De samenvatting van hoofdstuk 3 van enigma Ontwikkeling: De eerste computers na de Tweede Wereldoorlog waren elektronische rekenmachines voor militaire doeleinden en wetenschappelijk onderzoek. Een aantal jaren geleden lanceerde Bill Gates de slogan 'Information at your fingertips'. Hij zag een wereld voor zich waar iedereen overal en altijd kon beschikken over informatie met behulp van het besturingssysteem en de toepassingsprogramma's die door zijn bedrijf worden geleverd.
Studenten: Op veel scholen worden bij allerlei vakken steeds meer gebruik gemaakt van ICT. Veel leerlingen maken ook hun werkstukken of spreekbeurt met behulp van Word of een PowerPointpresentatie, of zoeken in een multimediale encyclopedie als Wikipedia of op het internet naar informatie. Leerlingen van een basisschool die voor een lange tijd ziek zijn kunnen via een webschool op het internet hun leerachterstand beperken en contact houden met hun klasgenoten. Op veel universiteiten wordt ervan uitgegaan dat aankomende studenten voldoende computervaardigheden bezitten om van ICT gebruik te kunnen maken. Op een aantal universiteiten in Nederland kunnen eerstejaars studenten een notebook kopen met een flinke korting. Ook wetenschappelijk onderzoek is tegenwoordig nauwelijks mogelijk zonder informatieverwerkende systemen en het internet. Internet werd oorspronkelijk opgezet voor militaire doeleinden, maar al snel gebruikt voor het uitwisselen van wetenschappelijke ideeën en onderzoeksresultaten. Op veel universiteiten worden tegenwoordig uiterst krachtige computers ingezet om ingewikkelde wiskundige berekeningen te maken of simulaties van biologische en natuurkundige processen uit te voeren.
Werknemers:
In moderne bedrijven is de invloed van de computer duidelijk zichtbaar. De eerste computers die werden aangeschaft, werden ingezet om werk te automatiseren dat in de jaren daarvoor met de hand werd gedaan. Binnen de meeste bedrijven vond slechts een verschuiving plaats: allerlei saai en eentonig werk werd voortaan door de computer gedaan en de mensen die dat werk eerst deden, kregen een andere functie. In veel bedrijven worden tegenwoordig de voornaamste toepassingsprogramma's gebruikt om verschillende redenen. Moderne tekstverwerkers stellen gebruikers in staat documenten zo mooi op te maken dat hiervoor geen aparte afdeling meer nodig is. Spreadsheets kunnen ingewikkelde berekeningen in een mum van tijd uitvoeren en lange rijen getallen verwerken tot overzichtelijke grafieken. Databases bevatten de laatste gegevens van klanten en leveranciers en kunnen ook worden gebruikt om snel een adreslijst te maken of Te zoeken naar belangrijke informatie in grote hoeveelheden gegevens.
Inleiding: Op dit moment zijn computers niet meer weg te denken in ons leven. Het dagelijks leven zou zonder allerlei soorten informatiesystemen een stuk lastiger worden, maar door het gebruik van deze apparaten is onze maatschappij wel een stuk kwetsbaarder geworden.
Hardware: Een groot probleem voor bedrijven en mensen die de computer privé gebruiken is dat de computers snel verouderen. Processor generaties volgen elkaar in snel tempo op en als gevolg daarvan is dat een computer met een langzamere processor al snel verouderd. Het heeft in de meeste gevallen weinig zin om alleen de processor te vervangen, omdat processor, moederbord, werkgeheugen en harde schijf allemaal op elkaar zijn afgestemd.
Software: Ruime tijd geleden waren er nog verschillende grote softwarefabrikanten.
Voor tekstverwerken gebruikte je bijvoorbeeld producten van WordPerfect. Voor een spreadsheet zocht je een geschikte versie bij Lotus. Een database kocht je bij Ashton Tate. En een presentatie maakte je met Harvard Graphics. Kortom, waren er heel veel bedrijven die zich op een speciaal product richtte.
Juiste informatie: De Informatie Beheer Groep tegenwoordig de DUO-IB Groep in Groningen die verantwoordelijk is voor de inning van schoolgeld en collegegeld, incasseerde een paar jaar geleden door fouten in de gegevens bij vijfduizend ouders een bedrag tussen de 500 en 1.000 euro. Als je een redelijk grote lening wilt afsluiten, wordt er informatie ingewonnen bij het Bureau Kredietregistratie in Tiel. In de computer daar liggen de gegevens opgeslagen van iedereen die ooit een lening heeft aangevraagd.
Inleiding: Er wordt vaak beweerd dat de computer de privacy van mensen bedreigt. Daar kun je je natuurlijk van alles bij afvragen. Is het wel zo? En als het zo is, hoe erg is dat? Wat is privacy eigenlijk? Wordt de bedreiging door computers niet overdreven? Privacy is volgens het Encarta® Winkler Prins woordenboek (2006): 'vrijheid, ongestoordheid in de huiselijke kring, in het private leven; afscherming tegen onbevoegde inmenging in iemands zaken. Een Amerikaanse rechter omschreef privacy al in 1928 als 'het recht om met rust gelaten te worden het meest omvattende recht en het recht dat het meest wordt gewaardeerd door een vrij volk.
Privacy kwesties: Als het gaat om privacy kwesties rond bekende Nederlanders, hoor je mensen nogal snel zeggen: “Ja, ze leven natuurlijk in een glazen huis.” Of: “Ze hebben toch belang bij al die publiciteit?” Of: “Hadden ze maar geen popster moeten worden.” Of: “Als je zonder uitzondering de privacy van iedereen zou respecteren, los je geen misdaad meer op.”
De overheid wil op haar beurt in principe zoveel mogelijk over haar burgers weten. Niet om er misbruik van te maken, natuurlijk niet, maar om het opsporen van fraudeurs en misdadigers te vergemakkelijken. Je kunt je voorstellen dat dit bijna altijd tot misbruik leidt, als het niet heel goed in de hand wordt gehouden, bijvoorbeeld door goede democratische controle.
Computers en privacy: Het uitfilteren van interessante gegevens uit grote databases is zelfs een eigen vakgebied: datamining. De gegevens waar het om gaat, liggen niet voor het grijpen in een database, maar worden naar boven gehaald door het slim combineren van opgeslagen gegevens.
Inleiding: Het begrip beveiliging kun je vanuit verschillende invalshoeken bekijken. In het dagelijks leven denk je daarbij bijvoorbeeld aan de beveiliging van industrieterreinen door de politie of particuliere bewakingsorganisaties, in de gezondheidszorg aan beveiliging tegen besmettelijke ziektes door inenting, in grote gebouwen aan beveiliging tegen brand door rookmelders enzovoort. Je kunt een pc beveiligen door hem in een afsluitbare kast op te bergen, maar ook door de toegang pas mogelijk te maken via zogenaamde biometrische identificatie. De hardware (de computers en overige apparaten) valt natuurlijk onder de 'gewone' beveiliging.
Virusscanners: Als je met behulp van een code-editor naar de code van een applicatie kijkt, zien de rijen bytes van een geïnfecteerd programma er even onbegrijpelijk uit als van een niet-geïnfecteerd programma. Daarom heb je een virus-detectieprogramma nodig dat alle bekende virussen kan herkennen. Om de makers van virussen een slag voor te blijven, proberen de programmeurs van antivirus programma's 'typische viruskenmerken' te vinden die voor veel virussen gelden. Op die manier kan een virusscanner een verdacht programma of verdachte activiteit op je harde schijf opsporen en proberen maatregelen te treffen om de schade te voorkomen of te beperken.
Wachtwoorden en toegangsrechten: Voor het afschermen van de gegevens op je PC moet je niemand anders op jouw PC laten werken. Als je werkt met gegevens die ook door anderen kunnen worden gebruikt, bijvoorbeeld op een server of mainframe, dan moet de systeembeheerder voorzieningen treffen waarmee toegangsrechten worden ingesteld.
Encryptie: Er zijn applicaties, bijvoorbeeld PGP (Pretty Good Privacy) die maken je sleutels, bewaren de sleutels van je vrienden en doen het codeer- en decodeerwerk. Je hoeft alleen maar te zeggen wat je wilt: coderen, decoderen of ondertekenen.
