De kinderopvang als lerende organisatie (LO) Impressie van opbrengsten van actieonderzoek bij 11 pilotprojecten LO in de kinderopvang IJsbrand Jepma (Sardes) & Marije Boonstra (CED-Groep) Jaarcongres Management Kinderopvang 14 mei 2013
Beelden bij de lerende organisatie •Wat is volgens jullie een lerende organisatie? •Waar herken je die aan? •Wat onderscheidt een lerende organisatie van een ‘stilstaande’ organisatie?
Citaten m.b.t. lerende organisatie “Door het werken aan de lerende organisatie verandert het zelfbeeld van de pm’er. Ze voelen zich (meer) gewaardeerd door de ouders.” (effect) “De locatiemanager is de belangrijkste schakel in de lerende organisatie.” (rol) “Het BKK-project is een persoonlijke uitdaging en verrijking. Hierdoor blijf ik scherp, houd ik plezier in mijn werk en houd ik het werken in de kinderopvang vol.” (motivatie) “Geen kinderdagverblijf is ooit uitgeleerd!” (lerende organisatie) “Meten van kwaliteit is wat anders dan beoordeling van personeel.” (monitoring en evaluatie) “Het kunnen geven en ontvangen van feedback, op een respectvolle manier, zonder daarbij de relatie met je collega’s te verstoren, zijn belangrijke competenties.” (competenties) “De crux is dat pm’ers alledaagse gebeurtenissen omzetten in leermomenten. Beseffen dat leren eerst en vooral buiten de formele training/scholing om plaats vindt.” (leergierige houding) “Veiligheid + Uitdaging = Groei.” (leren)
Opbouw van presentatie • • • • • • • • •
BKK Pilot Lerende Organisatie (LO) Introductie van de 11 LO-projecten Interactief praktijkonderzoek Implementatie van de projecten Opbrengsten van de projecten Identificatiemodel LO in de kinderopvang Tips en trucs vanuit de projecten Vragen en discussie
Bureau Kwaliteit Kinderopvang • Verbetering van pedagogische kwaliteit in kinderopvang • 2009-2012 programma “Werken aan excellente kinderopvang” – Pedagogisch Kader – Scholingsbudget – Talentontwikkeling – Bevorderen samenwerking beroepsonderwijs & werkveld
Pilot Lerende Organisatie • Verbinding van de verschillende aspecten van kwaliteitsontwikkelingen • Doel: verhogen van de pedagogische kwaliteit • Budget voor organisaties voor eigen project LO • 55 voorstellen, 11 gehonoreerd • Vergezeld van praktijkgestuurd actieonderzoek door Sardes en de CED-groep
Introductie van de 11 projecten (1) 1. 2. 3. 4. 5.
De Hoepel (Apeldoorn), Projectplan pilot Lerende organisatie De Keet (Waarland), Samen zijn we slimmer De Kleine Wereld (Berkel-Enschot), Teamleren Fides (Gemert-Bakel), Projectplan lerende organisatie Humanitas (Heerlen), Permanent leren als team, een basis voor professionele ontwikkeling van medewerkers, managers en teams 6. ‘t Kickertje (Den Hoorn), ‘t Kickertje LEERT SAMEN 7. KinderRijk (Amstelveen/Amsterdam), Een Leven Lang Leren bij KinderRijk en het KinderRijk huis van scholing 8. Okidoki (‘s-Gravenzande), Ontdek het talent dat je bent 9. Partou (Amsterdam), Tenkai in de kinderopvang: samenwerkend lerend 10.SKSG (Groningen), Delen kennis en talent 11.Tinteltuin (Zaandam/Amsterdam), Project pedagogisch kwaliteitssysteem
Introductie van de 11 projecten (2) Overeenkomsten Gemeenschappelijk doel, nl. het verbeteren van pedagogische kwaliteit op groepen, pedagogisch handelen van pedagogisch medewerkers Gedeelde visie op de lerende organisatie: systematisch, cyclisch, planmatig, integrale aanpak, waarbij medewerkers open staan voor leren en veranderen Betrokkenheid van de gehele organisatie (alle niveaus) Professionalisering van medewerkers staat veelal centraal (training/scholing als middel), gedragsverandering, reflectieve vaardigheden Grotendeels van boven af-benadering (maar ook van onder op-ontwikkeling) Van klein naar groot werken (pilotfase voorbij, voortbouwen op fundament, uitrol, doorontwikkeling, verdiepingsslag)
Introductie van de 11 projecten (3) Verschillen Rijke variatie in methodieken: • video-interactiebegeleiding • implementatie vve-programma • invoeren pedagogisch actieboek • verbeteren scholingsaanbod • gecontroleerde feedback geven en ontvangen • rouleren van pedagogisch medewerkers (doelbewuste mobiliteit op talenten) • scholing/training • teamleren • maatjesleren • coaching • e-learning • learning on the job
Introductie van de 11 projecten (4) Verschillen Probleemanalyse (cijfermatige, empirisch onderbouwing, bijv. NCKO-meting) Intensiteit van ingrijpen van het project in de organisatie (activiteit, project of integrale systeemwijziging?) Inzet externe ondersteuning: op eigen of geleende krachten (projectleiding, procesbegeleiding, training, ontwikkeling van scholing/materiaal e.d.) Interne (verbetering van pedagogisch aanbod) of externe motieven (concurrentieversterking, profilering)
Interactief praktijkonderzoek (1) I. Ontwerp van het onderzoek Kwalitatief onderzoek naar procesgang en opbrengsten van de projecten II. Twee werkbezoeken Bijwonen van o.a. ouderavond, projectgroepvergadering, training/cursus, terugkomdag, op de locatie/groepen kijken Gesprekken met o.a. projectleiders, projectgroepleden, pedagogisch coaches, trainers, kwaliteitsadviseurs, HRM-managers, ambassadeurs, clustermanagers, locatiemanagers, (senior) pedagogisch medewerkers
Interactief praktijkonderzoek (2) III. Twee werkbijeenkomsten Bijeenkomst 1: • Kennismaking en informatie-uitwisseling • Uitleg over onderzoek, tijdpad • Meedenken over onderzoeksvragen • Start van de 11 projecten • LinkedIn: professionele gemeenschap • Symboolkaarten: gevoel bij verandering Bijeenkomst 2: • Elevator pitch (in 2 minuten een uitdaging formuleren) • Uitwisseling kennis en ervaringen (uitdaging voorleggen en elkaar uitvragen, oplossingen aandragen) via ‘incidentenmethode’ • Lerende organisatie: hoe word je dat (proces), en hoe zie je dat (product)? • Inbreng voor meetinstrumentarium
Implementatie (1) Verloop van activiteiten Beginsituatie is vaak gunstig (voortbouwen op eerdere ervaringen, volgende stap in ontwikkeling van de organisatie, draagvlak en draagkracht aanwezig) Enthousiasme, betrokkenheid, geloof in het concept van de lerende organisatie Onwennigheid bij nieuwe rollen en taken in de lerende organisatie (bijv. positie senior pedagogisch medewerkers, feedback geven en ontvangen, reflecteren op eigen gedrag, andere rol management) Inbedding in beleid van organisatie (pedagogisch, personeels-, inrichtings-, scholingsbeleid) Tijdmanagement, deel projecten loopt door
Implementatie (2) Externe verstorende factoren Geboortekrimp, vraaguitval, mobiliteit onder personeel (soms noodgedwongen), invoering verticaal werken, scholingsbudgetten onder druk Implementatiefase 1. Adoptie 2. Uitvoering 3. Stabilisatie/bestendiging
Statement!
Opbrengsten pilot projecten 1. Open communicatie en feedbackcultuur 2. Meer overleg en afstemming, betere samenwerking 3. Meer reflectie 4. Inleven in elkaar en de kinderen, beter kijken 5. Onderzoekende houding 6. Bewustwording, minder op routine 7. Zicht op kwaliteiten (eigen en die van een ander) 8. Meer begrip voor elkaar, meer duidelijkheid 9. Meer plezier in het werk 10. Verbeterde sfeer op de groepen
Wat is een lerende organisatie? “Learning organizations are organizations where people continually expand their capacity to create the results they truly desire, where new and expansive patterns of thinking are nurtured, where collective aspiration is set free, and where people are continually learning to see the whole together.” Senge, 1990
PM-er • Nieuwsgierig & leergierig • In staat tot kritische reflectie • Neemt eigen verantwoordelijkheid “80% voldoet hieraan, 20% niet. Maar het gaat uiteindelijk om hoe je die 20% meekrijgt met de rest.”
Team • Heterogeen (leeftijd, ervaring, karakter, leerstijl, kwaliteiten, trekkers/volgers) • Bereid van elkaar te leren • Open “Het is heel belangrijk om goed te kijken naar met wie je, meer nog dan je met je man in bed ligt, elke dag op de werkvloer bezig bent.”
Communicatie • Open, direct, concreet & duidelijk • Ook via informele kanalen • Gezamenlijk begrippenkader “In communicatie moet sprake zijn van gelijkwaardigheid. Gelijkwaardigheid van gesprekspartners, maar ook van informele, formele en externe communicatie.”
Structuur • Hoe platter hoe beter • Kaders geven, met ruimte voor bottom up invulling • Helderheid over rollen is fundamenteel, niet gelaagdheid “Iedere organisatie kan lerend worden!”
Cultuur • Ruimte om te experimenteren/ fouten te maken • Gericht op verbetering & oplossingen • Ruimte voor eigen verantwoordelijkheid/ autonomie “Scheiding van persoon en professie: niet ‘s avonds via Hyves op de hoogte blijven van alles waar je overdag niet bij was.”
Scholing & professionalisering • Afgestemd op vraag van maatschappij, organisatie en PM-ers • Gebruik maken van elkaars krachten • Informeel leren wordt vaak vergeten “Basis voor professionalisering is nieuwsgierigheid.”
Visie, missie & doelen • Kader komt van boven, invulling mag vanaf de werkvloer • Visie wordt op alle lagen gedragen “Er mag wel invulling zijn vanaf de werkvloer, maar niet alles ligt open, anders blijf je polderen.”
Leiderschap • Coachend waar het kan, sturend waar het moet • Gericht op systeemdenken • Goed luisteren en kijken naar je mensen “In een LO kan de directeur met vakantie, omdat het team het wel op kan lossen.”
Monitoring & evaluatie • Systematisch & cyclisch kijken hoe dingen gaan • Ruimte om met verandering aan de slag te gaan • Niet alleen verbeteren, maar ook vernieuwen en ontwikkelen “De manier waarop met klachten en problemen wordt omgegaan, is een weerspiegeling van de volwassenheid en leerbaarheid van je mensen.”
Feedback • Op de handeling, niet op de persoon • Onderdeel van aanspreekcultuur • Ook complimenten geven “PM-ers zijn zo getraind in het positief stimuleren dat ze soms vergeten dat je ook ergens ‘nee’ tegen moet kunnen zeggen zonder dat je daarmee afbreuk doet aan een persoon.”
Omgeving • Niet met alle winden meewaaien, vasthouden aan eigen identiteit • Contacten met ketenpartners zijn cruciaal • Naar buiten gericht, openheid organisatie “Juist in crisistijden moet je investeren in kwaliteit, dat maakt je onderscheidend.”
Vervolg LO door BKK • Verdiepend onderzoek • Ontwikkelen van een Leermeter LO in de kinderopvang • Ontwikkelen van een Leerwijzer LO in de kinderopvang
Tien tips vanuit de projecten 1. Bouw aan een open & veilige cultuur 2. Geef ruimte aan initiatief vanaf de werkvloer 3. Weet wie wat kan en hoe je dat kunt inzetten 4. Steek in op het niveau de direct leidinggevenden 5. Zoek verbinding met wat er al gebeurt 6. Doe het rustig aan, stapje voor stapje 7. Investeer in combinatie van training & coaching 8. Zorg voor een praktische insteek 9. Systematisch en cyclisch werken aan verbetering 10. Leer van je fouten en vier je successen!
Vragen en discussie
Vragen aan jullie • In hoeverre voldoet de sector / jullie kinderopvangorganisatie aan de kenmerken van de LO? • Wat is de meerwaarde van de LO voor de kinderopvang? • Wat zijn de voor- en nadelen? • Wat zouden jullie via het werken volgens de principes van LO in de sector / eigen organisatie willen verbeteren?
