DE NATIONALE UITGAVEN IN DE GEZONDHEIDSZORG. 10de editie INLEIDING... 2 METHODOLOGIE... 4

Nr. 39| Weekblad van 5 december 2013

DE NATIONALE UITGAVEN IN DE GEZONDHEIDSZORG 10de editie

Inhoud INLEIDING ...................................................................................................................... 2 METHODOLOGIE .............................................................................................................. 4 OVERZICHT VAN DE NATIONALE UITGAVEN VOOR GEZONDHEIDSZORG ................................. 7 1. De geaggregeerde cijfers ............................................................................................ 7 2. Uitgaven volgens financieringsbron .............................................................................. 9 3. Uitgaven volgens zorgsector...................................................................................... 19 SAMENVATTING ............................................................................................................. 23

Pagina 2

Assurinfo


INLEIDING De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) publiceert in één van haar jaarlijkse rapporten een up-to-date verzameling van indicatoren die betrekking hebben op de gezondheidszorgsystemen in de OESO-landen (“OECD Health Data 2013”, OESO, 27 juni 2013). Volgens de meest recente editie van deze studie zijn de gezondheidsuitgaven van de OESOlanden na de sterke terugval in 2010 nagenoeg stationair gebleven in 2011 als gevolg van de aanhoudende economische crisis. Terwijl de uitgaven voor gezondheidszorg tussen 2000 en 2009 een jaarlijkse reële groei kenden van om en bij de 5 %, is de reële groei in 2010 en 2011 teruggevallen tot 0,5 %. De eerste vooruitzichten wijzen op een voortzetting van deze tendens in 2012. De terugval in 2010 voor de OESO-zone is in de eerste plaats toe te schrijven aan de minder sterke groei van de overheidsuitgaven ten gevolge van de bezuinigingsmaatregelen. Ook de private uitgaven lieten een tragere groei optekenen in 2010 en 2011 doordat de gemiddelde inkomsten van de gezinnen daalden of stationair bleven. Ofschoon alle takken van de gezondheidszorg deelden in de achteruitgang van de groei, werden de grootste dalingen van de uitgaven in 2010 en 2011 genoteerd bij de geneesmiddelen en bij de preventieve gezondheidszorg. Als gevolg van de eerder matige groei van de uitgaven voor gezondheidszorg die de OESOlanden in 2010 en 2011 noteerden, is het gemiddelde aandeel van de gezondheidszorg in het bruto binnenlands product (BBP) van de OESO-landen ook licht gedaald (9,3 % in 2011 tegenover 9,5 % in 2010). België besteedde in 2011 ongeveer 10,5 % van het BBP aan gezondheidszorg. België scoort daarmee 1,2 procentpunt hoger dan het gemiddelde van de OESO-landen en 0,8 procentpunten hoger dan het Europees gemiddelde (9,7 %). België stijgt in 2011 naar de 5de positie in de Europese ranglijst. Nederland, Frankrijk en Duitsland nemen nog steeds de top-3 posities in van deze ranglijst met aandelen van respectievelijk 11,9 %, 11,6 % en 11,3 % van het BBP. In termen van uitgaven die per inwoner aan gezondheidszorg worden besteed, scoort België (3.520 euro in 2011) ook hoger dan het OESO-gemiddelde en handhaaft zich daarmee in de top 10 van de Europese ranglijst. De gemiddelde jaarlijkse groei van de Belgische uitgaven voor gezondheidszorg bedroeg 4,6 % tussen 2003 en 2009. Deze groei viel in 2010 en 2011 echter terug naar respectievelijk 3,6 % en 4,0 %. De Belgische overheid draagt het grootste deel van de gezondheidsuitgaven. Het gedeelte voor rekening van de burger is echter verre van verwaarloosbaar. Uit de resultaten van deze studie blijkt dat de overheid 75,9 % van de uitgaven financiert en dat 24,1 % van de uitgaven voor rekening van de private sector komt. Daarmee plaatst België zich, naast Spanje en Zwitserland, in de voorste gelederen van Europa op het vlak van de bijdrage door de private sector. De betaalbaarheid van gezondheidszorg blijft een actueel thema waar de media veelvuldig aandacht aan besteden en waarover zij regelmatig cijfers citeren, zoals de uitgaven voor ziektekosten. Zij verwijzen dan naar de begroting van de Sociale Zekerheid, RIZIV-cijfers, OESO-statistieken, nationale rekeningen, vooruitzichten van het Planbureau en dergelijke meer. Met dit dossier wil Assuralia de lezer wegwijs maken in de complexe wereld van de gezondheidszorg in België, wil hij meer duidelijkheid scheppen over de bedragen die aan


Assurinfo

Pagina 3

geneeskundige verzorging worden besteed en geeft hij een antwoord op enkele veel gestelde vragen:

 Hoeveel van deze uitgaven neemt de overheid voor haar rekening? 

Wat is het aandeel van de patiënt in de totale uitgaven?



Welke sectoren kennen de grootste uitgavengroei? Alex Maselis [email protected]

Pagina 4

Assurinfo


METHODOLOGIE De betaalbaarheid van gezondheidszorg blijft een immer actueel thema waar de media veelvuldig aandacht aan besteden en waarover regelmatig cijfers worden geciteerd. Op regelmatige tijdstippen publiceren Assuralia en andere organisaties rapporten en statistieken over de nationale gezondheidsuitgaven. Niet al deze rapporten publiceerden in het verleden dezelfde cijfers. Deze afwijkende bedragen wijzen op een verschil in de gebruikte methodologie. Om de vergelijkbaarheid tussen de cijfers en de publicaties in de toekomst te verbeteren, heeft Assuralia sinds de editie van 2011 haar methodologie gewijzigd. In 2002 bood de OESO met de publicatie van ‘A System of Health accounts’ (SHA), een methodologie en een instrument aan die de internationale standaard is geworden voor de berekening van de nationale rekeningen van de zorgsector. De FOD Sociale Zekerheid heeft in het kader van diverse statistiekverplichtingen deze methodologie op de Belgische situatie toegepast en ze heeft gedetailleerde informatie omtrent de gezondheidszorg en aanverwante sectoren ingezameld. Voortaan zal Asuralia zich baseren op de beschikbare cijfergegevens die de FOD Sociale Zekerheid inzamelt. Deze nieuwe reeks van (Belgische) gezondheidsrekeningen wordt vanaf het jaar 2003 berekend. De resultaten en rapporten van de observatiejaren 2003 tot 2011 worden ook gepubliceerd door EUROSTAT en de OESO. Dit systeem van gezondheidsrekeningen is volgens drie dimensies opgebouwd. De drie betrokken dimensies kunnen gekoppeld worden aan de volgende drie onderzoeksvragen: 

Wie consumeert? Wie betaalt de rekeningen? De overheid, de consument?



Wie verstrekt de zorgen? De ziekenhuizen, de artsen, ...?



Welke functie of doelstelling heeft de verstrekte zorg? Curatieve zorg, revalidatie, preventie, …?

In deze Assuralia-publicatie worden de uitgaven ingedeeld volgens de eerste twee dimensies, de financieringsbronnen en de zorgverstrekkers/zorgsectoren. De indeling die gebruik maakt van de ‘functionele classificatie’ wordt niet volledig behandeld. Ze wordt enkel gebruikt om de specifieke diensten van de ziekenhuizen verder op te splitsen en om een onderscheid te maken tussen farmaceutische verstrekkingen en andere medische goederen. Om een correcte en volledige kostenstructuur voor de gezondheidszorg te hanteren, worden niet alleen de directe bestedingen van de zorgsectoren en de financiers in rekening gebracht, bijvoorbeeld de kostprijs van de zorgverstrekking zelf, maar ook de kosten voor beheer en administratie van de gezondheidszorg. De gebruikte waardering van de consumptie omvat dus ook de voorzieningen voor investeringen en afschrijvingen. De Belgische SHA-rekeningen die in deze Assuralia-publicatie zijn opgetekend, bevatten evenwel geen kapitaalvormingen voor de gezondheidszorg zoals investeringsprogramma’s die door de overheid worden gefinancierd, bijvoorbeeld voor de bouw van ziekenhuizen. Daarom is voorzichtigheid geboden bij het raadplegen van de vorige OESO-rapporten aangezien de OESO in haar voorgaande publicaties wel rekening houdt met deze kapitaalvorming voor de berekening van de Belgische uitgaven. Wat de aflijning van het domein van de gezondheidszorg betreft, worden de uitgaven in dit document berekend volgens een strikte definitie van de ziektekosten. Deze bevatten de uitgaven voor verleende diensten en goederen die in het kader van gezondheidszorg en langdurige zorg


Assurinfo

Pagina 5

worden verstrekt. Niet-medische uitgaven en uitkeringen met het oog op het verstrekken van inkomens of vervangingsinkomens, worden niet in rekening gebracht. In de methodologie van de SHA werden ook enkele aanpassingen ingevoerd om beter het onderscheid tussen gezondheidszorg en sociale zorg te maken. Dit houdt in dat men in principe ook rekening houdt met uitgaven voor patiënten opgenomen in rusthuizen voor gezondheidsredenen of voor bepaalde thuiszorgdiensten. Daarom heeft de FOD Sociale zekerheid haar ramingen van de nationale gezondheidsuitgaven verhoogd zodat ook de uitgaven van de gezinnen in rust- en verzorgingstehuizen voor gezondheidsredenen worden meegerekend (geschat op ongeveer 390 miljoen euro in 2011). De berekening van de gezondheidsuitgaven gebeurt op basis van de consumptie door particulieren, bedrijven, instellingen die in het binnenland gedaan wordt voor zover zij zich op het grondgebied bevinden. De gezondheidszorg die een Belg in het buitenland consumeert omdat hij daar ziek is geworden, wordt dus niet meegerekend. Anderzijds worden de zorgen die op ons grondgebied verstrekt worden aan buitenlandse toeristen, eveneens niet opgenomen. Elk jaar ondergaan de methodologie voor de inzameling en de berekening van de Health Accounts enkele wijzigingen om tot een correcter beeld van de gezondheidsuitgaven te komen. De cijfers uit deze editie verschillen dus met de cijfers die in de vorige editie werden gepubliceerd en dit geldt voor alle observatiejaren vanaf 2003. De belangrijkste aanpassingen die in deze editie werden aangebracht, zijn: 

een deel van de uitgaven voor rekening van de aanvullende ziekenfondsverzekeringen is verschoven naar de regionale overheden aangezien de uitgaven van de Vlaamse zorgverzekering in de vorige edities niet correct geklasseerd was;



de uitgaven voor brillen en andere hulpmiddelen voor het zicht omvatten geen aankopen die voor 100% out-of-pocket werden gefinancierd;



enkel de uitgaven voor preventie en voorlichting die op een identificeerbare manier zijn vastgelegd in de overheidsbudgetten, werden in rekening gebracht.

Voor een volgende editie zijn er ook al andere aanpassingen voorzien met betrekking tot de ramingen van de out-of-pocket-uitgaven om beter rekening te houden met de niet-terugbetaalde items (bijvoorbeeld voor verstrekkingen door psychologen en optiekers).

Pagina 6

Assurinfo


Definities Financieringsbronnen

in deze studie worden de volgende “financieringsbronnen” van de

gezondheidszorg weerhouden: de wettelijke sociale zekerheidsinstellingen1, de federale, regionale en lokale overheden, de corporatieve organisaties (bedrijven), de aanvullende ziekteverzekering aangeboden door de private ziekteverzekeraars alsook de ziekenfondsen, het remgeld en de “out-of-pocket bestedingen” van de gezinnen (=rechtstreekse consumptie van de gezinnen). Zorgsectoren

sectoren uit de gezondheidszorg en zorgverstrekkers waarop beroep wordt

gedaan. Deze studie maakt een onderscheid tussen de volgende zorgsectoren: ziekenhuizen, verpleging, ambulante zorg, farmaceutische verstrekkingen en medische goederen, promotie en preventie en farmaceutische hulp. Functies (ziekenhuizen)

de zorgverstrekkingen in een ziekenhuis worden verder opgedeeld naar

een aantal groepen van diensten met eenzelfde finaliteit : residentiële zorg (ziekenhuisopname), daghospitalisatie, ambulante zorg, medische beeldvorming en klinische biologie.

1

Het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering en de Dienst voor Overzeese Sociale Zekerheid


OVERZICHT VAN DE GEZONDHEIDSZORG

NATIONALE

Assurinfo

Pagina 7

UITGAVEN

VOOR

1. De geaggregeerde cijfers Volgens de berekeningen van de FOD Sociale Zekerheid bedragen de totale lopende uitgaven die België aan gezondheid besteedt, voor alle zorgverstrekkers en zorgsectoren samen, in 2011 bijna 39 miljard euro. Ter vergelijking, in 2003 bedroegen deze uitgaven 27,5 miljard euro. Tussen 2003 en 2011 zijn de nationale uitgaven voor gezondheidszorg toegenomen met 41,3 %. Dat stemt overeen met een gemiddelde jaarlijkse groei van 4,4 %. De groei kende in deze periode geen constant verloop. In 2007 en 2008 namen de uitgaven nog fors toe met respectievelijk 5,8 % en 7,3 %, maar in 2010 en 2011 bleef de groei met respectievelijk 3,6 % en 4,0 % onder de gemiddelde jaarlijkse groei van 4,4 %.

Nationale gezondheidsuitgaven en het BBP bedragen in miljoenen euro

2003 BBP

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

291.287

303.435

318.829

335.815

346.375

340.777

356.125

369.836

Nationale gezondheidsuitgaven

27.526

29.153

30.293

30.229

31.988

34.335

36.101

37.404

38.884

in % van het BBP

10,0%

10,0%

10,0%

9,5%

9,5%

9,9%

10,6%

10,5%

10,5%

8,9%

8,9%

9,1%

9,0%

8,9%

9,0%

10,0%

9,9%

9,7%

Gezondheidsuitgaven in Europa in % van het BBP Bronnen : FOD Sociale Zekerheid en BNB

Het bruto binnenlands product (BBP) tegen marktprijzen liep in 2003 op tot 276,2 miljard euro. Daarvan werd 27,5 miljard euro besteed aan gezondheidszorg, hetzij 10,0 %. Tussen 2003 en 2005 is het aandeel van het BBP dat aan gezondheidszorg wordt besteed vrij constant gebleven en schommelt het rond de 10 %. In 2004 en 2005 had het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) 2

uitzonderlijke verrichtingen gerealiseerd ten belope van ongeveer 1,3 miljard euro . In 2006 treft men deze regularisaties niet meer aan, wat leidt tot een daling van het aandeel in het BBP tot 9,5 %. In 2008 en 2009 stijgen de uitgaven in procent van het BBP opnieuw tot respectievelijk 9,9 % en 10,6 % om zich vervolgens te handhaven op 10,5 % in 2010 en 2011. Het aandeel van de uitgaven in België ligt in de periode 2003-2011 steeds boven het Europese gemiddelde. Omdat de uitgaven van bijna alle Europese landen in 2011 dalen, kent ook het Europees gemiddelde een lichte terugval van 9,9 % in 2010 naar 9,7 % in 2011. België blijft in de buurt van de procentuele uitgaven die Frankrijk (11,2 %), Nederland (11,1 %) en Duitsland (11,0 %) in 2011 realiseren.

2

2011

276.157

In de eerste 8 edities van deze publicatie werd geen rekening gehouden met de regularisaties die het RIZIV in 2004 en 2005 uitvoerde.

Pagina 8

Assurinfo


De omvang van de groei van de gezondheidsuitgaven wordt duidelijk wanneer men de groei vergelijkt met deze van het BBP. De jaarlijkse veranderingspercentages van het BBP variëren in de periode 2003-2008 tussen 3,1 % en 5,5 %. Tijdens het recessiejaar 2009 daalde het BBP met 1,6 % om zich opnieuw te herstellen in 2010 en 2011 met respectievelijk 4,5 % en 3,9 %. Tussen 2006 en 2010 kenden de jaarlijkse groeipercentages van het BBP en die van de gezondheidsuitgaven een verschillend verloop. In 2006 noteerden de gezondheidsuitgaven een negatieve groei die toe te schrijven was aan de uitzonderlijke uitgaven (regularisaties) in 2005. In 2007 kenden het BBP (5,3 %) en de uitgaven in de gezondheidszorg (5,8 %) eerder vergelijkbare groeicijfers. In 2008 stegen de nationale uitgaven voor gezondheidszorg (+7,3 %) dan weer sneller dan het BBP (+3,1 %). Terwijl de gezondheidsuitgaven in het recessiejaar 2009 verder stegen met 5,1 %, daalde het BBP met 1,6 %. 2010 onderscheidde zich door een forsere economische groei (4,5 %) en een tragere ontwikkeling van de gezondheidsuitgaven (3,6 %). In 2011 zijn de groei van het BBP en die van de gezondheidsuitgaven nagenoeg gelijk (respectievelijk +3,9 % en +4,0 %).


Assurinfo

Pagina 9

Jaarlijkse groei van de nationale gezondheidsuitgaven en van het BBP - tegen lopende prijzen 10%

(tegen lopende prijzen) 8%

6%

4%

2%

0%

-2%

2004/2003

2005/2004

2006/2005

2007/2006

2008/2007

2009/2008

2010/2009

2011/2010

Nationale gezondheidsuitgaven

5,9%

3,9%

-0,2%

5,8%

7,3%

5,1%

3,6%

4,0%

BBP

5,5%

4,2%

5,1%

5,3%

3,1%

-1,6%

4,5%

3,9%

Bronnen : FOD Sociale Zekerheid en BNB

Over de periode 2003-2011 is de cumulatieve groei van de gezondheidsuitgaven (+41,3 %) groter dan die van het BBP (+33,9 %). Dit stemt overeen met een gemiddelde jaarlijkse groei van 4,4 % voor de uitgaven voor gezondheidszorg tegenover 3,7 % voor het BBP.

2.

Uitgaven volgens financieringsbron

De nationale uitgaven voor gezondheidszorg kunnen uitgesplitst worden in de volgende “financieringsbronnen”: 

overheid: alle rechtstreekse uitgaven voor gezondheidszorg door de sociale zekerheidsinstellingen, de federale overheid, de gewesten en gemeenschappen, en de 3

lokale overheden ;

3



privaat: de aanvullende ziektekostenverzekeringen aangeboden door de ziekenfondsen en de private ziekteverzekeraars;



patiënt: de netto remgelden en de “out-of-pocket” uitgaven (eigen bijdragen van de gezinnen, exclusief vergoedingen van aanvullende verzekeringen);



bedrijven: de bedragen die bedrijven rechtstreeks aan gezondheidszorg besteden, bijv. de uitgaven aan de bedrijfsgeneeskundige dienst, uitgaven aan acties in het kader van gezondheid en preventie en rechtstreeks ten laste genomen medische kosten van het personeel.

De overheidsuitgaven bevatten ook de vergoedingen die door de Vlaamse Zorgverzekering worden uitgekeerd. Deze uitbetaalde steun wordt als vergoeding van zorgdiensten toegekend voor langdurige zorg via zorginstellingen of thuiszorg.

Pagina 10

Assurinfo


Gezondheidsuitgaven 2011: verdeling per financieringsbron 0,2% 4,2% 19,7%

75,9% 2007

Overheid

Patiënt

Bedrijven

Privaat

Bron: FOD Sociale Zekerheid

Het overzicht van de uitgaven volgens de financieringsbronnen toont aan dat:



de overheid de voornaamste financieringsbron van de gezondheidsuitgaven is. Ze neemt drie vierden van de totale lopende gezondheidsbestedingen voor haar rekening;



de patiënten 19,7 % van de uitgaven rechtstreeks ten laste nemen. Het betreft de finale 4

consumptie van de gezinnen na aftrek van alle terugbetalingen of vergoedingen (bijv. remgelden, supplementen en uitgaven voor niet-terugbetaalde medische goederen); 

de aanvullende verzekeringen van de private ziekteverzekeraars en de ziekenfondsen 5

4,2 % van de uitgaven voor hun rekening nemen. Het aantal aanvullend verzekerde Belgen neemt jaarlijks toe. Dit aantal is intussen gestegen tot 8,3 miljoen (5,5 miljoen verzekerden bij de private ziekteverzekeraars en naar schatting 2,8 miljoen personen die een facultatieve verzekering hebben afgesloten bij een ziekenfonds). 

de bedrijven 0,2 % van de uitgaven dragen. Het gaat hier om vergoedingen voor geneeskundige verzorging die een aantal grote bedrijven en multinationals rechtstreeks als benefit aan hun personeel toekennen.

De resultaten van deze studie leren ons ook dat het overheidsaandeel in de gezondheidsuitgaven in de periode 2003-2011 schommelt tussen ruwweg 73,5 % en 76 % van de totale uitgaven, terwijl het privé-aandeel gefinancierd door de private verzekeringen, door de bedrijven en door de patiënt (via het systeem van de remgelden of via de out-of-pocket uitgaven) tussen 24 % en 26,5 % fluctueert.

4

Met correctie voor de maximumfactuur. Aangezien de uitgaven van de Vlaamse zorgverzekering in de vorige edities niet correct geklasseerd waren, is een deel van de uitgaven voor rekening van de aanvullende ziekenfondsverzekeringen verschoven naar de regionale overheden. Door deze correctie is het aandeel van de aanvullende verzekeringen gedaald. Indien men het cijfer uit deze publicatie vergelijkt met dat van de vorige edities dan kan men bijgevolg beduidende verschillen vaststellen (bijv. 4,8 % in de vorige editie). 5


Assurinfo

Pagina 11

Uit een vergelijking met de ons omringende landen volgt dat het rechtstreeks aandeel van de patiënt in België zeer hoog ligt (19,7 %). In de ons omliggende landen noteert enkel Zwitserland een nog hoger patiëntenaandeel in de uitgaven (25,1 %). De verschillen met de cijfers van de ons omliggende landen illustreren de verschillen in de nationale gezondheidszorgsystemen. De Belgische aanvullende verzekeringen, aangeboden door de ziekenfondsen en de private verzekeraars, bestaan hoofdzakelijk uit hospitalisatieverzekeringen. Verzekeringsproducten die de terugbetaling van ambulante medische kosten waarborgen, kennen in België nog steeds weinig succes. Bijgevolg omvat het rechtstreeks aandeel van de Belgische patiënt in de eerste plaats uitgaven voor ambulante zorg en geneesmiddelen die niet door de wettelijke of de aanvullende ziekteverzekering worden vergoed. In Frankrijk wordt een groter deel van de ambulante medische zorg gedragen door de private aanvullende verzekering. Daardoor ligt in Frankrijk, enerzijds, het rechtstreeks aandeel van de patiënt in de totale uitgaven veel lager (7,7 %) en, anderzijds, het aandeel van de Franse private verzekeraars beduidend hoger (13,9 % tegenover 4,2 % voor de Belgische private verzekeraars).

Pagina 12

Assurinfo


Overzicht van de uitgaven volgens financieringsbron (overheid, patiënt,bedrijven en private sector) in miljoenen euro 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Overheid

20.697,47

22.159,76

23.057,59

22.316,78

23.464,09

25.715,89

27.453,97

28.087,54

29.517,90

Sociale Zekerheid

16.377,88

19.113,66

19.658,29

18.849,46

20.040,71

21.927,63

23.421,90

24.157,26

25.448,56

Federale overheid

1.847,33

654,14

704,00

698,90

728,93

878,24

889,54

743,88

778,95

Gewesten en gemeenschappen

2.104,87

2.324,96

2.602,19

2.673,02

2.584,45

2.785,32

3.055,23

3.104,90

3.223,79

367,40

67,00

93,10

95,40

110,00

124,70

87,30

81,50

66,60

Patiënt

5.458,69

5.542,24

5.703,69

6.324,74

6.831,70

7.134,30

7.083,57

7.727,92

7.651,04

Out-of-pocket

4.198,45

4.222,18

4.354,15

4.960,35

5.399,54

5.558,85

5.423,59

6.117,46

6.023,53

Remgeld

1.465,10

1.550,19

1.602,44

1.653,30

1.718,73

1.852,61

1.964,19

1.936,80

1.957,16

-204,86

-230,13

-252,91

-288,92

-286,58

-277,15

-304,21

-326,34

-329,65

66,82

68,67

66,78

59,90

62,91

67,83

69,71

69,20

78,58

Lokale overheden

Terugstortingen remgeld Bedrijven Privaat

1.303,51

1.381,97

1.464,66

1.527,10

1.629,17

1.417,35

1.493,82

1.519,28

1.636,74

Privé-verzekeringen

535,47

598,22

646,60

674,90

739,86

786,00

824,02

834,41

879,78

Ziekenfondsen

768,04

783,75

818,05

852,20

889,31

631,35

669,80

684,87

756,96

27.526,49

29.152,64

30.292,71

30.228,52

31.987,87

34.335,38

36.101,07

37.403,95

38.884,26

Totaal Bron: FOD Sociale Zekerheid

Overheidsuitgaven Uiteraard is het de overheid die de grootste tussenkomst van de gezondheidszorg voor haar rekening neemt. In 2011 vertegenwoordigt deze tussenkomst 75,9 % van het totale uitgavenpakket. Dat is niet verwonderlijk want het merendeel van de uitgaven is afkomstig van de verzekering ‘geneeskundige verzorging’, die deel uitmaakt van de ruimere federale sociale zekerheid en die 6

uitgevoerd wordt door het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering , (RIZIV). Die geeft een ruime dekking tegen gezondheidskosten aan nagenoeg de hele Belgische bevolking. Naar schatting 99 % van de bevolking geniet van een dekking. Een heel beperkt aantal inwoners van België komt niet in aanmerking. Het gaat bijvoorbeeld om mensen die niet officieel in het land verblijven. Het grootste deel van deze overheidsuitgaven wordt dus toegerekend aan de sociale zekerheidsinstellingen (65,4 % van de nationale uitgaven in 2011). De verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging van werknemers en zelfstandigen is de verzekeringstak met de grootste uitgaven. Ook de medische prestaties van de arbeidsongevallenverzekering en van de beroepsziektenverzekering maken deel uit van de sociale zekerheid. In 2004 en 2005 had het RIZIV uitzonderlijke verrichtingen gerealiseerd. Het betrof regularisaties uit het verleden ten bedrage van ongeveer 1,3 miljard euro die buiten de pure wettelijke ziekteverzekering moeten gerangschikt worden, maar die wel ten laste van de begroting van het RIZIV werden genomen. Dit verklaart ook de daling van de uitgaven van de sociale zekerheid van 19,7 miljard euro in 2005 tot 18,8 miljard euro in 2006. De uitgaven van de overheid bestaan niet enkel uit de uitbetalingen door de sociale zekerheidsinstellingen. De federale overheid heeft ook een weliswaar kleiner aandeel in de overheidsuitgaven, deze zijn hoofdzakelijk toe te rekenen aan de FOD Volksgezondheid. In de 6

De verzekeringsinstellingen zijn verantwoordelijk voor de uitbetaling van de tegemoetkomingen. Het gaat om vijf erkende landsbonden van ziekenfondsen: de Landsbond der Christelijke Mutualiteiten (LCM), de Landsbond van de Neutrale Ziekenfondsen (LNM), het Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten (NVSM), de Landsbond van Liberale Mutualiteiten (LLM) en de Landsbond van Beroeps- en Onafhankelijke Ziekenfondsen (LOZ). Daarnaast spelen ook de Kas Der Geneeskundige Verzorging van de NMBS en de Hulpkas voor Ziekteen Invaliditeitsverzekering een rol als verzekeringsinstelling.


Assurinfo

Pagina 13

periode 2004-2011 schommelen deze uitgaven tussen 650 en 900 miljoen euro, hetzij tussen 2,0 % en 2,6 % van de nationale uitgaven. Tussen 2003 en 2004 vond een belangrijke verschuiving plaats van ‘federale overheid’ naar ‘sociale zekerheid’. Tot 2003 nam de federale overheid (FOD Volksgezondheid) ook de tussenkomsten in de ligdagprijs voor de opname in een ziekenhuis 7 ten laste. In 2004 werd een nieuw systeem voor de financiering van de ziekenhuizen ingevoerd. Vanaf dan wordt het aandeel van de Staat voorafgenomen op de ontvangsten van de BTW en toegekend aan het RIZIV. In 2011 bedraagt deze financiering 1,8 miljard euro. Het betreft een toelage ten laste van de Algemene Uitgavenbegroting die rechtstreeks overgedragen werd aan de ziekenhuizen via de verzekeringsinstellingen. Een tweede verschuiving vond plaats in 2008 als gevolg van de integratie van de ‘kleine risico’s voor zelfstandigen’ in de verplichte verzekering ‘geneeskundige verzorging’, terwijl ze tot 2007 8

nog in de aanvullende ziekenfondsverzekering waren opgenomen . Op federaal niveau worden ook gezondheidsdiensten gefinancierd door de verschillende FOD’s. Defensie beheert een ziekenhuis en verzekert de medische dienstverlening aan militairen. Justitie neemt de penitentiaire verpleegdiensten ten laste en Binnenlandse Zaken neemt de uitgaven van de urgentie- en veiligheidsdiensten voor haar rekening. Naast deze gezondheidsdiensten vertegenwoordigen ook de werkingskosten van de federale overheidsdiensten een belangrijk deel in de uitgaven. Dit is het geval voor de FOD Volksgezondheid en de FOD Sociale Zekerheid. Tot de lagere overheid behoren o.a. de provincies en de gemeenten. Ook zij hebben uitgebreide bevoegdheden in het domein van gezondheidszorg. Ze omvat de uitgaven voor schoolgezondheidszorg door Centra voor leerlingenbegeleiding (CLB’s), de preventieve zorg, de thuiszorg en de gezondheidspromotie. In de rekening van de lokale overheden werden ook de uitgaven van gemeenten en provincies aan verpleeg- en verzorgingsinstellingen opgenomen, alsook de financiering van de gemeenten voor de tekorten van OCMW-ziekenhuizen. In 2011 vertegenwoordigen de gezamenlijke uitgaven van de gewesten, de gemeenschappen en de lokale overheden 8,5 % van de nationale uitgaven. Al deze overheden kunnen bovendien ook rechtstreeks subsidies toekennen aan verschillende verstrekkers van gezondheids- en zorgdiensten. De regionale overheden kennen bijvoorbeeld subsidies toe aan psychiatrische zorginstellingen.

7

De lasten voor de ligdagprijs worden verdeeld tussen het Rijksbudget en het RIZIV. De verdeling van deze lasten kan bij KB worden gewijzigd. De regelgever heeft al meerdere keren van deze mogelijkheid gebruik gemaakt: vanaf 1 juli 2003 bedraagt de tussenkomst van de staat 22,77 % en is het aandeel van het RIZIV 77,23 %. Tot en met de 7de editie van dit jaarlijks overzicht werden de tussenkomsten in de ligdagprijs door middel van een correctie ten laste gelegd van de federale overheid. 8 Tot 01.01.2008 wordt een onderscheid gemaakt tussen de grote en kleine risico’s waarbij de zelfstandigen niet automatisch verzekerd waren voor de kleine risico’s. Sinds 1 januari 2008 is de dekking voor zowel de grote als de kleine risico’s voor 99 % van de bevolking gewaarborgd.

Pagina 14

Assurinfo


Gezondheidsuitgaven per financieringsbron verdeling in % van de totale uitgaven 2010

2011

evolutie in % 2011/2010

2011/2003

Overheid

75,1%

75,9%

5,1%

42,6%

Sociale Zekerheid

64,6%

65,4%

5,3%

55,4%

Federale overheid

2,0%

2,0%

4,7%

-57,8%

Gewesten en gemeenschappen

8,3%

8,3%

3,8%

53,2%

Lokale overheden

0,2%

0,2%

-18,3%

-81,9%

Patiënt

20,7%

19,7%

-1,0%

40,2%

Out-of-pocket

16,4%

15,5%

-1,5%

43,5%

Remgeld

5,2%

5,0%

1,1%

33,6%

-0,9%

-0,8%

1,0%

60,9%

Bedrijven

0,2%

0,2%

13,6%

17,6%

Privaat

4,1%

4,2%

7,7%

25,6%

Privé-verzekeringen

2,2%

2,3%

5,4%

64,3%

Ziekenfondsen

1,8%

1,9%

10,5%

-1,4%

100%

100%

4,0%

41,3%

Terugstortingen remgeld

Totaal Bron: FOD Sociale Zekerheid

Aandeel van de gezinnen De eigen bijdrage van de gezinnen omvat de uitgaven die niet door de overheid worden gefinancierd en die niet worden terugbetaald door de private verzekeraar of door het ziekenfonds in het kader van een aanvullende verzekering. De bestedingen van de gezinnen zijn niet alleen omvangrijk, ze kennen ook een aanhoudende groei. Dit aandeel vormt wellicht een essentieel element in de financiële toegankelijkheid van de gezondheidszorg. We stellen vast dat het aandeel van de patiënt in de periode 2003-2011 ruwweg schommelt tussen 19 % en 22 % van de totale uitgaven (19,7 % in 2011). Het gaat om: 

de officiële remgelden: het gedeelte van het Riziv-tarief dat ten laste van de patiënt 9 blijft ;



de out-of-pocket uitgaven: dit zijn de medische kosten die ofwel de officiële Rizivtarieven overschrijden (bv. ereloonsupplementen) ofwel niet in aanmerking komen voor een wettelijke vergoeding (bv. niet-terugbetaalbare geneesmiddelen) en die dus door de gezinnen moet gedragen worden.

Hoewel de directe bestedingen van de gezinnen van jaar tot jaar stijgen in nominale termen, nemen zij minder snel toe dan de totale uitgaven. De oorzaken hiervan liggen 9

Tegemoetkomingen in het kader van de maximumfactuur werden afgetrokken van de remgelden en verhogen bijgevolg het aandeel van de overheid in de uitgaven.


Assurinfo

Pagina 15

aan volume- en prijseffecten, enerzijds, en aan de stelselmatige evolutie van de ‘Maximumfactuur’ en van de aanvullende verzekeringen, anderzijds.

Remgelden Het remgeld moet, zoals het woord zelf aangeeft, medische consumptie afremmen en de patiënten in zekere mate financieel responsabiliseren. Om de overheidsuitgaven onder controle te houden werden sinds 1993 selectieve bezuinigingsmaatregelen genomen die geleid hebben tot een aanzienlijke verhoging van het remgeld (bv. bij raadpleging van huisarts of specialist, bij ziekenhuisopname, bij klinische biologie en radiologie). De laatste jaren werd ook getracht om via een reeks algemene maatregelen de toegankelijkheid van de gezondheidszorg te verbeteren. De klemtoon lag hierbij op maatregelen (sociale en fiscale franchise) die kwetsbare categorieën in de samenleving vrijwaren van hoge medische kosten. Volgens deze maatregelen worden de remgelden terugbetaald vanaf het ogenblik dat een remgeldplafond (maximum factuur) is overschreden, maar niet alle terugbetaalbare medische verstrekkingen komen daarvoor in aanmerking. De maximumfactuur of MAF is een maatregel ingevoerd in 2002 en voorziet in de terugbetaling van een beperkt deel van de remgelden: zodra de remgelden van sommige aan een gezin verleende geneeskundige verstrekkingen tijdens een kalenderjaar een bepaald grensbedrag overschrijden, wordt het persoonlijk aandeel (remgeld) van de leden van het gezin voor de geneeskundige verstrekkingen die ze gedurende de rest van dat kalenderjaar genieten volledig 10

vergoed . In 2003 werd nog 204,9 miljoen euro aan remgelden teruggestort. Door de invoering van de maximumfactuur kende de terugbetaling van het remgeld een explosieve groei. De terugstorting van het remgeld is in 2011 al opgelopen tot bijna 330 miljoen euro.

10

Voor de invoering van de MAF, bestond er reeds een systeem van verhoogde tegemoetkoming voor bepaalde categorieën van mensen. Gerechtigden die in aanmerking komen voor deze ‘voorkeurregeling’ ontvangen een hogere tegemoetkoming voor bepaalde verstrekkingen van de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging (en betalen dus een lager remgeld). Dit mechanisme werd oorspronkelijk toegepast op weduwnaars en weduwen, invaliden, gepensioneerden en wezen (cfr. letterwoord WIGW). Op 1 april 2007 is het systeem van de verhoogde tegemoetkoming grondig hervormd via de invoering van het OMNIO-statuut. Via dat nieuwe statuut kunnen bepaalde gezinnen, die voordien niet in aanmerking kwamen voor de verhoogde tegemoetkoming voor medische kosten, er toch een beroep op doen. Bij de toekenning van het Omnio-statuut baseert men zich enkel op de gezinsinkomens.

Pagina 16

Assurinfo


Evolutie van de remgelden (in miljoenen euro)

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

1.852,6

1.964,2

1.936,8

1.957,2

329,7

Jaarlijks remgeld ten laste van de patiënt Totaal

1.465,1

1.550,2

1.602,4

1.653,3

1.718,7

Terugstorting van het remgeld in het kader van de sociale en fiscale franchise / Maximumfactuur Sociale franchise/ Sociale MAF

150,4

179,3

198,4

232,1

288,2

278,4

305,6

326,3

Fiscale franchise / Fiscale MAF

54,5

50,8

54,5

56,8

-1,6

-1,2

-1,4

0,0

0,0

204,9

230,1

252,9

288,9

286,6

277,2

304,2

326,3

329,7

1.575,5

1.660,0

1.610,5

1.627,5

Totaal franchise / MAF

Werkelijk door de rechthebbenden betaald remgeld Totaal

1.260,2

1.320,1

1.349,5

1.364,4

1.432,2

Bron : RIZIV

Uit de cijfers van de remgelden en van de maximumfactuur blijkt dat de besparingen, door het verhogen van de remgelden, grotendeels worden teruggeschroefd voor bepaalde groepen als gevolg van de stijgende terugbetalingen van deze remgelden via het systeem van de Maximumfactuur.

Out-of-pocket uitgaven De out-of-pocket uitgaven zijn bijdragen van de gezinnen en omvatten de directe kosten na aftrek van alle terugbetalingen door de wettelijke of de aanvullende verzekering. Deze out-ofpocket uitgaven vormen een gevoelig aspect bij de financiering van de consumptie van gezondheidsdiensten. Hun aandeel is waarschijnlijk een essentieel element in de (financiële) toegankelijkheid van de gezondheidszorg. Voor bepaalde geneeskundige verstrekkingen blijft de factuur ten laste van de patiënt vrij hoog: 

materiaalsupplementen: vooral de uitgaven voor de nieuwe en dure medische technieken en materialen zijn omvangrijk;

geneesmiddelen: bijvoorbeeld de niet-terugbetaalbare geneesmiddelen uit de categorie D die beschouwd worden als welzijnsbevorderend eerder dan levensnoodzakelijk; 

kamersupplementen: patiënten die bij een verblijf in een ziekenhuis de voorkeur geven aan een één- of een tweepersoonskamer betalen hiervoor een supplementaire 11

vergoeding ;

 ereloonsupplementen: het deel van de erelonen dat de officiële Riziv-tarieven 12

overschrijdt .

11

12

Vanaf 1 januari 2010 zijn de kamersupplementen ook in de tweepersoonskamers verboden.

Of een arts al dan niet ereloonsupplementen mag aanrekenen, hangt af van zijn statuut en van de kamerkeuze. Geconventioneerde artsen kunnen geen ereloonsupplementen aanrekenen voor gehospitaliseerde patiënten in meer- en tweepersoonskamers. Niet-verbonden artsen mogen ereloonsupplementen aanrekenen, ongeacht de door de patiënt gekozen kamer. Hierop gelden enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld indien de gezondheidstoestand van de patiënt een eenpersoonskamer vereist. In universitaire ziekenhuizen is het verbod ruimer. Zij mogen aan patiënten opgenomen in een tweepersoonskamer of gemeenschappelijke kamer nooit ereloonsupplementen aanrekenen.


Assurinfo

Pagina 17

De groei van out-of-pocket uitgaven tussen 2003 en 2011 valt in dezelfde orde van grootte als die van de overheidsuitgaven. De directe bestedingen van de gezinnen 13 namen toe met 43,5 % tegenover 42,6 % voor de publieke uitgaven . Evolutie van de nationale gezondheidsuitgaven per financieringsbron 180

160

140

120

100

80

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Overheid

Out-of-pocket

Private verzekeraars

Ziekenfondsen

2010

2011


Aandeel van de aanvullende ziektekostenverzekering De vrije aanvullende diensten van de ziekenfondsen en de private ziektekostenverzekering zijn niet verplicht en worden op eigen initiatief door de consument gesloten. Deze aanvullende ziekteverzekeringen vertegenwoordigen slechts enkele procenten (4,2 %) van de nationale uitgaven). 14

De verschuiving van de kleine risico’s voor zelfstandigen naar de wettelijke ziekteverzekering heeft de groei van de aanvullende ziektekostenverzekering in 2008 vertekend: tussen 2003 en 2011 zijn deze uitgaven toegenomen met 25,6 %, hetzij een jaarlijkse groei van gemiddeld 13

Indien men de cijfers uit deze publicatie vergelijkt met die van de vorige edities dan kan men grote verschillen vaststellen in de bedragen van de out-of-pocket uitgaven. De verklaring van deze verschillen ligt in de herziening van de berekeningswijze. De out-of-pocket uitgaven voor gezondheidszorgen worden berekend aan de hand van de “consumptieve bestedingen van de huishoudens” die jaarlijks door het Instituut voor Nationale Rekeningen (INR) worden opgesteld. Sinds meerdere jaren doen verschillende elementen het INR vermoeden dat bepaalde rubrieken van de consumptieve bestedingen van de huishoudens niet juist worden geraamd. Daarom werden de gebruikte methoden voor de raming van de consumptieve bestedingen grondig onderzocht en werden bepaalde rubrieken van de consumptieve uitgaven volledig herschat. Dit heeft geleid tot een aantal herzieningen (2009), onder meer uitgaande van de gedetailleerde informatie die door het RIZIV en de FOD Volksgezondheid werden aangeleverd. Daarnaast vond er een herziening plaats voor de totale bestedingen voor gezondheidsdiensten, alsook voor de opsplitsing tussen medische diensten, tandartsdiensten, paramedische diensten, ziekenhuisdiensten en maatschappelijke dienstverlening.

14

Met ingang van 1 januari 2008 is de vrijwillige verzekering voor kleine risico´s van de zelfstandigen afgeschaft. Deze verzekering is vanaf die datum verplicht en de bijdragen hiervoor zijn geïntegreerd in de sociale bijdragen van de verplichte verzekering. De terugbetalingsmodaliteiten zijn thans identiek aan die voor de werknemers. De uitkeringen van de vrijwillige verzekering vallen dus weg, terwijl de uitkeringen van de verplichte verzekering stijgen. Vanaf 1 juli 2006 werden de kleine risico´s al gratis toegekend aan gepensioneerde zelfstandigen die de inkomensgarantie voor ouderen genieten en aan ondernemers die voor de eerste keer een zelfstandige activiteit in hoofdberoep opstarten. In 2007 waren de uitgaven van de ziekenfondsen voor de dienst kleine risico’s voor zelfstandigen nog goed voor 320 miljoen euro.

Pagina 18

Assurinfo


2,9 %. Tot 2007 heeft de aanvullende ziektekostenverzekering met een gemiddelde jaarlijkse groei van 5,7 % steeds de sterkste groei van alle financieringsbronnen gekend. In 2009 kenden de uitgaven van de private verzekeraars opnieuw een groei van 5,4 %, maar die vertraagde in 2010 tot 1,7 %. In 2011 bereiken de uitgaven van de private verzekeraars met 7,7 % de sterkste groei uit de beschouwde observatieperiode. Indien men het aandeel van de aanvullende ziektekostenverzekeringen uit deze publicatie (4,2 %) vergelijkt met de cijfers uit de vorige edities (bijv. 4,8 % in de vorige editie) dan kan men beduidende verschillen vaststellen. De uitgaven van de Vlaamse zorgverzekering waren in de vorige edities niet correct geklasseerd, zodat in deze editie een deel van de uitgaven voor rekening van de aanvullende ziekenfondsverzekeringen werd verschoven naar de regionale overheden. Het uitvoeren van deze correctie leidde tot een daling van het aandeel van de aanvullende verzekeringen. Het pakket van aanvullende diensten, aangeboden door de ziekenfondsen, bestaat uit: 

de dienst hospitalisatie, die ofwel in een forfaitaire daguitkering voorziet, ofwel het verschil vergoedt tussen de werkelijke kosten verbonden aan een ziekenhuisopname en de terugbetalingtarieven van de wettelijke ziekteverzekering;



de dienst ziekenvervoer, die een tegemoetkoming voorziet in de vervoerskosten van zieken en gewonden;



de dienst verzorging in het buitenland, die tussenkomt in de kosten voor bijstand en dringende medische hulp in het buitenland;



de specifieke diensten die een terugbetaling verlenen voor medische kosten waarvoor de verplichte verzekering in geen of slechts een geringe vergoeding voorziet (brillen, lenzen, orthodontie, …);



de dienst kleine risico’s voor zelfstandigen, die tot 2007 in een terugbetaling voorzag voor de ambulante geneeskundige verstrekkingen, waarvoor het RIZIV geen dekking bood.

Naast de ziekenfondsen bieden ook de private verzekeringsondernemingen ziektekostenverzekeringen aan. De private ziektekostenverzekeraar dekt vooral het risico van een hospitalisatie. Enkele private verzekeraars bieden ook producten aan die de ambulante verzorgingskosten terugbetalen maar de vraag ernaar blijft voorlopig beperkt. Tussen 2003 en 2011 zijn de uitgaven van de private ziektekostenverzekering sterk toegenomen. Ze vormt met een groei van 64,3 % een van de sterkst groeiende markten uit de private sector. Deze toename is in de eerste plaats toe te schrijven aan het toenemend aantal personen die een aanvullende ziektekostenverzekering afsluiten, hetzij via een individueel contract, hetzij via een collectief contract aangeboden door de werkgever. In 2011 waren zo’n 5,5 miljoen personen verzekerd bij een private ziektekostenverzekeraar, tegenover 4,4 miljoen in 2003. De stijgende kosten voor een ziekenhuisopname vormen een tweede verklarende factor voor de groeiende uitgaven van de private verzekeraars.


Assurinfo

Pagina 19

3. Uitgaven volgens zorgsector Overzicht van de uitgaven per zorgsector in miljoenen euro 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

25.797,10

27.390,77

28.426,90

28.232,81

30.050,44

32.331,04

33.989,67

35.238,53

36.652,44

9.647,76

10.202,47

10.335,27

9.588,29

10.212,82

10.987,39

11.382,01

11.751,38

12.390,72

9.407,29

9.920,25

10.001,79

9.181,97

9.767,61

10.435,01

10.695,05

11.007,90

11.599,17

- daghospitalisatie

76,57

86,92

91,75

9,18

10,47

12,59

13,64

16,34

19,10

- out-patient (ambulant)

37,76

42,09

44,67

180,68

204,28

286,03

401,12

429,16

479,56

- klinische biologie en medische beeldvorming

95,66

115,52

115,81

156,84

163,11

168,36

176,14

178,31

170,23

- andere

30,48

37,69

81,25

59,62

67,36

85,40

96,06

119,67

122,65

2. Verpleging en residentiële zorg

2.736,12

2.773,68

2.789,57

3.741,44

3.953,31

4.160,78

4.432,77

4.634,37

4.925,36

3. Ambulante zorg

7.962,37

8.795,84

9.268,38

8.959,63

9.594,40

10.344,39

11.109,34

11.756,30

12.231,22

3.503,41

3.767,17

3.994,54

4.141,48

4.447,71

4.836,23

5.231,77

5.477,63

5.709,99

- tandartsen

892,57

954,85

941,31

1.019,46

1.092,59

1.173,91

1.270,00

1.354,22

1.392,35

- paramedische diensten

859,40

913,54

962,98

944,65

1.002,68

1.084,18

1.175,80

1.241,68

1.312,71

- medisch-diagnostische diensten

660,86

709,74

733,67

722,78

776,44

829,02

883,23

882,17

868,04

- thuiszorg

810,86

868,22

911,83

962,62

1.020,28

1.122,08

1.183,06

1.252,04

1.321,32

I. Zorgsectoren : 1. Ziekenhuizen - in-patient (residentieel)

- artsen

- andere 4. Farmaceutische hulp en medische goederen - farmaceutische verstrekkingen - medische goederen en andere 5. Promotie en preventie ivm gezondheidszorg II. Beheer en administratie III. Private huishoudens (als zorgverstrekker) TOTALE UITGAVEN

1.235,27

1.582,32

1.724,05

1.168,64

1.254,69

1.298,98

1.365,47

1.548,55

1.626,82

4.615,09

4.999,29

5.175,10

5.182,88

5.448,89

5.823,02

6.050,07

6.222,88

6.217,42

4.535,06

4.899,64

5.074,22

5.069,26

5.328,45

5.695,55

5.888,37

6.036,19

6.025,07

80,04

99,65

100,89

113,62

120,43

127,46

161,71

186,69

192,35

835,74

619,49

858,58

760,56

841,01

1.015,47

1.015,48

873,60

887,73

1.520,09

1.526,95

1.614,99

1.739,26

1.657,07

1.712,66

1.794,42

1.832,07

1.884,86

209,30

234,93

250,81

256,46

280,36

291,68

316,98

333,35

346,96

27.526,49

29.152,64

30.292,71

30.228,52

31.987,87

34.335,38

36.101,07

37.403,95

38.884,26


In dit hoofdstuk worden de uitgaven uitgesplitst volgens zorgverstrekker of zorgsector. Deze indeling is in belangrijke mate gebaseerd op het onderscheid tussen ambulante zorg en diensten 15

die door ziekenhuizen worden verstrekt . De opsplitsing volgens de derde dimensie, de functionele classificatie, zal veel korter behandeld worden. De indeling volgens ‘functie’ (curatieve zorg, rehabilitatie, langdurige zorg, ...) wordt enkel gebruikt om de specifieke diensten van de ziekenhuizen verder op te splitsen en om een onderscheid te maken tussen farmaceutische verstrekkingen en andere medische goederen. Bijna 95 % van de totale overheidsuitgaven en ziekenfondsuitgaven wordt besteed aan directe medische zorgverlening. Zowat 4,8 % van de uitgaven wordt besteed aan beheer en 16

administratie . De ambulante zorg, de verstrekkingen in ziekenhuizen en de farmaceutische hulp vormen de drie belangrijkste zorgsectoren. In 2011 wordt de ziekenhuiszorg opnieuw de belangrijkste uitgavenpost met 31,9 % van de totale uitgaven tegenover 31,4 % in 2010. De eerste plaats was in 2010 nog weggelegd voor de ambulante zorg, maar in 2011 neemt ze opnieuw de tweede plaats in ondanks een lichte vergroting van haar aandeel van 31,4 % in 2010 tot 31,5 % in 2011. De farmaceutische hulp

17

volgt op afstand met 16,0 %.

De situatie waarbij een specialist een ‘intra-murale’ consultatie houdt en waarbij de patiënt niet in het ziekenhuis verblijft, wordt tot de ambulante zorg gerekend. De daghospitalisatie wordt daarentegen wel aan de ziekenhuissector toegewezen. 15

16

De gebruikte waardering van de uitgaven voor gezondheidszorg omvat weliswaar reeds voorzieningen voor investeringen en afschrijvingen, maar er wordt geen rekening gehouden met een ander deel van de kapitaalkost van de gezondheidszorg: de investeringsprogramma’s die bijvoorbeeld rechtstreeks door de overheden gefinancierd worden, zoals de bouw van ziekenhuizen. 17

De uitgaven voor geneesmiddelen in het kader van een ziekenhuisopname worden volledig toegerekend aan de ziekenhuissector.

Pagina 20

Assurinfo


Cumulatieve stijgingspercentages van de uitgaven per zorgsector 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

I. Zorgsectoren :

100,0%

106,2%

110,2%

109,4%

116,5%

125,3%

131,8%

136,6%

142,1%

1. Ziekenhuizen

100,0%

105,7%

107,1%

99,4%

105,9%

113,9%

118,0%

121,8%

128,4%

- in-patient (residentieel)

100,0%

105,5%

106,3%

97,6%

103,8%

110,9%

113,7%

117,0%

123,3%

- daghospitalisatie

100,0%

113,5%

119,8%

12,0%

13,7%

16,4%

17,8%

21,3%

25,0%

- out-patient (ambulant)

100,0%

111,5%

118,3%

478,5%

541,0%

757,5%

1062,2%

1136,5%

1270,0%

- klinische biologie en medische beeldvorming

100,0%

120,8%

121,1%

163,9%

170,5%

176,0%

184,1%

186,4%

177,9%

- andere

100,0%

123,7%

266,6%

195,6%

221,0%

280,2%

315,2%

392,6%

402,4%


100,0%

101,4%

102,0%

136,7%

144,5%

152,1%

162,0%

169,4%

180,0%

3. Ambulante zorg

100,0%

110,5%

116,4%

112,5%

120,5%

129,9%

139,5%

147,6%

153,6%

- artsen

100,0%

107,5%

114,0%

118,2%

127,0%

138,0%

149,3%

156,4%

163,0%

- tandartsen

100,0%

107,0%

105,5%

114,2%

122,4%

131,5%

142,3%

151,7%

156,0%


100,0%

106,3%

112,1%

109,9%

116,7%

126,2%

136,8%

144,5%

152,7%


100,0%

107,4%

111,0%

109,4%

117,5%

125,4%

133,6%

133,5%

131,3%

- thuiszorg

100,0%

107,1%

112,5%

118,7%

125,8%

138,4%

145,9%

154,4%

163,0%

- andere

100,0%

128,1%

139,6%

94,6%

101,6%

105,2%

110,5%

125,4%

131,7%

100,0%

108,3%

112,1%

112,3%

118,1%

126,2%

131,1%

134,8%

134,7%

- farmaceutische verstrekkingen

100,0%

108,0%

111,9%

111,8%

117,5%

125,6%

129,8%

133,1%

132,9%

- medische goederen en andere

100,0%

124,5%

126,1%

142,0%

150,5%

159,3%

202,0%

233,3%

240,3%

5. Promotie en preventie ivm gezondheidszorg

100,0%

74,1%

102,7%

91,0%

100,6%

121,5%

121,5%

104,5%

106,2%

II. Beheer en administratie

100,0%

100,5%

106,2%

114,4%

109,0%

112,7%

118,0%

120,5%

124,0%

III. Private huishoudens (als zorgverstrekker)

100,0%

112,2%

119,8%

122,5%

133,9%

139,4%

151,4%

159,3%

165,8%

TOTALE UITGAVEN

100,0%

105,9%

110,0%

109,8%

116,2%

124,7%

131,2%

135,9%

141,3%

4. Farmaceutische hulp en medische goederen


Van de drie belangrijkste zorgsectoren is de ambulante zorg het sterkst gegroeid: tussen 2003 en 2011 kenden deze uitgaven een gemiddelde jaarlijkse stijging van 5,5 %. De uitgaven van de ziekenhuiszorg en de farmaceutische hulp kennen respectievelijk een gemiddelde jaarlijkse groei van 3,2 % en 3,8 %. De uitgaven in de ziekenhuiszorg zijn tussen 2003 en 2011 weliswaar gegroeid, maar hun relatief aandeel in het totaal van de nationale uitgaven daalt van 35,0 % in 2003 naar 31,9 % in 2011. Het aandeel van de ambulante zorg maakt in deze periode de omgekeerde beweging: ze stijgt van 28,9 % in 2003 naar 31,5 % in 2011. De gezondheidssector is in ons land behoorlijk complex georganiseerd, met een verdeling van bevoegdheden over een groot aantal overheden en spelers. Via de gezondheidsrekeningen wordt een globaal beeld gebracht van deze complexe sector. Niet alleen de aandelen in de geldstromen, maar ook de functies en verstrekkers worden in beeld gebracht, en de mogelijkheid bestaat om de verschillende dimensies te kruisen. De overheden: verschillende bevoegdheden, verschillende accenten De verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging, als tak van de sociale zekerheid, vormt de belangrijkste uitgave van de federale regering, met name Sociale Zaken. Daarnaast wordt ook een aanzienlijk bedrag aangewend voor de financiering (via het RIZIV) van de verpleegdagprijs voor het verblijf in een ziekenhuis. De verstrekking is voornamelijk curatief gericht: het zijn bij uitstek de ziekenhuizen, de ambulante zorgen, de geneesmiddelen en andere medische goederen die de uitgaven van de sociale zekerheid en die van de overheid uitmaken. Ook de regionale Gewest- en Gemeenschapsregeringen zijn bevoegd voor bijzondere domeinen van de gezondheidszorg. Zij zijn actief op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg en de preventieve geneeskunde (bijvoorbeeld kankerbestrijding, vaccinatieprogramma’s en schoolgeneeskunde). Hun uitgaven gaan ook uit naar de medische gezinshulp, in het bijzonder ten behoeve van Kind en Gezin.


Assurinfo

Pagina 21

De vrije aanvullende diensten van de ziekenfondsen De ziekenfondsen organiseren, naast de verplichte ziekteverzekering, een grote verscheidenheid aan vrije aanvullende diensten. De meeste van deze diensten zijn verzekeringen tegen specifieke risico’s, zoals het risico op hospitalisatie, op geneeskundige verzorging in het buitenland en dergelijke. Deze diensten spelen ook veelal in op plaatselijke of regionale noden en behoeften. De uitgaven van de ziekenfondsen in deze domeinen bestaan voornamelijk uit de terugbetaling van ambulante zorgen, in het kader van de aanvullende diensten “kleine risico’s van zelfstandigen” (tot en met 2007) en “diverse medische en paramedische diensten”, (40,6 % van de uitgaven) alsook de vergoedingen voor een ziekenhuisopname (37,8 %). Uit de cijfers blijkt dat de aanvullende verzekeringen meer beheerskosten en administratiekosten vereisen in vergelijking met de overheid en met de sociale zekerheid. Dit geldt niet alleen voor de private verzekeraars, waar beheer en administratie 23,7 % van de totale uitgaven vertegenwoordigen, maar ook voor de ziekenfondsen (20,4 % van de totale uitgaven). De beheers- en administratiekosten van de private verzekeraars zijn samengesteld uit commissielonen (8,6 % van de totale uitgaven), acquisitiekosten (2,5 % van de totale uitgaven) en andere beheerskosten (12,6 % van de totale uitgaven).

Verdeling van de gezondheidsuitgaven per zorgsector in % van de totale uitgaven 2011 overheid

sociale zekerheid

patiënt

private verzekeraars

ziekenfondsen

totaal

I. Zorgsectoren :

93,7%

94,7%

100,0%

76,3%

79,6%

94,3%

1. Ziekenhuizen

30,9%

35,7%

30,0%

66,2%

37,8%

31,9%


15,3%

9,9%

5,4%

0,3%

0,4%

12,7%

3. Ambulante zorg

31,2%

33,5%

34,7%

9,7%

40,6%

31,5%

14,1%

16,4%

20,1%

-

-

14,7%

- tandartsen

2,7%

3,1%

7,8%

-

-

3,6%


3,8%

4,4%

2,5%

-

-

3,4%


2,3%

2,7%

2,3%

-

-

2,2%

- thuiszorg

4,4%

5,1%

0,1%

-

-

3,4%

- andere

3,8%

1,8%

1,9%

-

-

4. Farmaceutische hulp en medische goederen

13,3%

15,4%

29,9%

0,0%

0,7%

16,0%

5. Promotie en preventie ivm gezondheidszorg

3,0%

0,2%

0,0%

0,0%

0,0%

2,3%

II. Beheer en administratie

5,2%

4,7%

0,0%

23,7%

20,4%

4,8%

III. Private huishoudens (als zorgverstrekker)

1,2%

0,7%

0,0%

0,0%

0,0%

0,9%

TOTALE UITGAVEN

100%

100%

100%

100%

100%

100%

- artsen


4,2%

Pagina 22

Assurinfo


De out-of-pocket uitgaven Uit de berekeningen van de FOD Sociale Zekerheid blijkt dat de ziekenhuisuitgaven die door de gezinnen worden gedragen 30,0 % bedragen van de totale out-of-pocket uitgaven in 2011. De procentuele uitgaven van de gezinnen voor farmaceutische en andere medische goederen zijn quasi even groot (29,9 % in 2011) als die voor de ziekenhuisuitgaven. De grootste uitgavenpost van de out-of-pocket bestedingen wordt gevormd door de ambulante verzorging (34,7 % in 2011). De private aanvullende ziekteverzekeringen Het cijfermateriaal waarover Assuralia beschikt maakt het ook mogelijk om de uitgaven (vergoedingen) van de ziektekostenverzekeringen uit te splitsen volgens zorgvorm. Uiteraard vormen de vergoedingen van de kosten tijdens de ziekenhuisopname het grootste deel van deze uitgaven (66,2 % van de totale vergoedingen in 2011), aangezien het gros van de verzekeringen die bij de private ziekteverzekeraars worden afgesloten, hospitalisatieverzekeringen zijn. De vergoedingen die de private verzekeraars in het kader van de pre- en posthospitalisatieperiode of voor de (ambulante) verzorging van ‘zware ziekten’ uitkeren lopen op tot 9,7 % van de totale vergoedingen.


Assurinfo

Pagina 23

SAMENVATTING De gezondheidszorg is een complexe sector, niet alleen in België maar ook in de ons omliggende landen. Dankzij de eenvormige methodologie van de ‘System of Health accounts’ (SHA) kan men voortaan met een redelijke precisie de consumptie van de gezondheidszorg meten en kan men vergelijkingen maken tussen de verschillende Europese landen. De uitgaven van de gezondheidszorg in België lopen in 2011 op tot 38,9 miljard euro tegenover 37,4 miljard euro in 2010, hetzij een stijging met 4,0 %. Deze groei is net iets groter dan in 2010 (3,6 %). De groei neemt af in vergelijking met de periode tussen 2003 en 2009 waarin de gezondheidsuitgaven een jaarlijkse groei van gemiddeld 4,6 % kenden. In 2011 besteedde België 10,5 % van het BBP aan gezondheidszorg en handhaaft zich daarmee in de top van de Europese landen. De internationale crisis heeft geleid tot een vertraging van de groei in 2010 en een status quo in 2011 (in termen van het BBP), niet alleen in België maar ook in quasi alle andere Europese landen. De eerste vooruitzichten van de OESO wijzen erop dat deze stationaire toestand zich zal herhalen in 2012. In quasi alle OESO-landen is de overheid de belangrijkste financieringsbron voor de gezondheidsuitgaven. In België neemt de overheid 75,9 % van de uitgaven van 2011 voor zijn rekening, een aandeel dat lichtjes lager ligt dan het Europees gemiddelde (79,4 %). In België bedraagt het aantal ziekenhuisbedden 6,4 bedden per duizend inwoners. Ter vergelijking, het gemiddelde aantal bedden per duizend inwoners voor alle OESO-landen samen bedraagt 4,8. In België is dit aantal tijdens de laatste 20 jaren sterk gedaald, net als in alle andere ontwikkelde landen. De daling van het aantal ziekenhuisbedden in België valt samen met een daling van de gemiddelde opnameduur en het succes / de groei van de daghospitalisatie en de dagchirurgie. Ondanks de daling van het aantal ziekenhuisbedden blijft de steeds breder verspreide hospitalisatieverzekering, die ondertussen dekking biedt aan meer dan 8 miljoen verzekerden, een belangrijk deel van de gezondheidsuitgaven die door de consument zelf wordt gedragen.

DE NATIONALE UITGAVEN IN DE GEZONDHEIDSZORG. 10de editie INLEIDING... 2 METHODOLOGIE... 4

Recommend Documents