De opbrengst van moderne veredelingstechnieken Inleiding Wereldwijd neemt het areaal gewassen toe dat met behulp van moderne veredelingstechnieken zoals genetische modificatie (GM) tot stand is gekomen. Overal ter wereld vergroten moderne veredelingstechnieken de welvaart van de bevolking. De boeren en de gehele bevolking in ontwikkelingslanden gaan er zelfs het meest op vooruit: zij profiteren van een hoger inkomen, gezondheidswinst en een lagere belasting van het milieu. In een recent interview pleitten Bill en Melinda Gates namens hun stichting voor het gebruik van innovatieve landbouwtechnieken, waaronder GM, door boeren in ontwikkelingslanden om zo ondervoeding een halt toe te roepen1. Door de Europese terughoudendheid in de import van genetisch gemodificeerde organismen (GMO’s), vrezen boeren in ontwikkelingslanden voor hun exportpositie door het telen van GM gewassen. Ook staat Europa de ontwikkeling in de weg van nieuwe gewassen die erop gericht zijn specifieke uitdagingen zoals ondervoeding, opbrengstverlies door bodemarmoede, verzilting, droogte en door ziekteverwekkers te overwinnen.
GM wereldwijd Wereldwijd neemt het areaal GM-gewassen toe. 54% van de teelt van GMO’s vindt plaats in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Op dit moment zijn dat nog vooral gewassen die resistent zijn voor herbiciden (herbicide resistentie, HR) en gewassen die bestand zijn tegen specifieke insecten (insect resistentie, IR).2 Daarnaast zitten er gewassen in de pipeline met een betere voedingswaarde en gewassen die beter bestand zijn tegen droogte, zout, bacteriën en schimmels. Het inkomen van boeren neemt gemiddeld
1 http://www.euractiv.com/video/bill-melinda-gates-advocate-gmos-brussels-audience-311502 2 Pocket K No. 5 Documented Benefits of GM Crops
met 68,2% toe door de teelt van GM-gewassen. In 2012 bedroeg de totale wereldwijde toename $18,8 miljard. -
GM gewassen realiseren gemiddeld een 21,6% hogere opbrengst.
-
Dankzij GMO’s neemt het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (herbicides en insecticides) gemiddeld af met 36,9%3.
-
Afname in gebruik loopt uiteen per gewas en per land, bijvoorbeeld IR mais 47,9%, IR katoen -25,6%.2
GM voordelen in ontwikkelingslanden De winst door GM gewassen voor boeren in ontwikkelingslanden is nog groter dan die voor boeren in ontwikkelde landen. De opbrengst per oppervlakte eenheid neemt toe en de kosten voor beschermingsmiddelen nemen af. Daarnaast is de kwaliteit van de producten hoger, waardoor de boeren een hogere prijs kunnen vragen. Door de toegenomen welvaart boeken de boeren en hun families gezondheidswinst. -
Doordat boeren in ontwikkelingslanden meer verdienen, neemt ondervoeding af. Zo is door het telen van de Insect Resistente (IR) BT-katoen in India zowel de hoeveelheid als de kwaliteit van het geconsumeerde voedsel toegenomen en is honger (‘food insecurity’) met 15-25% gedaald.4
-
Reductie van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen komt niet alleen de natuur, maar ook de gezondheid ten goede. In China wordt sinds 2009 Bt-rijst (IR) verbouwd. Sindsdien hebben de boeren hogere opbrengsten (6-9%) en doordat zij het gebruik van pesticiden met 80% konden verminderen, is hun gezondheid aanzienlijk verbeterd.
-
De kwaliteit van de producten stijgt door de introductie van GM-gewassen, daardoor kunnen boeren een hogere prijs vragen voor hun product. Zo verloren boeren op de Filipijnen voor de introductie van Bt-mais 80% van de oogst aan de vlinder ‘Asiatic corn borer’. Door het veiligstellen en verbeteren van de opbrengst, realiseren zij nu een winst van $180 per hectare.
-
Droogteresistentie is bij uitstek waardevol om betere opbrengsten in ontwikkelingslanden te realiseren. Er zijn veel gewassen op de markt of in
3 Klümper en Qaim (2014), A Meta-Analysis of the Impacts of Genetically Modified Crops, PLOS ONE,
November 2014, Volume 9, Issue 11 4 Kathage J, Qaim M (2012) Economic impacts and impact dynamics of Bt (Bacillus thuringiensis) cotton in India. Proceedings of the National Academy of Sciences USA 109: 11652–11656
ontwikkeling die betere bestand zijn tegen droogte: mais, koolzaad, suikerriet, rijst, soja, tarwe, pinda en tomaat.5 -
Alleen in Zuid-Afrika is er commerciële teelt van GM-gewassen. Wel worden in andere landen veldproeven gedaan, zoals: o
Katoen in Ghana, Malawi, Zimbabwe en Zuid-Afrika.
o
Kikkererwten in Zimbabwe
o
Zoete aardappel in Kenia
Ook wordt er gewerkt aan GM-cassave, rijst, kokosnoot, rogge en gierst. Doordat bovenstaande gewassen nog in ontwikkeling zijn, zijn er nog geen harde cijfers beschikbaar. Voorspellingen op basis van reeds geboekte resultaten met andere gen gewassen zijn echter positief.6
Moderne veredelingstechnieken tegen ondervoeding Dankzij de inzet van GM is het mogelijk gebleken om een tekort aan specifieke essentiële voedingsstoffen aan te pakken in ontwikkelingslanden en daarmee ondervoeding tegen te gaan. Helaas wordt de introductie van deze waardevolle ‘biofortified’ gewassen nog steeds tegengewerkt door organisaties als Greenpeace.
5
-
Golden rice is het bekendste voorbeeld. Dit is rijst die een gen bevat waardoor de plant betacaroteen opslaat in de rijstkorrel. Betacaroteen is een voorloper van vitamine A. Vooral kinderen in arme onderontwikkelde gebieden leiden aan vitamine A tekort, doordat zij leven van een karig en eentonig rijstdieet. Vitamine A gebrek resulteert in diarree en ondervoeding en leidt uiteindelijk tot blindheid en kindersterfte.
-
Naast Golden rice wordt er nu ook gewerkt aan andere gewassen met een verhoogd gehalte aan betacaroteen: aardappel, mais, cassave, tarwe en banaan. De betacaroteen verrijkte banaan wordt specifiek ontwikkeld voor de Afrikaanse markt, omdat het daar een belangrijk voedselgewas is en vitamine A tekort bij kinderen hoog is.
Emily Waltz, Beating the heat. Nature Biotechnology 32, 610–613 (2014) doi:10.1038/nbt.2948
6Vijesh V. Krishna1, and Matin Qaim (2008) Potential impacts of Bt eggplant on economic surplus and
farmers' health in India. Agricultural Economics 38(2): 167-180
-
Er zijn diverse studies gaande om de aanwezigheid van andere mineralen, zoals zink, ijzer, folate, ascorbate en koper, te verhogen in belangrijke voedselgewassen.7
-
Niet verrijkt, maar wel verbeterd wordt de cassaveplant. Cassave is een ideaal gewas voor ontwikkelingslanden, omdat deze kan groeien op zeer arme grond. Het eten van grote hoeveelheden cassave is helaas erg gevaarlijk, doordat de wortels het giftige blauwzuur (waterstofcyanide) bevatten. Dit leidt tot ernstige gezondheidsproblemen. Er wordt gewerkt aan GM cassave die minder blauwzuur bevat, meer eitwit en zetmeel en die droogte- en virusresistent is.
Andere gewassen Naast bovenstaande voorbeelden, zijn er vele andere gewassen op de markt of in ontwikkeling, voor teelt in zowel ontwikkelde landen als ontwikkelingslanden. Enkele voorbeelden: -
Plenish® soja: een sojaboon met een verbeterde vetzuursamenstelling. De olie van deze sojabonen heeft hierdoor een gezondere samenstelling. Zo bevat de olie geen transvetten, minder verzadigde vetten en juist meer enkelvoudige onverzadigde vetten.
-
Simplot Innate™ aardappel: deze aardappel is gemaakt via een nieuwe veredelingstechniek (RNAi) en bevat twee voordelen voor de consument. Ten eerste is de aardappel langer houdbaar, omdat hij minder snel bruin wordt. Ten tweede is hij gezonder, doordat bij het bakken minder van de kankerverwekkende stof acrylamide wordt gevormd.
-
Phytophtera infestans resistente aardappel: aardappel met ingebouwde resistentie (via cis-genese) tegen phytophtera infestans, de veroorzaker van aardappelziekte. Aardappelziekte vormt een groot probleem voor boeren, waardoor zij genoodzaakt zijn veel bestrijdingsmiddelen te gebruiken.
-
Bladschimmel resistente banaan: banaan resistent tegen een bladschimmel die Black Sigatoka ziekte veroorzaakt. De resistente banaan heeft een grote impact gehad. Bananen zijn de voornaamste voedselbron voor meer dan 400 miljoen mensen in de tropen. Door de Black Sigatoka ziekte moeten steeds meer pesticiden worden gebruikt, waardoor het milieu wordt aangetast en de bladschimmel steeds sneller resistent wordt tegen pesticiden. Ook zijn er verschillende onderzoeksprojecten actief om een banaan te ontwikkelen met
7 Nature Biotech jan 2015 – Status and market potential of transgenic biofortified
crops.
resistentie tegen de zogenaamde Panama-ziekte. Dit zou een grote aanwinst zijn, want de Panama-ziekte vernietigt op dit moment complete bananenplantages en verontreinigt de bodems voor tientallen jaren.8 -
Papaya resistent tegen ‘Papaya Ringspot Virus’. In 1998 werden papayavelden op Hawaii zo zwaar aangetast, dat de productie was gehalveerd en de boeren op de rand van het faillissement stonden. Dankzij de ontwikkeling van Papaya resistent die in 1998 op de markt kwam, was de papaja-oogst in een jaar weer op het oude niveau en de papayasector van Hawaii van de ondergang gered. 9
-
Pompoen: met hogere resistentie tegen infectie door specifieke virussen.
8 http://www.wageningenur.nl/nl/Dossiers/dossier/Bananenteelt.htm 9 http://www.npowetenschap.nl/nieuws/artikelen/2006/februari/Transgene-gewassen-
veroveren-de-wereld.html
