DE MELDCODE IN UW PRAKTIJK Een onmisbare handleiding voor eerstelijnspraktijken die de Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling gaan implementeren.
© 2013 Ninke van der Leck www.bureaubespreekbaar.nl Advies en nascholing aan eerstelijnspraktijken over de Meldcode en het signaleren en bespreekbaar maken van kindermishandeling en huiselijk geweld.
4
INTRODUCTIE
6
HOOFDSTUK 1
8
HOOFDSTUK 2
12
HOOFDSTUK 3
14
AAN DE SLAG
16
OVER BUREAU BESPREEKBAAR
DE MELDCODE IN UW PRAKTIJK
WAAROM EEN MELDCODE IN UW PRAKTIJK?
WAT ZIJN DE VERPLICHTE ONDERDELEN VAN DE MELDCODE?
WAT ZIJN DE ESSENTIËLE ONDERDELEN VAN DE IMPLEMENTATIE?
DE MELDCODE IN UW PRAKTIJK
INTRODUCTIE
DE MELDCODE IN UW PRAKTIJK
Van u als praktijkmanager of praktijkeigenaar wordt er gevraagd om de wettelijke richtlijnen van de Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling goed in te bedden in uw praktijk.
Al jaren begeleid ik organisaties bij het invoeren van de Meldcode en geef ik scholing aan professionals over het signaleren van kindermishandeling en huiselijk geweld en het bespreekbaar maken van vermoedens.
Kindermishandeling en huiselijk geweld zijn misschien voor u geen alledaagse onderwerpen. Toch zult u er, gezien de omvang van deze problemen, vroeg of laat mee te maken gaan krijgen. De overheid verwacht daarom van u en uw medewerkers een actieve rol in het signaleren en bespreekbaar maken van huiselijk geweld en kindermishandeling.
Mijn expertise en ervaring heb ik gebundeld in deze handleiding. Lees deze onmisbare informatie rustig door en gebruik de aandachtspunten bij de implementatie van de Meldcode in uw eigen praktijk. Ninke van der Leck
Om aan de wettelijke eisen van de overheid te voldoen is het essentieel dat u de werkwijze rondom de Meldcode goed inbedt in uw praktijk. Dit heeft consequenties: uw werkprocessen zullen moeten worden aangepast, u zult belangrijke beslissingen moeten nemen over het registreren van privacy-gevoelige informatie en uw personeel en uzelf zullen goed op de hoogte moeten zijn van de rol en verantwoordelijkheden van eenieder binnen de Meldcode. Naast deze beleidsmatige aandachtspunten is kennis en expertise op het terrein van het signaleren en bespreekbaar maken van kindermishandeling en huiselijk geweld onmisbaar. Van elke professional die onder de wet Meldcode valt, wordt verwacht dat hij kennis en vaardigheden in huis heeft om signalen te herkennen, de juiste stappen te nemen bij vermoedens en om zorgen met ouders te bespreken. Veel praktijken hebben vragen over de Meldcode. Wat wordt er precies van ons verwacht? Waar moet ik beginnen? Op welke wijze voert de overheid controles uit?
4
5
Hoofdstuk 1
WAAROM EEN MELDCODE IN UW PRAKTIJK?
Veel praktijkeigenaren vinden het niet vanzelfsprekend om zich te moeten bezighouden met de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld. Toch verwacht de overheid van u en uw collega’s een actieve bijdrage. De wet Meldcode is een maatregel die de overheid inzet om meer te kunnen betekenen in de bescherming van kinderen. Kindermishandeling en huiselijk geweld zijn grote en vaak verborgen problemen in Nederland. Het komt veel meer voor dan we denken: in elke schoolklas zitten één á twee kinderen die momenteel worden blootgesteld aan kindermishandeling. Daarnaast blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat bijna de helft van de Nederlanders in zijn leven te maken krijgt met huiselijk geweld. Kindermishandeling en huiselijk geweld komen voor in alle lagen van de bevolking. Dus ook in uw praktijk zult u contact hebben met slachtoffers of plegers.
handeling en huiselijk geweld zodat er sneller wordt gereageerd op situaties waarin kinderen of volwassenen te maken hebben met geweld. Onderzoek laat zien dat organisaties die met een Meldcode werken drie keer zo vaak ingrijpen in bedreigende situaties dan organisaties zonder een Meldcode. Beroepskrachten weten dan beter wat er van hen verwacht wordt, weten wat ze concreet kunnen doen, kennen hun handelingsruimte binnen hun beroepsgeheim en weten hoe ze vermoedens bespreekbaar kunnen maken. Naar verwachting is het werken met de Meldcode vanaf 1 juli 2013 verplicht voor alle organisaties in de gezondheidszorg, onderwijs, kinderopvang, maatschappelijke ondersteuning, jeugdzorg en justitie. Dat betekent dat ook uw praktijk moet voldoen aan de wettelijke eisen. Wat de verplichting precies inhoudt, leest u in het volgende hoofdstuk.
De gevolgen van kindermishandeling en huiselijk geweld zijn enorm. Voor het individu, het gezin en ook voor de maatschappij als geheel. Professionals kunnen veel kunnen betekenen in het voorkomen en stoppen van het geweld. De huidige realiteit laat zien dat professionals vaak wel rondlopen met een niet-pluisgevoel over een bepaalde situatie, maar te weinig kennis, vaardigheden en zelfvertrouwen hebben om ook daadwerkelijk wat te kunnen doen. Misschien herkent u zich wel in deze situatie. Met de wet Meldcode wil de overheid praktijken stimuleren om zich beter te toe te rusten in het signaleren en reageren bij kindermis-
6
BONUSTIP #1
In welke sector u ook werkzaam bent, u gaat te maken krijgen met huiselijk geweld en kindermishandeling. Zorg ervoor dat u deze thema’s bespreekbaar maakt binnen uw praktijk. Niet alleen voor uw patiënten of cliënten is het een heftig thema. Ook voor uw team is het een beladen en kwetsbaar onderwerp.
7
Hoofdstuk 2
WAT ZIJN DE VERPLICHTE ONDERDELEN VAN DE MELDCODE? Het doel van de verplichte Meldcode is dat er door uw team sneller en adequater ingegrepen wordt bij vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld, zodat het geweld stopt. Maar wat houdt deze verplichting concreet voor u in? Er zijn drie zaken die de overheid aan u als praktijkeigenaar verplicht stelt:
Verplichting 1: Het implementeren van een Meldcode in uw praktijk
De overheid heeft het basismodel Meldcode ontwikkeld. Het is een stappenplan waarin staat beschreven hoe een professional moet omgaan met signalen van kindermishandeling en huiselijk geweld. U bent wettelijk verplicht om binnen uw praktijk dit basismodel te vertalen naar uw eigen situatie. Dat betekent dat de onderdelen van het basismodel herkenbaar aanwezig moeten zijn en dat u zorgt voor een goede aansluiting met de bestaande werkprocessen binnen uw praktijk. In de Meldcode moeten minimaal de volgende onderwerpen zijn opgenomen: • De verdeling van taken en verantwoordelijkheden binnen het team bij vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld. • De wijze waarop vertrouwelijke gegevens over vermoedens en ondernomen acties worden geregistreerd. • Hoe er binnen en buiten de praktijk wordt samengewerkt bij vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld. • Op welke wijze randvoorwaarden worden gecreëerd voor een veilig werkklimaat binnen uw praktijk. • De vijf stappen die beroepskrachten moeten doorlopen bij vermoedens van kindermishandeling of huiselijk geweld: 1. In kaart brengen van signalen. 2. Overleg met een collega en eventueel raadplegen van het
8
Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) of het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG). 3. Gesprek met de cliënt of patiënt. 4. Weging van het risico op kindermishandeling of huiselijk geweld. 5. Besluit: hulp organiseren of melden.
Verplichting 2: Het bevorderen van kennis over - en het gebruik van - de Meldcode
De overheid verwacht dat u in uw praktijk voldoende kennis en vaardigheden in huis heeft om te voldoen aan de wet Meldcode. Dat betekent dat deskundigheid binnen uw team op orde moet zijn en blijven, team aanzien van: • Het herkennen van signalen die kunnen duiden op kindermishandeling of huiselijk geweld. • Het praktisch kunnen omgaan met de Meldcode. • Het bespreken van vermoedens van kindermishandeling of huiselijk geweld.
Verplichting 3: Aanstellen van een coördinator Meldcode
Zowel de implementatie van de Meldcode, als het werken met het stappenplan vraagt om een goede voorbereiding, uitvoering en evaluatie. U bent verplicht binnen uw praktijk een verantwoordelijke hiervoor aan te stellen. Meestal wordt iemand benoemd als Coördinator Meldcode of Aandachtsfunctionaris Kindermishandeling. Deze coördinator heeft zowel beleidsmatige taken (indirecte taken) als uitvoerende taken (directe taken). Soms zijn alle taken bij één persoon ondergebracht, soms bij meerdere. Het hangt af van de grootte van uw praktijk en van de mate waarin u met kindermishandeling en huiselijk geweld te maken krijgt, waarvoor u het beste kunt kiezen.
9
VERVOLG:
Hoofdstuk 2 Indirecte taken • • • • • • •
Beleidsmatige en adviserende rol ten aanzien van de implementatie. Vraagbaak voor algemene informatie over (de Meldcode) huiselijk geweld en kindermishandeling. Taken vaststellen binnen de organisatie ten aanzien van het werken met de Meldcode. De Meldcode en werkprocessen op elkaar laten aansluiten. Samenwerking binnen de Meldcode tot stand brengen met andere organisaties. (Nieuwe) medewerkers instrueren over het werken met de Meldcode. Registraties en evaluaties bijhouden.
Het antwoord is nee. De wet Meldcode verplicht u niet een melding te doen. Wel is het gebruik van het stappenplan verplicht bij vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling. Een melding kan eventueel het resultaat zijn van de door u genomen stappen, maar is geen verplicht onderdeel van de Meldcode. Vaak wordt met de meldplicht verward met het meldrecht. Het meldrecht is wel een vast onderdeel van de Meldcode. Dat geeft u de mogelijkheid om informatie te delen met derden zonder toestemming van ouders. In het geval u kindermishandeling vermoedt en zwaarwegende redenen heeft om uw zwijgplicht te willen doorbreken, geeft het meldrecht u daar mogelijkheden toe. Een zorgvuldige afweging van uw rechten en plichten is hierin wel een belangrijke voorwaarde.
Directe taken • • • • • • •
Coördinatie van het handelen volgens de Meldcode bij vermoedens van kindermishandeling of huiselijk geweld. De veiligheid van het kind bewaken bij het nemen van beslissingen. Contact met het AMK en SHG bij adviezen en meldingen. Deelname aan (externe) overleggen over het kind. De genomen stappen evalueren met betrokkenen. Toezien op zorgvuldige dossiervorming over het gezin. Toezien op een zorgvuldige omgang met de privacy van het betreffende gezin.
En een meldplicht dan?
Vaak wordt de vraag gesteld of professionals de plicht hebben altijd een melding te doen bij vermoedens van kindermishandeling. Misschien houdt deze vraag u ook bezig.
10
BONUSTIP #2
De inspectie ziet er op toe dat de wet Meldcode wordt nageleefd. Om te controleren of organisaties de implementatie op orde hebben, legt de inspectie bezoeken af. Zorg ervoor dat u vanaf 1 juli 2013 kunt aantonen dat u voldoet aan de eisen. Mocht zich een ernstig incident voordoen waardoor de inspectie onderzoek nodig vindt, dan zal het handelen van betrokken professionals getoetst worden. Zorg ervoor dat u alle besluitvorming rondom de stappen uit de Meldcode goed kan onderbouwen en registreer alle afwegingen en ondernomen acties.
11
Hoofdstuk 3
WAT ZIJN DE ESSENTIËLE ONDERDELEN VAN DE IMPLEMENTATIE? In uw praktijk zal een eigen Meldcode aanwezig moeten zijn, de werkwijze rondom de Meldcode geborgd moeten zijn en uw team over de juiste kennis moeten beschikken om met de Meldcode te kunnen werken. Er zijn zes essentiële onderdelen waarmee u rekening dient te houden bij de implementatie:
1. Meldcode en de werkwijze binnen uw praktijk
Hoe vertaalt u de stappen van de Meldcode naar uw praktijk en hoe zorgt u voor een verbinding tussen de bestaande werkwijze en de Meldcode? Hoe worden binnen uw praktijk de taken en verantwoordelijkheden vastgelegd? En hoe zorgt u voor de borging en evaluatie van de Meldcode in uw praktijk?
2. Deskundigheid team
Hoe zorgt u ervoor dat uw team beschikt over de juiste kennis en vaardigheden om met de Meldcode te kunnen werken? Hoe worden nieuwe medewerkers ingewerkt en hoe houdt u de kennis en vaardigheden binnen uw team up-to-date?
3. Gegevensuitwisseling en dossiervorming
Zorgvuldige registratie en dossiervorming is bij de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld uiterst belangrijk. Welke afspraken maakt u binnen uw praktijk over gegevensuitwisseling? Welke informatie wordt vastgelegd in het dossier? Hoe wordt omgegaan met het registreren van vermoedens?
4. Veiligheid van uw team
Om met de Meldcode te kunnen werken, zal uw team zich voldoende ondersteund moeten voelen. In hoeverre is er sprake van een werkklimaat waarin medewerkers over een kwetsbaar thema als kindermishandeling of huiselijk geweld kunnen praten? Wie voert de gesprekken in het kader van de Meldcode?
12
En welke afspraken worden gemaakt over de plek waar lastige gesprekken worden gevoerd? Wat gebeurt er bij bedreiging van een medewerker? Wordt er altijd aangifte gedaan?
5. Samenwerking binnen en buiten het team
Het werken met de Meldcode vraagt om een goede samenwerking, zowel binnen als buiten uw praktijk. Hoe worden de taken verdeeld binnen het team? En met welke ketenpartners kunt u gaan samenwerken? Kunt u zich, indien gewenst, aansluiten bij een Centrum voor Jeugd en Gezin? Hoe is het contact met de huisarts op dit terrein? Heeft u al wel eens contact gehad met het AMK uit uw regio?
6. Communicatie
Het hele praktijkteam moet op de hoogte zijn van de Meldcode. Wat wordt er precies verwacht? Hoe gaat de implementatie verlopen? En hoe blijft het werken met de Meldcode een punt van aandacht? Ook cliënten of patiënten behoren op de hoogte te zijn dat er in de praktijk met de Meldcode wordt gewerkt. Welke boodschap wilt u hiervoor gebruiken? En via welke kanalen worden cliënten en patiënten hier over geïnformeerd?
BONUSTIP #3
Maak een helder en werkbaar plan van aanpak waarin de zes essentiële onderdelen van de implementatie van de Meldcode zijn opgenomen.
13
AAN DE SLAG
DE MELDCODE IN UW PRAKTIJK
Wilt u ondersteuning bij het implementeren van de Meldcode binnen uw praktijk? Of wilt u uw team laten bijscholen op de vereiste onderdelen? Bureau Bespreekbaar heeft een interessant aanbod voor eerstelijnspraktijken ontwikkeld om in korte tijd aan alle eisen van de overheid te voldoen. • • • •
Voelt u zich niet voldoende thuis op het terrein van huiselijk geweld en kindermishandeling? Wilt u niet te veel tijd kwijt zijn met het ontwikkelen en implementeren van de Meldcode in uw praktijk? Vindt u het belangrijk dat uw team voldoende toegerust is in het herkennen van signalen, het werken met de Meldcode en het bespreekbaar maken van vermoedens? Wilt u een bezoek van de inspectie met een gerust hart tegemoet kunnen zien?
Kreeg u deze handleiding van iemand en ontvangt u nog niet de artikelen met waardevolle tips over de Meldcode en het signaleren en bespreekbaar maken van kindermishandeling? Abonneer u dan gratis via www.bureaubespreekbaar.nl op de nieuwsbrief. De artikelen worden door een groot publiek gelezen en gewaardeerd door de praktische handvatten die lezers krijgen aangereikt om in hun eigen praktijk kindermishandeling beter te herkennen en met meer zelfvertrouwen te kunnen reageren op vermoedens. Ik wens u veel succes toe bij de implementatie van de Meldcode in uw praktijk! Ninke van der Leck
Dan bent u bij Bureau Bespreekbaar aan het juiste adres! Bureau Bespreekbaar helpt u graag bij: • Het ontwikkelen van een plan van aanpak. • Het bijscholen van uw team. • De implementatie van de Meldcode.
Lees verder over de mogelijkheden op www.bureaubespreekbaar.nl
14
15
OVER BUREAU BESPREEKBAAR Ninke van der Leck (1975) is een ervaren adviseur, trainer en spreker. Al bijna 15 jaar is zij zowel inhoudelijk als beleidsmatig betrokken bij het thema kindermishandeling. “Het is mijn missie om kindermishandeling de wereld uit te helpen. In mijn werk zie ik dat mensen die met kinderen werken, zich heel graag inzetten om iets te kunnen betekenen in het leven van een kind. Bij kindermishandeling worden zaken ineens heel complex. Het roept bij professionals veel vragen, onzekerheden en emoties op. Ik zie het als de verantwoordelijkheid van alle professionals om bij vermoedens van kindermishandeling, samen met de ouders te komen tot een veiligere situatie voor het kind. Het is dan ook mijn drijfveer om praktijken en professionals te versterken in hun aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld”.
Kromme Kerkstraat 6 7412 XL Deventer 06-41991016
[email protected] www.bureaubespreekbaar.nl
