De Maria Kerk te Kortezwaag 't
itq
,,iS$$ '.*f'
l{( ,, NNI
i$s"' N $
Ff
!
KORTEZWAAG Het oude dorp Kortezwaag in de Gemeente Opsterland ligt in de omgeving van het dorp Gorredijk. Kortezwaag beslaat uit een aantal woningen en verspreid in de omgeving enkele boerderijen. De kerk van Kortezwaag is gelegen op een kleine verhoging en rondom de kerk ligt de aloude ronde begraaÍplaats, die een aantal jaren geleden is uitgebreid tot een nieuwe grote begraaf plaats van het dorp Gorredijk.
ln
1797 is de kerk
te Kortezwaag gebouwd,
teÍ veÍvanging van de middeleeuwse
ka-
pel, gewijd aan de Heilige Maria. De oude kloostermoppen zijn tijdens de
laatste restauratie (1981) zichtbaar geweest. Deze moppen ziin waarschijnlijk de laatste overblijfselen geweest van de aÍgebroken kapel. De kerk te Kortezwaag heeÍt waarschijnlijk gebrandschilderde vensters gehad, wani een oude Íoto van 1896 geeft te zien dat er luiken voor de ramen hangen. Ook
een algehele restauratie. Doch de Íestauratie heeÍt nog negen jaar op zich laten wachten, want ook toen was het verkrijgen van subsidie moeilijk. De kerkvoogdij had plannen om de klokkestoel maar aÍ te breken en één van de oude klokken, uit de 12de eeuw, maar te verkopen, zodat er op de westgevel een dakruiter (torentje) kon worden gebouwd.
ln een advertentie in de Leeuwarder Courant op 24 april 1896 biedi de kerkvoogdij één klok te koop aan, hangende in de
wij constateren dit, daar de ophangings-
klokkestoel. De klok weegt 536 kilo en
verankering nog aanwezig is. De rijke adel van weleer uit de gemeente Opsterland heeft waarschijnlijk gebrandschilderde ramen laten plaatsen, ter verÍraaiïng van de kerk, doch dit is niet zeker (onderzoeken hiertoe hebben tot nu toe niets opgeleverd). Dat'er een katholieke kerk te Kortezwaag
heeft een Maria-monogram. (ln de klokkestoel hangen twee klokken, beide met het zelfde monogram). ln dezelfde krant wordt de aanbesteding vermeld van het afbreken van de klokkestoel en het bouwen van een houten toren op de kerk te Kortezwaag
is geweest, is zeker, want tijdens
het delven van een graÍ heeÍt men één oude altaarsieen gevonden, die eerder als sar-
coÍaagdeksel diende. Deze zandstenen deksteen met vijÍ kruisen ligt nu onder de preekstoel.
Eén klok is verkocht en vertrokken naar Amsterdam en heden te zien in het klokkenmuseum te Asten N.B. Van dit geld en subisidie van de Gemeente Opsterland
kon men starten met de
(nieuwbouw)
toren. Wel moest de kerkvoogdij zelÍ ook nog de nodige f inanciën bijdragen. Een groot deel van de bevolking vond het
plan prachtig, maar er waren ook anderen, die sterk tegen deze verandering gekant waren. Ze noemden het KLOKKESTOEL
een
"nieuw-modisch idee" en ze richtten zich tot Gedeputeerde Staten met het verzoek
om het raadsbesluit van Opsterland Voor 1896 stond er naast dit zaalkerkje een klokkestoel met twee klokken. Maar de klokkestoel was in slechte staat, in 1880 had de kerkvoogdij al plannen voor
2
te
willen vernietigen. Maar ze kregen nul op het request. Natuurlijk is met de verdwiining van de klokkestoel een stukje Íomantiek, of folklore verloren gegaan.
'1977 overgedraKerk en toren zijn in iuli Fryske Tsjerken Alde Stichting gen aan de De kerkelijke gemeente van Kortezwaag is in 1964 met Gorredrjk als één hervormde gemeente ontsiaan, omdat het kerkje geen bestaansrecht meer had'
uit het schetsboek van de schilder
Jan
situatie van toen opnieuw te doen
her-
Ringenoldus. Er is althans geprobeerd de leven. Waar verÍlagen nog wel aanwezig waren had men andere dan oorspronke-
lijke kleuren gebruikt, voornamelijk wit' Het Architectenbureau maakte een kleu-
En dan 85 jaar na de bouw is de dakruiter
ren studie, zodat men de oorspronkeliike kleuren kon achierhalen.
op betere tijden.
ln de kerk is aangebracht een wapenbord-
aan restauratie toe. Al jaren lang staat het torentje van Kortezwaag te wachten
kast of te wel rouwbord. Dit wapenbord is af komstig uit Beetsterzwaag. Voorheen
gerestaureeid, o'l
v
dakruiter is in 198.1 architektenbureau Dubbeling-Partners te De
Groningen voor f 95.000,-. De restauratie is uitgevoerd door het restauratiebedrijf Schakel en Schrale B.V. uit Exmorra.
De dakruiter heeÍt ook de oude kleuren uit 1896 herkregen, volgens een bestek
hing dit bord in de hal van het Lycklama
à Nijeholt-huis aan de Hoofdstraat.
Dit
pand doet nu dienst als gemeentehuis
van Opsterland. De Oudheidkamer had het ten geschenke gekregen, maar men had er geen plaats
voor. Gelukkig dat de kerk van Kortezwaag wel Plaats heeÍt.
Tekst van het waPenbord: AYSO VAN BOELENS, Olterterp 1694 1782' 1729 - 1795 IDSINGA VAN ROMELIA gehuwd (1754) met ENA hunne dochter YPKJEN HILLEGONDA VAN BOELENS 1756 - 1789 gehuwd (1778) met REINHARD BARON VAN LYNDEN 1842'1819 (grietman van Opsterland 1782- 1895)'
Het lateÍe nageslacht van deze'n echtelieden waren de Van Harinxma thoe Slooten Lycklama à Nijeholt de BeauÍort en de Van Lynden - Van Pallandt " familie.
4
-
DE KACHEL UIT DE KERK TE KORTEZWAAG De foto op pagina 5 van het interieur geeft nog de oude kachel te zien. Het is een zogenaamde oude Samson uit de vorige eeuw. Een kachel, die bestaat uit acht gedeeltes en gemaakt is van gietijzer. Dit type kachels werd destijds gestookt met hout en turf. De kachel zelÍ is verdwenen uit de kerk en tentoongesteld in het Fries Museum te Leeuwarden, want een museumstuk is het zeker!
DE HAAN VAN KORTEZWAAG HEEFT POTEN. Wie kerktorens restaureert, moet beslist geen hoogtevrees hebben. Dat is met deze twee heren dan ook niet het geval. Op 3 juni 1981 brachten de heer P. Kuperus uit Exmorra met zijn collega de haan weer op zijn oude plaats terug. Overigens een bijzondere haan. ln tegenstelling tot veel andere torenhanen is deze te Kortezwaag voorzien van twee poten.
Het haantje zal steeds met elke wind meewaaien, zodat men in Kortezwaag precies weet uit welke hoek deze komt. 6
De kerk is nu na de restauratie en het
Wilt U de kerk eventueel gebruiken, dan
extra aanbrengen van een keuken en w.c.,
kunt u kontakt opnemen met de plaatse-
zeet geschikt voor het houden van
lijke kommissie van de Stichting
conserten, lezingen, exposities en vele andere kulturele aktiviteiten. Er kunnen
Kortezwaag: de heer G. Veenstra Mw. H. Schippers-Stoelwinder Mw. G. Tuininga-de Jong de heer R. Groensma de heer J. van der Meulen
natuurliik kerkdiensten in
worden gehouden, huwelijksdiensten en rouw-
diensten.
te
051 33
tel. 1344 tel. 1458 tel. 3092
tel.
1431
tel. 3008
De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft
een klein stukje Friesland weten te
Wilt u een biidrage voor het behoud van
behouden, dankzij de donateurs van de Stichting en de bevolking van Kortezwaag en Gorredijk e.o.
kuni u deze storten op de rekening van
deze kerk te Kortezwaag schenken, dan de plaatselijke Kommissie: Rabobank, nr 3229.57.311
te
Gorredijk.
Natuurlijk kunt u ook het werk van de Stichting Alde Fryske Tsjerken stimuleren door donateuÍ te worden, voor een minimaal bedrag. U schrijÍt een briefje aan Antwoordnummer 76 te Leeuwarden. Mag deze kleine gids u geleiden bij het rondkijken om en in deze kerk te Kortezwaag.
Voor de Siichting Alde Fryske Tsjerken, U. Zwaga.
Verantwoording Íoto's: blz. 1, voorblad
Leeuwarder Courant, Leeuwarden
blz. 3
U. Zwaga, Goutum.
blz. 5
Riturgisch lnstituut, Groningen. Friesch Dagblad, Leeuwarden.
hlz.7
