Aangepast (top)sporten Wetenschap en de sportpraktijk
De MEERWAARDE van de SPORT arts
Symposium CASA READE, 11 oktober 2013 Jessica Gal, sportarts
Introductie…
15-10-2013
SMA Jessica Gal Sportartsen
• Opgestart April 2009 • drie sportartsen • Gevestigd binnen SMC Fysiomed – Fysiotherapeuten, Mensendieck, Orthomanuele artsen – (sport) diëtist – (sport) psycholoog, haptotherapeut
• 2010 Topsport Medisch Samenwerkingsverband • 2010 start samenwerking Reade (consultatiebasis)
Inhoud presentatie •
Introductie
•
Wat is sportgeneeskunde?
•
Eigen ervaringen met oncologische patiënten (Tegenkracht)
•
(Meer) waarde van de sportarts bij de begeleiding van mensen met een chronische aandoening
Sportgeneeskunde is niet...
• alleen voor topsporters • voorschrijven van doping • “beroemd over de rug van de patiënt” • met een natte spons het veld oprennen • sporttraumatologie
Wat is Sportgeneeskunde?
de sportarts is de expert op het gebied van
fysieke belasting – belastbaarheid in relatie tot sport en bewegen
Opleiding sportgeneeskunde • Orthopedie
1 jaar
• Cardiologie
9 maanden
• Pulmonologie
3 maanden
• Praktijkleerperiode
1.5 jaar
• Huisartsgeneeskunde
3 maanden
• Wetenschappelijke stage
3 maanden
• Cursussen
500 uur
2008:100 geregistreerde sportartsen SGRC register
Doelgroepen Sportgeneeskunde* 1. Inactieven die actief willen worden 2. Recreatiegerichte sporters 3. Prestatiegerichte sporters 4. Maximale sporters –
Topsporters
–
Talenten
5. Chronisch zieken –
Oncologische patient
* Vastgesteld door het Landelijk Platform Sportgezondheidszorg (2005).
De oncologische Patient
Enkele cijfers •
86000 nieuwe gevallen1
•
Overleving 54% (man) 63% (vrouw)1
•
Meest voorkomende klachten na behandeling2-4: –
Vermoeidheid
–
Afname spierkracht en conditie
–
Gewichtstoename
–
Depressie, angst
–
Verminderd gevoel van eigenwaarde
–
Verminderde arbeidsparticipatie
1. Meulepas 2011, 2 Stein 2008, 3. Courneya 1999, 4 Ned. Richtlijn Oncologische revalidatie 2011
2011 richtlijn oncologisch revalidatie •
Tijdens curatieve behandeling: –
Positief effect op vermoeidheid en QoL
–
Optimale trainingsdosering onbekend
•
•
8-9
Na curatieve behandeling –
Toename uithoudingsvermogen en spierkracht
–
Verbetering vermoeidheid en werkhervatting
–
Combinatie kracht en aerobe (interval) training
–
Dosering: minstens matig intensief aeroob en anaeroob
Palliatief: Weinig onderzoek, wisselende resultaten
2011 richtlijn oncologisch revalidatie •
High Intensity Training (HIT) –
Korte intervallen (30s-4min) hoog intensieve training (>85%VO2max)
–
Totale trainingsduur 20-30 min
–
Hogere levensverwachting bij patiënten met prostaatkanker (Kenfield 2011)
–
In combinatie met krachttraining toename spierkracht, VO2max, en VO2 bij anaerobe drempel (De Backer 2007).
2011 richtlijn oncologisch revalidatie
Zorg op maat!
Wat is Tegenkracht?
•
Stichting opgericht in oktober 2006
•
door Jelle Wolthuizen
•
Sportplan op maat voor kankerpatiënten.
•
649 kankerpatiënten gestart met het Sportplan Tegenkracht (2012)
•
302 sportinstanties en sportbegeleiders betrokken
•
Patiënten door alle sportartsen in Nederland gezien
•
2011 door ONVZ opgenomen in het aanvullende pakket.
Kenmerken patiënten •
92 patiënten gezien voor een intake sinds 2009
•
Kankersoorten: –
Borstkanker (50)
–
(non) Hodgkin lymfoom (13)
–
Darm, testis, baarmoeder, long, melanoom, hersenen
•
Leeftijd: 35-55 jaar (spreiding 15-70 jaar)
•
70% vrouwen
•
AvL, OLVG, AMC, MCA
•
Patiënten melden zich zelf aan; 75% in de behandelfase
Anamnese (1) •
Reden van aanmelding en doelstellingen –
Wat kan ik? Wat mag ik?
–
Behoud conditie en spierkracht
–
Vermoeidheid tegengaan
–
Afleiding, ontspanning, structuur
–
Re-integratie
–
Persoonlijke aanpak
•
Sportbeoefening (huidig en voor de ziekte)
•
Werk (ziektewet)
•
Voorgeschiedenis (oncologisch en overig)
Anamnese (2) •
Huidige klachten en bijzonderheden: –
Hoe de behandelingen doorstaan?
–
Klachten en bijwerkingen behandeling
–
Vermoeidheid en conditieverlies
–
Slaap
–
Gewicht
–
Voeding
–
Sociaal
–
Verwerking
Sportmedisch onderzoek • lengte, gewicht, BMI, vetpercentage • Status lokalis: operatiegebied • Orthopedisch onderzoek: – kracht en stabiliteit – (eerdere) blessures en beperkingen
• ECG: cariotoxische effecten CT/RT • Longfunctieonderzoek • Inspanningstest op fietsergometer (met ademgasanalyse)
Sportadviezen • Sport: eigen voorkeur van belang • Geschikte locatie (dicht bij huis) • Onder leiding fysiotherapeut / trainer • Conditie/uithoudingsvermogen: – 2-3x per week intervaltraining – Overige dagen: matig intensieve duurtraining • Krachttraining: – gericht op opbouw spiermassa – 2-3 series van 8-10 herhalingen 60-85% 1RM • Stabiliteitstraining (blessurepreventie)
Casus - Intake • 15 jaar, non Hodgkin lymfoom • Vermoeidheid en conditieverlies sinds 6 mnd • Doel: blijven sporten en conditie op peil houden • Bevindingen intake: – 2 kuren achter de rug (OEPA-3) – Sport: hockey 3x per week, tennis 1x per week • Klachten: gewichtstoename, vermoeidheid, conditieverlies.
Controle na chemotherapie • Sport: 2x per week kracht en conditietraining. Hockeytraining 3x per week. In de vakantie dagelijks fietsen, tennis, hardlopen • Na behandelingen soms rechtstreeks door naar de training • Klachten: conditieverlies (eind van de training) vermoeidheid (slecht slapen), pijn in de knieën. • Onderzoek: overgewicht, kracht en stabiliteit onvoldoende (trillen) • Wil zichzelf weer herkennen als hij in de spiegel kijkt.
Controle na chemotherapie Intake
Controle 5 mnd (na CT)
•Gewicht:
46 kg
53,4 kg
•Vet%
12%
20,8%
•Vetvrije massa
40,5 kg
42,3 kg
•Vermogen
157,5
•VO2max
42ml O2/kg/min
45 (47)
•Interpretatie:
Matig
Gemiddeld
Watt
195 Watt
•Beleid: uitbreiden training, verhogen intensiteit (HIT), focus op opbouw spiermassa, dan pas gewichtsreductie
Meerwaarde • Vrijwel 100% positief • Intake: “ik kan meer dan ik dacht” • Sterker de behandeling in, sterker daar uit • Vertrouwen terugkrijgen in eigen lichaam • Snellere re-integratie en werkhervatting • Sporten geeft energie • “door het sporten voel ik mij geen patiënt”
Meerwaarde Sportarts • Revalidatiearts: – Diagnose specifieke kennis – Functioneren in ADL staat centraal • Sportarts: – Inspanningsfysiologische principes inbouwen – Inspanningsdiagnostiek voor aansturing training – Kennis over belasting – belastbaarheid – Kennis over blessures – Niet bewegen maar trainen – Je kan veel meer dan je denkt!
WIE DOET WAT?
VRAGEN?
