De nieuwe Zeeuwse parels. Duurzame innovatieve chemische industrie Sloegebied en Kanaalzone

De nieuwe Zeeuwse parels

D u u r z a m e i n n o vat i e v e c h e m i s c h e i n d u s t r i e S lo e g e b i e d e n K a n a a l zo n e

2 || de nieuwe zeeuwse parels

Inhoud

De nieuwe Zeeuwse parels.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Productie van tweede generatie bio-ethanol.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

DECO-plant.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Terugwinnen van fosfaat uit afvalstoffen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

High Troughput Lab.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Biodieselfabriek Valuepark Terneuzen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Complexe synthetische moleculen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Rosin, een natuurlijke kleefstof.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Groene starter.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Vervanging van tolueen en APEO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Katalytische reductie lachgasemissies.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Gebruik van katalyse bij productie alkyl-tinverbindingen. . . . . 20

Vermindering NOx uitstoot bij zwaar vervoer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Gebromeerde vlamvertragers.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Hoogwaardig hergebruik van verontreinigde kunststoffen. . 13

Installatie voor de productie van biodiesel.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Levering van warmte en CO2 aan glastuinbouw.. . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Colofon.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

de nieuwe zeeuwse parels || 3

De nieuwe Zeeuwse parels D u u r z a m e i n n o vat i e v e c h e m i s c h e i n d u s t r i e S lo e g e b i e d e n K a n a a l zo n e

De chemie speelt een belangrijke rol in onze samenleving. Chemische producten vergroten onze “quality of life”. Zichtbaar en onzichtbaar vergemakkelijken ze ons moderne leven. Zonder dat we het weten, kunnen we nauwelijks nog zonder chemische producten leven. “De chemische industrie moet werken aan haar imago”, geeft Rob de Ruiter, managing director van Thermphos, aan. “Weinig mensen weten waar de producten van de chemische industrie allemaal voor dienen. Dat fosforzuur en fosfaat – dat wij hier bij Thermphos maken – wordt gebruikt voor schoonmaakmiddelen, maar ook voor gewasbeschermingsmiddelen, brandvertragers en voedingsmiddelen als cola, het sappig houden van garnalen, vis, vlees en kip. Fosfor zorgt ervoor dat de plakjes kaas die je in de winkel koopt, in zo’n pakje, niet heel vast op elkaar plakken, maar gemakkelijk te scheiden zijn. Dat willen mensen graag zo. Zonder de vraag van de consument zou de chemische industrie geen bestaansrecht hebben.”


Tegelijkertijd is de chemie een grootverbruiker van energie en

Rob de Ruiter weet uit ervaring: “Transitie is een doorbraak,

grondstoffen. De milieudruk van de chemische industrie beïn-

een ander denkmodel. Je moet jezelf pesten door een andere

vloedt dezelfde “quality of life”. Als we niet oppassen kunnen

bril op te zetten.”

we niet meer zonder chemische producten leven, maar ook nog moeilijk mét. Deze tegenstelling van belangen moet de

“Samenwerken in Zeeland is prettig en ook best bijzonder”,

chemische industrie zich aantrekken. Zij zal een belangrijke rol

zegt Tjeu van Mierlo. “Het overleg tussen maatschappelijke

moeten spelen in het oplossen van milieuproblemen.

organisaties, overheden en bedrijven heeft een lange traditie. Samen werken we aan en investeren we in een voedingsbo-

En dat doet ze ook. De al gerealiseerde milieuverbeteringen in

dem die uiteindelijk zijn vruchten zal afwerpen.”

de chemische sector zijn aanzienlijk. Tjeu van Mierlo, directeur

Ook Rob de Ruiter, is blij met de werkgroep: “De werkgroep

van de Zeeuwse Milieufederatie (ZMF) zegt het zo: “Tot nu toe

laat je anders denken. We staan gezamenlijk, maar vanuit ver-

hebben grote Zeeuwse bedrijven al veel gedaan om de tech-

schillende invalshoeken, voor een Zeeland waarin economie

nieken te optimaliseren om het milieu minder te belasten.

en milieu hand in hand gaan. Nu is het zaak tot concete pro-

Maar daar is de rek nu wel uit. Nu is het de tijd om duurzaam-

jecten te komen. Het zijn juist de concrete resultaten die de

heid echt inhoud te geven en de industrie over een andere

werkgroep beoogt”.

leest de schoeien. Met in het achterhoofd de waarden van het omgevingsplan: rust en ruimte, een schone leefomgeving.

Omslagpunt

Daar moet de chemische industrie bij aansluiten. Het is nu tijd

Actuele ontwikkelingen op weg naar een duurzame chemi-

voor een transitie; een werkelijke omslag naar een duurzame

sche industrie waren voor het projectteam Vitaal Sloegebied

innovatieve chemische industrie.”

en Kanaalzone aanleiding een nieuw deelproject te starten

V i ta a l S lo e g e b i e d e n K a n a a l zo n e Het project Vitaal Sloegebied en Kanaalzone richt zich sinds 2003 op het realiseren van een duurzaam industrie- en havencluster in Zeeland, het duurzaam ontwikkelen van het Sloegebied en Kanaalzone in harmonie met de omgeving. Het project maakt onderdeel uit van het Europese Interregproject Bedrijventerreinmanagement dat in de provincies West-, Oost-Vlaanderen en Zeeland wordt uitgevoerd. Om de doelstellingen te realiseren voert het projectteam diverse deelprojecten uit. Enkele titels: Masterclass duurzaam ondernemen, meetinstrument zorgvuldig ruimtegebruik, verkenning stolpbenadering en parkmanagement. Het projectteam bestaat uit vertegenwoordigers van het Zeeuwse bedrijfsleven (BZW), Zeeland Seaports, overheden, de Zeeuwse Milieufederatie en de Hogeschool Zeeland.


voor een meer duurzame, innovatieve chemische industrie. “Er

Rob de Ruiter: “We proberen nu processen op elkaar aan te

“Het is niet meer mogelijk om geïsoleerd te opereren, puur op

zijn veranderingen op til”, zegt Tjeu van Mierlo. “Grondstoffen

laten sluiten, zodat er een gesloten keten ontstaat. Hierdoor

profit. Om mensen binnen het bedrijf te overtuigen, hebben

worden schaars, brandstoffen raken op. Het omslagpunt komt

zal er minder transport nodig zijn, waardoor er lokaal ook min-

we bij Thermphos projecten laten definiëren op milieuwinst

sneller dan verwacht. Nut en noodzaak van innovatie spelen

der risico is. Bedrijven zullen over hun eigen schutting moeten

in plaats van op financiële winst. Toen we alle milieueffecten

nu zwaar mee om het moment van veranderen te bepalen.

kijken. Welk type bedrijf wil je in Zeeland hebben, wil je als

bij elkaar hadden opgeteld, bleek negentig procent van de

Een groot aantal bedrijven wil ook innoveren. Want achterblij-

buurbedrijf hebben? Eigenlijk zou de provincie een adver-

projecten die de meeste milieuwinst hadden behaald, ook

ven maakt kwetsbaar.”

tentie moeten zetten: gezocht, bedrijf dat behoefte heeft aan

de projecten te zijn die de meeste geldwinst behaalden. En

In een door de Vereniging van de Nederlandse Chemische

restwarmte, bijvoorbeeld.”

eigenlijk is dat ook wel logisch, want je doet dingen beter als

Industrie (VNCI) georganiseerd debat zijn vijf wegen richting duurzame ontwikkeling benoemd:

het duurzaam gebeurt. Je hebt de emissies onder controle, Drijfveren

het proces onder controle.”

Waarom zou een bedrijf er niet toe overgaan een transitie naar

winst, maar ook aan milieu- en sociale winst, ontwikkelt het

Visitekaartje “Het is daarnaast goed om te helpen de provincie te profileren”, vindt De Ruiter. “Mensen zien Zeeland al snel als een toeristische provincie met veel rust en ruimte. Ik zie het als een uitdaging het spanningsveld tussen rust en ruimte en bedrijvigheid in Zeeland op te lossen.” “De chemische industrie is een belangrijk visitekaartje van

Het projectteam Vitaal Sloegebied en Kanaalzone wil deze

bedrijf een positiever imago. Pro-actief inspelen op verande-

Zeeland”, vind Tjeu van Mierlo. “Wij moeten ervoor zorgen

1. duurzaam en functioneel

innovatieve duurzame industrie in gang te zetten? Optimaal

2. ketenkringloopsluiting en optimale afvalverwerking

gebruik van energie, water en grondstoffen levert immers

3. biomassa gebaseerde chemie

financiële besparingen op. Het beperken van afval en emis-

4. schone petrochemie

sies en een intensiever ruimtegebruik betekenen milieuwinst.

5. schone procestechnologie

Door niet alleen aandacht te besteden aan economische

mogelijkheden en kansen verkennen voor Zeeland. Het is van

rende wetgeving, toekomstige schaarste in grondstoffen en

dat wij klaar zijn voor de toekomst door stappen te zetten op

belang om gezamenlijk het ambitieniveau van de Zeeuwse

brandstoffen, terwijl het bedrijf rekening houdt met milieu-

weg naar duurzame innovatie. Alleen zo kunnen we de che-

bedrijven te vergroten, vindt het projectteam. Bijvoorbeeld

sociale en financiële aspecten bij de ontwikkeling van nieuwe

mische industrie legitimeren in Zeeland. De groen-blauwe

door koppelingen te maken op het gebied van grondstoffen,

producten, versterkt zijn marktpositie.

oase kan het niet hebben dat de chemie en de logistiek die er

reststoffen en samenwerking. “Zo kunnen we de houdbaarheid

“De industrie is er niet om het milieu te verbeteren”, poneert

bij hoort dit groene kapitaal onder druk zet. We moeten hier,

van economische activiteiten verlengen”, geeft Tjeu van Mierlo

Rob de Ruiter. “Het is een continu proces naar het zoeken van

in Zeeland, laten zien dat we extra stappen kunnen zetten,

aan. “Chemische bedrijven zijn over het algemeen erg op

de balans tussen sociale en milieuaspecten, veiligheid en de

dat we voor de muziek uit lopen. Dit is echt de tijd om duur-

zichzelf gericht. Ze laten niet graag in de keuken kijken. Toch

continuïteit van je bedrijf. De duurzame projecten waar ie-

zame bedrijvigheid te omarmen. De ontwikkelingen zijn

vraagt samenwerking een meer open relatie naar elkaar toe.

dereen profijt van heeft zijn de mooiste. Als een project echt

bemoedigend. Een flink aantal bedrijven is echt aan het ver-

Want industriële symbiose is een logische wijze van duurzaam

duurzaam is, zal niet één aspect overheersen.”

nieuwen. Gedreven door nut en noodzaak. Maar ook door be-

ondernemen. Bedrijven kunnen er ook toe bijdragen dat zich

“Ik ben er diep van overtuigd dat efficiënt en effectief produ-

sef en wil. Dat is wat ik zie.”

een buur vestigt waar je wat aan hebt”. Of dat te sturen is?

ceren en duurzaamheid samen gaan”, geeft Rob de Ruiter aan.


Opvallende ontwikkelingen Het projectteam Vitaal Sloegebied en Kanaalzone heeft er-

dringen of zelfs helemaal te vermijden. Door gebruik te ma-

voor gekozen in deze brochure te laten zien wat er al gebeurt

ken van elkaars reststromen (warmte, stoom, gas, CO2 ) wordt

op het gebied van duurzame innovatieve chemische industrie

op verschillende plaatsen een aanzienlijke besparing bereikt

aan de hand van voorbeelden: de zogenoemde Zeeuwse pa-

op het gebruik van fossiele energiebronnen.

rels. In de hoop en de overtuiging dat anderen hun voorbeeld zullen volgen. Opvallende ontwikkelingen die in de voorbeeldprojecten in deze brochure staan vermeld, doen zich voor op het gebied van procesintensificatie en daarbij het gebruik van katalysatoren en soms membraantechnologie. Dit leidt onder

D u u r z a a mh e i d a l s g r ot e u i t da g i n g voo r d e ch e m i e

andere tot verlaging van emissies, minder grondstoffenge-

Bijna zeventig procent van de ondernemers in de chemie ziet in duurzaamheid een grote kans. Dit blijkt uit

bruik en minder afvalstoffen. Er worden hoogwaardige kata-

een recent onderzoek op basis van een enquête onder veertienhonderd industriële ondernemers en bijdragen

lysatoren gebruikt, die vaak in internationaal verband worden

van vijftien brancheverenigingen. Het optimisme van de chemische bedrijfstak over duurzaamheid komt onder

ontwikkeld met de inzet van gespecialiseerde kennisinstellin-

andere tot uitdrukking in de doelstelling van de Regiegroep Chemie: een verdubbeling van de bijdrage van de

gen. Ook Nederlandse universiteiten doen daarin mee.

chemie aan het BNP over tien jaar en een halvering van het gebruik van fossiele grondstoffen binnen 25 jaar.

Een ander opvallende ontwikkeling betreft de realisatie van drie grootschalige fabrieken voor de productie van biobrandstoffen. Bij Koninklijke Nedalco is sprake van een grootschalige productiefaciliteit voor tweede generatie bio-ethanol. De

C e n t r e fo r O p e n C h e m i c a l I n n ovat i o n

gebruikte technologie, die samen met een aantal universitei-

Eén van de mogelijkheden om te komen van de ontwikkeling van kennis naar nieuwe bedrijvigheid is de oprichting

ten in Nederland is ontwikkeld, kan als een belangrijke door-

van een Centre for Open Chemical Innovation (Coci) in de directe nabijheid van een bedrijfstechnologiecentrum.

braak worden beschouwd op het gebied van biobrandstoffen

Het zou moeten gaan om een fysieke locatie, waarin startende ondernemers en kleine bedrijven innovatieve

en is ook duurzaam. Het terugwinnen van hoogwaardige en

ideeën kunnen uitwerken en toetsen aan duurzaamheid en de economische realiteit. De starters kunnen gebruik

zuivere grondstoffen uit afvalstoffen heeft bij een aantal be-

maken van de infrastructuur, diensten en expertises van de onderneming(en) ter plaatse. Daarbij wordt ook

drijven tot mooie resultaten geleid, met als gevolg een lagere

gedacht aan ondersteuning op het gebied van intellectueel eigendom, financiën, juridische zaken en marketing.

emissie naar het milieu en een besparing op fossiele en vaak

Starters kunnen vanuit het Centre for Open Chemical Innovation gebruik maken van subsidieregelingen en

schaarse grondstoffen. In het overzicht zijn verder een aantal

bedrijfsfondsen.

voorbeelden genoemd van bedrijven die in staat zijn het gebruik van milieugevaarlijke stoffen in hun producten terug te


DECO-plant

E v i d e s – D o w B e n e lu x BV

Contactpersoon: Niels Groot Voorbeeld van:

procesverbetering

Voor de productieprocessen bij Dow zijn verschillende soorten water nodig, waaronder demiwater. Vanouds werd voor de productie hiervan water van de Schelde gedestilleerd. Het demiwater wordt gebruikt als ketelvoedingwater. De helft van het ketelvoedingwater is van deze bron afkomstig, de andere helft wordt via leidingen aangevoerd vanuit het achterland van België. Enige jaren geleden is Dow Benelux gestart met het gebruik van membraanscheiding om demiwater te produceren. Onlangs heeft waterbedrijf Evides een vervolgstap gezet door biologische gezuiverd afvalwater van de stad Terneuzen te

Door de toepassing van de eerste membraanscheidingstap

Dow in Mineapolis. Het zijn spiral wound membranen van het

gebruiken voor de productie van proceswater.

wordt tot negentig procent energie bespaard ten opzichte

merk Filmtech.

van de traditionele destillatie. Door de benutting van De toepassing van membraanscheiding voor de productie

biologisch gezuiverd afvalwater kan het energieverbruik nog

Op grond van de eerste stap in het proces - hergebruik

van demiwater is gebaseerd op het principe van omgekeerde

eens met 75 procent worden teruggebracht. Ten opzichte

van regenwater en eigen afvalwater van DOW - heeft de

osmose. Bij de benutting van Scheldewater wordt het water

van de destillatie bedraagt het energieverbruik in de nieuwe

Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI)

in een eerste stap over een zeewatermembraan geleid onder

situatie slechts vier procent. De vermindering van CO2-uitstoot

de Responsible Care Prijs 2000 toegekend aan Dow Benelux.

een druk van zeventig bar. Daarna volgt een tweede stap

van dit project bedraagt circa 55 kton CO2 per jaar. Waterbedrijf Evides ontving De Zeeuwse Milieuprijs 2005/

over een ander membraan onder een druk van tien bar. Bij de benutting van water van de biologische zuivering van Evides

Evides is eigenaar van de techniek. De techniek is ontwikkeld

2006 voor het hergebruik van de het rioolwater van Terneuzen

kan de eerste stap worden overgeslagen, waardoor een extra

door Rossmark van Wijk en Boerma uit Hengelo. De membranen

als proceswater voor Dow Benelux. De nieuwe zuivering is in

energiebesparing wordt bereikt.

die voor de zuivering worden gebruikt zijn ontwikkeld bij

februari 2007 in gebruik genomen.


High Troughput Lab

D o w B e n e lu x BV

Contactpersoon: Gary Meima Voorbeeld van:

procesverbetering

Dow produceert allerlei soorten chemicaliën en kunststof-

Bij Dow in Terneuzen wordt het High Troughput Lab vooral

fen. Het zijn veelal halffabrikaten die in duizenden bekende

ingezet voor het optimaliseren van processen, waarbij hete-

en minder bekende producten worden verwerkt. De drie naf-

rogene katalysatoren worden gebruikt. Verder wordt het lab

takrakers vormen het hart van Dow in Terneuzen. Hier wordt

gebruikt voor de ontwikkeling van zogenoemde doorbraak-

nafta of lpg omgezet in basisgrondstoffen voor de andere

processen, zoals de inzet van hernieuwbare grondstoffen.

fabrieken. Dow werkt voortdurend aan de ontwikkeling van

Het High Troughput Lab is een grote aanwinst voor Terneuzen.

nieuwe producten. De afdeling Research & Development

Wereldwijd is dit de enige locatie waar Dow een dergelijke fa-

(R&D) bij Dow in Terneuzen bestaat uit 230 personen.

ciliteit voor deze technologie heeft ingericht. Een belangrijke

De positie van Dow in Terneuzen is onlangs aanzienlijk ver-

reden om voor Terneuzen te kiezen is de aanwezigheid van

sterkt door de ingebruikname van het zogenoemde High

locaal beschikbare know how op het gebied van katalyse bij

Troughput Laboratorium voor heterogene katalyse.

Nederlandse en Belgische universiteiten.

Het High Troughput Lab, waarvoor een investering van vele

Dow is één van de bedrijven in Nederland die bijdraagt in het

miljoenen euro’s noodzakelijk was, bestaat voor een groot

NWO-programma ASPECT. ASPECT (Advanced Sustainable

deel uit katalysator synthese robots, analyse robots en reac-

Processes by Engaging Catalytic Technologies) richt zich op

toren. Hiermee kunnen tegelijkertijd 48 verschillende reacties

chemicaliën bestemd voor de handel en katalyse met het oog

worden uitgevoerd en doorgemeten, waarbij kan worden

op verbetering van de duurzaamheid. Op het gebied van ka-

gevarieerd met grondstoffen en procesomstandigheden.

talyse wordt in dit programma samengewerkt met de univer-

Deze vorm van testen is mogelijk gemaakt door de

siteiten van Twente, Leiden, Groningen, Wageningen, Utrecht,

testomstandigheden vergaand te miniaturiseren. Behalve

Eindhoven en Delft. Ook zijn er andere samenwerkingsver-

testfaciliteiten beschikt het lab ook over software, waarmee

banden met de Belgische universiteiten van Leuven en Gent.

de meetgegevens automatisch kunnen worden opgeslagen

In Duitsland wordt samengewerkt met de universiteiten van

en verwerkt.

München en Aken.


Complexe synthetische moleculen

D o w B e n e lu x BV

Contactpersoon: Rudy Koopmans Voorbeeld van:

transitie Voor dit onderzoek wordt samengewerkt met de universitei-

Dow Benelux BV heeft wereldwijd een leidende positie in de

De R&D spitst zich toe op modellering en productie van com-

productie van kunststoffen. Het bedrijf stelt zich achter de

plexe molecuulstructuren. Het idee is dat onder bepaalde

ten van Eindhoven, Delft en Twente. Verder is er samenwer-

doelstelling van de Regiegroep Chemie om in Nederland het

procescondities er een zelforganiserend proces in gang wordt

king met spin-off bedrijven van de universiteit Eindhoven en

gebruik van fossiele grondstoffen de komende 25 jaar te hal-

gezet, waarmee complexe structuren - zoals synthetische ei-

Oxford. In het Europese zesde kaderprogramma wordt on-

veren. Bij Dow Benelux BV in Terneuzen worden veel inspan-

witten - kunnen worden geproduceerd (selfassembly). Voor-

der andere samengewerkt met de universiteiten van Leeds,

ningen gedaan op het gebied van Research & Development

beelden zijn de productie van ultradunne oppervlakken met

Stuttgart en Wageningen. De R&D-activiteiten hebben een

(R&D). Daarmee wil Dow haar aanwezige technologische

behulp van zelforganiserende moleculen op basis van natuur-

grote aantrekkingskracht op nieuw talent en universiteiten.

competenties op het gebied van industriële biotechnologie,

lijke grondstoffen. Voor het onderzoek wordt o.a. gebruik ge-

Daarmee hoopt Dow Benelux BV een soort kweekvijver te

katalyse, materialen en procestechnologie uitbouwen tot

maakt van het high troughput lab.

vormen op het genoemde onderzoeksgebied.

mondiale excellentie. Dow wil daarbij aansluiten bij de aandacht vanuit Europa voor het streven naar duurzaamheid bij technologische ontwikkeling. Binnen de afdeling R&D van Dow Benelux BV is speciale belangstelling voor de productie van kunststoffen op basis van biologische principes. Daarbij wordt geprobeerd vezels te

K u n s t s t o f o p b a s i s va n b i o l o g i s c h e p r i n c i p e s Kunststof bestaat uit polymeren. Dat zijn de bouwstenen voor plastics. Polymeren worden gemaakt uit etyleen. De grondstof voor etyleen is olie. Etyleen kan eveneens worden gewonnen uit de alcohol uit gefermenteerd suikerriet of suikerbieten. Ook dat etyleen kan worden gebruikt voor plastics.

produceren die op nanoschaal eigenschappen bezitten die in de natuur (bij planten en dieren) reeds bestaan. Dit wordt ook

De kunststoffen die geproduceerd zijn op basis van biologische principes zijn CO2 neutraal: er wordt evenveel CO2 uit de

wel bio-mimicri genoemd. Het gaat daarbij om toepassingen

lucht gehaald als er weer in wordt gestopt. Dit in tegenstelling tot de productie met olie als grondstof. Daarnaast is het

in de sfeer van filtratie, adhesie en coatings. Coatings worden

voor de industrie interessant om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om minder afhankelijk te zijn van fossiele

beschouwd als een belangrijke markt. Op dit moment is er

brandstoffen. Uiteindelijk kunnen kosten ook een rol spelen. Olie is nu nog goedkoper als grondstof voor de kunststoffen,

vooral aandacht voor polyurethaan, polyamides (nylon) en

maar dat kan omslaan.

polyesters. Dow vertrekt vanuit fossiele bulkchemicaliën, later kunnen daar de natuurlijke grondstoffen bijkomen.


Groene starter

Philips Lighting

Contactpersoon: Ron van Brakel Voorbeeld van:

transitie

Starters worden gebruikt in fluorescerende belichtings-

Daarnaast hebben de geavanceerde Philips S2 & S10-starters

systemen. Dergelijke belichtingssystemen worden in de hele

nog een aantal andere belangrijke voordelen. Het uitvalper-

wereld toegepast in de meeste kantoren en industrielocaties.

centage is uitzonderlijk laag: minder dan honderd stuks per

Eind 2005 heeft Philips Lighting in Terneuzen een groene star-

miljoen. Het milieu profiteert hier ook van dankzij de vermin-

ter geïntroduceerd: S2 & S10-starters. Deze is vrij van lood en

derde hoeveelheid afval; jaarlijks vielen er namelijk 1,25 mil-

radioactiviteit.

jard starters uit. Tot nu toe werden defecte starters meestal gewoon weggegooid, ondanks de aanwezigheid van radioac-

Philips is de eerste fabrikant ter wereld die met een groene

tieve isotopen en lood. Dit afval kwam dus terecht in de afval-

starter komt door geen gebruik meer te maken van twee van

verwerking of op de vuilnishoop. De S2 en S10-starters zullen

de belangrijkste gevaarlijke stoffen: lood en radioactiviteit. In

echter niet zo snel worden vervangen en weggegooid. En als

het verleden werden, afhankelijk van het type, ofwel 85 Kr of

dit dan al gebeurt, komen deze gevaarlijke stoffen niet met

3H als radioactieve bron toegepast. Hoewel de hoeveelheid

het milieu in aanraking. De langere levensduur van de starters

radioactief materiaal in starters al zeer klein was – minder dan

leidt vervolgens weer tot minder vervanging van lampen. Veel

een duizendste van de hoeveelheid die in een standaardhor-

oudere fluorescerende lampen bevatten hoge concentraties

loge aanwezig is – bevestigt het concern hiermee zijn streven

aan kwik en loodglas.

naar duurzaam ondernemen. Starters worden gebruikt voor de ontsteking van TL-lampen

Philips Lighting spant zich in om de toepassing van gloeilam-

met een elektronisch voorschakelapparaat (VSA). Deze lam-

pen terug te dringen ten gunste van fluorescerende lampen

pen worden zowel in Europa als daarbuiten in de meeste kan-

en LED-verlichting. Hierdoor kan op termijn wereldwijd een

toren en fabrieken toegepast. Wanneer je het totale wereldge-

grote besparing op het gebruik van elektriciteit worden be-

bruik van starters meeneemt in de berekening, is het al met al

reikt. Philips heeft wereldwijd één fabriek voor starters, geves-

een aanmerkelijke reductie.

tigd in Terneuzen.


Katalytische reductie lachgasemissies

Ya r a S lu i s k i l BV

Contactpersoon: Jos van Damme Voorbeeld van:

procesverbetering

Yara is een van ’s wereld grootste producenten van kunstmest.

De samenstelling van de katalysator en de productiemethode

Bij de salpeterzuurfabriek in Sluiskil ontstaat tijdens het pro-

zijn gepatenteerd. De rechten zijn verkocht, waarmee deze

ductieproces het zogenaamde lachgas. Deze N2O of distik-

techniek ook voor andere industrieën beschikbaar komt.

stofoxide staat bekend als een van de broeikasgassen die de

Het onderzoek naar de katalysator is uitgevoerd in het re-

opwarming van de aarde en klimaatverandering in de hand

searchcentrum van Yara in Posgrunn (Noorwegen). De resul-

werken. Met een speciale katalysator, ontwikkeld binnen de

taten daarvan zijn de afgelopen jaren op industriële schaal uit-

Yara Groep, weet Yara Sluiskil de N2O-uitstoot enorm te be-

getest in een Franse salpeterzuurfabriek. Vanaf 2007 wordt de

perken.

techniek full scale toegepast bij Yara Sluiskil. De eerste fabriek in Sluiskil is inmiddels aangepast.

De totale N2O-emissie van de twee salpeterzuurfabrieken bij Yara in Sluiskil bedraagt momenteel circa 10.500 ton per jaar.

De Nederlandse overheid steunt het initiatief van Yara om

Op grond van de testresultaten op industriële schaal wordt

vanaf 2008 N2O-emissies op te nemen in het Europese han-

een reductie van zeventig procent van de N2O-emissie ver-

delssysteem voor broeikasgassen. Dit handelssysteem moet

wacht. Deze emissiereductie staat gelijk met 2.300 kton CO2-

het voor Yara mogelijk maken emissierechten te verwerven

equivalenten, bijna 35 procent van de totale CO2-uitstoot van

door de reductie van lachgasemissies en deze rechten te ver-

het bedrijf in Sluiskil.

handelen aan andere bedrijven.

De emissiereductie van N2O wordt bereikt door een procesgeïntegreerde efficiency-verbetering van het productieproces van salpeterzuur. In een speciale brander wordt N2O afgebroken onder invloed van pellets, die zijn gecoat met cobalt en ceriumoxide. De stikstofverbindingen die daarbij ontstaan, worden teruggevoerd naar het salpeterzuurproces.


Vermindering NOx uitstoot bij zwaar vervoer Ya r a S lu i s k i l BV

Contactpersoon: Jos van Damme Voorbeeld van:

procesverbetering en transitie

Bij de productie van kunstmest ontstaat stikstofoxiden (NOx). Bij Yara Sluiskil worden de rookgassen gezuiverd in een zogenoemde DeNOx-installatie. Door het inbouwen van een speciale katalysator is de uitstoot van stikstofoxiden met negentig procent verminderd. Min of meer als afgeleide van de techniek die is toegepast voor de verwijdering van stikstofoxiden uit de rookgassen van Yara, is een product ontwikkeld dat in de combinatie met DeNOxfilters kan bijdragen aan een forse reductie van stikstofoxiden

de katalysator afgebroken en wordt de uitstoot van stikstof-

bij bussen, zware vrachtwagens en schepen. Door Yara is een

oxide met 85 procent verlaagd. Een bijkomend voordeel is

product ontwikkeld dat bestaat uit een waterige ureumoplos-

dat de dieselmotoren door dit systeem een hoger rendement

sing en dat bekend staat onder de handelsnaam Air 1.

behalen, waardoor het brandstofverbruik met zes procent wordt verminderd. De technologie staat bekend als de AdBlue

De transport- en scheepvaartsector moeten rekening houden

technologie.

met steeds strengere NOx - emissielimieten in Europa. Vanaf 1 oktober 2005 is de Euro-4 norm voor emissie van uitlaatgas-

Op dit moment rijden er in Gent twee proefbussen van de

sen van kracht. De Euro-5 norm geldt vanaf 2008 en daarbij

Vlaamse vervoersmaatschappij De Lijn, voorzien van het

is een emissie van twee g/kWh de norm. De grootste Euro-

AdBlue-concept. Ook de nieuwe bussen van De Lijn zullen

pese fabrikanten van zware vrachtwagens en bussen maken

met AdBlue worden uitgerust. Door de invoering van ruim

daarom nu al gebruik van Selectieve Katalytische Reductie

honderd van dergelijke schone bussen, zal de uitstoot van

(SCR) technologie. Door de injectie van Air 1 in de uitlaatgas-

stikstofoxiden in de Gentse binnenstad met ruim duizend ton

stroom wordt de stikstofoxide door de hoge temperatuur in

verminderen.


Hoogwaardig hergebruik van verontreinigde kunststoffen S e a Way R e f i n i n g BV Contactpersoon: Dirk Vermaire Voorbeeld van:

transitie

Sea Way is gevestigd op het voormalige Hoechst Holland

Het milieueffect dat wordt bereikt is tweeledig:

industrieterrein te Vlissingen en heeft ongeveer vijftig

• er wordt bespaard op de inzet van nieuw materiaal uit fossiele

medewerkers. Het bedrijf legt zich toe op de recycling van pigmentbevattende kunststoffen.

bronnen (ethyleen) • het proces om kunststoffen op deze manier geschikt te maken voor hergebruik verbruikt ongeveer de helft van de energie

Kunststof bierkratjes bevatten vroeger cadmiumhoudende

die nodig is voor de productie van nieuwe HDPE.

rode, gele en oranje pigmenten. Om te voorkomen dat het cadmium in het milieu terecht zou komen, werd het materiaal

Op dit moment verkeert het proces in de opstartfase. Het streven

lange tijd opgeslagen. Dit heeft geleid tot een geschatte

is om materiaal te produceren dat kwalitatief niet onderdoet

voorraad, alleen al in Nederland, van veertigduizend ton

voor nieuw materiaal. De prijs, waarvoor het recyclingproduct

geshredderde kunststoffen. In het buitenland bevindt zich nog

wordt aangeboden, is lager dan de reguliere prijs voor HDPE. De

veel meer van dergelijk materiaal. Sea Way heeft als enige een

totale verwerkingscapaciteit bij Sea Way bedraagt tienduizend

proces ontwikkeld waarmee het aanwezige cadmium wordt

ton materiaal per jaar. Een simpel rekensommetje leert dat in

gescheiden van de kunststoffen. Zo kunnen de kunststoffen op

vier jaar de Nederlandse voorraad is verwerkt. Sea Way verwacht

hoogwaardige wijze worden hergebruikt.

tegen die tijd ook de Europese markt aan te boren en denkt nog zeker tien jaar vooruit te kunnen.

De cadmiumhoudende kunststofchips worden opgelost in een organisch oplosmiddel. Vervolgens wordt het cadmium als

Ondertussen werkt Sea Way aan andere toepassingen van de

cadmiumsulfide (CdS) uit de oplossing verwijderd. Het hoge-

technologie. Als de technologie is geoptimaliseerd, kan het

dichtheid-polyethyleen (HDPE) wordt teruggewonnen en in de

bedrijf ook plastics verwerken die zullen worden ingezameld

vorm van kleine bolletjes (granulaat) op de markt aangeboden.

door de consument. Voor de toekomst bereidt Sea Way zich voor

Kunststofverwerkende bedrijven maken hiermee weer kratten,

op de recycling van gekleurd en gepigmenteerd PET-materiaal

emmers, klikobakken en dergelijke. Tijdens het proces gaat

volgens een vergelijkbaar proces van oplossen en selectieve

slechts één procent van het HDPE verloren. De CdS is niet

pigmentverwijdering. Zowel qua omvang als toegevoegde

geschikt voor hergebruik en wordt opgeslagen. Op termijn

waarde ziet Sea Way goede marktkansen.

wordt het afvalproduct opgeslagen in zoutmijnen in Duitsland.


Levering van warmte en CO2 aan glastuinbouw Ya r a S lu i s k i l BV, R oya l N e da lco, Z e e l a n d S e a p o r t s

Contactpersoon: Rik Lambotte Voorbeeld van:

transitie

Bij Yara Sluiskil ontstaat een grote hoeveelheid restwarmte bij de productie van ammoniak en kunstmest. Op dit moment wordt de warmte teruggekoeld met behulp van luchtkoeling of kanaalwater. In de nabijgelegen polders (Smidschorre, Autriche en Koegorspolder) wordt een glastuinbouwlocatie ontwikkeld. Er zal in totaal ongeveer tweehonderd hectare netto glasoppervlak worden gerealiseerd in een periode van drie tot vier jaar, met mogelijkheden voor doorgroei tot driehonderdvijftig hectare. Yara Sluiskil, Zeeland Seaports, Visser en Smit Hanab en Royal Nedalco onderzoeken de mogelijkheid om gezamenlijk een bedrijf op te richten dat warmte en CO2 zal leveren aan het glastuinbouwgebied. Het gaat om leidingen van tweeënhalf tot vijf kilometer lengte. De nieuw op te richten bio-ethanolfabriek van Nedalco in Sas van Gent kan zorgen voor de CO2, Yara zal restwarmte leveren. De vraag aan warmte in het glastuinbouwgebied wordt geraamd op 76 MWth. Door het project wordt bespaard op de uitstoot van CO2. Aan de ene kant door de besparing op de inzet van aardgas. Aan de andere kant door de CO2, die bij Royal Nedalco, ontstaat toe te passen als bron van koolstofbemesting in de glastuinbouw.


Productie van tweede generatie bio-ethanol r oya l N e da lco

Contactpersoon: Mark Woldberg Voorbeeld van:

transitie

Royal Nedalco (een dochteronderneming van Royal Cosun)

kunnen tegelijkertijd zowel de glucose als de xylose in in

is voornemens om op de locatie in Sas van Gent, die grenst

bio-ethanol worden omgezet. Hierdoor kan de productie

aan de productielocatie van Cargill, een bio-ethanolfabriek

van bio-ethanol per eenheid grondstof aanzienlijk worden

te realiseren voor de productie van tweede generatie

verhoogd. Nedalco verwacht dat het proces in aanvang

biobrandstoffen. Nedalco is daarmee één van de eerste

duurder zal zijn dan de traditionele methode, maar op de

producenten ter wereld die dit op industriële schaal gaat

langere termijn zal het zich lonen omdat met deze techno-

uitvoeren. De grondstof die daarvoor wordt gebruikt is

logie goedkopere reststromen kunnen worden omgezet in

rechtstreeks afkomstig van Cargill en bestaat uit vezel-

bio-ethanol.

rijke tarweresten. De productie van tweede generatie bioethanol is gebaseerd op een technologie, waarbij (hemi)

Met de nieuwe installatie zou Nedalco tot de kopgroep van

cellulose-suikers als grondstof worden ingezet voor de

Europese producenten van bio-ethanol behoren. Vooral

ethanolproductie.

vanuit de Verenigde Staten bestaat veel belangstelling voor de technologie. Deze kan namelijk een belangrijke rol

Hiervoor wordt een door Nedalco zelf ontwikkelde en

spelen bij de aangekondigde vervijfvoudiging van de bio-

gepatenteerde gist ingezet, die beschikt over het enzym

ethanolproductie, die daar in de komende tien jaar wordt

xylose isomerase. Door de werking van dit enzym wordt

voorzien. Nedalco stelt haar technologie via een aantal

het slecht fermenteerbare C5- suiker xylose direct en volledig om-

licentieovereenkomsten beschikbaar aan Amerikaanse bedrijven.

digde bouw van de installatie is een investering van honderdvijfenzestig miljoen euro voorzien. Op voorwaarde

gezet in xylulose, waaruit In Nederland werkt Nedalco nauw samen

dat de benodigde subsidie wordt verleend, zal de bouw

worden ge-

met Wageningen Universiteit, TU Delft en

van de installatie in de tweede helft van 2008 starten. Er

maakt. Door

Bird Engineering. Met deze twee laatste

zal jaarlijks ruim 160.000 ton tweede generatie bio-ethanol

de inzet van

partijen is het bedrijf eigenaar van het

worden geproduceerd, ofwel 2,5 procent van de Europese

deze giststam

patent op de giststam. Voor de aangekon-

markt in 2010.

bio-ethanol kan


Terugwinnen van fosfaat uit afvalstoffen T h e r m p h o s I n t e r n at i o n a l BV

Contactpersoon: Rob de Ruiter Voorbeeld van:

transitie

Thermphos maakt uit fosfaaterts fosfor, fosforzuur en fosfa-

Verder is er de afgelopen jaren het nodige laboratoriumon-

ten, die worden toegepast in ondermeer (vaat-)wasmiddelen,

derzoek uitgevoerd voor aparte fosfaatverwijdering op water-

vlamvertragende middelen, gewasbeschermingsmiddelen en

zuiveringen (zijstroomproces), gericht op onder andere het

voedingsmiddelen. Thermphos gebruikt in Vlissingen jaarlijks

apart opvangen van de fosfaten uit de zuivering als alumini-

zeshonderdduizend ton fosfaaterts. Het bedrijf heeft de ambi-

umfosfaat.

tie binnen vijf jaar twintig procent van de grondstof te betrekken uit afvalstoffen.

Een andere bron van fosfor is de voorraad calcium-fosfaten, die aanwezig is in beenderen van slachtvee. Momenteel wordt

Belangrijke fosforbronnen worden gevonden in het opwerken

onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om beendermeelas

van teruggestuurde gebruikte fosfaten en fosforzuur van klan-

in te zetten als fosforbron.

ten. Een steeds belangrijker bron van teruggewonnen fosfor vormt het zuiveringsslib van waterzuiveringsinstallaties. Deze

Thermphos in Vlissingen behoort tot de tien grootste energie-

slibs worden in Nederland grotendeels verbrand, waarbij er

gebruikers in Nederland. Het bedrijf is nu al de meest energie-

een fosfaathoudende as overblijft. Het ijzergehalte hiervan is

zuinige forsforproducent, en zij wil dit blijven. Op dit moment

gewoonlijk een probleem als men hier fosfor uit wil maken.

wordt jaarlijks al vijftig miljoen m3 fosforovengas (koolmonoxi-

Niet alle zuiveringslibs bevatten echter zoveel ijzer; zuiverin-

de) geleverd aan de centrale van EPZ. Verder wordt er stoom

gen die aluminium of het bio-P-proces toepassen om fosfaat

geleverd aan de buurman Invista. Deze stoom wordt gewon-

te verwijderen, produceren slibs die wel een geschikte as

nen bij de omzetting van fosfor in fosforzuur. Thermphos is

opleveren. Deze kunnen selectief worden verbrand. Momen-

de enige firma ter wereld die de aanzienlijke hoeveelheid

teel wordt dit getest: ijzerarme rioolslibas wordt beproefd als

restenergie die bij dit proces vrijkomt voor een deel nuttig

grondstof voor het proces van Thermphos, als vervanging van

weet toe te passen.

fosfaat uit minerale bron (erts).


Biodieselfabriek Valuepark Terneuzen

Contactpersoon: F. Surroca Voorbeeld van:

transitie

Biofueling

B i o pa r k T e r n e u z e n

Door de Spaanse onderneming Biofueling wordt in de loop

Onlangs is het Biopark Terneuzen van start gegaan. Biopark Terneuzen koppelt activiteiten tussen bestaande en

van 2008 gestart met de bouw van een biodieselfabriek op het

nieuwe agro- en industriële bedrijven in de Kanaalzone om zo de resultaten van de deelnemende partijen te

Valuepark Terneuzen, ook wel bekend als de Mosselbanken.

verbeteren, de milieubelasting te verlagen, nieuwe bedrijven aan te trekken en meer werkgelegenheid te creëren.

Biofueling begint met een productiecapaciteit van tweehon-

Met het project wordt ingespeeld op recente ontwikkelingen in de snel groeiende vraag naar biobrandstoffen

derdduizend ton biodiesel. Er zijn uitbreidingsmogelijkheden

en het denken in ketens om zo de belasting van bedrijven op het milieu te beperken.

voorzien tot een productievermogen van zeshonderdduizend ton in 2010. Met de investering is een bedrag gemoeid van 60 miljoen euro.

Biopark Terneuzen is het resultaat van de samenwerking tussen de Provincie Zeeland, de gemeente Terneuzen, Zeeland Seaports en bedrijven als Yara, Nedalco, Cargill, Ecoservice Europe, Heros, Biomassa Unie, Rosendaal Energy, ZLTO en enkele grote kennisinstellingen waaronder Hogeschool Zeeland, Wageningen Universiteit en

De keus viel op het Valuepark Terneuzen vanwege de goede

Researchcentrum en Radboud Universiteit Nijmegen. De geplande investeringen van de deelnemende bedrijven

aan- en afvoermogelijkheden via binnenvaart en zeevaart, de

bedragen nu al een kleine vijfhonderd miljoen euro.

ruimte voor groei, de synerchiemogelijkheden met bedrijven in de directe omgeving waar onder Dow Benelux. Dow Bene-

Het Biopark Terneuzen sluit aan bij het initiatief van havenbedrijf Rotterdam en ontwikkelingen in andere

lux is een mogelijke afnemer van het restproduct glycerine.

regio’s. Het havenbedrijf van Rotterdam heeft een plan van aanpak voor de realisatie van een Bioport Botlek laten opstellen. Daarbij wordt uitgegaan van een transformatie van de Mainport Rotterdam van een olie- en chemiehaven naar een aanvoer- en verwerkingshaven voor biogrondstoffen en bio-energie. Ook in NoordGroningen is belangstelling voor een min of meer vergelijkbare aanpak voor het gebied Delfzijl en Eemsmond. Het concept Bioport gaat er vanuit dat Nederland in diverse regio’s in staat moet zijn de biobased economy een flinke stimulans te geven.


Rosin, een natuurlijke kleefstof

Contactpersoon: Ko de Hullu Voorbeeld van:

transitie

De winning van rosin is al een eeuwenoud proces en nog steeds op de traditionele manier toegepast: het opvangen van de hars uit dennenbomen. Rosin is bij uitstek een milieuvriendelijke en hernieuwbare grondstof. Door chemische bewerking van rosin worden de eigenschappen verbeterd. Eastman doet dat al sinds het begin van de vorige eeuw. In totaal wordt bij Eastman BV in Middelburg dertigduizend ton hars geproduceerd voor gebruik als grondstof voor kauwgom en lijmen. Door voortdurend innovatief te werken aan modificaties van deze harsen, kan Eastman inspelen op de steeds veranderende wensen en eisen van klanten. Terwijl veel van de producten van Eastman gebaseerd zijn op de “groene” grondstof rosin, moeten ze concurreren met producten die gebaseerd zijn op aardolie. Daarom is concurrentie op basis van kostprijs moeizaam. Eastman is daarom ook op zoek naar andere natuurlijke bronnen naast dennenbomen. Ook hierbij wordt een duurzame exploitatie als uitgangspunt genomen, waarbij de bomen geen schade ondervinden en banen worden gecreëerd. En dus een welkome stimulering van de economie van het land van herkomst (een derde wereldland). Dit onderzoek staat op dit moment nog in de kinderschoenen.

E a s t m a n BV


Vervanging van tolueen en APEO

E a s t ma n BV

Contactpersoon: Ko de Hullu Voorbeeld van:

transitie

Tolueen en alkylfenolethoxylaten (APEO’s), allebei gevaarlijke stoffen, worden op dit moment nog gebruikt bij de productie van kleefstoffen bij Eastman BV in Middelburg. Tolueen wordt gebruikt als oplosmiddel en APEO’s als “zeep” in harsdispersies. Het gebruik van tolueen komt steeds meer onder druk te staan vanwege de mogelijke blootstelling van werknemers en de emissies naar het milieu. Daarom zoekt Eastman naar minder gevaarlijke alternatieven voor deze stoffen, zoals heptaan. Deze stof heeft min of meer vergelijkbare fysische eigenschappen (zoals hetzelfde kookpunt) en zou met kleine aanpassingen in het proces te gebruiken moeten zijn. Maar er zijn twee problemen die vragen om forse technologische inspanningen: • Tolueen is niet helemaal inert in de polymerisatie en geeft hierdoor specifieke eigenschappen aan het eindproduct. Bij de

aantal jaren intensief onderzoek nodig zijn om de gewenste

nen nadelige effecten hebben voor mens en milieu als ze in

overstap op een inert oplosmiddel als heptaan zal iets bedacht

technologische doorbraak te bereiken.

het omgevingswater terecht komen en daar tot het oorspronkelijke APEO worden afgebroken. Hoewel het gebruik van de

moeten worden om deze eigenschappen te behouden. • Tijdens de polymerisatie wordt een katalysator gebruikt die

Eastman gebruikt op dit moment nog een aantal surfactanten

huidige surfactanten is toegestaan, heeft Eastman zich als doel

goed oplost in tolueen. Tijdens het eerste onderzoek is al ge-

(“zepen”) die APEO als bouwsteen bevatten voor de toepas-

gesteld om vanaf 2008 geheel APEO-vrij te werken De onder-

bleken dat de katalysator slechter oplost in een alifatisch oplos-

sing in dispersies. De gebruikte surfactanten zorgen voor het

zoekers van Eastman hebben veel onderzoek gedaan naar het

middel, wat tot allerlei problemen leidt.

dispergeren van harsen in water om zo een watergebaseerde

ontwikkelen van een eigen APEO-vrije surfactant en veel tech-

Aan de vervanging van tolueen door alifatische oplosmiddelen

lijm te maken, vele malen beter dan een oplosmiddel geba-

nologische moeilijkheden overwonnen. Het ziet er naar uit dat

wordt al ongeveer een jaar gewerkt, maar er zal nog zeker een

seerde lijm. Lijmen die dergelijke chemicaliën bevatten kun-

Eastman de doelstelling “APEO-vrij in 2008” gaat halen.


Gebruik van katalyse bij productie alkyl-tinverbindingen A r k e m a

Contactpersoon: Berth-Jan Deelman Voorbeeld van:

procesverbetering

Arkema produceert alkyl-tinverbindingen voor toepassing in glascoatings. Door deze toepassing wordt de krasvastheid verbeterd en verdwijnen kleine scheurtjes. Bovendien zorgt deze coating voor een betere hechting van de waslaag. In totaal wordt jaarlijks ongeveer duizend ton van deze glascoating geproduceerd bij Arkema in Vlissingen. Arkema beschikt over een eigen R&D afdeling en een groep die zich bezighoudt

Universiteit Utrecht ontwikkeld. Dit katalytisch proces is be-

met procesengineering.

schermd in een wereldwijd octrooi en wordt alleen voor eigen toepassingen gebruikt.

Bij de productie van de alkyl-tinverbinding wordt gebruik

Samen met de Universiteit van Utrecht wordt gewerkt aan ver-

gemaakt van een zelf ontwikkelde katalysator. Door de toe-

dere verbetering van het rendement van productieprocessen

passing van deze katalysator werkt het proces zeer selec-

door inzet van katalysatoren. Deze samenwerking krijgt onder

tief, waardoor minder grondstoffen nodig zijn voor dezelfde

andere vorm doordat Arkema de heer Deelman beschikbaar

hoeveelheid eindproduct en minder afvalstoffen overblijven.

stelt als deeltijdhoogleraar bij het departement Scheikunde

Door de toepassing van de katalysator kan jaarlijks worden

van de Universiteit Utrecht.

bespaard op de inkoop van tinerts ter waarde van één miljoen euro.

Daarnaast wint Arkema tijdens het fysisch-chemische waterzuiveringsproces tin in de vorm van tinoxide terug en wordt

De katalysator is een zogenoemde redistributiekatalysator op

het geconcentreerd tot slib. Dit slib wordt ontwaterd en ver-

basis van een overgangsmetaal. Het proces vindt plaats onder

volgens verbrand in een verbrandingsinstallatie. Daardoor

atmosferische omstandigheden bij lage concentratie van de

wordt voorzien in circa tien procent van de stoombehoefte

katalysator en bij een relatief lage temperatuur. Het katalytisch

van het bedrijf. Het tinoxide wordt extern opgewerkt tot me-

proces is sinds 2005 operationeel en is in samenwerking met

tallisch tin, waarna het kan worden hergebruikt.


Gebromeerde vlamvertragers

B r o o m c h e m i e B.V

Contactpersoon: Harold Hiel Voorbeeld van:

transitie

Broomchemie is een dochteronderneming van de in Israël

lende gebruikstoepassingen codes of good practice vastge-

gevestigde ICL. In Israël wordt broom gewonnen uit de Dode

steld. Deze zijn opgesteld op basis van een inventarisatie van

Zee. Door Broomchemie worden hiervan halffabrikaten ge-

emissies in de keten die mede in het kader van de Europese

maakt, die onder andere worden afgezet in de chemische en

risk assessment is uitgevoerd. Zo zijn er programma’s voor de

farmaceutische industrie. Broomchemie produceert onder

textiel industrie (VECAP) en de kunststof industrie (SECURE).

andere gebromeerde vlamvertragers, die worden toegepast

De codes of good practice worden actief gecommuniceerd

in kunststoffen en vezels als elektronica, computers, matras-

binnen de forums van gebruikersgroepen.

sen, auto-onderdelen en vloerbedekking. In 2006 is een klantendag georganiseerd waarbij gebruikers Aan het gebruik van broom kleven een aantal milieubezwaren.

van gebromeerde vlamvertragers zijn uitgenodigd om hen

Om deze zoveel mogelijk te beperken, zijn voor de verschil-

het belang van de programma’s toe te lichten en hun voldoende informatie te geven over hoe om te gaan met de producten. In de toekomst zal het deelnemen van de klant aan de

Een ander aspect waar Broomchemie aandacht voor heeft, is

programma’s een voorwaarde zijn voor levering.

de mogelijkheid om (afval-) stoffen, die ontstaan bij de verwerking van producten, terug te nemen en opnieuw in te

Broomchemie is voortdurend bezig met optimalisatie van

zetten in processen. Met de realisatie van de broom recovery

haar productenpakket. Er wordt onder andere gezocht naar

unit beschikt Broomchemie al over een technische oplossing

nieuwe duurzame producten. Een voorbeeld hiervan is een

van hoogwaardig niveau, waarmee broom of broomhou-

nieuwe generatie vlamvertragers, die is uitgerust met een mo-

dende producten kunnen worden teruggewonnen. Een be-

lecuulstructuur die ervoor zorgt dat deze niet kan bioaccumu-

langrijk struikelblok is de complexe regelgeving op dit gebied.

leren en niet toxisch is. In 2007 zal hiervoor een vergunning

De start van de recycling van broom uit afvalstoffen wordt

worden aangevraagd.

binnenkort verwacht.


Installatie voor de productie van biodiesel R o s e n da a l E n e r g y

Contactpersoon:

Bart Rosendaal

Voorbeeld van:

transitie

Rosendaal Energy BV bouwt in Sluiskil een grote biodieselfabriek, bestaande uit een tankenpark, raffinaderij en biodieselfabriek, met een jaarlijkse productiecapaciteit van ruim 280 miljoen liter biodiesel. Grondstoffen hiervoor zijn natuurlijke oliën en vetten, zoals koolzaadolie, sojaolie, zonnebloemolie en pindaolie.

Daarnaast heeft Rosendaal Energy een omvangrijk onderzoeksprogramma opgezet om zeer efficiënte en concurreren-

De biodiesel van Rosendaal Energy stoot circa vijftig procent

de processen te ontwikkelen voor de productie van duurzame

minder CO2 uit dan conventionele diesel. Bovendien resul-

energie uit biomassareststromen (tweede generatie bio-

teert het gebruik van biodiesel in een fors lagere uitstoot van

brandstoffen). Deze tweede generatie biobrandstoffen zullen

roet (fijnstof ), zwavel en CO2 ten opzichte van minerale diesel.

zorgen voor een verdere verlaging van de CO2-uitstoot.

Deze nieuwe fabriek vormt dan ook een wezenlijke stap naar de ontwikkeling van minder schadelijke alternatieven voor

Ook doet Rosendaal Energy veel onderzoek naar nieuwe,

onze energievoorziening en naar een lagere afhankelijkheid

alternatieve grondstoffen zoals Jatrophaolie en algenolie en

van minerale olie en gas.

wordt er intensief onderzocht welke toepassingen mogelijk zijn voor de nevenproducten van biodiesel, zoals bijvoorbeeld

De biodiesel kan als pure brandstof worden gebruikt in de

ruwe glycerine. Eén van de mogelijke toepassingen betreft

meeste dieselmotoren, maar zal vooral worden bijgemengd

het meevergisten in de toekomstige vergistingsinstallatie van

bij minerale diesel. Volgens EU-normen moet elke lidstaat

het naastgelegen bedrijf Biomassa Centrale Terneuzen. Ook

in 2007 zijn minerale diesel bijmengen met minimaal twee

toepassingen in de transportsector (in gemodificeerde vorm)

procent biodiesel, oplopend naar minimaal 5,75 procent in

of als duurzame grondstof voor locale chemische industrie

2010 en minimaal tien procent in 2020.

zijn denkbaar.


Colofon

Redactie:

Kroes voor tekst, Middelburg

Eindredactie:

Gerard Smakman, Grontmij

Vormgeving & productie: Nilsson BV, Goes

Deze brochure is tot stand gekomen met steun van de Europese Comissie in het kader van het Interreg project Bedrijventerreinmanagement. Binnen dit internationale project werken het Zeeuwse bedrijfsleven en de provincie Zeeland samen aan een verduurzaming van hun bedrijven-terreinen. In het project wordt informatie uitgewisseld over de aanpak van verduurzaming van bedrijventereinen met bedrijven en instanties in West-Vlaanderen.


De nieuwe Zeeuwse parels. Duurzame innovatieve chemische industrie Sloegebied en Kanaalzone

Recommend Documents