De lesde Fraag. (The last Question, 1956)

De lesde Fraag (The last Question, 1956) van Isaac Asimov

De lesde Fraag, halv in d’ Jux, is an de 21. Mai 2061 stellt worden, in en Tied as de Minsken dat eerste Maal in’t Lucht treden sünd. De Fraag is dat Resultat von en Wedd over fiev Dollars un en paar Glasen Whiskey, un dat kweem so: Alexander Adell un Bertram Lupov wassen twee of de gewetenhaften Bedener van Multivac. So good as eelk en Minsk dat kunn, wüssen se wat achter de kold, klickernde, blinkende Bovensied – Kilometer an Kilometer – van dat gigantische Computer leeg. Man se harren halverhands en Vörstellen van de generelle Plan of de Relais un Schaltungen de all siet lang Tied so wussen sünd, dat kien Minske alleen dat in de Gesamtheid noch verstahn kunn. Multivac was sülvstregelnd un sülvstkorrigerend. Dat muss so wesen, umdat nix minskelk hüm flott genoog anpassen of korrigeren kunn, van de Genauigkeit mal ofsehn. So pleegden Adell un Lupov de monströse Gigant blot bovenhen un ruug, man net so good as dat en Minske kunn. Se foorden hüm Daten, passden Fragen an, so dat he dat verstahn kunn un oversettden sien Antwoorden. Se un de anner Bedener van Multivac harren mit Sekerheid dat Recht an de Herelkheid van Multivac deeltonehmen. För mehr Jahrteihnten harr Multivac hulpen, de Schippen to planen un de Flugbahnen to bereken, so dat de Minsken up Maan, Mars un Venus anlangt sünd, man daarna langden de Vorraden van de Eer nich mehr, um de Schippen to versörgen. Se bruukden tovöl Energie för de lange Fahrten. De Eer verbruukde hör Köhl un Uranium immer beter, man van beid geev dat blot en begrenzte Menge. Na un na lehrde Multivac genoog, um ok deeper Fragen beter be1

antwoorden to künnen, un an de 14. Mai 2061 worr dat Fakt wat anners blot Theorie was. De Energie van de Sünn worr lagert, umwannelt un van de gesamte Planet direkt verbruukt. Köhl worr neet mehr verbrannt un de Spaltung van dat Uranium uphollen. De Schalter worr umleggt, de all an en lüttje Station ansloot, de en Dickde van en Kilometer harr un de de Eer in en halv Maanofstand umtoleep. De heele Eer leep nu mit Sünnenstrahlen, de neet to sehn wassen. Söven Dagen wassen noch neet genoog, um dat to fieren un uplesd klapp dat, dat Adell un Lupov sük van de publik Veranstalten torüggtrecken kunnen. Se truffen sük, waar se nüms söken dee, in de verlaten Kamer in d’ Untergrund, waar Delen van Multivacs gewaltig, vergraven Liev to sehn wassen. Multivac leep vör sük hen und sorterde tofree Daten mit en Klickern un harr sük de Paus ok verdeent. De Jungs erkennden dat an un harren eerst kien Will dat to ännern. Se harren en Buddel mitbrocht un hör eenzig Sörg was sük mit de Buddel mitnammer to entspannen. „Verwunnerlk, wenn du so d’r over nahdenkst,“ see Adell. Sien Gesicht wies Sporen van Möigkeit, un he röhr mit sien Glasstab in dat Drank un bekeek sük de Ieswürfels, de sük traag beweegten. „De ganze Energie, de wi mögelkerwies jemaals bruken künnen för nix. Genoog Energie, um de Eer in en Klumpen Iesen to smelten, un denn marken wi immer noch neet, dat wat an Energie fehlen deit. All de Energie de wi jemaals bruuken künnnen, för immer un immer un immer.“ Lupov keek scheev, so as he dat immer dee, wenn he en tegendeeligen Menen hebben wull, un dat wull he nu, deelwies, umdat he dat Ies un de Glasen harr dragen muss. „Neet för immer“ , see he. „Oh, Jasses, man nett as för immer. Bit dat de Sünn leeg is, Bert.“ „Dat is neet för immer.“ „Good. Milliarden un milliarden van Jahren denn. Teihn Milliarden, villicht. Nu tofree?“ Lupov fohr mit sien Fingers dör sien Haar, dat immer fiener word, as wenn he kieken wull, of noch wat daar is, un nohm en Nipp van sien Drank. „Teihn milliarden Jahr sünd neet för immer.“ „Nu, genoog för us tied, meenst’d dat neet?“ „Dat weer’t ok mit Köhl un Uranium.“ 2

„Nu good, man kann nu eelk en Ruumschipp an de Solar Station hangen un dat Schipp kann na Pluto hen un torügg een Million Maal flegen sünner sük over Drievmiddel to sörgen. Dat kannst du neet mit Köhl of Uranium. Fraag Multivac, wenn du mi neet glöövst.“ „Ik bruuk Multivac neet to fragen. Ik weet dat.“ „Denn maak dat neet slecht wat Multivac för us doon het,“ see Adell vergrellt,“ He het dat good maakt!“ „Well seggt denn wat anners? Ik segg blot, dat de Sünn neet för immer langt un mehr neet. We sünt för teihn Milliarden Jahr in d’ Sekerheid, blot wat denn?“ Lupow wiesde mit en bietje trillende Finger up de anner. „Un segg neet dat wi denn en anner Sünn nehmen.“ D’r was Stillde för en Sett. Adell nohm blot selten en Sluck van sien Glas un Lupovs Oogen sloten sük langsaam. Se verhalten sük. Denn reet Lupov sien Oogen open. „Du denkst, wi nehmen en anner Sünn, wenn uns leeg is, of neet?“ „Ik denk neet.“ „Deist du woll. Dien Logik is swackelk, dat is dien Problem. Du büst nett as de Kerl in de Geschicht, de in d’ Regen kummt un sük denn unner en paar Bomen stellt. He mook sük kien Sörgen, umdat he ja unner en anner Boom stahn kunn, wenn de erste dörnatt is.“ „Ik verstah di ja,“ see Adell. „Bruukst neet to krakeelen. Wenn uns Sünn leeg is, dann sünd de anner Steerns ok weg.“ „Blixems, dat sünd se dann,“ brummel Lupov. „Dat harr al sien Anfang in de kosmische Urexplosion, wat ok immer dat was, and all dat hett en Eend wenn de ganze Steerns leeg sünd. En paar sünd ehrder leeg as annern. Hell, de Riesen hollen kien hunnert Millionen Jahr vör. De Sünn översteiht teihn Milliarden Jahr un de Dwargen hunnert Milliarden all in’t all. Man nehmen wi een Trillionen Jahr, dann is d’ all duster. Entropie mutt bit to d’ Maximum anstiegen.“ „Ik weet all over Entropie,“ see Adell, de sük nix naseggen laten wull. „Een Schiet weest du.“ „Ik weet sovöl as du.“ „Denn weetst du, dat all ’nmaal leeg wesen mutt.“ „Well seggt, dat dat neet so is?“ „Du, du Töffel. Du seest, dat wi de ganze Energie harren, för immer. Du seest ’för immer’.“

3

Nu was dat Adells Part tegentokrabben. „Villicht könen wi ’nmaal Saken weer upbauen,“ see he. „Noit neet.“ „Waarum neet? Eens Daags?“ „Noit.“ „Fraag Multivac." „Du fraagst Multivac. Traust di ja doch neet. Fiev Dollars seggen dat geiht neet." Adell was jüst duun genoog dat to proberen, even nöchtern genoog de nödigen Symbole un Operationen in en Fraag to faten, de man in Worden villicht so oversetten kunn: Is de Minksheid ’nmaal in de Laag, sünner de Netto-Upwand an Energie de Sünn weer hör vull jung Kraft to geven, sogaar wenn se van ollers her stürven is? Of villicht kunn man dat ok lichter so utdrücken: Wo kann een de Netto-Maat an Entropie in d’ Universum herunnersetten? Multivac wurr still. De langsaam blinkenden Lüchten gungen ut, de Luuden van de klickenden Relais eenden. Denn, nett as de bang Bedeners föhlten, dat se hör Puust neet longer anhollen kunnen, kweem tomaal Leven in de Feernschriever, de an disse Deel van Multivav ansloten was. Fiev Worden kwemen rut: UNGENÖGEND DATEN FÖR SINNIG ANTWOORD. „Kien Wedd,“ flüster Lupov. Se büxten ut. Anner Mörgen, de twee, liedend an Koppien un wullen Mund, harren de Saak vergeten.

4

Jerrodd, Jerrodine un Jerrodette I un II keken to, wo sük dat Bild stiev vull mit Steerns in de Sichtschiev veränner, as de Reis dör de Hyperruum in Nulltied to en Eend kweem. Tomaal week de Wulk van Steerns de Heerskupp van en hell Schiev, de in d’ Zentrum van de Sichtschiev kweem. „Dat is X-23,“ see Jerrodd fast. Sien smaal Hannen weren stiev achter sien Rügg un sien Enkels wassen witt. De lüttje Jerrodettes, beid Wichters, harren för dat eerste Maal en Reis dör de Hyperruum beleevt un wassen een bietje schüchtern dör den neei Unnerfinnen. Se verkniepden sük hör Guffeln, juchtern um hör Moder herum un krakeelten, „Wi sünd bi X-23 anlangt – wi sünd bi X-23 anlangt – wi sünd –“ „Weest still, Kinners.“ see Jerrodine scharp. „Büst du di seker, Jerrod?“ „Wat sall ik denn anners wesen as seker?“ froog Jerrod un keek de Wulst ut Metall nett unner d’ Böhn an. De Wulst leep dör de gesamte Ruum un verswinn up beid Sieden dör de Müür. He was nett so lang as dat Schipp. Jerrod wüss bald nix över de dicke Metallstaav, man blot, dat he Microvac heten dee un dat een Fragen stellen kunn, wenn een dat wull. Dat wenn een dat neet dee, he immer noch sien Upgaav dat Schipp an een vörbestimmt Position to bringen, de Energie van de verscheden subgalaktischen Stationen uptonehmen un de Sprungen dör de Hyperruum to bereken harr. Jerrod un sien Familie mussen blot wachten un in de mackelk Ruums leven. Well harr Jerrod vertellt, dat dat „ac“ an d’ Eend van „Microvac“ för „Automatischen Computer“ stuun, man he was all daarbi dat to vergeten. Jerrodines Oogen wassen natt as see up de Sichtschiev keek. „Ik weet ok nich. Ik finn dat arig de Eerd to verlaten.“ „Waarum?“ wull Jerrodd weten. „Wi harren nix daar. Wi kriegen d’ all up X-23. Du büst dann neet alleen. Du bruukst kien Pionier wesen. Daar sünd al over een Million Lüü up de Planet. Jasses, uns Kindskinners mutten sük na neje Planeten umkieken, umdat X23 denn full is.“ Denn, na een Paus, „Ik vertell di, so as de Minksen sük vermehren, is dat man en Glück, dat de Computers dat interstellare Reisen löst hebben.“ „Ik weet, ik weet,“ see Jerrodine elennig. 5

Jerrodette I see flink, „Uns Microvac is de best Microvac in de Wereld.“ „Ik glööv ok,“ see Jerrodd un striekel hör Haar. ’t was en good Geföhl en egen Microvac to hebben un Jerrod was blied Deel van disse Generation un kien anner to wesen. In d’ Jugend van sien Vader, de eenzigen Computers wassen so groot, dat se mehr as hunnert Quadratkilometers an Bott bruken deen. Eelk Planet harr een. Planeterische ACs heten se. Over dusend Jahr sünd se immer groter worren bit dat de Verfienerung up eenmaal kweem. Ut Transistoren worren Molekularröhren so dat ok de grootste AC halv sovöl Bott as een Ruumschipp bruken dee. Jerrodd föhl sük good, as dat immer was, wenn he doch, dat sien egen Microvac völ komplizeerter as de old un primitiv Multivac weer, de för d’ eerst Maal de Sünn tähmt harr, un haast so komplizeert as de Planeterische AC up de Eer (de grootste), de dat Problem mit de interstellare Reisen löst un so de Fahrten na de Steerns mögelk maakt hett. „Sovöl Steerns, sovöl Planeten,“ süchtde Jerrodine, mit hör egen Gedanken befaten. „Ik glöv, Familien gahn immer na neje Planeten, so as wi dat nu maken.“ „Neet för immer,“ see Jerrod mit een Smüsterlachen. „Dat hollt up eens Daags, man neet in en Milliarde Jahr. Völ Milliarden. Ok de Steerns lopen leeg, weest du. Entropie mutt wassen.“ „Wat is Entropie, Vader?“ gilpde Jerrodette II. „Entropie, mien Deern, is blot en Woord, dat dat Maat för dat leeglopen van d’ Universum beschrievt. All lopt leeg, musst du weten, nett as dien lüttje Roboter, erinnerst du di?“ „Könen wi neet en neej Batterie rienpacken, nett as bi mien Roboter?“ „De Steerns sünd de Batterien, Leev. Wenn de up sünd, dann gifft dat kien Batterien mehr.“ Jerrodette I fung an to brullen. „Maak, dat de Steerns neet leeg lopen, Vader.“ „Nu kiek, wat du maakt hest,“ flüster Jerrodine düll. „Wo kunn ik denn weten, dat her dat bang maakt?“ flüster Jerrodd torügg. „Fraag de Microvac,“ jauel Jerrodette I. „Fraag hüm, wo een de Steerns weer anmaken kann.“ 6

„Man to,“ see Jerrodine. „Dat mag se woll bedahren.“ (Jerrodette II fung ok an to blarren.) Jerrodd tuckde mit sien Schuller. „All good, mien Söten. Ik fraag Microvac. Maakt jo man kien Sörgen, he seggt uns dat.“ He froog Microvac un see flink d’r to, „Druck de Antwoord.“ Jerrodd nohm de Striep Cellufilm un see good geluunt, „Nu kiek, de Microvac seggt, he kümmert sük, wenn de Tied kummt, ji mutten jo kien Sörgen maken.“ Jerrodine see, „Un nu, Kinner, is d’ Tied för d’ Bedd. We sünd bold in uns neej Tohuus.“ Jerrodd leesde de Woorden on de Cellufilm noch eenmaal ehrdat he dat verneelen dee: UNGENÖGEND DATEN FÖR SINNIG ANTWOORD. He tuckde mit sien Schuller und keek an de Sichtschiev. X-23 was nahbi.

7

VJ-23X van Lameth staarde in de swarte Deepden van de dreedimensional lüttje Kaart van d’ Galaxis un see, „Sünd wi denn dörnanner, wunner ik mi, dat wi uns sükse Sörgen over disse Saak maken?“ MQ-17J of Nicron schüddel sien Kopp. „Ik glööv neet. Du weetst, de Galaxis is vull in fiev Jahr, wenn de Minsken sük in disse Gauigheid wieder verbreden.“ Beid keken ut as of se Anfang twintig wassen, beid grot un van makellos Gestalt. „Doch,“ see VJ-23X, „ik wull nu kien pessimistischen Bericht an de Galaktische Raad ofgeven. „Ik dee kien anner Bericht ofgeven. Rökel de een bietje up. Wi mutten de uprökeln.“ VJ-23X süchtde. „Ruum is sünner Eend. Een hunnert Milliarden Galaxien sünd daar to nehmen. Mehr.“ „Een hunnert Milliarden sünd neet sünner Eend un dat word immer minner mit de Tied. Denk nah! Vör twintig dusend Jahr hett de Minskheid vör d’ eerste Maal dat Problem de Energie van de Steerns to bruken löst, un en paar Jahrhunnerten later dat Problem mit de interstellare Fahrten. Dat düür een Million Jahr een lüttje Wereld vull to maken un nu blot fivthein dusend Jahr de Rest van de Galaxis vull to maken. Nu verdübbeln sük de Minsken all thein Jahr...“ VJ-23X hull up. „Dat hebben wi de Unsterblichkeit to verdanken.“ „Nu good. Dat gifft Unsterblichkeit un wi mutten dat mit inreken. Ik mutt togeven, dat het neet blot sien goode Sieden, disse Unsterblichkeit. De Galaktische AC hett en Bült Probleme vör uns löst, man as he dat Problem mit dat Oller un de Dood angahn is, hett he ok en Bült Lösen versmeten.“ „Man ik nehm an, du wullst dat Leven noch neet togeven?“ „Gaar neet,“ see MQ-17J flink un worr en bietje stiller, „Neet nu. Ik bün noch neet old genoog. Wo old büst du?“ „Tweehunnertdreeuntwintig. Un du?“ „Ik bün noch unner tweehunnert. – Man nu torügg. Minksheid verdübbelt sük eelk thein Jahr. Wenn disse Galaxis vull is, dann is en anner ok in thein Jahr vull. Thein Jahr later hebben wi twee mehr vull. Noch thein Jahr later, sünd dat veer. In hunnert Jahr habben wi dann een dusend Galaxien vull makt. In dusend Jahr, een Million Galaxien. In thein dusend Jahr, dat gesamte bekannte Universum. Un denn?“ 8

VJ-23X see, „En anner problem is noch dat mit de Transport. Ik fraag mi, wovöl Sünnenkrafteenheiden wi bruken, um de ganze Lüü van een in de anner Galaxis to kriegen.“ „En good Bedenksel. Nu al bruukt de Minskheid twee Sünnenkrafteenheiden in een Jahr.“ „Dat meest word verkleit. Uns Galaxis allennig gifft een dusend Sünnenkrafteinheiten in een Jahr of un wi verbruken blot twee.“ „Good, man sülvst wenn wi hunnert percent upbruken deen, wi schuven dat eend blot rut. Dat wat wi an Energie bruken, wasst man noch en Bült flinker as uns Bevölkerung an. Ehrdat wi kien Galaxien mehr hebben, hebben wi neet mehr genoog Energie. En good Bedenksel. En heel good Bedenksel.“ „Wi mutten blot neje Steerns ut dat interstellare Gas maken.“ „Of ut Warmte, de sük al verdeelt hett?“ froog MQ-17J spöttisch. „Villicht gifft dat een Mögelkeit de Entropie umtokehren. Wi mutten de Galaktische AC fragen.“ VJ-23X nohm dat neet eernst man MQ-17J truck sien AC-Kontakt ut sien Büs un leegde ’t up d’ Tafel. „Ik hebb bold Lüst d’rto,“ see he. „Dat is een Saak an de de Minskheid eens Daag to knabbern hett.“ He keek sien lüttje AC-Kontakt bedröövt an. ’t was man blot fiev Kubikzentimeter grot un allennig kunn dat Ding neet völ, aver ’t was dör d’ Hyperruum verbunnen mit de grote Galaktische AC, de de heele Minskheid deende. MQ-17J sweeg un wunner sük, of he in sien unsterblich Leven de Galaktische AC eenmaal sehen kunn. ’t was een lüttje Wereld för sük, en Spinnweev van Kraftstrahlen, de de Materie hollen deen, in de Wellen van Submesonen de Platz van de ollen, traagen Molekularröhren innohmen harren. Wenn ok de Galaktische AC disse neje Arbeidswies harr, so maat he immer noch vulle dreehunnert Meter. Mit eenmaal froog MQ-17J sien AC-Kontakt, „Kann de Entropie umkehrt worden?“ VJ-23X keek verfehrt un see upmaal, „Oh, nu hör, ik wull neet, dat du dat würkelk fraagst.“ „Waarum neet?“ „Wi beid weten, dat Entropie neet umkehrt worden kann. Du kannst kien Rook un Ask weer to een Boom umwanneln.“ „Hebben ji Bomen up jo Wereld?“ froog MQ-17J. 9

De Luud van de Galaktische AC verfehr de beid in Stillde. Sien Stimm, fien un mooi, kweem ut de lüttje AC-Kontakt up de Schrievdisk. He see: DAAR SÜND UNGENÖGEND DATEN FÖR EN SINNIG ANTWOORD. VJ-23X see, „Kiek!" Daaruphen gungen de beid Mannlü weer an de Fraag van de Bericht, de se an de Galaktische Raad ofgeven mussen.

10

Zee Prime sien Geest umfaat de neej Galaxis mit minn Interesse för de Steerndwirrels sünner Tahl de se bestreien deen. He harr disse een noch noit seen. Wöör he ’nmaal all sehn hebben? Sovöl daarvan, eelk mit sien egen Ladung Minskheid. – Man en Ladung, de bolt kien Gewicht harr. Mehr un mehr truff man de Kern van de Minskheit hier in d’ Ruum. Geests, kien Lieven! De unsterblichen Lieven bleven torügg up de Planeten, van een Ewigheid to d’ anner. Mitunner stunnen en paar up man dat worr immer minner. Minn neje Minksen kehmen in d’ Daarwesen um dat unbegriepelk grote Gewimmel bitotreden, man wat mook dat ok? D’r was minn Bott in d’ Universum för neje Minsken. Zee Prime wook up van sien Drömerei as he fien Rank van en anner Geest spören dee. „Ik bün Zee Prime,“ see Zee Prime. „Un du?“ „Ik bün Dee Sub Wun. Dien Galaxis?“ „Wi nennen hör blot Galaxis. Un du?“ „Wi nennen uns ok so. All Minsken nennen hör Galaxis hör Galaxis un nix mehr as dat. Waarum neet?“ „Wahr. All Galaxien sünd gliek.“ „Neet all Galaxien. Ut en bestimmt Galaxis mutt de Rasse van de Minsk herkummen. Dat maakt ’t anners.“ Zee Prime see, „Ut welke?“ „Weet ik neet. De Universal AC sull dat weten.“ „Wullen wi hüm fragen? Ik bün neeisgierig.“ Zee Primes Wahrnehmung wurr so grot bit dat sülvst de Galaxien schrumpden un se blot noch as los verstreit Stoff up en völ groteren Achtergrund to erkennen wassen. So völ hunnert Milliarden daarvan, all mit hör unsterblichen Kreatüren, all draagden hör Fracht an Geests, de freei dör de Ruum dreven. Man blot een daarvan was eenmalig, umdat se de eerste Galaxis van de Minsken was. Een harr, in hör unwiss Vergangenheid, en Tied hat, wenn se de eenzige Galaxie was, de van de Minsken besiedelt was. Zee Prime worr neeisgierig, as he de Galaxie see, un reep: „Universal AC! Ut welker Galaxie kummen den Minsken?“ De Universal AC hör dat, för dat up eelk Wereld un dör de Ruum, he sien Empfängers harr, un eelk Empfänger föhr dör de Hyperruum nah en frömd Stee, warr de Universal AC sük torüggtrucken harr. 11

Zee Prime kenn blot een Minsk, de allmaal föhlt harr, warr de Universal AC sük verstoppt harr. He vertell blot van een gleiende Kugel, de blot een halv Meter maten dee. „Man wo kann dat all van de Universal AC wesen?“ harr Zee Prime fraagt. „Dat meest daarvan,“ was de Antwoord, „is in de Hyperruum. In welker Förm kann ok mi blot vörstellen.“ Nüms kunn dat, för de Dagen all lang vörbi wassen, wüss Zee Prime, as de Minsk noch an de Konstruktion van en Universal AC bedeeligt was. Eelk Universal AC entwickel un konstruer sien Nafolger. Eelk sammel in de Millionen Jahren van sien Daarwesen de nödigen Daten, um en beter un komplizeerter Nafolger to bauen, de ok sien Vörraad an Daten un sien Egenheiden bekeem. De Universal AC unnerbreek Zee Prime in sien Gedanken, neet mit Woorden, man mit Geleid. De Geest van Zee Prime worr in dat schummerige Meer van Galaxien föhrt un en daarvan vergröter sük so, dat de Steerns to erkennen wassen. Een Gedanke kweem, unennelk feern, man unennelk klaar. „DAT IS DE EERSTE GALAXIS VAN DE MINSKHEID.“ Man dat weer de sülvige uplesd, de sülvige as all annern, un Zee Prime stickde sien Daalslag. Dee Sub Wun, de sien Geest de anner geleid harr, se upmaal, „Un is een van disse Steerns de eerste Steern van de Minksheid?“ De Universal AC see, „DE EERSTE STEERN VAN DE MINSKHEID WORR TO EN NOVA. ’T IS EN WITT DWARG.“ „Sünd Minsken daarbi stürven?“ froog Zee Prime, verfehrt un sünner nahtodenken. De Universal AC see, „EN NEJE WERELD, AS IN EN SÜKSE FALL, IS BAUT WORDEN FÖR DE LIEVEN.“ „Ja, natürelk,“ see Zee Prime, man en bannig Geföhl van Verlüs overkweem hüm. Sien Geest leet de eerste Galaxie van de Minskheid los un leet hör in de verswiemelt Punkten verswinnen. He wull hör noit mehr sehn. Dee Sub Wun see, „Wat is los?“ „De Steerns starven. De eerste Steern is dood.“ „Se mutten starven. Waarum neet?“ „Man wenn all de Energie weg is, mutten uns Lieven starven, un du un ik ok.“ 12

„Dat düürt Milliarden Jahren.“ „Ik will neet, dat dat passeert, ok neet nah Milliarden Jahren. Universal AC! Wo könen de Steerns van d’ Starven uphollen worden?“ Dee Sub Wun see vergnögt, „Du fraagst, wo de Richtung van de Entropy umkehrt worden kann.“ Un de Universal AC antwoord: „BIT NU UNGENÖGEND DATEN FÖR EN SINNIG ANTWOORD.“ De Gedanken van Zee Prime flüchtden torügg nah sien egen Galaxie. He verklei kien Gedanke mehr an Dee Sub Wun, de sien Liev villicht in en Galaxie een Billionen Lüchtjahr wied weg leeg, of up en Steern tegen de Liev van Zee Prime. ’t was nettgliek. Bedrövt fung Zee Prime an interstellar Wasserstoff to söken mit de he sien egen lüttje Steern bauen wull. Wenn de Steerns ok eens Daags starven mussen, so kunnen nu noch en paar baut worden.

13

Minsk bekeek sük un sotoseggen, Minsk, geestelk, was een. He bestunn ut Billionen, Billionen, Billionen van Lieven sünner Oller, eelk an sien Platz, eelk rüstend still un unverneelbar, eelk umsörgt van vullkomen Automaten, nettso unverneelbar, as de Geests van de ganze Lieven ut egen Stücken miteinanner versmulten, neet utnanner to hollen. Minsk see, „Dat Universum starvt." Minsk keek sük de verdunkelnden Galaxien an. De Riesen, de Verkleier, wassen al lang verswunnen, in de dunkelste van de dunkelste Vergangenheid. Bolt all Steerns wassen witt Dwargen, swinnend to d’ Eend. Neje Steerns wassen ut de Stoff tüsken de Steerns baut worden, wat van natürelk Prozessen, wat van de Minsk sülvst, un de swinnen ok. Witt Dwargen kunnen noch inanner barsten laten worden un van de gewaltigen Kräfte, de daarbi entstunnen, kunnen neje Steerns baut worden, man blot een Steern für eelk dusend witt Dwargen, un de kemen ok to en Eend. Minsk see, „Föhrt van de Kosmische AC, de Energie, sühnig huushollend, de noch overbleben is in d’ Universum langt för Milliarden Jahren.“ „Man ok so,“ see Minsk, „uplesd is dat Eend in Sicht. So good ok mit de Energie umgangen word, wo se ok reckt word, de Energie, de maal verbruukt is, is weg un kann neet torüggbrocht worden. De Entropie mutt immer mehr bit to d’ Maximum anstiegen.“ Minsk see, „Kann Entropie neet umkehrt worden? Laat uns de Kosmische AC fragen.“ De Kosmische AC umfaat de Minsken man neet in d’ Ruum. Neet een Deel daarvan was in d’ Ruum. ’t was in d’ Hyperruum un bestunn ut wat dat neet Materie un ok neet Energie was. De Fraag na de Grött un Natur van de Kosmische AC harr na de Begrepen, de de Minsk verstahn kunn, kien Sinn mehr. „Kosmischer AC,“ see Minsk, „Wo kann de Entropie umkehrt worden?“ De Kosmische AC see, „BIT NU UNGENÖGEND DATEN FÖR EN SINNIG ANTWOORD.“ Minsk see, „Sammel Daten bito.“ De Kosmische AC see, „DAT MAAK IK. DAT HEBB IK FÖR EN HUNNERT MILLIARDEN JAHREN MAKT. MIEN VÖRGÄNGERS UN IK HEB14

BEN DISSE FRAAG AL MENNIGMAAL HÖRT. ALL DE DATEN, DE IK HEBB, SÜND TO MINN.“ „Is daar maal en Tied,“ see Minsk, „wenn genögend Daten daar sünd of is dat Problem in eelk Fall neet lösbar?“ De Kosmische AC see, „KIEN PROBLEM IS UNLÖSBAR IN EELK FALL.“ Minsk see, „Wennehr hest du genögend Daten, um de Fraag to beantwoorden?“ De Kosmische AC see, „BIT NU UNGENÖGEND DATEN FÖR EN SINNIG ANTWOORD.“ „Arbeidst du an de Fraag wieder?“ fraag de Minsk. De Kosmische AC see, „MAAK IK.“ Minsk see, „Denn wachten wi.“

15

De Steerns un Galaxien starven un gungen ut, un de Ruum worr swat na thein Billionen Jahren van Vergahn. En na d’ anner versmult de Minsk mit de AC, eelk Liev verlees sien geestelk Identität man so dat dat kien Verlös man en Gewinn was. De lesde Geest van de Minskheid mook en Paus ehrdat he versmult un bekeek en Ruum, in de nix as de Resten van een lesde dunkel Steern un unbegriepelk fien Materie wassen, de heel tofällig dör de lesde Zuckungen van Warmte, de sük asymptotisch de absolute Nullpunkt annäher, bewegt worr. Minsk see, „AC, is dat dat Eend? Kann disse Chaos neet noch eenmal in en Universum umkehrt worden? Kann dat neet maakt worden?“ AC see, „BIT NU UNGENÖGEND DATEN FÖR EN SINNIG ANTWOORD.“ De lesde Geest van de Minskheid versmult un blot AC existeer – un dat in d’ Hyperruum. Materie un Energie harren hör Eend funnen un daarmit Ruum un Tied. Ok AC existeer blot noch, um de lesd Fraag, de he noit beantwoord harr, de de halvbedrunken Computerbedener thein Billionen Jahr tovör en Computer stellt harr, de vergleken mi d’ AC, völ minner as en Minsk was, vergleken mit d’ Minskheid. All anner Fragen wassen beantwoord worden, un bit disse lesde Fraag neet beantwoord was, kunn AC sien Verstand neet lotlaten. All sammelt Daten kemen to en Eend. D’r was nix mehr to sammeln. Man all sammelt Daten mussen noch in all mögelk Kombinationen tosamen brocht worden. Daarmit vergung en tiedlos Spann. Un dat kweem so, dat AC lehr, wo de Entropy umtokehren was. Man daar was kien Minsk mehr, de AC de Antwoord up de lesde Fraag harr geven kunnt. De Antwoord – in en Bispill – würr ok dat lösen. För noch en tiedlos Spann, AC överleeg sük wo dat an’d besten to maken weer. AC plaan dat Programm akkraat. De Verstand van AC umfaat all wat eenmaal en Universum was un brödd over dat wat nu Chaos was. Stapp för Stapp, ’t mutt d’ makt worden. Un AC see, „NU WORD DAT LUCHT!“ Un daar was Lucht – 16