De keten uitgedaagd Gegevens Semantiek, syntax en meer
College 6 van 11 door Sebastiaan Bal & Jacques Urlus
If we have data, let’s look at data. If all we have are opinions, let’s go with mine.
2
mr. drs. Sebastiaan Bal RA • Werkzaam bij Thauris • Sinds 2007 actief met XBRL • Vanaf 2010 betrokken via Logius • Bijdrage mogen leveren aan het boek ‘De keten uitgedaagd’ •
[email protected]
Jacques Urlus RE CISA BBA • Werkzaam bij Ordina • Sinds 2005 fulltime werkzaam met XBRL • Beheerder van www.dexbrlsite.nl • Vanaf 2011 betrokken via Logius • Reviewer van het boek ‘De keten uitgedaagd’ •
[email protected]
Elektronisch berichtenverkeer “the movement of business documents electronically between or within firms (including their agents or intermediaries) in a structured, machine-retrievable, data format that permits data to be transferred, without re-keying, from a business application in one location to a business application in another location”. - Hansen & Hill (1989)
4
Vandaag • Van opgave naar oplossing • Het begrip gegevens nader verklaard • XBRL nader verklaard • Gegevensmanagement binnen SBR
5
College 6 van 11
1. Opgave Van opgave naar oplossing
Hier kwamen we vandaan
7
Schets van de oplossing - 2006
8
Eisen aan gegevens bij de schets • De berichtspecificaties van een verantwoordingsketen – bestaande uit gegevensdefinities en de relaties hiertussen - moeten in een standaard formaat worden vastgelegd. • De gegevensdefinities moeten zoveel als mogelijk worden hergebruikt in verschillende berichtspecificaties • Een nieuwe berichtspecificatie moet eenvoudig in productie kunnen worden genomen • Een nieuwe berichtspecificatie moet tegelijkertijd operationeel kunnen zijn als de voorgaande versie. 9
NTP als startpunt voor gegevens binnen SBR • De voorloper van het SBR Programma, het Nederlandse Taxonomie Project (NTP), had het doel om een gedeelde XBRL-taxonomie ten behoeve van verschillende verantwoordingsdomeinen toe te passen. • De basisgedachte achter het NTP was dat er efficiëntie-voordelen zijn te behalen door standaardisatie van gegevens (semantiek en syntax, bepaald door de keuze voor een communicatiestandaard). • De insteek is dat gegevens zoveel als mogelijk hergebruikt worden.
College 6 van 11
2. Wat zijn gegevens? Het begrip gegevens nader verklaard
Wat zijn gegevens? • “bewerkte of onbewerkte waarden die een organisatie registreert voor allerlei doeleinden, maar ze krijgen pas betekenis, vorm en meerwaarde als ze op het juiste moment, in de juiste vorm door de juiste persoon geïnterpreteerd kunnen worden” – Ackoff, 1989 • Feiten of begrippen, weergegeven in de vorm die geschikt is voor het communiceren, interpreteren en verwerken tot informatie, hetzij door de mens, hetzij door automatische middelen, of door beide.
12
Behoefte aan eenduidige interpretatie van gegevens in ketens • Verwerkbaar de mate waarin de gegevens tot de gewenste bedrijfstransacties of uitvoer zullen leiden;
• Begrijpbaar de mate van beschikbaarheid van documentatie en metadata om het bericht correct te kunnen interpreteren.
13
Complexiteit bij interpretatie van gegevens • Semantische verschillen Verschillende organisaties werken vaak met licht afwijkende definities voor begrippen, interpreteren begrippen net even anders en berekenen waarden volgens andere regels
• Syntactische verschillen Het formaat of de structuur kan net even anders zijn
14
Behoefte aan eenduidige betekenis • Is de semantiek expliciet of impliciet? • Is de semantiek formeel of informeel uitgedrukt? • Is de semantiek bedoeld voor menselijke of geautomatiseerde verwerking?
Behoefte aan een gemeenschappelijke taal • Syntax richt zich op de vorm of structuur waarin de gegevens worden uitgedrukt. • Eisen die vaak aan een syntax gesteld worden : 1. 2. 3. 4.
Open standaard , zodat er geen afhankelijkheid is van één of enkele leveranciers Faciliteert semantische standaardisatie, zodat gegevens gedefinieerd kunnen worden Biedt de vrijheid om de presentatie van de gegevens naar eigen wens in te richten. Verbetert de betrouwbaarheid en beheersbaarheid van gegevensstromen en verantwoordingsprocessen. 5. Maakt efficiëntere werkmethoden mogelijk, bijvoorbeeld door het openstellen van gegevens uit informatiesystemen voor controle, analyse en toezicht. 6. Reduceert de kosten van handmatige en geautomatiseerde interfaces tussen verschillende systemen en dus de totale kosten van de informatievoorziening.
Standaardisatie van semantiek: benaderingswijzen voor het organiseren van gegevens (1) de eenvoudige methode (2) de specificatiemethode • • • •
Gecontroleerd woordenboek Taxonomie Thesaurus Ontologie
Overeenkomsten tussen deze benaderingswijzen • Het zijn allen methodes die helpen om begrippen en bijbehorende relaties omtrent een bepaald onderwerp te structureren, classificeren, modelleren en representeren; • Het zijn methodes die als doel hebben om een gemeenschap overeenstemming te laten bereiken over dezelfde terminologie en zich te committeren om deze terminologie op dezelfde wijze te hanteren; • Er bestaat een set van begrippen die een gemeenschap besluit te gebruiken om naar deze begrippen en relaties te refereren. • De betekenis van de terminologie is in enige mate en op enigerlei wijze gespecificeerd.
Verschillen tussen deze benaderingswijzen • Hoeveel betekenis kan worden gespecificeerd voor elk begrip; • Welke notatiewijze of taal gehanteerd wordt om de betekenis te specificeren; • Het doel waarvoor het gebruikt wordt, aangezien alle benaderingswijzen verschillende, maar overlappende gebruikswijzen heeft;
Standaardisatie van syntax: de ontwikkeling van open standaarden ‘Open’ betekent overwegend dat de standaard: • tot stand komt via een besluitvormingsprocedure die toegankelijk is voor alle belanghebbende partijen • door een organisatie zonder winstoogmerk worden beheerd • gepubliceerd zijn en vrijelijk opvraagbaar zijn • vrij van royalty’s zijn en waarop geen beperkingen omtrent hergebruik liggen
De ontwikkeling van standaarden voor gegevensuitwisseling
De gekozen standaard past in het domein • De grote hoeveelheid mogelijkheden maakt de keuze voor de juiste standaarden complex. Het terrein van de semantiek en van de gewenste (op XML gebaseerde) syntax is van groot belang bij de keuze van de standaarden. • Elke standaard kent zijn eigen community en implementatiegraad, die op zijn beurt de verkrijgbaarheid van geautomatiseerde oplossingen bepaalt. • De keuze voor een standaard dient gebaseerd te baseren op de behoeften van de betrokken partijen en de beschikbaarheid en ondersteuning van een geschikte (open) standaard met typerende eigenschappen die aansluiten bij het domein.
College 6 van 11
3. Wat is XBRL XBRL nader verklaard
Consistentie en transparantie
24
4 smaken XBRL • XBRL Global Ledger • Voor de uitwisseling van financiële gegevens op transactieniveau
• Inline XBRL • XBRL in een volledig leesbaar HTML document
• XBRL Data Point Model • Volledig dimensioneel en genormaliseerd
• XBRL Financial Reporting • Standaard uitwisseling van geaggregeerde financiële gegevens
25
XBRL compleet Taxonomie
Label Liquide middelen
Presentation 5de
van Vlottende activa
Calculation +1 voor som Vlottende activa
References
Formula
Dimensions
BW 2 artikel 372.1
=>0
Hypercubes, Assen, Members
Liquide middelen 20.000 Euro unitRef="EUR">20000 Instance
Valuta
Precisie
Scenario a
EUR
INF
Commercieel
Period
Entity
Scenario b
31-12-2013
30267975
Enkelvoudig 26
XBRL = Papier
Opbouw XBRL (NTA) FRIS Domein
Domein laag Generieke gebruikerslaag Modelleringsregels
Architectuur NT
NL-FRIS
FRTA
FRIS
Dimensions Technische laag
Formula
Table linkbase
XBRL 2.1 Specificatie XSD
XPointer
XML-laag
XML
XLink
Architectuur taxonomie gebaseerd op de NTA Entrypoint
Definition lb
Definition lb
Hypercube
Presentation lb
Presentation lb
Tuples References lb
Dimensions
Abstracts
Domains
Items
Domain members
In de instance
Labels lb
Domain types
Domain codes
NL Common data
NL Genbase
NL types
NL codes
29
XML Schema De schema’s (XSD) in de taxonomie zijn verantwoordelijk voor de structuur van de instance en de basis semantiek en syntax van de opgenomen elementen. bw2-data.xsd <xs:element name="CashAndCashEquivalents" id="bw2-i_CashAndCashEquivalents" type="nltypes:monetaryNoDecimalsItemType" substitutionGroup="xbrli:item" abstract="false" nillable="false" xbrli:balance="debit" xbrli:periodType="instant"/> nl-types.xsd <xs:complexType name="monetaryNoDecimalsItemType" id="nl-types_monetaryNoDecimalsItemType"> <xs:simpleContent> <xs:restriction base="xbrli:monetaryItemType"> <xs:fractionDigits value="0"/> 30
Reference linkbase De references linkbase verzorgt de koppeling tussen de elementen en de semantiek (bijvoorbeeld wet- en regelgeving en interne rapporteringsinstructies). bw2-data-ref.xml
Burgerlijk Wetboek Boek 2 372 1
31
Label linkbase De label linkbase koppelt de in de taxonomie opgenomen elementen aan een voor de mens begrijpelijke omschrijving. Dit kan in meerdere talen plaatsvinden. bw2-data-lab-nl.xml
Liquide middelen
32
Presentation linkbase In de presentation linkbase wordt de plaats en volgorde bepaald van de elementen. Enerzijds voor weergave doeleinden en anderzijds ter ondersteuning van de semantiek. kvk-balance-sheet-model-a-pre.xml
33
Calculation linkbase Met de calculation linkbase is het mogelijk om totalen (zoals totaal activa) die in een instance voorkomen te controleren.
34
Definition linkbase Vier standaard arc roles: • general-special • Koppeling tussen generiek en specifiek concept • essence-alias • Koppeling tussen concepten met identieke semantische betekenis • similar-tuples • Koppeling tussen tuples met identieke semantische betekenis, maar met ongelijke inhoud • requires-element • Geeft aan dat het opnemen van een concept verplicht is als een ander concept voorkomt 35
Dimensions 1.0 • Contexten in de traditionele 2-dimensionale XBRL: • period & entity (verplicht) • segment en scenario (optioneel)
• Dimensionale uitbreiding in traditionele XBRL is overigens mogelijk <segment>
• Probleem is dat de segment en scenario beperkt zijn te valideren (alleen inhoud op basis van XML Schema) • Met Dimensions 1.0 is het mogelijk om een juist gebruik van concepten in bepaalde “perspectieven” af te dwingen. 36
Hypercube Per combinatie van dimensionele contexten is er een aparte hypercube.
Grondslag
Commercieel
Fiscaal
Type jaarrekening Geconsolideerd
Type jaarrekening, geconsolideerd Groepsvermogen
Groepsvermogen, toelichting
Aandeel in derden
Aandeel in derden, toelichting
37
Hiërarchie Dimensions 1.0 relaties Primary Domain
…\kvk-financialstatements-typelineitems_XX
(nep) domeinen zijn gedeclareerd in kvk-primary-domains.xsd
Items zijn gedeclareerd in kvk-data.xsd
Primary Item
…\kvk-financial-statementstype-tables-def.xml
hypercubes zijn gedeclareerd in kvk-tables.xsd
Hypercube
dimensies zijn gedeclareerd in kvk-axes.xsd
Dimension
…\kvk-financial-statements-typeaxes-def.xml Effective Domain
domains en member zijn gedeclareerd in kvk-domainsfinancial-statements-type.xsd
…\kvk-financial-statementstype-members-def.xml Domain Member(s)
38
XBRL Instance (I) De instance is het digitale bestand dat de (financiële) gegevenselementen bevat.
• Koppeling met de XBRL schema’s • Koppeling met de taxonomie (report) • Entity & tijdsperiode • Segment & scenario • Gebruikte units (iso4217:EUR, pure, shares) • De financiële data gekoppeld aan de context en units
39
XBRL Instance (II) <xbrli:xbrl xml:lang="nl" xmlns:xbrli="http://www.xbrl.org/2003/instance" xmlns:xbrldi="http://xbrl.org/2006/xbrldi" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" xmlns:link="http://www.xbrl.org/2003/linkbase" xmlns:iso4217="http://www.xbrl.org/2003/iso4217" xmlns:bw2-dim="http://www.nltaxonomie.nl/8.0/domein/venj/axes/bw2-axes" xmlns:bw2-dm-fst="http://www.nltaxonomie.nl/8.0/basis/venj/domains/bw2-domains-financial-statements-type" xmlns:bw2-dm-bop="http://www.nltaxonomie.nl/8.0/basis/venj/domains/bw2-domains-basis-of-preparation" xmlns:bw2-i="http://www.nltaxonomie.nl/8.0/basis/venj/items/bw2-data" >
40
XBRL Instance (III) <xbrli:context id="FY12i_Commercial_Separate"> <xbrli:entity> <xbrli:identifier scheme="http://www.kvk.nl/kvk-id">30267975 <xbrli:period>
<xbrli:instant>2013-12-31 <xbrli:scenario> <xbrldi:explicitMember dimension="bw2-dim:BasisOfPreparationAxis"> bw2-dm-bop:CommercialMember <xbrldi:explicitMember dimension="bw2-dim:FinancialStatementsTypeAxis"> bw2-dm-fst:SeparateMember
41
XBRL Instance (IV) <xbrli:unit id="EUR"> <xbrli:measure>iso4217:EUR
20000
42
Validatie • Correct gebruik van de encoding • XML well-formed • XML schema specificaties • XBRL 2.1 specificatie • XBRL Dimensions 1.0 specificatie • Internationale FRIS regels • NL Fris regels • Domein (rapportage) specifieke FRIS regels • Consistentie regels (business rules) 43
Overige XBRL specificaties (I) • Table linkbase • Voor het opnemen van exacte render definities in een taxonomie
• Formula • Voor het testen van beweringen
• Versioning • Voor de registratie van wijzigingen tussen twee DTS’en
• Inline XBRL • Voor het opnemen van XBRL in een HTML-document
44
Overige XBRL specificaties (II) • Generic Links • Voor uitbreiding op de XBRL specificaties
• Generic Preferred Label • Voor definiëren van voorkeur labels bij bijvoorbeeld dimensionele relaties
• Taxonomy Packages (in ontwikkeling) • Voor het opnemen van een taxonomie en metadata in een zip-bestand
• Extensible Enumerations (in ontwikkeling) • Voor het uitbreiden van de enumeraties in een dimensionele domein
45
“Wat HTML vandaag is voor het internet, is XBRL morgen voor de financiële wereld.” - Jacques Urlus (2007)
46
College 6 van 11
4. Gegevensbeheer Gegevensmanagement binnen SBR
Schets van de oplossing - 2006
48
Specifieke eisen aan SBR taxonomieën • Een SBR taxonomie gebruikt één of meer gecontroleerde woordenboeken met begrippen van (overheids)organisaties ten behoeve van de uitwisseling en verwerking van gegevens; • Een SBR taxonomie gebruikt binnen een informatieketen dezelfde syntax. Voor de (financiële) verantwoordingsketen is XBRL de gehanteerde syntax; • Een SBR taxonomie wordt gecreëerd onder verantwoordelijkheid van de betreffende uitvragende partij; • Een SBR taxonomie is een onderdeel van de Nederlandse Taxonomie (NT) voor zover de uitvragende partij een overheidsorganisatie is; • Een SBR taxonomie voldoet aan de eisen die gesteld zijn in de Nederlandse Taxonomie Architectuur (NTA);
Principes achter de NTA • Eenvoud : • De architectuur moet zich richten op een zo eenvoudig mogelijke mapping en instance document creatie. • De architectuur ondersteunt het SBR uitgangspunt om optimaal hergebruik van gegevens te realiseren.
• Stabiliteit: • de architectuur ondersteunt dat wijzigingen in wet- en regelgeving een minimale impact hebben op de informatie leverende systemen (bronnen).
• Consistentie: • het architectuurkader moet consistent zijn en de daarop gebaseerde taxonomie(extensies) moeten vallen binnen deze opgestelde kaders
Principes achter de NTA (2) • Compliance met specificaties, best practices en verwante taxonomieën; • de architectuur moet zo min mogelijk afwijken van datgene wat in andere projecten succesvol is toegepast.
• Onderhoudbaarheid; • de architectuur schept een basis voor eenvoudig onderhoud door haar eigenaren.
• Prestaties; • de toepassing van de architectuur moet resulteren in andere technische voordelen, bijvoorbeeld zo klein mogelijke instance documenten en optimale prestaties bij de verwerking daarvan.
Taxonomie ontwikkelproces “Taxonomy development can be regarded as a transfer of the domain knowledge from a domain expert into an implemented knowledge base which is encoded within an XBRL taxonomy”.
Requirements fase De eisen waaraan de taxonomie dient te voldoen, kunnen worden afgeleid van de eigenschappen van de betreffende informatieketen Eigenschappen
Relevante aspecten
1. Type
Domein, stromen, aggregatieniveau
2. Frequentie
Conditionerend, cyclisch, gebeurtenis-gebonden
3. Richting
Brengplicht, haalrecht
4. Oorsprong
Dwang, belang
5. Aard
Open, gesloten verantwoording
Ontwerp fase • In deze fase zijn een aantal verschillende stappen te onderkennen om tot een semantisch gegevensmodel te komen. Deze stappen zijn als volgt: • Identificeren van de begrippen; • Normaliseren van de begrippen; • Structureren van de begrippen;
Ontwerp fase: Identificatie van begrippen Artikel 369: Onder de tot de vlottende activa behorende voorraden worden afzonderlijk opgenomen: a. grond- en hulpstoffen b. onderhanden werk c. gereed product en handelsgoederen d. vooruitbetalingen op voorraden
Ontwerp fase: Normaliseren van begrippen • Het normaliseren van begrippen is erop gericht om ervoor te zorgen dat begrippen slechts één keer gedefinieerd zijn in een gecontroleerd woordenboek binnen een domein. • Hiervoor dient een domeinexpert voldoende inzicht te hebben in de definitie van het betreffende begrip.
Ontwerp fase: Structureren van begrippen • Het structureren van de begrippen richt zich op het beschrijven van de relevante eigenschappen van de uit te vragen begrippen volgens vastgelegde normen. • Hierbij zijn activiteiten te onderscheiden in het karakteriseren van begrippen en het beschrijven van de relaties tussen deze begrippen.
Ontwikkelingsfase • Kenmerkt zich door de vertaling van het semantisch gegevensontwerp naar een syntactische representatie hiervan, oftewel een concept versie van de taxonomie
• Modelleren van begrippen naar een syntactisch gegevensontwerp: • Hiërarchisch modelleren • Multidimensionaal modelleren
Testfase Tijdens de testfase worden diverse testwerkzaamheden uitgevoerd om de kwaliteit van de taxonomie te waarborgen. • Controle op naleving van de semantische kwaliteitseisen • Controle op naleving van de syntactische kwaliteitseisen • Faciliteren van externe testactiviteiten
Publicatiefase In de publicatie fase worden de informatiebehoeften van een uitvragende partij gecommuniceerd aan marktpartijen • • • • • • •
Taxonomie (via verschillende kanalen) Release notes FRIS documenten Versioning informatie Voorbeeld instance documenten Handleiding voor de creatie van instance documenten Overige documenten
Onderhoudsfase • Activiteiten vinden plaats na de publicatie van een taxonomie. • Vragen, opmerkingen en meldingen dienen geregistreerd te worden en van een formele reactie te worden voorzien. • Meldingen worden als volgt behandelt: • • • •
Onterechte melding, geen verdere acties; Terechte melding, verwerken in eerstvolgende versie van de taxonomie; Terechte melding, zo snel mogelijk verhelpen met een quick-fix; Terechte melding, zo snel mogelijk verhelpen met nieuwe versie;
De reus ontwaakt…
62
