DE INSTRUMENTENTOCHT
Muiekale voorseling van het Noord Nederlands Orket voor kinderen in groep 3 en 4
LESMATERIAAL
Beste docent, Binnenkort geven een acteur en vier musici van het Noord Nederlands Orkest met klarinet, altviool, contrabas en slagwerk de voorstelling „De Instrumententocht“ bij jullie op school. De acteur draagt een masker en praat niet. Hij speelt de dirigent, die probeert de instrumenten in de juiste volgorde te zetten om samen mooie muziek te maken. Deze voorstelling is ontwikkeld voor kinderen in groep 3 en 4. Dit lesmateriaal hoort bij „De Instrumententocht“ van het Noord Nederlands Orkest en dient als voorbereiding op het concert. Het bestaat uit lesmateriaal voor ongeveer 4 lessen met eventuele uitbreiding en verdieping. De lessen zijn onafhankelijk van elkaar. Elke les behandelt een ander onderwerp van het concert. Leerdoelen van dit project:
Wat is een orkest?
Welke rol heeft de dirigent?
Leren kennen van de verschillende instrumenten in het orkest.
Eigen instrument - een shaker - bouwen
Muzieknotatie
Liedje „Hakuna matata“ leren (zie apart mp3 document)
Tijdens het concert zingen de kinderen het liedje en kunnen ze met bodypercussie mee doen. De muziek, die gespeeld wordt:
E. Grieg (1843 - 1907), In de hal van de bergkoning uit Peer Gynt M. Haydn (1737 - 1806), Adagio con varazioni, uit Divertimento in Es-groot, M.Bruch (1838 - 1920), Cadenza uit Dubbel concert voor klarinet en altviool op.88 H. Zimmer (*1957), Hakuna Matata - uit de film „De Lion King“ E. Schulhoff (1894 - 1942), Rondino uit Concertino voor fluit (of klarinet), altviool en contrabas
Het concept is ontstaan door de samenwerking van Mirjam Dirks (actrice), Sven Otte (contrabas/NNO) en Frans Krom van Maskertheater Vreemd Hoofd. Het „Instrumententocht“ - Ensemble bestaat uit: acteur: Mirjam Dirks/Bas van Domburg altviool: Ulrike Adam/Katharina Seeberg contrabas: Sven Otte/George Weghorst klarinet: Rob van de Vlugt/Joost van Rheeden slagwerk: Stefan Kirschbaum/Menno Bosgra regie: Frans Krom We kijken uit naar het bezoek op uw school!!! Justyna Mrozek ontwikkelaar lesmateriaal/violiste bij het NNO
voor verdere informatie: Linda Zandbergen, educatie
[email protected]
LES 1: HET SYMFONIEORKEST Het symfonie orkest is een hele grote groep van musici. Iedereen speelt een of meerdere instrumenten samen met de andere collega´s. Elk instrument heeft een andere functie, zo kun je de melodie, het ritme of de harmonische begeleiding spelen. Alleen als alles op de juiste manier gespeeld wordt, klinkt er wonderschone muziek. Maar hoe weten zo veel mensen wanneer ze moeten spelen? En hoe snel? Dat is de taak van de dirigent.
DE DIRIGENT De dirigent is de orkestleider. Zijn taak is het instuderen van nieuwe muziekstukken, samen met alle orkestleden. Hij bespeelt geen instrument, hij praat niet. Met een dirigeerstok in zijn handen laat hij zien hoe de muziek moet klinken. Hij geeft het tempo aan, de inzet van verschillende instrumenten en andere belangrijke dingen, zoals de de dynamiek (zacht of hard) en de emoties die bij de muziek horen.
3
Zoals je in de tekening hiernaast kunt zien, hebben de dirigent en de orkestleden allemaal hun vaste plaats.
VRAAG: Welke instrumenten ken je? Wat valt je op aan de plaats van de instrumenten? Waarom denk je dat juist dit de plaats van de verschillende instrumenten is? Denk eraan hoe groot ze zijn en hoe hard ze kunnen spelen! Waar staat de dirigent? Waarom staat hij daar?
LES 2: DE INSTRUMENTEN
4
LES 2: DE INSTRUMENTEN Zoals de mens, heeft ook elk insturment zijn eigen instrumentenfamilie. Je hebt in het orkest bijvoorbeeld strijkinstrumenten, blaasinstrumenten en slaginstrumenten.
DE STRIJKINSTRUMENTEN Bij strijkinstrumenten strijk je met een stok over de snaren.
Tot deze familie behoren de viool, de altviool, de cello en contrabass. Allemaal hebben ze vier snaren, behalve de contrabas, die heeft er vijf.
DE ALTVIOOL De altviool en de viool zijn verschillende instrumenten, ook al lijken ze qua uiterlijk en speelwijze op elkaar.
De altviool is groter dan de viool.
5
Omdat de snaren van de altviool vijf tonen lager zijn gestemd, is de toonhoogte en de klankkleur niet alleen lager, maar ook dieper, donkerder en vaak warmer zonder echter aan helderheid te verliezen.
DE CONTRABAS De contrabas is het grootste instrument en heeft de laagste klank binnen de strijkersfamilie. Hij heeft een grote klankkast.
VRAAG: Van welk materiaal zijn de strijkinstrumenten gemaakt? En de strijkstok? Van welk materiaal is die gemaakt?
6
DE BLAASINSTRUMENTEN
Bij de blaasinstrumenten wordt het geluid gemaakt door erop te blazen. Daardoor begint de lucht in het instrument te trillen en ontstaat er geluid. Door het open en dicht doen van gaatjes in het instrument kun je verschillende tonen maken. Je kunt dat goed zien bij een blokfuit. Soms zijn de instrumenten zo groot dat er allerlei kleppen worden gemaakt om de gaten open en dicht te doen. De instrumenten zien er dan heel ingewikkeld uit. Er zijn twee groepen van blaasinstrumenten: houten blaasinstrumenten en koperen blaasinstrumenten.
Het blaasinstrument dat in de voorstelling wordt gebruikt heet de klarinet.
DE KLARINET
De klarinet heeft het grootste toonbereik van alle blazers: en de hoogste toon zit een verschil van drie
tussen de laagste
en een half octaaf en dat is een
pak noten! Met een klarinet kun je dus lager spelen en toch ook hoger dan bijvoorbeeld de fuit, de saxofoon en de trompet. Ook kun je met een klarinet bijna onhoorbaar stil spelen maar toch hard genoeg om boven een orkest uit te komen.
7
SLAGWERK In het symfonieorkest vind je heel veel verschillende slagwerkinstrumenten:
Het slagwerk is in het orkest verantwoorelijk voor het ritme. Elke slagwerker moet heel veel instrumenten kunnen spelen. Afhankelijk van het muziekstuk wordt hij met verschillende instrumenten ingezet.
VRAAG: Kijk heel precies naar het beeld boven. Je ziet heel veel slagwerkinstrumenten. Herken je hier een instrument? Mischien heb je hem ooit al bespeeld?
8
PROJECT WE MAKEN EEN SHAKER:
Benodigdheden: een yoghurtbeker lijm (voor plastic) crepepapier, verschillende kleuren rijst / linzen
De yoghurtbeker met het mooie crepepapier dichtplakken. Rijst of linzen erin stoppen. Alles dicht plakken.
9
VRAAG: Probeer met de shaker te spelen. Eerst zacht en dan een beetje harder. Hoe klinkt het? En dan samen met de andere kinderen. En hoe klinkt het nu? Wat is het verschil? Probeer allemaal samen met de juf hetzelfde ritme te spelen? Wat valt je op?
Nu kunnen jullie samen mooie muziek maken!!!
10
Bij jullie komen vier leden van het Noord Nederlands Orkest op bezoek. Ze spelen op verschillende instrumenten zoals altviool, contrabas, klarinet en slagwerk.
Waar vind je deze instrumenten op de foto? En waar staat de dirigent?
Noord Nederland Orkest, foto: Deborah Roffel
VRAAG: Waar vind je de instrumenten op de foto van het NNO? Waar staat de dirigent? Welke taken heeft hij? Denk erover na, waarom de dirigent daar staat en niet ergens anders?
11
Les 3:
MUZIEKNOTATIE
De musici in het orkest spelen de muziek van de bladmuziek, die voor hun op de lessenaar staat. Ook de dirigent heeft zijn eigen bladmuziek, dit is de partituur. In deze partituur staan de partijen van alle instrumenten onder elkaar genoteerd.
12
De muziek wordt op 5 lijnen genoteerd, dit heet de notenbalk:
De noten op verschillende lijnen hebben een andere toonhoogte. Boven in de balk klinken de noten licht en hoog, beneden klinken ze donker en laag.
Om de muziek op te schrijven moet je eerst de muzieksleutel opschrijven. Voor de hoog klinkende instrumenten hebben we:
Voor de laag klinkende instrumenten hebben we:
de vioolsleutel
de bassleutel
In de muziek hebben we zwarte en witte noten. De zwarte noten zijn vaak heel snel, de witte noten zijn langzamer.
Als alles klaar is, dan ziet het zo eruit:
13
VRAAG: Kleur de noten in. Je kunt verschillende kleuren gebruiken, dan is het mooier! Probeer zelf muzieksleutels en noten op te schrijven!
14
Les 4: LIEDJE LEREN
Hakuna Matata * Hakuna matata, of je hebt het of niet Hakuna matata, 't is maar hoe je 't ziet Je hebt geen zorgen, zorg maar dat je geniet We doen het met muziek, Hakuna matata
* De uitdrukking Hakuna matata komt uit de Afrikaanse taal Swahili en betekent „geen zorgen“.
Veel plezier met het samenzingen met de musici van het Noord Nederlands Orkest!!!!
15
