De joodse vrouw als
duizendpoot
Centrale Magazine - 16
De inspiratie werd me geleverd door mijn kleindochters die het in het Engels hebben over “centipede” en ik moest eens goed nadenken over dat woord, waar eenzelfde beest in verschillende talen en culturen anders benoemd wordt, nochtans met verwijzing naar dezelfde ‘kenmerkende eigenschappen’. Want tussen het Engelse “centipede” en Nederlandse duizendpoot, zou mijn joodse vrouw 900 poten verloren hebben. Is er daar iets achter te zoeken?
M
ijn titel van”de joodse vrouw als duizendpoot” had evengoed “Vrouwen en multi tasken” kunnen zijn – zelfs zonder er iets van ‘joods’ in te brengen, want alle vrouwen kunnen verschillende taken tezamen afhandelen. Dat is een algemeen erkend maar niet verklaarbaar fenomeen. Alle vrouwen verdelen hun leven in een min of slechter verhouding tussen echtgenote zijn; moeder zijn en beroepsactief zijn. Valt er één van die drie aspecten weg, dan is er meer tijd voor de andere. Alle vrouwen willen er voor gaan als super women, maar dat lukt niet bij iedereen. Vandaar onze maatschappij van zeer gestresseerde echtparen, die geen evenwicht gevonden hebben tussen al de verschillende taken. Naar gelang een joods koppel meer ortho praktiserend is, zal hun leven meer beïnvloed worden door de joodse regels. Het feit alleen dat alle vrome joodse mannen elke ochtend G’d bedanken om geen vrouw te zijn, is duidelijk. Al naar gelang hun strekking binnen de Hassidische beweging hebben de mannen minder te doen en de vrouw meer. Hij moet bidden en leren en zij zorgt voor de rest. Natuurlijk dat hij G’d er elke dag voor dankt. Dit gezegd zijnde, nu serieus. Als een meisje geboren wordt in een strikt orthodox gezin, is haar toekomst bijna al op voorhand duidelijk. Zij zal school lopen in één van de zeer orthodoxe meisjesschool waar zij wat profane vakken zal hebben, zoals talen en wat wiskunde.
Door mevr. Iarchy
“Alle vrouwen verdelen hun leven in een min of slechter verhouding tussen echtgenote zijn; moeder zijn en beroepsactief zijn. Valt er één van die drie aspecten weg, dan is er meer tijd voor de andere. Alle vrouwen willen er voor gaan als super women, maar dat lukt niet bij iedereen. “
Voor kodesh zal het enkel en alleen de mishnah zijn en vooral wat zij als meisje moet kennen. Dus de plichten als joodse vrouw. Principieel zijn mannen en vrouwen volgens het Jodendom gelijk, maar met andere taken. Mozes aan de berg Sinaï geeft de mondelijke leer aan alle Hebreeërs, mannen en vrouwen luisteren naar hem. Van de Tien geboden, zijn er twee die rechtstreeks betrekking hebben tot de vrouw: Het vijfde gebod: “Eer je vader en je moeder” en het tiende gebod: “Gij zult je zinnen niet zetten op de vrouw van uw naaste”. In heel onze Westerse beschaving werd de vrouw altijd heel negatief bekeken, waarschijnlijk is dit de fout van Eva, zo zegt men ons dat toch sinds 2.000 jaren. Maar als hedendaagse kritische vrouwen mogen wij ons toch afvragen waarom kon Adam gewoon niet weigeren van in die appel te bijten? Had Eva dan zo’n overtuiging of zo’n charisma? Of wat erger is, was hij zo flauw...? Ons meisje van ultra orthodoxe strekking zal voornamelijk de drie specifieke wetten naar vrouwen gericht leren: het klaarmaken van de chale voor vrijdagavond; de kaarsen voor Sabbat op tijd aansteken en de reinheidswetten onderhouden. Daar bovenop zal zij de kostwinner zijn, de huisvrouw, de moeder van een grote familie. Heel mijn betoog is eigenlijk gericht naar die vrouwen, die nu in 2014 over heel de wereld nog leven als hun overgrootmoeders in 1700 leefden in Centraal Europa. Centrale Magazine - 15 Centrale Magazine - 17
Sommigen kunnen het aan, voor de meesten is het bijzonder moeilijk, want zij leven tussen de andere mensen, kopen kleren en eten voor heel de familie en weten hoe moeilijk het is om rond te komen. Ik heb enorm veel respect voor hen. Onze burgerlijke mannelijke maatschappij heeft altijd de vrouwen beschouwd als minderjarig, dus als kind, zonder verstand, niet opgewassen om te studeren, zonder besef van politiek, dus geen stemrecht enz. In de vorige generatie waren het de mannen die achter het stuur van de wagen waren, vrouwen konden niet/ mochten niet leren rijden... In sommige ultra orthodoxe strekkingen is dit nog altijd het geval. Gelukkig rijden de meeste joodse vrouwen met de wagen, in de huidige generatie, maar ik herinner me nog duidelijk van de echtgenote van een Antwerpse rabbijn die zich beklaagde dat zij in Antwerpen niet achter het stuur mocht. Qua studeren: Rav Shalom Cohen, de spirituele leider van de Shas beweging, heeft eind juni 2014 verklaard dat het verder studeren van vrouwen een flagrante schending is van de joodse wet! Dit is toch compleet gek, want zij zijn de kostwinners in die groep! Gelukkig volgen niet alle joodse vrouwen zijn uitspraak! Wij kennen zeer orthodoxe vrouwen die winkels openhouden, grote en kleine, diamantbedrijven runnen en dit boven de zware huishoudelijke taken in kroostrijke gezinnen met veel kinderen. Het volgen van de kasjroet wetten, die eigenlijk door de mannen ook zouden kunnen onderhouden worden, zijn gewoonlijk één van de taken van de vrouwen. Maar eerlijk is eerlijk, je ziet meer en meer ultra orthodoxe mannen in supermarkten. Zij hebben gewoonlijk, zoals alle mannen, een lijstje in de handen opgesteld door hun vrouw, maar ik ken één die iets gevonden heeft. Hij komt binnen in de supermarkt en neemt plaats in de rij aan de kassa. Centrale Magazine - 18
Hij heeft op dat moment nog niets of heel weinig in zijn karretje en dan komen langs alle kanten, jongens en meisjes aangelopen, elk met minstens drie items in de armen en zijn karretje is op slag vol! Jij moet er maar aan denken. De tzedaka en het bezoeken van ouderen en van zieken is boven op de professionele en de huishoudelijke taak van de joodse vrouwen een ware vrouwelijke bezigheid. In ouderlingentehuizen zorgen zij voor animatie, zij bezoeken de zieken, waken, verzorgen en hielpen vroeger bij bevallingen thuis. Professioneel kunnen joodse vrouwen alle beroepen uitoefenen, behalve de job van rabbijn (in orthodoxe strekking, in andere, vaak in Amerika, kan het wel). Maar kennis verwerven, dat kan wel. In Israël zijn er vrouwelijke yeshivot. Diegenen die daar afstuderen worden aangesteld als tussenpersonen bij de rabbinale rechtbanken. Zij “vertalen” de vragen of problemen van vrouwen in begrijpbare taal voor de rabbijnen. Dus voornamelijk voor familiale aangelegenheden, en dus ook echtscheidingen. Er is in België nu wel een probleem die er vijftig jaar geleden niet bestond, nl. alle hogere scholen en universiteiten zijn gemengd. Voor zeer orthodoxe meisjes is dit een belemmering. Zeer orthodoxe meisjes konden vroeger naar exclusieve meisjesscholen gaan voor hogere opleidingen. In minder religieuze kringen hebben joodse vrouwen, in de laatste 100 jaar alle mogelijke beroepen uitgeoefend, al naar gelang de mogelijkheden van het land waar ze woonden. Uiteraard in Arabische landen was het anders. Ik heb een lijst opgesteld met alle mogelijke beroepen, die joodse vrouwen hebben uitgeoefend.
Politiek: • Eerste Minister: Golda Meïr • In Frankrijk, Minister : Simone Veill • In Amerika: Minister Madeleine Albricht • In Zwitserland eveneens één Militaire beroepen: in Israel. En in Washington heb ik een klein museum bezocht, waar een zaal gewijd was aan joodse vrouwelijke militairen tijdens WOII. Academici: • in 1909 is er een joods meisje geboren in Italië. Zij wordt één van de grootste neurologen van de twintigste eeuw. Zij behaalde in 1986 de Nobelprijs voor haar werk. Zij is op 103 jarige leeftijd overleden, haar naam is Rita Levi Montalcini. • Ada Yonath won de Nobelprijs voor Scheikunde in 2009. • Journalisten en schrijfsters, kunstenaressen, actrices • Advocaten, artsen , geneesvrouwen, apothekers, kines, prof. aan de universiteit, leraressen aan middelbare scholen, feestaannemers, caterers enz. Wij kennen ze allemaal in ons eigen middens. Hebben zij het moeilijker dan de andere vrouwen? Misschien. Misschien krijgen zij zelfs meer kritiek uit hun eigen joodse achterban.
Een paar jaren geleden heeft een jonge vorser een thesis gemaakt over de vrouwenaanwezigheid aan de universiteiten in België tijdens het Interbellum. Tot haar grootste verbazing kwam zij tot de ontdekking dat proportioneel het aantal joodse studenten zeer groot was en daartussen buitenlandse joodse studenten nog eens de meerderheid had. Wij weten allemaal dat in Centraal Europa er tussen de twee oorlogen de universiteiten daar een quota hanteerde, waarbij joodse studenten geweerd werden. Maar kunt u zich voorstellen “yiddische mames” die hun dochters lief, helemaal alleen naar België stuurden vanuit Polen, Roemenië, Hongarije om hier te kunnen studeren! En wij nu ons afvragen of joodse jonge vrouwen al dan niet zouden gaan studeren... Hoe meer praktiserend, hoe moeilijker het is om een job uit te oefenen in overeenstemming met de joodse Hoge Feesten, vermits die kalender niet overeenstemt met de algemeen ingevoerde feest- en verlofdagen van de seculiere overheid. Indien een praktiserende joodse vrouw haar religieuze feestdagen wil opnemen, dan gaan de meeste vakantiedagen eraan! Indien alle vrouwen moeten kunnen goochelen tussen huishoudelijke taken, beroepsactiviteiten en ontspanning hebben joodse vrouwen, die getrouwd zijn volgens de orthodoxe strekking, een zeer specifieke bijkomende last te dragen. Die hangt als een zwaard van Damocles boven hun hoofd in geval van echtscheiding. nl de get. Daar waar de Ketouba, die ingevoerd werd in de periode van de Talmud, een formidabel document was in zijn tijd, is het nu in de Diaspora een dreiging. Op zich is de Ketouba een opsomming van hetgeen de vrouw meekrijgt bij haar religieuze huwelijk, en dus wat zij terug zou moeten krijgen bij een echtscheiding. Maar in de laatste 30 jaren, waar het aantal echtscheidingen enorm opgelopen is, is een Ketouba een soort chantagedocument geworden. Het zijn de rabbijnen die een echtscheidingsdocument moeten opstellen. Man en vrouw moeten die ondertekenen onder vrije wil. Als één van beide, en in de meerderheid van de gevallen, zijn het de mannen, die niet willen tekenen, dan is de vrouw niet vrij en kan niet-joods hertrouwen. Centrale Magazine - 19
Men heeft gedacht dat men de handtekening van de mannen konden afkopen met wat “smeergeld”. Wat soms wel lukt, maar sommige mannen zijn bijzonder gulzig en plaatsen families in schulden om hun dochters, zusters toch vrij te krijgen. Zolang die toestand blijft bestaan, is dit een enorme handicap voor orthodoxe joodse vrouwen. In vele landen zijn er al rabbijnen die een voorhuwelijksakkoord bijvoegen aan de traditionele ketouba. Want aan de ketouba zelf kan/mag niets veranderd worden. In zo’n voorhuwelijksakkoord zeggen de toekomstige partners dat zij mekaar niets in de weg zullen leggen in geval van echtscheiding. Natuurlijk, weet ik ook, dat sommigen vinden dat dit ongehoord is om het over echtscheiding te hebben, als men voor een huwelijk staat. Daarop antwoord ik: 1. In de Talmud zijn de traktaten over echtscheiding voor die over huwelijk. 2. Als je een huis koopt met een hypotheek neem je ook een levensverzekering in geval van overlijden. Dit alles om u te vertellen dat alle vrouwen moeten kunnen toveren. Maar met de nieuwe generaties mannen, die goed opgevoed zijn geweest door hun moeder , hebben de jonge vrouwen een enorme hulp in huis. Zowel om op baby’s te letten, te verschonen, om te koken, bestek in de afwasmachines te plaatsen en weten hoe die aan te zetten. Was sorteren en de juiste kleuren bij elkaar te wassen in de wasmachine, de moderne man kan het .... Via GSM zie je mannen hun vrouwen raad vragen voor de rekken in de supermarkten. Wat een fantastische evolutie in onze Westerse contreien. Joodse vrouwen hebben het nu nog steeds een beetje moeilijker, maar er is hoop op een eenvoudige manier zonder grote revoluties: indien zij allen op vanzelfsprekende wijze zorgen dat hun zonen dezelfde huishoudelijke taken aanleren als de dochters, dan zal de mentaliteitswijziging over studeren, werken, religieuze taken en echtscheiding ook volgen. Daarbij, hoop ik toch, weten alle joodse vrouwen, wat ook hun strekking of graad van frummheid is, zich gesteund te worden door de grote joodse vrouwenorganisaties. Reeds rond 1900 met de eerste emancipatiebeweging van vrouwen zien wij dat er ook twee grote internationale joodse vrouwenverenigingen ontstaan. Eén in Berlijn in 1912, waar lokale joodse vrouwen de stroom joodse jonge meisjes uit Centraal Europa wou kanaliseren, want sommigen van die meisjes belandden in bordelen, in de toenmalige sexhandel en werden zo naar andere oorden verscheept, wat wij nu trafficking noemen. Die joodse dames uit Berlijn hadden een netwerk opgebouwd, in Hamburg, Antwerpen, enz. zodoende dat waar ook een joods meisje terecht kwam, zij ergens kon gaan aankloppen. Centrale Magazine - 20
Die organisatie bestaat nu nog en heet International Council of Jewish Women. Zij omvat momenteel 38 aangesloten landen over de vijf continenten. Haar huidige doelstellingen zijn: • Het bevorderen van de Status van alle Vrouwen, in het bijzonder voor Joodse vrouwen, het bekomen van die voor huwelijkse akkoord, zoals ik het eerder vermeld heb. • Het bevorderen in elk van de aangesloten landen de interreligieuze en interculturele dialoog. • Het bestrijden van Mensenhandel. • het bevorderen van duurzame ontwikkeling. De twee laatste punten zijn voor alle vrouwen en worden voornamelijk in de praktijk uitgevoerd via de grote internationale organisaties. De tweede grote internationale joodse vrouwenvereniging werd opgericht in Londen in 1920. Engeland had na WOI een stuk van het Ottomaans rijk gekregen, wat nu Jordanië, Israël en de Palestijnse gebieden zijn. Een paar Engelse joodse vrouwen, tezamen met hun echtgenoten gingen op pelgrimreis naar Jeruzalem en stonden daar versteld van de armoede en het gebrek aan hygiëne die er heerstte, en van het lot van de vrouwen zeer specifiek. Zij hebben de organisatie opgericht die jullie allemaal kennen onder de naam Wizo. Actief in Antwerpen met het organiseren van een hoop samenkomsten waarvan de opbrengst naar Israel gaat en besteed wordt voor het oprichten, onderhouden van crèches, kindertuinen, tienertehuizen met naschoolse activiteiten, beroepsscholen en vluchthuizen voor vrouwen. Die crèches, tienertehuizen, professionele scholen en vluchthuizen zijn open voor alle kinderen, alle jongeren, alle vrouwen van Israel ongeacht hun afkomst of geloof. Beide organisaties zijn actief in België in de VrouwenRaad en de Conseil des Femmes Francophones de Belgique. Op internationaal vlak zijn ze vertegenwoordigd aan de Verenigde Naties in New York, Wenen, aan de Unesco in Parijs, aan de Internationale VrouwenRaad; aan de Europese Vrouwen Lobby, aan Raad van Europa in Straatsburg. Op Joods vlak zijn ze beide actief zowel in World Jewish Congress als in Europees Jewish Congress. Beide organisaties bestaan dus nu nog altijd, en werken voor de empowerment van ALLE joodse vrouwen, die met honderd en die met duizend poten.
