De Kraan van de Grebbelinie Opwaarderen van de omgeving rond de Grebbesluis
De ‘zoekgeraakte’ kazemat bij de Grebbesluis in de gemeente Rhenen is
Aanleiding 3
nog niet terecht. Leden van stichting De Greb deden onlangs proefbo-
Wat is de ‘Kraan’ van de Grebbelinie nu? 7
jaar geleden onder de grond gestopt toen het waterschap bezig was
Voorstellen 11
kazemat van het bijzondere type P10 toen in puin is geslagen. Stichting De
1 Reconstructie N225
13
Greb houdt echter moed dat de kazemat bewaard is gebleven en straks
2 Beeldentaal van onze tijd
17
bron: De Grebbebode mei 2008
3 Kunstobject ter plaatse van de
ringen om het betonnen verdedigingswerk terug te vinden. Deze is dertig met werkzaamheden aan de Grebbesluis. Er gaan ook verhalen dat de
weer te bewonderen is langs de Grebbelinie.
Grebbesluis
23
4 Uitzichtbalkon
35
5 Balkenloods
57
6 Verbeelding van de stoplijn
63
Aanleiding Voor de Grebbelinie is in 2006 een Gebiedsvisie Grebbelinie ontwikkeld. De gebiedsvisie ‘De Grebbelinie boven water!’ geeft gaan hoe de cultuurhistorische structuur van de Grebbelinie weer glans krijgt, beter beleefbaar en herkenbaar kan worden gemaakt. In deze visie zijn verschillende sleutelprojecten omschreven. Sleutelproject 2, het gebied rond de inundatiesluis aan de voet van de Grebbeberg, wordt in de tijd naar voren getrokken, omdat de N225 die erover heen loopt, wordt heringericht. De herinrichting van de N225 is enerzijds ingegeven vanuit verkeerskundige eisen; • het realiseren van een oversteek voor fietsers en voetgangers; • het verbeteren van de verkeersveiligheid; • verbeteren van parkeerfaciliteiten. Maar tegelijkertijd biedt dit kansen voor de invulling van sleutelproject 2; opnieuw betekenis geven aan ‘de Kraan van de Grebbelinie’. In dit boekje doen we zes voorstellen waarin het zichtbaar en beleefbaar maken van de Grebbelinie en de herinrichting van de N225 gezamenlijk een plek krijgen. zicht op hoornwerk en de Blauwe Kamer 3
Sleutelproject 2: ‘de Kraan van de Grebbelinie’ De Gebiedsvisie Grebbelinie is opgedeeld in verschillende sleutelprojecten. Eén daarvan is sleutelproject 2; ‘de Kraan van de Grebbelinie’, waar met het openen van een sluis de Grebbelinie vol water gezet kon worden. Die sluis is er niet meer, wat rest is het hoornwerk, inundatiekanalen en een balkenloods. Doel van sleutelproject 2 is: • smoel geven aan de ‘Kraan’ • ontwikkeling van een netwerk van bezoekersknooppunten • mensen laten leren over de Grebbelinie
polder landschap grebbeberg
blauwe kamer
samenkomst van drie landschapstypes 4
hoornwerk inundatiekanaal Grebbesluis; ‘de Kraan’
5
Wat is de ‘Kraan’ van de Grebbelinie nu? De N225 ter hoogte van de Grebbesluis heeft meerdere functies;
6
het verleden in beeld
7
Een knooppunt van wandel- en fietsroutes verzamelpunt van borden
Een waterkundig kunstwerk
stuw tussen het Grebbekanaal en de Neder Rijn
Een belangrijke verkeersader de N225
Een plek met geschiedenis
inval van de Fransen, de slag om de Grebbeberg
Een startpunt voor recreatie
De Grebbesluis is aantrekkelijk om één van de fiets- en wandelroutes te beginnen. 8
9
R8
3,2
4
3
4
3,2
2,5
2,1
6,4
5
6
2,8
2,5
Voorstellen
hart R 99
m.u.v. aanwonende
1
Prof iel is opgebouwd uit cirkelbogen
2
De ‘moeder’-vorm
parkeren
Reconstructie N225als Dient
basisvorm voor (toekomstige) objecten.
ontwerp herinrichting maart 2009
haaks
nstwerk
3
In dit boekje komen de volgende inrichtingsvoorstellen beknopt aanbod:
situatietekening/bovenaanzicht
24-3-2009
1:500
1 Reconstructie N225 2 Beeldtaal van onze tijd voor de linie 3 Kunstobject ter plaatse van de Grebbesluis 4 Uitzichtbalkon 5 Mogelijke invulling van de balkenloods 6 Verbeelding van de ‘stoplijnen’
4
de mens achter het “leed” van 1940
10
5
6
symbool voor stoplijn?
11
1 Reconstructie N225 Het verbeteren van de verkeersveiligheid en parkeren en het markeren van de Grebbesluis. Maak een heldere voetgangers- en fietsersoversteek, verbeter de verkeersveiligheid, realiseer meer parkeerplaatsen en maak de ‘Kraan van de Grebbelinie’ weer zichtbaar aan de weg.
huidige verkeerssituatie 12
13
huidige situatie
Voorstel herinrichting R8
2,5
3,2
4
3
4
Ruimte voor een object
5
6
Geen veilige oversteek
oversteek voor voetgangers en fietsers
2,8
Weinig ruimte voor een object
3,2
2,5
2,1
6, 4
hart R 99
m.u.v. aanwonende
Prof iel is opgebouwd uit cirkelbogen
Weinig parkeergelegenheid
22 parkeerplaatsen gelijkgrondse grasberm voetpad / parkeren f ietspad rijweg parkeren haaks locatie kunstwerk
belangrijkste onderdelen van de probleemstelling Huidige situatie
Verbetering oversteekbaarheid, meer parkeergelegenheid en ruimte Voorstel inrichting voor een kunstobject wat herinnert aan de Grebbesluis.
verbetering oversteekbaarheid, meer parkeergelegenheid en ruimte voor kunstobject
14
15
2 Beeldentaal van onze tijd Iedere periode van de Grebbelinie heeft zijn eigentijdse toevoeging, zo ook onze tijd. Kies voor één heldere vormentaal, en maak zo de Grebbelinie herkenbaar.
16
vormen die men aantreft op de Grebbelinie
17
De ‘moeder’-vorm als basis voor de toekomst
De ‘moeder’-vorm
De ‘moeder’-vorm
Alle vormen mogen, als het maar uit de schil van de moederDient als basisvorm voor (toekomstige) objecten. vorm komt.
Dient als basisvorm voor (toekomstige) objecten.
De ‘moeder’vorm, afgeleid van de meest voorkomende vorm in de Grebbelinie vormt de basis voor de vormentaal. Zitobjecten en informatieborden vinden hun afgeleide in de moedervorm.
Objecten zijn allen verschillend en toch familie van elkaar. 18
Familie van objecten
19
Mogelijke vormen
Voorbeelden van verschillende informatiestaanders, zuilen en borden gebaseerd op de ‘moeder’vorm.
Een herkenbaar Grebbelinieobject uit de moedervorm kan functioneren als informatiedrager; verschillende informatieborden kunnen als parasieten worden bevestigd om zo wildgroei aan palen en borden te voorkomen. 20
21
3 Kunstobject ter plaatse van de Grebbesluis Markering van de ‘Kraan’ van de Grebbelinie Met de sluizen aan de voet van de Grebbeberg kon de hele linie onder water gezet worden. Deze “Kraan” was daarmee het belangrijkste onderdeel van de Grebbelinie. De sluis wordt weer zichtbaar gemaakt in de vorm van een kunstobject.
22
voorbeelden van vertschillende kunstobjecten
23
Randvoorwaarden aan markering • De vormentaal is een abstracte verwijzing naar de Grebbesluis en gebaseerd op de ‘moeder’vorm. • Het object is duurzaam: zonder onderhoud moet het object de tand des tijds overleven. • Het toegepaste materiaal ‘verouderd’: de tijd heeft zichtbaar invloed zonder dat verval intreed. • Het object is een voorbeeld van de productietechniek van onze tijd. Op deze manier voegen we onze tijd toe aan de geschiedenis van de Grebbelinie.
Materiaalvoorstel Cortenstaal krijgt door verwering een roodbruine oxidehuid wat het onderliggende materiaal beschermd. Door deze natuurlijk verwering harmonieert het beeld in haar omgeving. Met lasertechnieken kunnen teksten en tekens uit het Cortenstaal worden uitgesneden. 24
RVS heeft een hoge corrosiebestendigheid. Hierdoor zal een beeld van RVS altijd een contrast vormen met haar omgeving. Met lasertechnieken kunnen teksten en tekens uit het RVS worden uitgesneden. 25
6, 4
66, , 44
Locatie, vorm en positionering van de kunstobjecten
m.u.v. aanwonende
gelijkgrondse grasberm gelijkgrondse gelijkgrondse grasberm grasberm voetpad / parkeren voetpad voetpad // parkeren parkeren f ietspad
ff ieietspad tspad
rijweg
rijweg rijweg
parkeren haaks parkeren parkeren haaks haaks locatie kunstwerk locatie locatie kunstwerk kunstwerk
2 2,,1 1
6 6 5 5
5
6
2, 8
2 2,,8 8 2 2,,5 5
2, 5
3, 2
3, 3 ,2 2
4 4
4
3 3
3
4 4
4
3, 2
3, 3 ,2 2 2 2,,5 5
2, 5
2, 1
Positie, Positie, vormen vormen en locatie en locatie objecten objectenPositionering Locatie Vorm
m.u.v. m.u.v. aanwonende aanwonende
hart R 99
hart hart RR99 99
Prof iel is opgebouwd uit cirkelbogen
Prof Profieiel l isisopgebouwd opgebouwd uit uit cirkelbogen cirkelbogen
De vorm De vanvorm de objecten van de objecten is is positie ObjectenObjecten markerenmarkeren de plek de plek De Deten positie opzichte ten opzichte van van geïnspireerd geïnspireerd op de het opkunstobjecten de in hetelkaar is zo waar ooitwaar de Grebbesluis ooit de Grebbesluis zich zich elkaar is zotengekozen dat er dat De kunstobjecten markeren de De vorm vaninde Degekozen positie opzichte van er elplek waaren ooit de Grebbesluis is geïnspireerd op de in het tussen detussen kaar is zo dat er tussen verleden verleden aanwezige aanwezige bevond bevond verbijzonderen en verbijzonderen beelden degekozen door beelden een door een zich bevond en verbijzonderen verleden aanwezige sluisdeuren de objecten door een spannensluisdeuren en de en de daarmee daarmee deze locatie. deze locatie. sluisdeuren spannende spannende doorkijk ontstaat doorkijk ontstaat daarmee deze locatie. en de karakteristieke vormentaal de doorkijk ontstaat watde de relakarakteristieke karakteristieke vormentaal vormentaal van van wat de relatie wat de tussen relatie detussen Door aanDoor weerszijde aan weerszijde van de van de Door aan weerszijde van de van de kazematten. tie tussen de objecten, rivier enhet de kazematten. de kazematten. objecten objecten en het deen rivier het en de het rivier en N225 een N225 object een te object plaatsen te plaatsen N225 een object te plaatsen, De lichte scheefstand (verzakhet inundatiegebied versterkt. gebied versterkt. gebied versterkt. De lichte De scheefstaand lichte scheefstaand inundatieinundatie wordt er wordt een relatie er een gelegd relatie gelegd wordt er een relatie gelegd tus-
king) is een verwijzing naar het
(verzakking) is een verwijzing is een verwijzing tussen tussen inundatiekanaal het inundatiekanaal en (verzakking) sen het het inundatiekanaal en de en verleden. naar het verleden. naar het verleden. de Rijn. de Rijn. Rijn.
26
27
Conceptontwerp kunstobject
Een conceptontwerp; abstracte verbeelding (icoon) van de sluisdeuren fotomontage kunstobject 28
29
Afmetingen van het object
Mogelijke afmetingen van het kunstobject
Afmetingen van het object
Maatstudie S afmetingen vlak: 5 x 5 meter
Maatstudie S afmetingen vlak: 5 x 5 meter
Afmetingen van het object
Maatstudie M afmetingen vlak: 6,5 x 6,5 meter
Maatstudie L afmetingen vlak: 6,5 x 6,5 meter
30
Maatstudie L afmetingen vlak: 8 x 8 meter
31
fotomontage N225 met kunstobject 32
33
4 Uitzichtbalkon als • rustplaats • plek voor educatie en uitleg over de Grebbelinie en Blauwe Kamer • uitkijkplek Een uitzichtbalkon langs de N225 gekoppeld aan het huidige dek van de stuw verleidt voorbijgangers en recreanten de Grebbelinie te ervaren.
uitzichtbalkon met op de achtergrond het hoornwerk en de Blauwe Kamer 34
35
huidige situatie van de stuw;
een betondek met een drietal installatiekasten en een aantal luiken
naar de onderliggende mechaniek
36
37
de locatie van het uitzichtbalkon en huidige stuw uitzicht vanaf de stuw op de Blauwe Kamer
38
39
a Gebruik van het huidige dek
b Integratie van het huidige dek
Drie concepten voor het uitzichtbalkon a Gebruik het aanwezige dek van de stuw, bekleed deze met plankieren en voorzie deze van luiken om de installatie bereikbaar te houden. b Integreer het dek van de stuw en laat het als een bijzonder object fungeren. c Voeg het uitzichtbalkon als een los object toe en ga geen relatie aan met het dek van de stuw.
Drie functies • Het balkon geeft een fantastisch uitzicht over de Blauwe Kamer en het hoornwerk. • Het balkon op de locatie van ‘de Kraan’ ligt gunstig als tussenstop voor verschillende fiets- en wandelroutes. • Over deze plek is veel te vertellen en te onderwijzen. Informatie integreren in het uitzichtbalkon ligt voor de hand.
c Autonoom van het huidige dek 40
41
4 3, 2
a Gebruik huidig dek
5
6
2, 8
2, 5
Het huidige dek met installaties wordt ingepakt met plankieren.
m.u.v. aanwonende
Het plankieren dek moet worden voorzien van luiken en deuren om de bereikbaarheid van de stuw en bijbehorende installaties bereikbaar te houden. De bestaande installatiekasten worden ‘ingepakt’.
gelijkgrondse grasberm 42
voetpad / parkeren
43
44
fotomontage
beeldimpressie
45
4 3, 2
b Integratie huidig dek
5
6
2, 8
2, 5
Het huidige dek met installaties wordt onderdeel van het balkon met uitzicht op het hoornwerk.
m.u.v. aanwonende +0,00
De loopbruggen naar het balkon lopen langzaam op tot 1,20 t.o.v. maaiveld voor een beter zicht op het hoornwerk.
+1,20
gelijkgrondse grasberm 46
voetpad / parkeren
47
48
beeldimpressie
49
4 3, 2
c Autonoom van huidig dek
5
6
2, 8
2, 5
Balkon met uitzicht op het hoornwerk is vormgegeven als een autonoom onderdeel.
m.u.v. aanwonende
+0,00
De loopbrug naar het balkon loopt langzaam op tot 1,20 t.o.v. maaiveld voor een beter zicht op het hoornwerk.
+1,20
gelijkgrondse grasberm 50
voetpad / parkeren
51
52
beeldimpressie
53
54
de Blauwe Kamer
55
5 Balkenloods • Mogelijke invulling van de balkenloods
de huidige situatie van de balkenloods 56
57
2,
6 5
Locatie balkenloods
ha
Pr ci
m.u.v. aanwonende
rondse grasberm
ad / parkeren
balkenloods
ad huidig gebruik balkenloods 58
59
Mogelijk grondgebruik en relatie omgeving
Mogelijk gebruik hart R 99 Prof iel is opgebouwd uit cirkelbogen
relatie met de N225
relatie met parkeren en kunstobject
rustpunt met koffie en gebak
verkoop van streekproducten
stille herinnering aan de sluis en opslag voor schotbalken
mogelijk grondgebruik 60
61
6 Verbeelding van de stoplijn • Met het zichtbaar maken van de stoplijnen wordt de herinnering aan de Slag om de Grebbeberg beleefbaarder.
historische kaart van de verdediging van de Grebbeberg volgens Duitse inventarisatie 62
63
Loopgraaf op de Grebbeberg 64
De stoplijn bestond doorgaans uit eenvoudige veldversterkingen: een loopgraaf en een prikkeldraadversperring. Doel van de stoplijn was het terugwerpen van de tegenstander, zodat de frontlijn weer bezet kon worden na een doorbraak. 65
Zichtbaar maken met iconen De stoplijn wordt zichtbaar gemaakt met iconen op de rijweg en op wandel- en fietspaden.
a de mens achter het “leed” van 1940
herstelde loopgraaf 66
b de soldaat achter het “leed” van 1940
c symbool voor stoplijn
verleden in beeld 67
Optie A stoplijn als een ‘ontmoeting’ van twee groepen mensen
68
fotomontage van de stoplijn op de N225
69
Optie B stoplijn als een ‘ontmoeting’ van twee legers
70
fotomontage van de stoplijn op de N225
71
Optie C stoplijn symbolisch weergegeven
72
fotomontage van de stoplijn op de N225
73
de mens achter het “leed” van 1940
rebbelinie symbool voor stoplijn?
de soldaat achter het “leed” van 1940
in opdracht van Provincie Utrecht
Lange Jufferstraat 52 3512 EE Utrecht
[email protected] www.dolte.nl
76
