De rol van multidimensionaal perfectionisme in eetstoornissymptomen “The cruelest thing a man can do to a woman is to portray her as perfection” (D. H. Lawrence, Britse dichter)
Wetenschapsdag 6 februari 2014 Dr. Liesbet Boone
Wat is perfectionisme? Een persoonlijkheidskarakteristiek gekenmerkt door: • Het stellen van hoge standaarden • voor zichzelf • voor anderen
• Het gevoel hebben dat anderen hoge verwachtingen hebben
(Hewitt & Flett, 1991)
• Een zeer kritische zelf-evaluatieve houding, zorgen en twijfels over prestaties (Frost et al., 1990) • Een zelfwaardegevoel afhankelijk van prestaties (Burns, 1980; Shafran et al., 2002)
Twee dimensies van perfectionisme PERFECTIONISME Prestatiegericht perfectionisme Onduidelijk: Stellen van hoge standaarden - Positief voor welzijn & Hoge verwachtingen zelfbeeld Lat - hoog Geen leggen associatie met psychopathologie - - Verband met eetstoornissen -- “Success Ik ben erg in het vanhard mijn is goed the result of richten perfection, inspanningen op het bereiken vanand een work, learning from failure, loyalty, doel (Colin Powell) persistence” - “You accept voor that you might fail; Het ismust belangrijk mezelf dat ik then, if you do your best and still don’t heel erg competent ben in alles wat ik win, doe at least you can be satisfied that (Rosalynn Carter) you’ve - Ik steltried” mezelf extreem hoge doelen
Zelfkritisch perfectionisme Absolute perfectie Consistent: Nooit voldoening ervaren - Negatief voor welzijn Fouten zijn onaanvaardbaar - Geassocieerd met Twijfel over prestaties psychopathologie, zoals Zelfwaardegevoel ~ prestatie eetstoornissen
In de media te lezen over de instorting van Peter Goossens: - Alsheeft ik faal school of op het werk, benInikalles een wat hij “Hij deop jongste jaren keihard gewerkt. mislukkeling doet, is hij een grenzeloze perfectionist, tot in het kleinste - Andere mensen zullencontrolefreak me waarschijnlijk detail. Peter is een echte en eenminder publiek figuur die onder enorme drukfout leeft.bega Dat heeft hem uitgeput. Fysiek én waarderen als ik een mentaal” - Ik zou moeten overstuur zijn als ik een fout bega
Perfectionisme bij niet-klinische adolescenten o Studie 1: Welke jongeren zijn vooral kwetsbaar voor de ontwikkeling van eetstoornissymptomen? De gecombineerde rol van PG en ZK Perfectionisme
o Studie 2: Welke jongeren zijn vooral kwetsbaar voor de ontwikkeling van eetstoornissymptomen? De bijkomende (interactieve) rol van lichaamsontevredenheid
Studie 1
Onderzoek bij niet-klinische adolescenten o Onderzoeksvraag: Welke jongeren zijn vooral kwetsbaar om eetstoornissymptomen te ontwikkelen? o De Rol van: - Prestatiegericht (PG) perfectionisme - Zelfkritisch (ZK) perfectionisme - Combinatie van PG en ZK perfectionisme o Onderzocht bij: 656 adolescente jongens & meisjes (gemiddeld 14 jaar) o Onderzoek via: cluster-analyse
Studie 1
Perfectionisme clusters 2
Prestatiegericht Perfectionisme
1,5
Zelfkritisch Perfectionisme
1
0,5
0
-0,5
-1
-1,5
Gecombineerd N = 103 16%
ZK-alleen N = 155 23%
PS-alleen N = 137 21%
Niet-Perfectionistisch N = 261 40%
2
Associatie perfectionisme clusters en eetstoornissymptomen
1,8 1,6 1,4 1,2
Gecombineerd ZK-alleen
1
PS-alleen 0,8
Niet-Perfectionistisch
0,6 0,4 0,2 0
EDEQ-lijnen
EDEQ-eten
EDEQ-gewicht
EDEQ-lichaamsvorm
EDEQ = eating disorder examination questionnaire (subschalen : lijnen, zorgen over eten, zorgen over gewicht, zorgen over lichaamsvormen)
Studie 2
Longitudinale studie met 2 meetmomenten o Onderzoeksvraag: Welke jongeren zijn vooral kwetsbaar om eetstoornissymptomen te ontwikkelen? o De Rol van: - Perfectionisme (PG & ZK perfectionisme) - Lichaamsontevredenheid - Combinatie perfectionisme & Lichaamsontevredenheid o Onderzocht bij: 449 adolescente meisjes (gemiddeld 13 jaar) o Onderzoek via: 2 meetmomenten veranderingen over tijd heen
PG Perfectionisme
RESULTATEN (1)
PG Perfectionisme
** PG Perfectionisme X Lichaamsontevredenheid
*
Drang naar Slankheid
* Lichaamsontevredenheid
9
PG Perfectionisme
RESULTATEN (2)
PG Perfectionisme
PG Perfectionisme X Lichaamsontevredenheid
Boulimische symptomen
Lichaamsontevredenheid
10
PG Perfectionisme
RESULTATEN (3)
PG Perfectionisme
PG Perfectionisme X Lichaamsontevredenheid
**
Over-evaluatie van lichaam & gewicht
** Lichaamsontevredenheid
11
ZK Perfectionisme
RESULTATEN (4)
ZK Perfectionisme
ZK Perfectionisme X Lichaamsontevredenheid
Drang naar Slankheid
*
Lichaamsontevredenheid
12
ZK Perfectionisme
RESULTATEN (5)
ZK Perfectionisme
** ZK Perfectionisme X Lichaamsontevredenheid
Boulimische symptomen
Lichaamsontevredenheid
13
ZK Perfectionisme
RESULTATEN (6)
ZK Perfectionisme
** ZK Perfectionisme X Lichaamsontevredenheid
**
Over-evaluatie van lichaam & gewicht
**
Lichaamsontevredenheid
14
RESULTS (3): Figures
2 1,5
Low LichOnt1 High LichOnt1
1 0,5
2,5 0 Low PG1
High PG1
Over-evaluatie G & Lv
Over-evaluatie G & Lv
2,5
2 Low LichOnt1 High LichOnt1
1,5
Drang naar slankheid
3
1
0,5
2,8
Low LichOnt1 High LichOnt1
2,6 2,4 2,2 2 Low PG1
High PG1
0 Low ZK1
High ZK1
Perfectionisme bij klinische eetstoornispatiënten o Studie 3: De evolutie van perfectionisme doorheen de behandeling + effect op eetstoornissymptomen
o Studie 4: De belemmerende rol van zelfkritisch perfectionisme op de therapeutische relatie en eetstoornissymptomen tijdens en na de behandeling
Studie 3
Longitudinale studie bij eetstoornispatiënten: Evolutie en invloed van perfectionisme doorheen behandeling o Onderzoeksvragen: 1. 2. 3.
Hoe evolueert perfectionisme doorheen de behandeling? Hoe evolueren eetstoornissymptomen doorheen de behandeling? Heeft perfectionisme invloed op eetstoornissymptomen doorheen de behandeling?
o Onderzocht bij: 97 vrouwelijke eetstoornispatiënten in opname (Broeders Alexianen, Tienen) (gemiddeld 22 jaar) o Onderzoek via: 4 meetmomenten veranderingen doorheen behandeling en bij follow-up
Design en meetinstrumenten
Longitudinale opvolging op 4 tijdsmomenten TIJDSLIJN – respondenten onderzoek Ter Berken Week 1: Standaard
T1: week 2 Boone Aanvang
N = 97
T2: week 12 Tussenmeting N = 53
- SCL-90
- UCL - ADP-IV - EDI-2 - EDES - LAV - Young Schema Q - Belastende levenservaringen - Zelfverwondingsvragenlijst - Padua-R - BISBAS - Effortful control
- VTCI - MPS-F (29) - PSPS - NSQ-therapie - MC-13 - Motivatie therapie
- EDI-2 - EDES - SCL-90 - LAV ---------------------- MPS-F - PSPS - NSQ-therapie - WAV-12
T3: week 24
T4: week 48
Postmeting
Follow-up
N = 31
- EDI-2 - EDES - SCL-90 - LAV -------------------- MPS-F - PSPS - General NSQ
N = 37
- EDI-2 - EDES - SCL-90 - LAV --------------------- MPS-F - PSPS - General NSQ
40% AN-R; 14% AN-purg; 23% BN; 23 EDNOS
Studie 3
1) Hoe evolueert perfectionisme doorheen behandeling? 3,8 3,6
* 3,4 3,2
*
3
PG perfectionisme
*
ZK perfectionisme
2,8 2,6 2,4 T1
Aanvang behandeling
T2
Na 12 weken behandeling
T3
Δ PG: T1 -> T4 ns Δ ZK: T1 -> T4 sign
T4
Na 24 weken behandeling
Follow-up: na 48 weken beh
N = 97
Studie 1
2) Hoe evolueren eetstoornissymptomen doorheen behandeling? 5,1 4,9 4,7
*
4,5
*
4,3 4,1
*
Drang slankheid Lichaamsontevredenheid
*
3,9 3,7
*
3,5
Ineffectiviteit
*
*
*
3,3
Interpers wantrouwen
*
Introceptief bewustzijn Angst volwassenheid
*
3,1
*
2,9
*
2,7 T1
Aanvang behandeling
T2
Na 12 weken behandeling
T3
Na 24 weken behandeling
T4
Follow-up: na 48 weken beh
Figuur 2. Simple Contrasten: ∆ Introc bew: T1 -> T4 ns; ∆ Angst volwh: T1 -> T4 ns
Studie 4
Longitudinale studie bij eetstoornispatiënten: invloed van ZK perfectionisme op therapeutische relatie en vooruitgang o Onderzoeksvragen: 1. 2.
Heeft ZK perfectionisme invloed op kwaliteit van therapeutische relatie? Kan therapeutische relatie het negatieve effect van ZK perfectionisme op therapeutische vooruitgang verklaren?
o Onderzocht bij: 53 vrouwelijke eetstoornispatiënten in opname (Broeders Alexianen, Tienen) (gemiddeld 21 jaar) o Onderzoek via: 3 meetmomenten bij aanvang, tijdens, en na behandeling
Studie 4
Waarom van belang om te onderzoeken? Zelfkritisch perfectionisme belemmert het aangaan van een kwalitatieve en warme therapeutische relatie Kritische, vijandige opstelling; imperfecties/fouten niet durven toegeven; moeilijk complimenten aanvaarden; therapeut evalueren; zelfkritiek projecteren
Zelfkritisch perfectionisme is geassocieerd met eetstoornissymptomen Belang van de therapeutische relatie voor therapeutische vooruitgang Hebben zelfkritische patiënten een minder kwalitatieve therapeutische relatie en minder goed prognose tijdens behandeling?
De belemmerende rol van zelfkritisch perfectionisme op de therapeutische relatie en eetstoornissymptomen tijdens en na de behandeling Studie 4
.16 (.07) SC perfectionism T1
Δ Body dissatisfaction T4
-.34* Therapeutic alliance T2
-.31*
Patiënten die zelfkritisch zijn ervaren de therapeutische relatie als minder kwaliteitsvol, hetgeen ervoor zorgt dat ze mindere daling in lichaamsontevredenheid hebben 1 jaar na de start van de behandeling
Conclusie Perfectionisme is geassocieerd met eetstoornissymptomen bij niet-klinische adolescenten en eetstoornispatiënten: Niet-klinische adolescenten: o Combinatie van PG en ZK perfectionisme is gevaarlijke cocktail o Combinatie van PG (en ZK) perfectionisme en lichaamsontevredenheid maakt adolescenten kwetsbaarder
Preventie/vroeg-detectie: focus op adolescenten met hoge standaarden en zelfkritiek en lichaamsontevredenheid Patiënten met eetstoornis: o Daling in perfectionisme en eetstoornissymptomen doorheen behandeling (± follow-up) o ZK perfectionisme: - Voorspelt therapeutische vooruitgang (-) - Nefast voor therapeutische relatie
Behandeling: focussen op perfectionisme (en diens invloed op de therapeutische relatie)
Behandeling perfectionisme en zelfkritiek o Cognitieve gedragstherapie voor perfectionisme Focus op: perfectionisme als instandhoudend mechanisme Dmv: inventarisatie probleemdomeinen, zelf-registratie (ggg-schema’s), gedragsexperimenten (gedrag en cognities), cognitief herstructureren, regels (‘moet’) vs ‘aanbeveling’ (kan), verbreden van zelf-evaluatie
o Self-compassion focused therapy en Compassionate mind training (ER & hechting) Focus op: zelf-compassie, proces ipv resultaat, minder kritisch zijn & schaamte ervaren Dmv: Inventarisatie ZK & zelfcompassie, Compassionate imagery, feeling (ther rel), & sensation, 2 stoelen techniek o ACT: experiëntiële vermijding (vermijden van emoties): Accepteren van zelf-kritische gedachten; observeren & defusie o PG perfectionisme: flexibiliteit in streven, ‘moeten’ presteren versus interesse nastreven Dmv: investeren in wat men graag doet, proces ipv resultaat, aanbeveling, noodbevrediging Shafran, Egan, & Wade, 2011; Kannan & Levitt, 2013; Gilbert, 2009
Bedankt voor uw aandacht!
