De patiënt van 10 miljoen December

Jaargang 3 • december nr. 5

Thema: Fecale incontinentie en obstipatie deel 2 “Wat we eten is niet altijd wat wij móeten eten”

De patiënt van 10 miljoen

December 2013

1

>> Colofon en inhoud << Colofon

Inhoud 4 Voorwoord Liesbeth Kok, voorzitter CV&V

Conti-Nu is het tijdschrift van en voor de afdeling Continentie Verpleegkundigen en Verzorgenden van de VenVN.. Conti-Nu verschijnt tweemaal per jaar. Het abonnementsgeld bedraagt 30 euro per jaar voor niet leden.

5

Mededelingen bestuur Activiteiten en ontwikkelingen

Lidmaatschap Het lidmaatschap van de V&VN bedraagt 67,50 euro en van de afdeling CV&V 15 euro. De leden ontvangen tweemaal per jaar het tijdschrift Conti-Nu. Opzeggen van het lidmaatschap en/of abonnement graag schriftelijk voor 1 november bij de V&VN. Adres secretariaat E-mail: [email protected] Bestuur Liesbeth Kok, voorzitter Joke Bergman, vice-voorzitter Marleen van Aken, secretaris Sander Bijleveld, penningmeester Klaasje Adams Miranda Beets Margo Kauwenberg Rita de Vries Roelie van Zon Redactie Conti-Nu Liesbeth Kok Wilma van der Meer Monique Meijer Bernij van Ooijen Maria Scheerder Klaasje Adams Tekst Marco Beentjes Vormgeving en layout Kerckebosch Media, Zeist Eindredactie Liesbeth Kok en Klaasje Adams Druk Kerckebosch Media, Zeist De redactie behoudt zich het recht voor om artikelen te redigeren en in te korten. Ingezonden artikelen mogen niet meer dan 650 woorden bevatten. Kopieerrechten Artikelen mogen slechts worden overgenomen na schriftelijke toestemming van de redactie.

8 Interview Hoogleraar colorectale chirurgie prof. dr. C.C.M.I.Baeten

12 Interview Wouter de Jong, Natuurgeneeskundig therapeut 18 Interview Lidy van Driel, verpleegkundig specialist gastro-enterologie 22 Interview Grietje Vander Mijnsbrugge, chirurg Proctoskliniek Bilthoven 25 Continentieverpleegkundige van het jaar Janet Eikenboom 28 In de spotlight Maria Scheerder 37 Ingezonden Naar huis gestuurd met een zak vol luiers Verslag van een onderzoek naar ervaringen met incontinentiemateriaal 37

Strip / Agenda / Voor u gelezen / Sponsoren

38 Productnieuws

ISSN nummer: 2212-8425

December 2013

3

>> Voorwoord <<

Liesbeth Kok Voorzitter CV&V

Fecale incontinentie en obstipatie Het tweede deel

Hier ligt weer een prachtige nieuwe Conti-Nu! Het tweede

gevoel dat onze kennis

deel met het thema fecale incontinentie en obstipatie. Vaak

overbodig is. De zorg

hebben we de vraag gekregen om dieper op dit onderwerp

verandert en er vindt

in te gaan en als je daar dan in duikt, blijkt dat het allemaal

in toenemende mate

niet in één tijdschrift past.

een verschuiving plaats

Van Maastricht via Strijen naar Rotterdam en dan door naar

naar de 1ste lijn. De rol

Bilthoven. Van professor Baeten, die ons uitleg geeft over de

van de huisarts gaat

mogelijkheden van neurostimulatie, naar Wouter de Jong,

belangrijker worden

orthomoleculair therapeut en diëtist over de invloed en

en daarbij ook die

gevolgen van voeding op de werking van onze darmen. Van

van de praktijkondersteuner. Wat betekent dit voor

Lidy van Driel, verpleegkundig specialist coloncare die vertelt

de continentiezorg? Verandert daarmee de rol van de

over haar bijdrage aan de zorg voor patiënten met fecale

continentieverpleegkundige? Worden bekkenbodempoli’s

incontinentie en obstipatie, naar de Proctos Kliniek, waar

ook zelfstandige behandelcentra? Is dat toekomstmuziek of

we uitleg krijgen over de werkzaamheden die daar worden

een doemscenario?

verricht rondom continentiezorg. Je kunt niet zeggen dat

Op 3 april 2014 in het Spant in Bussum hopen wij met

continentiezorg saai is!

al onze leden en een aantal specialisten op dit gebied te

Met deze vervolguitgave hopen we een verdiepingsslag

gaan sparren over deze onderwerpen. Maarten Bouwhuis

te maken en alle lezers kennis te laten maken met de vele

zal ons die dag weer ondersteunen als dagvoorzitter.

mogelijkheden die er zijn binnen ons vakgebied.

Verder zal er een aantrekkelijk programma zijn, waarbij we

We kijken terug op een turbulent jaar met de vele

proberen ieder stukje van ons vakgebied te belichten, zoals

veranderingen die er zijn binnen de gezondheidszorg.

kinderincontinentie, fecale problematiek, seksualiteit en wet-

De verantwoordelijkheid om te bezuinigen ligt bij ons

en regelgeving. Na de afgelopen zeer succesvolle symposia

allemaal; zowel verzekerden als professionals werkzaam

hebben we een reputatie hoog te houden, maar zoals het er

in de gezondheidszorg. Het voorschrijven van medische

nu naar uitziet, gaat dat zeker lukken!

hulpmiddelen vereist kennis van de producten en de wijze waarop je deze inzet.

Voor nu hele fijne kerstdagen gewenst en de allerbeste

Vanuit de overheid worden we aangespoord om

wensen voor een gezond en voorspoedig 2014.

functiegericht voor te schrijven. De invoering van profielen en dagprijzen door de zorgverzekeraars geven ons juist het

4

Vakblad voor Continentie Verpleegkundigen & Verzorgenden

>> Mededelingen bestuur <<

Activiteiten en ontwikkelingen Om iedereen zoveel mogelijk op de hoogte te houden van wat er speelt en waar wij ons als bestuur mee bezig houden, volgt hieronder een samenvatting.

Gezocht Tijdens ons afgelopen symposium hebben we een oproep gedaan voor een continentieverpleegkundige of verzorgende die werkzaam is in de thuiszorg en bereid is om ons bestuur te verrijken met haar of zijn extramurale kennis. Daarnaast zijn we nog steeds op zoek naar een verzorgende, werkzaam in een verpleeghuis. Onmisbaar in de continentiezorg en daarom ook in ons bestuur. Ook voor onze commissies kunnen we altijd handjes gebruiken. Vele handen maken licht werk en je doet het niet alleen voor jezelf, maar voor de hele beroepsgroep. Deelnemen aan een bestuur kost je zeker tijd, maar het levert ook veel op aan kennis en contact met collega’s. Je bent vanuit eerste hand op de hoogte wat er allemaal speelt bij VWS en zorgverzekeraars en als je iets wilt bijdragen of beïnvloeden dan kan het op deze manier. Voor de redactiecommissie zijn we op zoek naar een commissielid die de verantwoordelijkheid voor de ledenlijst op zich wil nemen. Belangstelling? Informeer bij een van onze enthousiaste leden of mail naar [email protected] voor meer informatie.

Week van de incontinentie De continentieverpleegkundigen van het Amphia Ziekenhuis in Breda, Jose van Koppen en Thessa Segeren, hebben het plan opgevat om een ‘Week van de Incontinentie’ te organiseren. Ze hebben hiervoor de vierde week van januari uitgekozen en starten er al in 2014 mee om dit in de eigen regio vorm te geven. Zij hebben het voornemen om dit landelijk te gaan trekken en zullen ons tijdens ons symposium op de hoogte brengen hoe zij dit voor zich zien en hoe zij het hebben georganiseerd vanuit hun eigen ziekenhuis. Website Onze website is onder handen genomen. Het blijft een doorgaand proces, maar we zijn voorzichtig tevreden over het eerste resultaat. Kijk zelf maar op www.continentie.venvn.nl. Symposium 3 april 2014 in theater Spant! in Bussum De symposiumcommissie is druk bezig met de voorbereiding van ons symposium. De locatie is vastgelegd en we hebben interessante sprekers benaderd en ook al enkele toezeggingen. Verdere informatie volgt via mail, post en website.

Vooraankondiging

Jaarlijks symposium CV&V

E dagvul nd actu spir d programma Het symposium voor Continentieverpleegkundigen & Verzorgenden. Donderdag 3 april 2014, zet deze datum vast in je agenda. Locatie: Spant! te Bussum Dagvoorzitter: Maarten Bouwhuis

www.conti-nu.nl

Voor leden nu slechts € 25,- entree € 75,- voor niet leden

>> Mededelingen bestuur << Opleidingen Bij de Antonius Academie in Nieuwegein krijgen wij de gelegenheid om iedere groep die de continentieopleiding doet te vertellen waar de CV&V voor staat en waar wij ons mee bezig houden. De 9 deelnemers van de eerste lichting van de UCS opleiding aan de HAN zijn allemaal geslaagd. In september is er een groep van start gegaan met 17 deelnemers. Kijk voor meer informatie op www.han.nl. Richtlijnen De samenwerking tussen de afdelingen Urologie en de CV&V binnen de V&VN heeft geleid tot het vertalen en uitgeven van de EAUN richtlijnen Verblijfskatheter in 2013 (door de afdeling Urologie) en Eenmalig Katheteriseren in 2014 (door de CV&V). Deze richtlijnen worden gratis aan de leden van beide afdelingen verstrekt.

V&VN Binnen onze overkoepelende organisatie proberen wij, zo vaak als maar mogelijk is, de belangen van de continentieverpleegkundigen onder de aandacht te brengen. We laten geen gelegenheid voorbij gaan om onze zorgen uit te spreken over het feit dat specialistisch verpleegkundigen niet voorkomen in de DBC (Diagnose Behandel Combinatie). Wanneer dat wel het geval zou zijn, versterkt het onze positie in de ziekenhuizen. Hierin proberen we zoveel mogelijk gezamenlijk op te trekken met de afdelingen stoma- en urologie verpleegkundigen. Hun belangen zijn vergelijkbaar en zo staan we sterker. Samen met de V&VN hebben we zitting in een werkgroep van het Ministerie van VWS over verspilling van de zorg. Een speerpunt van minister Schippers om iedereen die werkzaam is in de zorg hier zoveel mogelijk bij te betrekken.

Zorgverzekeraars Vanuit ZN (Zorgverzekeraars Nederland) is er een werkgroep in het leven geroepen met betrekking tot cliq van continentieproducten. Het gaat erom dat alle producten worden voorzien van een numerieke code, om de producten onderling goed te kunnen vergelijken. Ook patiëntenverenigingen, Nefemed (fabrikanten) en FHI (leveranciers) zijn hierbij betrokken. Is het bekend dat je als verpleegkundige niveau 4 en 5 officieel geen hulpmiddelen mag voorschrijven? Het wordt gedoogd, maar omdat dit erg kwetsbaar is, vragen wij de V&VN dit mee te nemen in hun gesprekken met het ministerie van VWS. Patiënten die na een ingreep een recept meekrijgen voor materiaal komen niet in aanmerking voor vergoeding als het hier gaat om kortdurend gebruik van continentiemate-

6

riaal. Vaak worden vanuit het ziekenhuis startpakketten of een recept meegegeven. Terwijl deze hulpmiddelen dan eigenlijk binnen de DBC van de ingreep vallen, met als gevolg dat de patiënt zelf voor de kosten op moet draaien. Weten jullie dat een patiënt eigenlijk twee maanden last moet hebben van urine-incontinentie, alvorens hij of zij voor vergoeding van absorberend materiaal in aanmerking komt? Of omdat we het niet wisten, of omdat het al jaren zo gebeurde en de hulpmiddelen gewoon gedeclareerd konden worden, is deze handelswijze blijven bestaan. Door de invoering van de profielen is hier nu verandering in gekomen. Wees alert. Voorkom dat patiënten voor onaangename verrassingen komen te staan en zelf voor de kosten moeten opdraaien. Bovendien is het van belang dat de patiënt op de hoogte is van het feit dat deze kosten onder het eigen risico vallen. De stand van zaken ten aanzien van de invoering van de profielen is als volgt: Absorberend

Afvoerend

Achmea

1 juli 2012

Verwacht 2014

CZ

1 maart 2013

1 maart 2013

Menzis

1 januari 2014

Verwacht 1 januari 2015

VGZ

1 mei 2014

Nader te bepalen

We proberen in gesprek te komen en te blijven met de zorgverzekeraars. Zo hebben we onze mening kunnen geven over de profielen en we zijn van mening dat die er zeker toe heeft bijgedragen dat er een profiel is toegevoegd, omdat wij de zorg voor de complexe patiënt niet gedekt zagen in de andere profielen. De gesprekken leveren niet altijd op wat we willen, maar in gesprek blijven is beter dan helemaal niet gehoord worden. Hopelijk is iedereen zo weer een beetje bijgepraat. Mochten er nog vragen of opmerkingen zijn, dan kun je altijd contact met opnemen met het bestuur via [email protected].

Website

Houd onze website www.cvenv.nl in de gaten. Dagelijks zijn er aanvullingen op activiteiten en ontwikkelingen die van belang zijn voor onze beroepsgroep.


>> Interview <<

De patiënt va

Hoogleraar colorectale chirurgie prof. dr. C.G.M.I. Baeten

8


n 10 miljoen In het zuidelijkste puntje van Nederland werken azM en UM samen onder de naam Maastricht Universitair Medisch Centrum+. Hier werkt hoogleraar colorectale chirurgie prof. dr. C.G.M.I. Baeten; hij was één van de eerste chirurgen in Nederland die endoscopieën uitvoerde en stond aan de basis van het gebruik van neurostimulatie bij fecale incontinentie en obstipatie. In dit artikel vertelt hij over de ontwikkelingen in zijn vakgebied en de resultaten bij verschillende patiëntengroepen. Hoe kwam u in dit vakgebied terecht? “Ik heb altijd een grote belangstelling voor de chirurgie van het anorectum gehad. Het is een probleemgebied waar mensen zich voor schamen, zij zijn soms niet meer in staat om normaal te werken en zonderen zich af. Aan het begin van mijn carrière vroeg me af waarom we niet in staat waren om deze mensen van hun fecale incontinentieklachten af te helpen. Dertig jaar geleden was nog maar weinig bekend over mogelijke behandelmethoden.”

voor infecties, waardoor je niet 100% kunt vertrouwen op de goede afloop.”

Wat zijn de laatste chirurgische ontwikkelingen in de aanpak van fecale incontinentie en obstipatie? “Een vrij nieuwe techniek is de sacrale neuromodulatie (SNM). Hierbij worden alle zenuwen die ter hoogte van het heiligbeen (S3) aan het ruggenmerg ontspringen, door middel van elektrische impulsen gestimuleerd. Deze zenuwen hebben invloed op het functioneren van onder andere anus, bekkenbodem en blaas. In eerste instantie brengen Er werd destijds al wel eens een dynamische gracilis we een elektrische draad aan en gebruiken we een uitwenplastiek aangelegd? “Dat klopt, maar de spier die van het bovenbeen werd omge- dige stimulator om de zenuwen te prikkelen. Wanneer legd naar het rectum was nog niet in staat om continentie te hiermee goede resultaten worden geboekt gaan we kijken geven. Voor het aanspannen was hersenactiviteit nodig, maar of we dit definitief kunnen maken met behulp van een dat houdt geen mens zolang vol. Ik las destijds een artikel over pacemaker. Die wordt veelal opgeborgen in een hiervoor geconstrueerde pocket in de bil, maar kan ook op andere een hulphart voor honden, waarbij door middel van elektriplaatsen worden ingebracht. Op deze manier hebben we sche prikkeling spieren lang contractie vast konden houden de ‘patiënt van tien miljoen’ gecreëerd: het blijkt fantastisch zonder moe te worden. Dat principe wilde ik toepassen bij de gracilis plastiek. Met behulp van een pacemaker bleken wij in staat om de spier te dwingen zich samen te trekken en dit uren achtereen vol te houden.” Dat bleek een gouden greep! “Het bracht een verandering teweeg in de chirurgische wereld; we waren nu in staat om een sluitend continentiesysteem te maken. Overigens kwam ik in die periode ook in contact met een arts die een kunstkringspier had gemaakt; een opgeblazen cuff die rond de anus kan worden geplaatst. Bij artificiële anale sfincter implantaties wordt een pompje geplaatst in de scrotum of de labia. Deze operatie bleek wel enorm gevoelig

“Het idee kwam van een artikel over een hulphart bij honden”

te werken! De levensduur van een pacemaker is acht jaar en eens per jaar komt de patiënt terug voor controle.” Kun je SNM ook tegen obstipatie toepassen? “Er zijn zowel effecten op fecale incontinentie als op obstipatie te bewerkstelligen. De behandeling gaat in feite op

December 2013

9

“Eén van de belangrijkste taken is mensen begrip tonen voor hun situatie” precies dezelfde wijze, maar de effecten zijn tegengesteld. Hoe dat komt weten we nog niet precies, maar de resultaten zijn prima.” Het lijkt een wondermiddel. Is het geschikt voor alle patiëntengroepen? “Voor succesvolle resultaten bij sacrale neuromodulatie dient nog wel wat sfincter aanwezig te zijn. Wanneer een patiënt, bijvoorbeeld na een perineo-abdominale resectie, geen sluitspier meer heeft zal SNM niet helpen tegen de incontinentie. Voor obstipatie geldt dat ernstige verzakking niet te verhelpen is met SNM en ook een rectocele of intussusceptie (uitstulping) blijft bestaan. Toch kun je wel stellen dat SNM voor vele vormen van incontinentie en obstipatie de oplossing is. Verder is het vrijwel altijd mogelijk om een proefstimulatie uit te voeren zonder risico’s op complicaties.” U bent betrokken bij een studie die neurostimulatie in uw vakgebied weer een stap verder brengt. Kunt u daar iets over vertellen? “Dit is naar aanleiding van een bijzondere ontdekking. We kwamen erachter dat stimulering van de nervus tibialis

(scheenbeenzenuw) eveneens invloed op fecale continentie kan uitoefenen; deze komt waarschijnlijk zeer dicht bij het continentiecentrum in de hersenen uit. Er zijn mooie effecten te behalen en het is voor de patiënt veel prettiger: de behandeling vindt niet te dicht bij de anus plaats. Je kunt mensen tijdens de behandeling op een waardige manier zonder negatieve bij-gevoelens - tegemoet treden. Een zeer mooi principe, maar wel een logistieke ramp.” Hoe bedoelt u? “Wij bevinden ons hier in Maastricht. Patiënten dienen een paar maanden lang tweemaal per week te komen opdraven in het ziekenhuis voor een behandeling van een halfuur. Een frequentie die in de periode daarna langzaam wordt afgebouwd. Dat moet logistiek wel te doen zijn voor hen.” Zijn er al conclusies van deze studie naar buiten te brengen? “Exacte cijfers zijn nog niet bekend, maar in de meeste gevallen kunnen we de patiënt wel in redelijke mate continent maken. In ieder geval staan tot dusverre alle signalen op groen. Eind 2014 verwacht ik de definitieve resultaten te kunnen publiceren. Daarna kunnen we alle continen-

Casus van een patiënt met obstipatie

Door Bernij van Ooijen Continentieverpleegkundige Universitair Medisch Centrum Groningen Mevrouw B. Nu 29 jaar. Probleem: obstipatie. Mevrouw heeft altijd al last gehad van obstipatie, eigenlijk sinds de babytijd. Als kind had ze één tot tweemaal per week ontlasting, dit ging moeizaam en was zeer pijnlijk. Gedurende de hele lagere schooltijd heeft ze last van buikpijn gehad, waardoor ze altijd moe was en nergens aan mee kon doen. De buikpijnklachten waren zelfs zo erg dat de huisarts haar een keer zelf in de auto naar de spoedeisende hulp bracht, omdat hij niet wist wat er aan de hand was.

10

Er is diverse medicatie geprobeerd zoals parafine, lactulose movicolon, metamucil en bisacodil. Deze medicatie heeft nooit geholpen, met als gevolg regelmatig noodzakelijke opnames in het ziekenhuis. Daar kreeg ze hoog opgaande klysma’s en waren de darmen voor even weer leeg. Allerlei onderzoeken volgden en daarbij zijn nooit afwijkingen gevonden. Mevrouw heeft zelf van alles geprobeerd en verschillende huismiddeltjes ingezet, waaronder het drinken van een beker slaolie ‘s morgens. In 2004 is mevrouw doorverwezen naar een MDL-arts. Wederom werden er allerlei onderzoeken gedaan en ook nu werd er geen oorzaak voor de obstipatie gevonden. Mevrouw startte nu ook met biofeedbacktraining. Dit had wel wat effect op de buikpijn maar niet op de obstipatie. Daarnaast spoelde mevrouw zelf, zonder het gewenste resultaat. De MDL-arts vertelde dat hij niets meer voor haar kon doen


en verwees haar door naar de psycholoog. De psycholoog heeft mevrouw begeleid, maar kon de klachten ook niet oplossen. Mevrouw startte met klean preap, 4 tot 6 liter per dag, tweemaal in de week. Aanvankelijk leek dit effect te hebben, maar ze had steeds meer nodig voor hetzelfde resultaat. Uiteindelijk bracht mevrouw zelf een sonde in en bracht dan 12 liter klean preap in om nog wat effect te hebben. Dit deed ze tweemaal per week en daar was zij de hele dag mee bezig. Tevens gebruikte ze nog driemaal 4 zakjes movicolon per dag. De enige oplossing leek een stoma. Uiteindelijk is mevrouw in mei 2011 een testfase sacrale neurostimulatie ingegaan met een geweldig resultaat: Mevrouw heeft nu bijna iedere dag ontlasting. Zij kan zonder medicatie en gebruikt vezelrijke voeding.

met het principe dat je mensen met obstipatie kunt laxeren met water, vindt momenteel een soort herontdekking plaats bij artsen en continentieverpleegkundigen in het land. Ook het principe ‘uit een lege darm kun je niets meer verliezen’, gaat nog steeds op. Hier in Maastricht is er veel onderzoek naar gedaan, ook samen met collega’s in Denemarken. Darmspoelen heeft bij heel veel mensen succes. Veel van dergelijke conservatieve methoden zijn goed toepasbaar.”

tieverpleegkundigen inseinen opdat de techniek overal in de Nederlandse ziekenhuizen kan worden toegepast. Alle informatie moet wijd worden verspreid. Ik kan tenslotte niet verwachten dat alle patiënten in de toekomst naar Maastricht komen.” Kan stimulering van de nervus tibialis ook positieve effecten hebben bij obstipatie? “Het is een idee om dat verder uit te werken.”

Wat zou u de beroepsgroep verder nog op het hart willen drukken? “Eén van de belangrijkste taken in de functie van continentieverpleegkundige is in mijn ogen mensen begrip tonen voor hun situatie. Er zijn genoeg voorbeelden van schrijnende situaties te noemen waardoor mensen elkaar van ellende niet meer onder ogen durven komen. Door begrip voor continentieproblemen te tonen, in de wetenschap dat deze mensen waarschijnlijk bijna nergens anders terecht kunnen met hun verhaal, is de kwaliteit van leven van een patiënt direct enorm verbeterd.”

Heeft u nog tips voor continentieverpleegkundigen in het land, gebaseerd op de inzichten van vandaag de dag? “Waar de Grieken en Romeinen vroeger al bekend waren

December 2013

11

“Wat we eten is niet altijd wat wij móeten eten”

Foto: Adrian Kuipers

>> Interview <<

Wouter de Jong van Pro Active Medicine)

programmeerd met een goed werkend immuunsysteem. In de loop van het leven zijn er echter reparaties noodzakelijk waardoor het saldo afneemt. Stress, slecht eten en slapen, intensief mobiele telefoongebruik en het nuttigen van Sinds de oprichting van zijn praktijk in 2007 behandelde hij ruim alcohol hebben ook een negatief effect. Uiteindelijk daalt ons saldo aan het 1.300 mensen. Wouter de Jong is van oorsprong diëtist, maar houdt zich na aanvullende studies nu veel bezig met lesgeven in einde van ons leven naar het nulpunt, de orthomoleculaire geneeskunde. “Ik kijk naar alle lichamelijke waardoor lichaamsfuncties falen en we uiteindelijk een natuurlijke dood en psychosociale aspecten van de mens”, legt hij uit. “De term sterven. Tijdens je leven heb je de snel‘het van angst in je broek doen’ komt ook niet uit de lucht heid waarmee het saldo daalt voor een groot deel in eigen handen.” vallen.” Hij is slechts 29 jaar oud en zeer ambitieus in zijn werk. Wouter de Jong schreef een boek over cacao als supervoedsel, startte het gezondheidsplatform SuperfoodMe, geeft lezingen en was op 25 november nog te gast bij het televisieprogramma De Dokters. Hij betitelt zichzelf als ‘natuurgeneeskundig therapeut’ en heeft praktijken opgericht in Den Haag, Rijswijk en Strijen onder de naam Pro Active Medicine. Zijn activiteiten op het gebied van lesgeven vinden plaats bij het Hamel College in Gorinchem, de PowerAcademy en Puro academy in Rotterdam en Artesis Hogeschool campus Lier in België. In plaats van het bestrijden van ziektebeelden streeft hij bij mensen

naar een optimale (preventieve) gezondheid, door orthomoleculaire laboratoriumstudies te vertalen naar een zo gezond mogelijke levensstijl. Gezondheidsbankrekening Dat onze voedselinname een grote invloed heeft op de gezondheid is geen geheim. Maar de effecten van de doses en samenstellingen van voedsel, kruiden, vitaminen, mineralen, probiotica en enzymen zijn op ieder individu anders. Wouter de Jong begint zijn uiteenzetting met wat hij een ‘gezondheidsbankrekening’ noemt. “Je hebt een saldo nodig”, legt de natuurgeneeskundig therapeut uit. “Borstvoeding zorgt er bij kinderen voor dat zij worden ge-

Volgens De Jong is gezonde en gevarieerde voeding de sleutel. “We denken wel dat we gevarieerd eten, maar is dat niet het geval. Hier in het westen eten wij op het gebied van fruit hoofdzakelijk appel, peer en banaan. Populaire groenten zijn broccoli, wortelen, prei en uien. In de keuze van vlees komen we vaak niet verder dan rundvlees, varken en kip. Alléén de spieren welteverstaan. Natuurvolkeren kennen vaak een hogere weerstand en levensverwachting. Hun menu is dan ook veel gevarieerder, zij eten vaak alles van een dier en daarbij zorgen ook de seizoenswisselingen voor de nodige diversiteit in het aanbod. Ga maar na: wanneer mensen kip eten die besmet is met salmonella krijgt circa de helft hier last van. De

“Het toedienen van probiotica heeft weinig zin wanneer je ongezond eet” 12


andere helft heeft via een eenzijdig voedingspatroon te weinig diversiteit opgebouwd om het probleem te kunnen neutraliseren. Een zwak immuunsysteem kan bijvoorbeeld leiden tot darmproblemen.” Rust en nutricijnen Met regelmaat melden mensen zich met continentie- en retentieproblemen op het spreekuur van Wouter de Jong. De vraag die zij daarbij stellen is: Hoe breng ik mijn zieke darmen terug in gezonde conditie? “In veel gevallen is het goed om het lichaam eerst een beetje rust te geven”, luidt zijn antwoord. “Zoals een zieke kat zichzelf verstopt om te slapen en te rusten. In de praktijk blijkt dat bijna alle ziektebeelden met behulp van deze tactiek op den duur verdwijnen. Wij gaan vaak gewoon door met ons reguliere leven onder invloed van geneesmiddelen. Maar als mensen ondanks darmklachten gewoon blijven eten dan blijven de darmen geïrriteerd. Wanneer je een dag niet eet komt de darm tot rust en kan hij beter herstellen”, is zijn ervaring. “Vervolgens heeft het lichaam nutricijnen nodig: vitamine C, probiotica, enzymen, zink. Door middel van nutricijnen creëer je een optimale voedingsstatus voor een vlot herstel.” Het toedienen van probiotica, zoals de lactobacillen en bifidobacteriën die van nature voorkomen in de darm, heeft volgens hem vrijwel geen zin wanneer je ongezond eet. “Zij opereren als een bondgenoot van het lichaam”, aldus De Jong. “Maar alleen wanneer je goed zorgt voor bondgenoten dan komt dat ten gunste van je gezondheid. Je moet hen voeden zoals je een goede vriend een feestmaal voorschotelt. Zo houdt de bifidobacterie van alles wat onder de grond groeit, zoals wortelen, asperges en pastinaak. Wanneer je hem niet voedt dan keert hij zich tegen je. Het is alsof je vrienden uitnodigt voor een feestje, maar hen niets lekkers te eten en te drinken geeft. Dan worden zij opstandig.”

Totaalplaatje De natuurgeneeskundig therapeut weigert om zich bij fecale incontinentie en obstipatie alleen te richten op de klacht, maar kijkt ook hier naar de gehele persoon. Hij neemt de tijd om de achtergrond in kaart te brengen, zonder een uitgebreid psychologisch profiel samen te stellen, maar wel door iets verder door te vragen. Wanneer is het probleem precies ontstaan? Zijn er veranderingen op het psycho-emotionele vlak? Bepaalde gebeurtenissen in het leven kunnen leiden tot het letterlijk ‘vasthouden’ van ontlasting. Ook lang stilzitten kan leiden tot obstipatie. De Jong spoort mensen dan ook aan om in beweging te komen. Iedereen heeft baat bij de cadansbeweging die ontstaat tijdens het wandelen, touwtjespringen, paardrijden of trampolinespringen. Wanneer iemand de benen niet goed kan gebruiken is het zaak om naar alternatieven te zoeken die deze cadansbeweging volgen. “Verder is het natuurlijk belangrijk dat mensen voldoende water drinken”, vult hij aan. “Ik zeg altijd: eerst water, de rest komt later. Overigens is de hoeveelheid ontlasting die een mens heeft ook afhankelijk van de hoeveelheid vezels die is gegeten. Zo zien we bij mensen die op dieet

zijn vaak dat de ontlasting uitblijft; het lichaam neemt alles op.” Bij zowel obstipatie als fecale incontinentie kunnen voedingsmiddelen die slijmerig zijn uitkomst bieden: “De darmen houden van een slijmerige substantie”, legt hij uit. “Deze maakt een gemakkelijke voortgang mogelijk. Te denken valt aan havermout, risottorijst, het eten van gedroogde pruimen, gelatine, lijnzaad en chiazaden. Daarnaast dikken deze producten de ontlasting in, waardoor zij ook uitkomst kunnen bieden bij fecale incontinentie.” In dat laatste geval is het overigens zeer interessant om de effecten van gluten in ons eten nader toe te lichten. Gluten zijn eiwitten die alleen in granen zijn terug te vinden zoals tarwe, rogge of spelt: de belangrijkste grondstoffen voor brood. “Zij tasten onze darmwand aan”, aldus De Jong. “Onze darmen zijn zes tot negen meter lang en de wand bestaat uit villi en microvilli. Als je de totale oppervlakte uitrekent bestrijken zij de grootte van een voetbalveld. Wanneer je de villi en microvilli vergelijkt met gras op een voetbalveld kun je gluten vergelijken met een grasmaaier: je pleegt dus een aanslag op de darmwand. Nu is dat niet altijd even

Ik zeg altijd: “Eerst water, de rest komt later

December 2013

13

>> Interview << erg; de slijmvliezen kunnen normaal binnen vier dagen herstellen. Maar het consequent en veelvuldig nuttigen van broodproducten kan, gecombineerd met coeliaki of een mildere gluten-overgevoeligheid, problematisch worden.” Boterhammen Nu vormt brood al heel lang een onderdeel van ons voedselpatroon. Van

aan. “Je kunt niet zeggen dat gluten niet goed voor je zijn, maar inname van teveel gluten leidt altijd tot diarree.” Ter illustratie vertelt hij een anekdote van een vrouw die jarenlang worstelde met de Ziekte van Crohn. Zeven tot elf keer per dag moest zij naar het toilet vanwege diarree. “Deze vrouw had alle in Nederland bekende behandelmethodes inmiddels ondergaan. Na een anderhalf uur durend consult heb ik

“De inname van teveel gluten kan leiden tot diarree” oorsprong werden graanproducten echter beschouwd als reservevoedsel dat werd opgeslagen voor magere tijden. Langzamerhand is brood uitgegroeid tot een hoofdbestanddeel van ons dagelijks voedsel. “Er is verschil tussen het eten van één of twintig boterhammen per dag”, geeft De Jong

14

haar geadviseerd te stoppen met de inname van producten die gluten bevatten. Vier weken later had zij nog slechts drie keer per dag ontlasting, in vaste vorm... De problemen waren weg.” Tot slot rijst de vraag welke algemene leidraad verpleegkundigen het best


kunnen hanteren als een patiënt vraagt wat het beste voedsel voor hem of haar is. De Jong heeft daar wel een antwoord op: “Door migratie in het verleden zijn op verschillende plekken in de wereld verschillen tussen mensen ontstaan. Door de generaties heen hebben mutaties plaatsgevonden die verband houden met de omstandigheden op die specifieke plaats. Iedereen heeft een genetische blueprint die verband houdt met het voedsel dat daar oorspronkelijk vandaan komt. Mijn advies luidt dan ook: Eet wat je voorouders ook hebben gegeten. Dus wanneer je 100 procent West-Europees bent en houdt van Aziatisch voedsel, kun je je afvragen of dat wel het beste voor je is. Aan de andere kant kan een Japanner die een Westerse dame tegen het lijf loopt beter ook niet volledig omschakelen naar aardappelen, vlees, groente en melkproducten. Je kunt het beste eten wat past bij je genetisch patroon.”

December 2013

15

16


December 2013

17

>> Interview <<

Gastro-enterologie in het Maasstad Ziekenhuis Lidy van Driel werkt als verpleegkundig specialist gastro-enterologie in het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam. Daar richt zij zich dagelijks op mensen met fecale incontinentie en obstipatie. “Als continentieverpleegkundige moet je eigenlijk op de hoogte zijn van alle mogelijke behandeltechnieken in het land”, luidt haar mening. “Ook al doen ze dit niet in jouw ziekenhuis.” Fecale incontinentie komt in verschillende vormen voor. In grote lijnen kan onderscheid worden gemaakt tussen het verlies van winden, vochtverlies uit de anus en ontlastingsverlies. In geval van vochtverlies uit de anus is er sprake van een slijmerig vocht, dat niet echt naar ontlasting ruikt maar wel zeer irritant kan zijn voor de betrokkene. In geval van ontlastingsverlies zijn er vele gradaties: van een klein beetje verlies van zachte ontlasting tot het totale verlies van alle ontlasting. Incontinentie is geen ziekte op zich, het is altijd een gevolg van iets anders. En dat geldt evenzeer voor obstipatie. Oorzaken zijn bijvoorbeeld de leefwijze van een patiënt, een neurologische aandoening, het niet goed functioneren van de bekkenbodem, de aanwezigheid van fissuren of tumoren, een verzakking, psychosociale problematiek zoals stress of het niet intact zijn van de kringspier. Compleet beeld Wanneer een patiënt zich op het spreekuur in het Maasstad Ziekenhuis meldt, brengt Lidy van Driel in kaart wat er precies aan de hand is. Zij bespreekt het voedings- en bewegingspatroon en onderzoekt het toiletgedrag. “Wanneer ik hier een goed beeld van heb kan via een echo, een MRI-scan en anale drukmeting de conditie van de bekkenbodem worden bekeken”, aldus de verpleegkundig specialist. “In geval van obstipatie meten we de passagetijd van voedsel door het lichaam, met behulp van korreltjes die door de radioloog te volgen zijn. Normaal trekken we de grens bij 62 uur. Bij obstipatie is overigens een kans aanwezig dat de patiënt een ‘belast verleden’ heeft. Hier vraag ik dan ook altijd naar. Of het nu seksueel misbruik betreft of een ander trauma: de benadering van deze groep mensen is voorzichtiger. Zij krijgen de ruimte om een bepaalde handeling te weigeren. Mensen boven een bepaalde leeftijd ondergaan ook een scopie van de

18

Lidy van Driel darmen, om mogelijke onregelmatigheden zoals darmkanker te onderzoeken. In de regel krijgt ook iedereen die darmkanker in de familie heeft een scopie, net als mensen met bloedverlies, gewichtsverlies of een veranderd defecatiepatroon.” Wanneer het plaatje compleet is wordt de behandeling ingezet. Dit omvat vaak aanpassingen in voeding, vochtinname en het optimaliseren van bewegen, al dan niet in samenwerking met de bekkenfysiotherapeut. Als eventuele aanvulling kunnen medicijnen worden voorgeschreven. Momenteel worden in het Maasstad Ziekenhuis - bij vrouwen tussen de 18 en 40 jaar met ‘slow transit’ - goede resultaten behaald met Resolor, een prucalopride die de bewegingen van maag en darmen stimuleert. Dit medicijn staat wel geregistreerd maar wordt niet vergoed door de zorgverzekeraar. Wanneer een patiënt niet reageert op de behandeling, hetgeen in 10-15% van de gevallen het geval is, biedt darmspoelen nog uitkomst. In geval van verzakking is opereren een optie. Probiotica Lidy van Driel: “Per patiënt moet je onderzoeken wat er mogelijk is om de situatie te verbeteren. Je kunt van iemand in een rolstoel niet verlangen dat hij of zij meer gaat bewegen.


Toch is ook hier wel vooruitgang te boeken, bijvoorbeeld door passief te bewegen, of via het geven van massages.” Daarnaast past zij veelvuldig microbiotische voedingssupplementen (probiotica) toe die meerdere soorten goede darmbacteriën bevatten. “We kennen momenteel 400 soorten die een positieve werking hebben op de darmfunctie. Zij worden speciaal samengesteld voor bepaalde groepen patiënten. Maar voor een goede werking is het wel belangrijk dat de patiënt ook prebiotica eet, voedingsstoffen waar probiotica van leven. Prebiotica bevinden zich met name in groente; witlof en asperges zijn de toppers op dat gebied. De juiste combinatie van pre- en probiotica zorgt ervoor dat de goede bacteriën zich als een kolonie in de darmen zullen hechten.” Ook in de behandeling van diarree past de verpleegkundig specialist met regelmaat probiotica toe, vaak in combinatie met versteviging van de bekkenbodem. Ook bij het ongewenst verlies van winden kan voeding de sleutel zijn in het verbeteren van de klachten. Hierbij is het zaak om voedingsstoffen te vermijden die voor lucht in de darmen zorgen, zoals kauwgom, koffie en suikers. Vochtverlies uit de anus kan door aambeien worden veroorzaakt, maar ook door een ontsteking in de darm. Vochtverlies kan worden verminderd door bepaalde voedingscombinaties te vermijden. Zo zorgt koffie samen met sinaasappelsap voor een extra slijmerige ontlasting. “Bij de behandeling van aambeien komt wel een gevaar om de hoek kijken”, waarschuwt Lidy van Driel. Behoudend Bij verlies van ontlasting volgt altijd een scopie. Mogelijke oorzaken zijn het verlies van de bekkenbodemfunctie door bijvoorbeeld zwangerschap of problemen met de kringspier. In dit tweede geval kan een ‘anal repair’ uitkomst bieden. Echter, de meeste chirurgen zijn behoudend met deze ingreep vanwege ontstekingsgevaar. Een mogelijk alternatief is het inspuiten van siliconenbolletjes tussen de twee kringspieren. In bepaalde gevallen kan neurostimulatie een oplossing zijn: hiermee worden de prikkels die het zenuwstelsel naar de relevante gebieden afgeeft gecorrigeerd. Dit is echter een behandeling waar een beperkt aantal mensen voor in aanmerking komt. In Maasstad Ziekenhuis wordt bij voorkeur niet operatief ingegrepen, maar worden vaak conservatieve behandelmethoden toegepast. Deze zijn minder ingrijpend voor de patiënt, leiden tot de minste complicaties en zijn het minst kostbaar. De juiste behandelmethode van het prikkelbare darm syndroom (PDS) is wellicht nog het minst eenduidig. “PDS is eigenlijk een functiestoornis”, legt Lidy van Driel uit. “Hierbij zijn verschillende klachten mogelijk: van diarree tot opgeblazenheid, buikpijn en obstipatie. Voeding, vocht, leefwijze en stress zijn alle van invloed op deze darmstoornis. Er is helaas geen standaard lijstje beschikbaar met wie precies waar niet

tegen kan. In geval van PDS is het voor de individuele patiënt noodzaak om heel bewust te onderzoeken wat wel of niet werkt. Door het leefpatroon aan te passen is veel op te lossen voor de patiënt, maar er is een groep die ondanks dat toch problemen blijft houden.” Opleiding De omvang en veelzijdigheid van de problematiek rondom fecale incontinentie en obstipatie rechtvaardigt de vraag of de continentieverpleegkundige wel voldoende is toegerust om een sleutelrol te spelen in de behandeling? “Dat hangt af van de opleiding en setting waarin je werkt”, luidt het antwoord van de verpleegkundig specialist. “Wanneer je afkomstig bent uit de Urologie heb je een achterstand ten opzichte van collega’s die in de Proctologie werken, vanwege de andere focus. Hoe dan ook is opleiding van groot belang. Fecale incontinentie en obstipatie zijn opgenomen in de opleiding tot Urologie Continentie Stoma verpleegkundige aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Hier geef ik zelf ook les. Ik kan iedereen aanraden om deze brede opleiding te volgen. Wanneer dat niet kan, zijn er ook darmmanagement- of colonopleidingen in het land te volgen die verdieping geven in dit vakgebied. Een stukje achtergrondinformatie is zeer nuttig!”

Spreekuur met verpleegkundig specialist Lidy van Driel “Waar het lesgeven betreft vind ik het erg leuk om de casuïstiek met collega’s als leidraad te nemen en hier specifieke, praktische voorbeelden uit te lichten”, zegt Lidy van Driel tot besluit. “Dat prikkelt om zelf na te denken en blijft beter hangen. Kennis is macht. Kennis van het lichaam, maar ook kennis van de onderliggende problematiek en de beschikbare medische hulpmiddelen. Door jezelf op de hoogte te houden van alle mogelijke behandeltechnieken kun je het meeste betekenen voor je patiënt. Misschien doen ze die niet allemaal in je eigen ziekenhuis, maar als jij overtuigd bent dat een bepaalde behandeling voor een individuele patiënt het beste is dan kun je ze altijd doorverwijzen!”

December 2013

19

>> Proctoskliniek <<

100% aandacht voor de uitgang Drie chirurgen in één kliniek die zich dagelijks uitsluitend bezighouden met proctologie en aandoeningen van de bekkenbodem. Is dat niet iets teveel van het goede? Toch beantwoordt de in 2010 opgerichte Proctos Kliniek in Bilthoven aan een behoefte. Zij hebben inmiddels ruim 3.000 patiënten behandeld en iedereen kan er binnen 2 weken terecht. “Dit deel van het lichaam is nog steeds het ondergeschoven kindje van de chirurgie”, vertelt chirurg Grietje Vander Mijnsbrugge. “Maar ik heb zelf geen seconde spijt van mijn keuze gehad.” Het begon allemaal onder de bevlogen leiding van Charlotte Deen-Molenaar. Zij bouwde een ruime ervaring op in de behandeling van anale klachten in Spaanse ziekenhuizen. In Nederland bemerkte zij dat er weinig aandacht was voor dit vakgebied. Reden genoeg voor de chirurg om in 2010 de Proctos Kliniek op te richten: een zelfstandig behandelcentrum dat verzekerde zorg levert aan mannen en vrouwen. Inmiddels is het team uitgebreid met chirurgen Vera Rempe en Grietje Vander Mijnsbrugge. Zij houden spreekuren en voeren kleine behandelingen uit op het Berg en

Mijnsbrugge. “Er staan ook een continentieverpleegkundige, een huisarts, een bekkenfysiotherapeut en een diëtist achter ons. Samen behandelen we de meest uiteenlopende klachten: van bloedverlies bij de ontlasting, jeuk of pijn in de anus, bultjes in of rond de anus tot anal soiling, fecale incontinentie en obstipatie. We willen deze klachten niet alleen wegnemen, maar ook de oorzaak van de klachten behandelen. Iemand die bijvoorbeeld door verkeerd persgedrag of paradoxaal gedrag van de bekkenbodem (waarbij men de darm leeg knijpt in plaats van de ontlasting rustig laat komen) heeft risico

“Iedere continentieverpleegkundige loopt tegen schrijnende verhalen aan” Bosch-terrein en wijken uit naar het EMC in Bosch en Duin voor alles dat niet poliklinisch kan plaatsvinden. Voor meerdaagse opnames is er samenwerking met het UMCU in Utrecht en het Meander Medisch Centrum in Amersfoort. “We kunnen het als chirurgen zeker niet alleen”, aldus Grietje Van der

22

op het ontwikkelen van aambeien en daarbij eventueel soiling, maar ook fissuren en dus pijn. We nemen standaard de tijd voor een complete anamnese, waarin de persoonlijke voorgeschiedenis wordt bekeken, evenals medicijngebruik. Maar ook hoe de ontlasting verliep als kind of adolescent. Daarna vindt het lichamelijk onderzoek plaats, waarbij het anaalkanaal, de endeldarm


en de bekkenbodem volledig worden onderzocht. Er wordt gekeken of de kringspier de juiste spanning op kan bouwen en of er zich poliepen in de endeldarm bevinden.” Eigenwaarde Het zijn ingewikkelde processen die voor de balans zorgen in de proctologie met een scala aan mogelijkheden waarom iemand de ontlasting niet meer voelt aankomen of niet meer kan ophouden. Met behulp van een anorectaal functieonderzoek, een 3D echo en een uitwendige bekkenbodem-echo krijgt het team een goed idee wat er aan de hand is. “Het is fijn om de patiënt te kunnen tonen wat het probleem is”, aldus de chirurg. “En dat er iets aan te doen valt om de kwaliteit van leven te verbeteren. Dat zij er weer op uit kunnen, leuke activiteiten ondernemen met familie en vrienden. Wij begrijpen dat proctologische aandoeningen ernstige problemen kunnen veroorzaken voor mensen, zowel in sociaal opzicht als op het gebied van eigenwaarde. Die eigenwaarde proberen we aan hen terug te geven, soms op een heel eenvoudige manier.”

diagnosestelling en behandeling van a tot z bekend zijn. Hoe en wanneer het expertisecentrum precies vorm krijgt is momenteel nog in ontwikkeling, maar de organisatie is in volle gang.

Grietje Vander Mijnsbrugge Na de anamnese pakt men in de Proctos Kliniek alle aspecten rondom de anale problematiek van de patiënt gelijktijdig aan. Bijvoorbeeld met behulp van bekkenfysiotherapie, regulatie van de ontlasting, en behandelingen zoals een rubberbandligatie, percutane neurostimulatie (PTNS), een sfincter plastiek of fisteloperatie. Alleen operaties via de buik worden niet in de kliniek uitgevoerd in verband met de benodigde specialistische apparatuur. Wel of niet opereren Overigens is het team zeer zorgvuldig in het overwegen van operaties. Grietje Vander Mijnsbrugge: “Het is een gegeven dat patiënten zoeken naar oplossingen en chirurgen hier graag bij willen helpen. Vaak is er ook een anatomische afwijking te constateren, waarbij al snel wordt gedacht dat met het wegnemen van die afwijking ook het continentieprobleem is opgelost. Toch vinden wij het heel belangrijk om de hele situatie van een patiënt in kaart te brengen. We willen alles afkaarten of op een andere wijze behandelen alvorens tot een operatie over te gaan. Na goed overwegen kan opereren uiteraard een goede oplossing zijn, maar we nemen bijvoor-

beeld geen aambeien weg voordat we weten of de kringspier goed werkt en of de bekkenbodem normaal functioneert. Heel veel factoren spelen een rol in de continentie. We willen ook de oorzaak van de klachten wegnemen, niet alleen de klachten zelf.” Vander Mijnsbrugge omschrijft haar werk als zeer dankbaar. “Proctologie is een wereld op zich, met vele vakoverschrijdende aspecten. Ik vind het fijn om hier helemaal in op te gaan en mensen te ondersteunen. Alleen al door patiënten serieus te nemen kun je hen enorm helpen, waar zij soms door anderen onvoldoende worden gehoord. Nee mijnheer, het zit niet tussen uw oren. Nee mevrouw, het hoort niet bij de leeftijd en ja: er is wel degelijk iets aan uw situatie te verbeteren!” Initiatieven De gedrevenheid en de honderd procent aandacht van het team voor de proctologie vormt tevens de voedingsbodem voor nieuwe initiatieven. Waaronder het opzetten van een expertisecentrum op het gebied van fecale incontinentie. Een centrum waar

Een ander initiatief behelst een groter project, waar Grietje Vander Mijnsbrugge met behulp van haar collega’s en een studente aan werkt. Opnieuw specifiek bedoeld voor mensen met fecale incontinentie, om de dagelijkse kwaliteit van leven naar een hoger niveau te brengen. “Dit begint met een ‘sense of urgency’ bij het grote publiek”, aldus de chirurg. “Wij willen mensen ervan bewust maken dat er andere mensen zijn die soms héél snel een toilet nodig hebben of anders hun ontlasting verliezen waar ze staan. Iedere arts die zich met deze pathologie bezighoudt of continentieverpleegkundige loopt steeds weer tegen zeer schrijnende verhalen aan. Onlangs sprak ik een patiënt die het leven weer probeerde te omarmen door eropuit te trekken. Toen zij eindelijk over de drempel heen was gestapt en in een winkel vroeg of zij misschien even een toilet mocht gebruiken, verklaarde de winkelmedewerker dat deze ‘alleen voor personeel’ was… Je kunt je de uitermate gênante situatie die hierop volgde waarschijnlijk heel goed voorstellen. De patiënt was terug bij af of misschien nog verder weggezakt. “Proctos Kliniek vormt een team met een missie dat patiënten op nummer één zet”, concludeert Vander Mijnsbrugge haar betoog. “Wij voelen de verantwoordelijkheid om onszelf, naast de dagelijkse patiëntenzorg, in te zetten om sociaal en persoonlijk invaliderende situaties in het dagelijks leven van mensen met fecale incontinentie te voorkomen.” Tot besluit voegt zij hier nog lachend een persoonlijke noot aan toe: “Misschien ben ik wel een soort Jeanne d’Arc voor mensen met fecale incontinentie!”

December 2013

23

HAN VDO Opleiding Urologie Continentie en Stoma verpleegkundige (UCS)

“Wat ik heb geleerd komt ten goede aan betere pa3ëntenzorg.”

Wilt u kwalitatief hoogwaardige zorg (blijven) verlenen aan patiënten binnen de werkterreinen urologie-, continentie- en stomazorg? Met de opleiding Urologie, Continentie en Stoma verpleegkundige van HAN VDO ontwikkelt u zich tot verpleegkundige met een specialisatie op UCS-gebied. Hiermee toont u aan het vak van stoma- of continentieverpleegkundige op hbo-niveau uit te kunnen oefenen. Dit is belangrijk gezien de striktere eisen voor verpleegkundigen en de komst van nieuwe beroepsprofielen. Met HAN VDO bereidt u zich voor op uw toekomst als UCS-specialist.

www.han.nl/vdo

Meer informatie? Op onze website kunt u meer informatie terugvinden over de opleiding en HAN VDO als organisatie. Ga naar www.han.nl/ opleidingen/opleiding/urologie-continentiestoma-verpleegkundige of scan de QR-code. Heeft u specifieke vragen over wat de opleiding Urologie Continentie en Stomaverpleegkundige voor u kan betekenen, neem dan vooral contact met ons op.

HAN VDO Opleider voor werkenden in zorg en welzijn T 024 - 353 05 69 E [email protected]

>> Conti-Nu nieuws<<

Janet Eikenboom verkozen tot continentieverpleegkundige van het jaar 2013 Op vrijdag 8 november 2013 woonden ruim 120 Nederlandse continentieverpleegkundigen de 12e verkiezing van de ‘Continentieverpleegkundige van het jaar’ bij. Urologen en verpleegkundigen zijn gedurende het jaar in de gelegenheid gesteld om verpleegkundigen die werkzaam zijn in de continentiezorg voor te dragen. Uit deze voordrachten heeft de vakjury, o.l.v. dr. J. Heesakkers, drie kandidaten genomineerd. Dit waren Ellen Martin (St. Elisabeth Ziekenhuis, Tilburg) en Lisette v.d. Bilt (Catharina Ziekenhuis, Eindhoven), Janet Eikenboom (Beatrix Ziekenhuis, Gorinchem) en Edith Ekkerman en Carola McDonald (VUmc, Amsterdam). De aanwezigen hebben allen hun stem uitgebracht en de 12e Continentieverpleegkundige van het jaar is Janet Eikenboom geworden. Voor Janet is deze titel een kroon op haar werk. Als eerbetoon ontving zij van Wellspect HealthCare de bijbehorende ‘Gouden katheter’ en een cheque ter waarde van € 2.000,- ter besteding aan zorginhoudelijke en/of zorggerelateerde doelen.

December 2013

25

26


December 2013

27

>> In the spotlight <<

Maria Scheerder Zij is begin 2013 gepensioneerd als continentieverpleegkundige bij Alant Vrouw in Bilthoven. Met het uitkomen van deze uitgave van Conti-Nu neemt Maria Scheerder tevens afscheid van de redactiecommissie van onze beroepsvereniging. Overigens niet om thuis achter de geraniums te gaan zitten, maar vanwege reisplannen naar Canada, Australië en Indonesië. Hoe zag jouw carrière als continentieverpleegkundige eruit? “In 1994 deed ik de opleiding aan de SSSV in Bunnik. Ik werkte destijds in het UMC op de poli. Vanwege bezuinigingen werd deze afdeling later opgeheven, waarna ik voor Alant Vrouw ging werken. Dat was in 2002. Het was hard werken, zeker in het begin, maar de organisatie floreerde en het gaf mij de kans om vanaf de start alles te helpen opzetten en begeleiden. In 2010 nam ik afscheid, maar in de afgelopen drie jaar

28

heb ik via invalbeurten nog regelmatig bijgesprongen. Ook tijdens de OKdagen van Alant Vrouw bij EMC Bosch en Duin.” Wat vond je van de activiteiten bij de redactiecommissie? “Het is leuk om betrokken te blijven bij de beroepsgroep en te leren wat er allemaal bij komt kijken om een tijdschrift te maken. Ik kan het iedereen aanbevelen, want het kost niet teveel tijd en je houdt je kennis up-to-date. Alle mensen


en de verhalen over hoe er in het land wordt gewerkt zal ik zeker missen. Ik heb mij van 2009-2013 binnen het team met name bezig gehouden met de ledenlijst en de adressen. Het was voor mij ook afbouwen en dat geeft me het heerlijke gevoel dat ik nog iets mee heb kunnen geven. De deur zomaar achter je dichttrekken na al die jaren gepassioneerd je vak uitoefenen werkt niet.” Wat ga je hierna doen? “We gaan naar Vancouver en naar

Sydney om familie te bezoeken. Maar eerst reis ik naar Indonesië, waar we werken aan het opzetten van een onderwijssysteem. Het is ontstaan vanuit de gynaecologische oncologie door de Dutch School. Als het de geslachtsorganen van vrouwen in ontwikkelingslanden betreft, hakt een aandoening er dubbel in. Er heerst een enorm taboe. Een incontinente vrouw wordt aan de kant geschoven.”

pleegkundigen in Nederland werken. Daar zijn de verpleegkundigen in feite verloskundigen die zijn opgeleid om in achtergelegen gebieden bevallingen te leiden. De arts-assistenten doen vaak ons werk. Ook belanden patiënten vaak bij alternatieve geneesheren.”

om op een uitlokkende manier, met respect voor hun meerderen, de juiste vragen te stellen. Daarnaast is er enorm veel behoefte aan goed instrumentarium, bijvoorbeeld voor buikoperaties. Zij zijn dolblij met apparatuur die in Nederland is afgeschreven.”

Bemoeilijken de cultuurverschillen de kennisoverdracht? “Er lopen gelukkig genoeg verpleegkun-

Wat betekent dit ontwikkelingswerk voor jou? “Als ik in Indonesië aan het werk ben dan gaat er van binnen iets open. Het is fijn om je kennis te kunnen overdragen. De mensen stellen goede vragen en geven feedback. Er zijn volop kansen om het niveau van de continentiezorg daar flink te verhogen en we hopen dat het zich uitspreidt als een olievlek. Ik blijf dit doen zolang als ik geschikt of bereid ben om mijn kennis en contacten hiervoor aan te wenden.”

“Zomaar de deur achter je dichttrekken werkt niet” Is je bezoek aan Indonesië een terugkerend fenomeen? “Ja, we willen er tweemaal per jaar twee weken naartoe om continuïteit op te bouwen in het onderwijssysteem. Dit wordt gekoppeld aan een symposium waarbij wij lesgeven over incontinentievormen en hoe we als continentiever-

digen rond die de Engelse taal beheersen. Zij moeten de bij ons opgedane kennis op hun beurt weer aan de collega’s overdragen. De jonge garde wordt in ontwikkeling vaak tegengehouden door leidinggevenden; de oudere verloskundigen. Dat is een proces. De verpleegkundigen moeten leren

December 2013

29

Veilig. Eenvoudig. Effectief. » Effectief voor de behandeling van verhoogde mictiedrang en frequentie en urge-incontinentie-symptomen die vaak met OAB samenhangen » Ook effectief voor de behandeling van fecale incontinentie » Tot 80% van de patiënten heeft baat bij de behandeling » Uitkomsten vergelijkbaar met geneesmiddelen, maar zonder droge mond en obstipatie

Neuromodulatiesysteem www.uroplasty.com

Urgent PC is een behandeling voor de overactieve blaas, met symptomen als overmatige aandrang tot urineren, frequente mictie en aandrangincontinentie. Mogelijke bijwerkingen zijn tijdelijk van aard en bestaan uit lichte pijn en ontsteking van de huid op de plek waar de stimulatie plaatsvindt. De meeste patiënten ondervinden echter geen bijwerkingen. ATTENTIE: Raadpleeg de bijsluiter of de website www. uroplasty.com voor de volledige gebruiksaanwijzing, bewaarinstructies, waarschuwingen, indicaties, contra-indicaties, voorzorgsmaatregelen, bijwerkingen en uitsluitingen van garanties. Urgent en Uroplasty zijn gedeponeerde handelsmerken van Uroplasty, Inc.

0473 ©2013 Uroplasty, Inc. All rights reserved. 25054A 03/13 www.uroplasty.com 0800.032.5964

Vagblad continentiezorg 210 x 148 mm

25054A_A5.indd 1

3-4-2013 11:32:24

Gepan® instill –

Effective GAG-replenishment

de Nr. 1 GAG-aanvullingstherapie1   

Snelle verbetering van de symptomen2 Eenvoudig toe te passen Vele jaren therapie-ervaring

For a colourful life www.gepan-instill.com

Geneesmiddelen sinds 1835

Gepan instill: 40 ml steriele natriumchondroïtinesulfaatoplossing (0,2%) voor instillatie in de blaas; Medical Device ter tijdelijke aanvulling van de GAG-laag. Voor te schrijven door een arts. G. Pohl-Boskamp GmbH & Co. KG, Kieler Strasse 11, 25551 Hohenlockstedt, Duitsland

Pohl-Boskamp B.V. Polarisavenue 83e 2132 JH Hoofddorp Telefoon 023 568 5850 Telefax 023 568 5855 E-Mail [email protected] www.gepan-instill.com

®

1 2

Farminform 2011, The Netherlands Nordling J & van Ophoven A; ArzneimForsch/DrugRes 2008; 58: 328-335

December 2013

31

December 2013

35

>> Ingezonden <<

Naar huis gestuurd met een zak vol luiers Verslag van een onderzoek naar ervaringena met incontinentiemateriaal ‘Vertel me het verhaal van uw leven in relatie tot incontinentiemateriaal. Alle ervaringen en gebeurtenissen die voor u relevant zijn. Neem alle tijd die u nodig hebt. Ik zal u niet onderbreken. Ik zal alleen luisteren.’ Met deze woorden begonnen alle interviews binnen ons onderzoek naar de impact van hulpmiddelen. Het gangbare idee van een hulpmiddel is dat het iemand helpt zo normaal mogelijk functioneren en ‘mee te doen’. De praktijk is echter vaak ingewikkelder. Zo maakt absorberend materiaal het mogelijk lekkage te verhinderen, maar is het tevens zelf een bron van schaamte. Een luier die zichtbaar is voor anderen kan net zoveel stress opleveren als een ongelukje. In ons onderzoek wilden we meer te weten komen over hoe hulpmiddelen invloed uitoefenen op het leven van mensen, positief en negatief. We hebben ons gericht op hoortoestellen, armprothesen en incontinentiemateriaal. Het onderzoek is gefinancierd door ZONmW en handicap en studie. We tonen hier enkele resultaten. Respondenten Het was niet eenvoudig mensen te vinden die wilden vertellen over hun ervaringen met incontinentiemateriaal. Uiteindelijk meldden zes mannen en drie vrouwen zich bij ons aan voor een interview. Hun leeftijd varieert van 24 tot 65 jaar. Zes van hen reageerden op een oproep bij de inco-club, een anoniem lotgenotenforum. De andere drie waren lid van een facebook-groep voor mensen met een dwarslaesie. Op één persoon na woonden alle respondenten zelfstandig. Resultaten van zulke kleinschalige onderzoeken zijn niet representatief voor de hele groep, maar maken ons attent op thema’s die breder kunnen leven. Zoektocht naar de juiste materialen Voor alle interviewkandidaten was goed passend incontinentiemateriaal een voorwaarde voor hun functioneren. Ondanks de verschillen in medische achtergrond, had het bij iedereen enige tijd geduurd voordat ze die materialen hadden gevonden. Het was een hele zoektocht geweest naar spullen die goed pasten bij hun type incontinentie, leefstijl en lichaam.

Des te opvallender was het dat de meeste respondenten vertelden weinig begeleid te zijn in die zoektocht. Tot aan de diagnose was er veel aandacht geweest van zorgverleners, maar daarna overheerste het gevoel op zichzelf te zijn aangewezen. Of zoals één respondent het verwoordde: ‘Ik werd naar huis gestuurd met een zak luiers’. Natuurlijk waren er verschillen. Mensen met een dwarslaesie waren intensiever begeleid na thuiskomst dan de anderen, en soms was een apotheker of continentieverpleegkundige erg behulpzaam geweest. Maar toch overheerst de ervaring dat men zelf het wiel heeft moeten uitvinden, zeker als we dit vergelijken met de verhalen van mensen met een hoortoestel of armprothese. Juist die ervaring er alleen voor te staan versterkte bij de geïnterviewden gevoelens van schaamte. Belang lotgenotencontact Al onze respondenten hadden op internet contact gezocht met lotgenoten. Ze zijn daarmee in de minderheid: veruit de meeste mensen met incontinentie sluiten zich niet bij een dergelijke groep of forum aan. Voor hen die dat wel doen kan lotgenotencontact (overigens vaak anoniem) echter veel opleveren, zoals: - informatie over hoe het is om bepaalde incontinentiematerialen te gebruiken (unieke ervaringskennis!) - informatie over hoe je kunt verhullen dat je incontinentiemateriaal gebruikt, bijvoorbeeld over het dragen van rompers of het onopvallend meenemen van materialen in een opvallende draagtas (‘zodat mensen alleen nog denken “wow, wat heeft die man een dure tas bij zich”’). - advies over alledaagse obstakels, zoals ‘hoe ga ik naar de schouwburg?, kun je mijn luier zien zitten?, hoe neem ik al het materiaal mee op vakantie?’ - bespreken van problemen waarmee men (nog) niet naar een zorgverlener wil gaan, zoals huidirritatie of beginnende fecale incontinentie. Overigens verwijzen de beheerders van de inco-club mensen met medische vragen altijd door naar zorgverleners en is er een professionele continentieverpleegkundige aanwezig die advies geeft. Normalisatie incontinentie Tot slot beschreven respondenten situaties die hun schaamte rond incontinentie hadden verminderd. We noemen er drie: - In contact met zorgverleners en partners, oftewel men-

December 2013

37

>> Ingezonden / Voor u gelezen<< sen die incontinentie kunnen waarnemen. Dat urologen en verpleegkundigen niet verbaasd reageren op het feit dat iemand een luier draagt, kan helpen de schaamte te verminderen. Ook een nuchtere partner, met een dosis humor, kan een wereld van verschil maken bij een ongelukje. - Incontinentiemateriaal met een mooie verpakking. Verpakkingen die met aandacht zijn vormgegeven geven de gebruiker een prettig gevoel en halen incontinentie uit de taboesfeer. - In contact met lotgenoten, bijvoorbeeld anoniem online. Alleen al door andermans verhalen te lezen beseft men dat men niet de enige is. Met elkaar praten over het dagelijks leven met incontinentie doorbreekt het taboe. Een tip voor zorgverleners: wijs mensen op het bestaan van sites zoals de incoclub. Lotgenoten kunnen een onverwachte waardevolle bron van kennis en steun zijn bij een onderwerp met zo’n groot taboe. Een uitgebreider verslag van onze onderzoeksresultaten vindt u in mei op onze site www.meerdanhandig.nl Maartje Hoogsteyns

Van gêne tot schaamrood Ziekte en schaamte hebben veel met elkaar te maken. Veel patienten durven niet te praten over (de gevolgen van) hun ziekte, waardoor er weinig informatie is over de begeleiding en behandeling van schaamte. Daarom schreef huisarts Paul van Dijk dit serieuze maar ook amusante boek. Hij wil mensen stimuleren om hun schaamteproblemen met iemand te bespreken. (Prelum Uitgevers € 39,90)

Taalvoutje

38


>> Conti-nu / Agenda / Sponsoren <<

>> Agenda 2014 << Agenda congressen, beurzen, symposia, scholingen en bijeenkomsten in 2014. 3 april

Symposium “ Werk in uitvoering” van de CV&V in het Spant in Bussum

11 t/m 14 april

EAU 2014 in Stockholm in Zweden

21 mei

Post EAUN in de Reehorst in Ede

12 t/m 16 oktober ICS congres in Glascow in Schotland

Sponsoren 2013 Sponsoren van de CV&V zijn bedrijven die jaarlijks financiële ondersteuning bieden aan de CV&V. Sponsoren hebben bepaalde voorrechten. Informatie over de diverse sponsorcontracten kunt u opvragen bij

sponsorencvenv@ conti-nu.nl

Gouden Sponsoren

Medeco Teleflex

Zilveren Sponsoren

BBraun Bettercare Bosman Colplast Depend Hartmann Hollister Hoogland Mathot MediReva Mediq CombiCare Tena Wellspect

Bronzen Sponsoren

Abena Bard Dantuma Huikeshoven Medical4you Medtronic Trading Pohl Boskamp Rochester Medical TZMO Uroplasty

40


>> Productnieuws <<

Actreen® Hi-Lite Cath B. Braun introduceert de nieuwe eenmalige katheter die functionaliteit en discretie combineert: de Actreen® Hi-Lite Cath. De direct gebruiksklare katheter is voorzien van een nieuwe coating, gebaseerd op water en glycerine voor uitstekende glij-eigenschappen. Hierdoor is er geen geknoei met water en geen vlekken, de katheter is comfortabel in te brengen en plakt niet tijdens het verwijderen. Het “2-GO” concept biedt de mogelijkheid aan mannen de katheters op te vouwen en discreet mee te nemen in het bijgeleverde etuitje. Door het “No-Touch” concept is de katheter zeer hygiënisch in te brengen doordat er geen direct contact is tussen de vingers en de katheter. De Actreen® Hi-Lite Cath katheters zijn van een nieuw volledig PVC–vrij materiaal (TPO) gemaakt. TPO is milieuvriendelijker dan PVC en behoudt zijn vorm bij hogere temperaturen. De Actreen® Hi-Lite Cath katheters zijn verkrijgbaar in een compleet assortiment voor vrouwen, mannen, kinderen en eventueel ook voorzien van een Tiemann punt.

Nieuw: SpeediCath® Compact Set Per 1 oktober jl. heeft Coloplast BV SpeediCath Compact Set geïntroduceerd: een gebruiksklare en compact catheter en urineopvangzak in één. Dankzij het eenvoudige en discrete ontwerp is deze set klein genoeg om in een handtas of jas-/ broekzak mee te nemen. • Discreet: gemakkelijk en onopvallend mee te nemen en weg te gooien door het compacte ontwerp • Hygiënisch: in te brengen zonder het gecoate gedeelte aan te raken door het ontwerp dat zorgt voor meer grip en controle • Praktisch: nabijheid van een toilet niet nodig door de combinatie met een urine-opvangzak SpeediCath Compact Set is verkrijgbaar voor zowel mannen als vrouwen

Voor meer informatie: B. Braun Medical B.V. Tel: 0412 67 25 76 Mail: [email protected] Website:www.bbraun.nl

Qufora Cone Toilet Systeem Nieuw irrigatieprodukt van Medical 4 You - Geschikt voor anale irrigatie met trechter / conus. - Gratis zuignap om op te hangen - Pomp voor makkelijk instromen van water - ook voor kinderen http://www.medical4you.nl/ Rectificatie Bettercare : een nieuwe groep van bestaande leveranciers van medische hulpmiddelen bestaande uit Timmersmedizorg in Roosendaal, Evers Medica in Roermond en Prima care in Tiel. De organisatie heeft een landelijke spreiding . http://www.bettercare.nl/

December 2013

41

>> Productnieuws <<

Hekura soft Urinezakken

Abena Geur Neutralisator Artikelnummer: 540161 Inhoud: 150 ml Z-indexnummer: 15823202

UZ 4520: 500ml inhoud 50cm slang Overdoos 5 x 10st UZ 5060: 750ml inhoud 60cm slang Overdoos 5 x 10st UZ 1320 2lt inhoud 130cm slang Overdoos 10 x 10st Overige gegevens: • Meerdaagse zakken, tot max. 3-5 dagen. • Aparte kamers waardoor klotsen van de urine wordt voorkomen. • Non-woven laag aan de achterzijde zorgt voor draagcomfort bij fixatie op het been. • Voorzien van hefboomkraantje, eenvoudige bediening met 1 hand. (omlaag klappen > open, omhoog klappen > dicht). • De dagzakken/beenzakken zijn door te koppelen naar een nachtzak. • Variabele slanglengte/gladde slang, UZ 4520 en UZ 5060, losse connectoren zijn bijgeleverd. • De slang van de UZ 1320 is voorzien van een vaste connector met monster-afnamepunt en schuifklem. De slang is, indien gewenst, op maat te knippen. De connector dient los bijbesteld te worden (UZ 5555). • Latex-vrij

Vernieuwd design Conveen® urine-opvangzakken Samen met gebruikers heeft Coloplast het ontwerp van de Conveen urine-opvangzakken discreter gemaakt. Door de verbeterde pasvorm sluit de urine-opvangzak beter aan op het lichaam. Het specifieke kleurgebruik zorgt er daarnaast voor dat onder licht gekleurde kleding een gevulde urine-opvangzak nagenoeg onzichtbaar is. Naamswijziging Moveen® Nachtzak naar Conveen® Security Nachtzak De Moveen 2 liter nachtzak is per 1 oktober verkrijgbaar onder de naam Conveen Security+ Nachtzak en heeft net als de Conveen urineopvangzakken vanaf die datum een vernieuwd ontwerp.

42


Abena Geur Neutralisator voor het volledig afbreken van ongewenste sterke geuren, in plaats van deze te maskeren zoals de gebruikelijke luchtverfrissers doen. Op basis van essentiële oliën en water en een 4 tot 6 uur durende werking 2 x sprayen in een ruimte van 50-75 m3. flacon van 150 ml, milieuvriendelijk, bevat geen drijfgassen en werkt direct. www.abena.nl

December 2013

43

December 2013

44

De patiënt van 10 miljoen December

Recommend Documents