke Organis atie voor Omge ving e n Indiv idu
Co ntac t Laak Postadres: Postbus 43197 2504 AD Den Haag Bezoekadres: Zichtenburglaan 260 2544 EB Den Haag T: 070 - 366 08 01 F: 070 - 366 90 64
13
