Dit stripverhaal werd gemaakt op initiatief van Dr. Y Van Laethem van de Travel Clinic-UMC Sint Pieter en in samenwerking met GlaxoSmithKline. Het heeft als bedoeling de reiziger te informeren omtrent preventie. De inhoud van deze brochure is in overeenstemming met de raadgevingen van de “Wetenschappelijke Studiegroep Reisgeneeskunde”
Prins Leopold Instituut voor Tropische Geneeskunde MEDISCHE DIENST Kronenburgstraat 43/3 B - 2000 ANTWERPEN
REISAPOTHEEK Het is wenselijk voor een tropenreiziger om een minimum aantal geneesmiddelen en andere verzorgingsmiddelen op reis mee te hebben. Voor de belangrijke geneesmiddelen moet een korte geschreven heldere gebruiksaanwijzing meegegeven worden (zeker voor de antimalariamiddelen, antibiotica, O.R.S., enz.). Bovendien wordt steeds ook de generische benaming opgegeven, omdat de commerciële namen sterk kunnen verschillen van land tot land.
Elke patiënt met een chronische aandoening zal bovendien door zijn arts voldoende voorraad van zijn onderhoudsgeneesmiddelen voorgeschreven krijgen, alsook de nodige geneesmiddelen om eventuele urgenties in verband met zijn chronische aandoening op te vangen. Dit wordt best vergezeld van een korte Engelse of Franse tekst over de aandoening zelf. De inhoud en het volume van de reisapotheek hangen verder af van het type reis en de reisduur, en van het feit of er al dan niet kinderen mee op reis gaan. Essentiële geneesmiddelen (ook contraceptiva) worden best allemaal in de handbagage meegenomen om steeds een voorraad van deze geneesmiddelen bij de hand te hebben bij diefstal of verlies van bagage. Ofwel neemt men een dubbele voorraad van de vitale geneesmiddelen mee, waarvan de helft in de handbagage en de andere helft in de gewone bagage. Zo is men in geval van verlies of diefstal steeds uit de nood geholpen, en het heeft ook zijn voordeel bij een uitgestelde vlucht bij vertrek of terugkeer. Men dient te vermijden dat de geneesmiddelen worden blootgesteld aan extreme temperaturen (in de rugzak: hier steekt men best de geneesmiddelen “centraal” bij mogelijke opwarming door de zonnestralen bijvoorbeeld). Zalven, crèmes, zetpillen en ook siropen kunnen smelten of vloeibaar worden en uitlopen in de bagage. Indien men ter plaatse toch geneesmiddelen moet aankopen, dient men dit steeds in betrouwbare apotheken te doen. Indien men elders geneesmiddelen aanschaft, zeker indien buiten de apotheken om, riskeert men om van weinig scrupuleuze verkopers namaakgeneesmiddelen overhandigd te krijgen, die totaal onwerkzaam kunnen zijn, met alle gevolgen vandien.
Bron :
Medasso Headlines - Gezondheidsadviezen voor reizigers - hoofdstuk 14 A. Van Gompel - Instituut voor Tropische Geneeskunde - Ed. CMPMedica Belgium n.v./s.a.
Overzichtje Hepatitis A Hepatitis A wordt veroorzaakt door een virus. De symptomen van hepatitis A zijn: onwelzijn, een zekere graad van vermoeidheid (die weken kan aanslepen), verminderde eetlust met misselijkheid en braken, gele huidskleur. Hepatitis A is over het algemeen een goedaardige aandoening. De symptomen verdwijnen na 10 tot 30 dagen. Bij sommige mensen kan de genezing echter maanden in beslag nemen. In uitzonderlijke gevallen tenslotte, kan de ziekte een dodelijke afloop hebben (1% van de gevallen boven de 40 jaar). Hepatitis A wordt vooral via het voedsel of via contact met de ontlasting van besmette personen overgebracht. Door het drinken of eten van door menselijke ontlasting besmet water of voedsel (de besmetting is niet zichtbaar!) dringt het virus meestal het organisme binnen. In dat verband moet men vooral opletten voor weekdieren (oesters en mosselen, bijvoorbeeld), want zij zijn vaak
vectoren van dit virus. Het is een vergissing te denken dat het risico in vijfsterrenhotels of bekende vakantieoorden onbestaande zou zijn! Personen die reeds Hepatitis A hebben gehad, zijn levenslang beschermd. In België is de meerderheid van de mensen < 35-40 jaar echter niet tegen de ziekte beschermd. Volgens de aanbevelingen van de WHO is vaccinatie mogelijk via twee injecties waar 6 tot 12 maanden tussen ligt. (volgens de huidige gegevens zou de tweede injectie met succes enkele jaren na de eerste kunnen worden toegediend). Het erg efficiënte vaccin zou dan voor meer dan 20 jaar bescherming bieden. Er bestaat een gecombineerd vaccin dat tegelijk beschermt tegen hepatitis A en hepatitis B, in drie injecties. Er bestaan 2 vaccinatieschema’s: één voor de gehaaste reiziger (3 doses kort na elkaar, en een herhalingsinenting na één jaar ) en één klassiek schema (praat erover met uw arts).
Hepatitis B Hepatitis B is een ziekte die wordt veroorzaakt door een erg besmettelijk virus dat van de ene op de andere persoon wordt overgedragen via lichaamsvochten zoals bloed en sperma.
naar cirrose evolueert (progressieve aantasting van de lever), en soms zelfs tot leverkanker leidt. Voor jonge kinderen ziet de situatie er veel slechter uit: 90 % van de kinderen die deze ziekte doormaakten, blijft drager van het virus. Het Hepatitis B-virus is over de hele wereld verspreid, maar het risico is veel groter (10 tot 15 keer hoger) in bepaalde streken: Afrika, Zuid-Oost Azië, China en Zuid-Amerika.
De symptomen van hepatitis B zijn lijken sterk op die van hepatitis A.
Het erg efficiënte vaccin vereist drie of vier inspuitingen en biedt een levenslange bescherming na aantonen van een positieve immunitaire respons.
In België zijn 70.000 mensen drager van het virus. Om een nog steeds onbekende reden blijft het hepatitis B-virus bij 10% van de volwassenen die de ziekte doormaakten in het lichaam aanwezig. Deze chronische infectie kan maanden, jaren en zelfs gedurende de rest van het leven aanhouden. De betrokkenen zijn dus wel besmettelijk, soms zelfs zonder zich daarvan bewust te zijn. 30% onder hen ontwikkelt een chronische leverziekte die langzaam
Er bestaat tevens een gecombineerd vaccin dat tegelijk tegen hepatitis A en hepatitis B beschermt, in 3 injecties. Er bestaan 2 vaccinatieschema’s: één voor de gehaaste reiziger (3 doses kort na elkaar, en een herhalingsinenting na één jaar ) en één klassiek schema (praat erover met uw arts).
Tetanus De bacterie die tetanus veroorzaakt, Clostridum tetani, bevindt zich in het spijsverteringskanaal van herbivoren evenals in de aarde, waar ze erg resistent is. De overdracht van de ziekte gebeurt vooral via kleine wondjes die door aarde bevuild worden. Tetanus kan men overal ter wereld oplopen. De ziekte wordt gekenmerkt door spierkrampen die eerst in het gezicht optreden. Ze breiden zich daarna over het hele lichaam uit, en de mortaliteit ligt erg hoog.
Dankzij de algemene vaccinatie die sinds 1959 wordt georganiseerd, zijn er bijna geen tetanuspatiënten meer in onze contreien. Toch worden er elk jaar enkele gevallen gesignaleerd. Voor een doeltreffende bescherming moet men zich om de 10 jaar opnieuw laten vaccineren. Aangezien een groot gedeelte van de volwassenen van boven de 45 tot 50 jaar niet is beschermd, is het herbekijken van uw vaccinaties vóór u op reis vertrekt dé gedroomde gelegenheid om ervoor te zorgen dat u alsnog met alles in orde bent. Een tweede injectie na 6 maanden is enkel nodig indien meer dan 20 jaar verlopen is sinds de laatste vaccinatie. Combinatievaccins (difterie/tetanus, en kinkhoest) worden aanbevolen vanaf 15 jaar. Het monovalente tetanus vaccin is niet meer berschikbaar. En u, werd u onlangs nog opnieuw gevaccineerd?
Schistosomiasis Difterie Aan de oorsprong van difterie ligt een bacterie, Corynebacterium diphteriae. De ziekte breekt uit wanneer deze bacterie een erg krachtig toxine kan afscheiden dat de meeste organen van het menselijk lichaam te lijf gaat, maar vooral het hart en het zenuwstelsel. Difterie kan men overal ter wereld oplopen, niet enkel in Derde Wereldlanden! Het meest voorkomende symptoom is een erg agressieve angina.
Genezing gebeurt meestal spontaan, maar dit kan enkele weken in beslag nemen. Dankzij het systematisch vaccineren van kinderen is de ziekte bij ons zo goed als verdwenen. Maar boven de leeftijd van 40 jaar is de helft van de bevolking niet meer doeltreffend beschermd. Wanneer u vóór vertrek een herhalingsvaccin tegen tetanus aanvraagt, kunt u tegelijk een herhalingsvaccin tegen difterie laten toedienen. Beide vaccins zijn aan elkaar gekoppeld en bieden allebei een bescherming van 10 jaar.
Poliomyelitis Poliomyelitis wordt veroorzaakt door een erg besmettelijk virus. Deze vreselijke ziekte ligt aan de oorsprong van progressieve verlammingen die kunnen leiden tot onherstelbare neurologische schade of tot de dood. De overdracht van de ziekte gebeurt vooral langs feco-orale weg (het virus nestelt zich in de darmen) wanneer door menselijke ontlasting besmet water wordt gedronken of wordt gebruikt om rauwe groenten of fruit af te spoelen. Sinds het jaar waarin de vaccinatie verplicht werd in onze contreien (1965 voor België), kunnen we stellen dat de ziekte niet meer voorkomt in België, in heel Europa, in de Verenigde Staten, in de landen rond de Stille Zuidzee en in een groot gedeelte van Zuid-Oost Azië. Poliomyelitis komt nog hoofdzakelijk voor in Afrika
en een gedeelte van Azië, vooral op het Indische subcontinent. In afwachting van de uitroeiing binnen enkele jaren, is het aangewezen om reizigers die deze landen bezoeken eenmaal, op volwassen leeftijd, te vaccineren (of na te gaan of ze reeds gevaccineerd werden). Het gaat om een injecteerbaar vaccin (dat in 2001 het vloeibare vaccin met orale toediening verving), dat geen noemenswaardige bijwerkingen vertoont. Het vaccin waarborgt een immuniteit van minimaal 10 tot 15 jaar.
Mazelen (Rubella - Bof) Er bestaat een combinatievaccin tegen mazelen, rubella en bof. Van de drie ziekten waartegen het vaccin bescherming biedt, moeten reizigers vooral uitkijken voor mazelen. Mazelen is een door een virus veroorzaakte ziekte. Ze is goed bekend bij de ouderen onder ons en manifesteert zich door koorts, een lopende neus, een zware hoest en conjunctivitis.
Het gaat om een parasiet waarvan de complexe levenscyclus nood heeft aan een weekdier ("slak") dat leeft in zoet en rustig water (aan stuwdammen, in vijvers, meren, brede rivieren,… vaak afgeboord door riet of rotsen).
Nadien verschijnt de kenmerkende huiduitslag. In de meeste gevallen genezen mazelen spontaan, maar sommige mensen ontwikkelen pulmonaire of neurologische complicaties die fataal kunnen zijn. Vrijwel iedereen die vóór 1980 geboren is, geniet een natuurlijke immuniteit. Personen die niet volledig werden gevaccineerd, die na 1980 geboren zijn en die geen klinische mazelen hebben ontwikkeld, moeten vóór een reis naar de Derde Wereld een injectie krijgen.
Deze microscopische parasiet
Het risico is het hoogst voor reizigers die in ontwikkelingslanden
Hoewel deze ziekte met medicatie kan worden behandeld, kan u ze het best voorkomen door niet te gaan zwemmen op dergelijke plekken, vooral in Afrika (de Nijl en het hele gebied rond de Sahara) en in sommige regio’s van Zuid-Oost Azië. Uitzonderlijk kom de parasiet ook voor in Zuid-Amerika en op de Caraïben.
Het gaat om een vorm van hersenvliesontsteking veroorzaakt door een bacterie, de meningokok, die ieder jaar in meerdere of mindere mate wordt aangetroffen in bepaalde Afrikaanse landen rond de Sahara. Het risico bestaat enkel tussen eind november en eind juni en blijft beperkt tot reizigers die nauwe contacten onderhouden met de plaatselijke bevolking of die langer dan een maand in het land verblijven. Een andere indicatie is een reis naar Mekka (enkel een tetravalent
vaccin wordt aangeraden). Het vaccin omvat een goed verdragen injectie, minimaal 10 dagen vóór vertrek toe te dienen. Het biedt 3 jaar lang een efficiënte bescherming tegen alle soorten meningokokken die in ontwikkelingslanden voorkomen. Een vaccinatie tegen bepaalde microben die een vorm van meningitis veroorzaken die wij ook in België kennen, beschermt (bijna) niet tegen de vormen van de ziekte die in Afrika voorkomen. Met een tussentijd van enkele weken zijn beide vaccins compatibel.
Centraal-Europese teken encefalitis Het gaat om een virus overgedragen door teken in tal van bosrijke gebieden van Centraal-Europa (waaronder Duitsland en Oostenrijk). Bij sommige mensen kan de infectie leiden tot ernstige hersenvliesontsteking (encefalitis), met neurologische schade tot gevolg. Net als bij ons tref je teken aan tijdens wandelingen (scouting, oriëntatielopen,…) in kreupelhout, hoog gras,…
Het dragen van bedekkende kledij biedt een eerste bescherming tegen tekenbeten, net als het aanbrengen insectenwerende middelen (zoals die die beschermen tegen muggenbeten) op huid en kleding. Controleer na de wandeling of er zich teken op uw huid hebben vastgezet en verwijder ze indien nodig. Er bestaat een vaccin (2 injecties die na 1 jaar worden herhaald) dat aangewezen kan zijn voor mensen die intensieve of herhaalde openlucht activiteiten in die streken ondernemen (praat erover met uw arts).
Japanse encefalitis Deze ziekte is het gevolg van een virus dat wordt overgedragen door sommige muggensoorten die ‘s nachts actief zijn (zoals de muggen die malaria overbrengen). De ziekte komt vooral voor op het platteland, op rijstvelden en in varkenskwekerijen. Overdracht van de ziekte op reizigers is zeer zeldzaam, aangezien men zich op dezelfde manier beschermt als tegen malaria: door het aanbrengen van insectenwerende middelen ‘s avonds.
vertrekken naar risicogebieden (van Indië tot het zuiden van Japan) en die van plan zijn om tijdens hun reis gedurende meer dan 3 tot 4 weken in dergelijke rurale gebieden te verblijven. Het vaccin is niet vlot verkrijgbaar en kan (in 0,5 tot 1 % van de gevallen) ernstige allergische reacties uitlokken. Niet alle vaccinatiecentra dienen het vaccin toe,want het is niet gecommercialiseerd in België.
Reizigersdiarree
Buiktyfus
De kans op buiktyfus varieert naargelang de bezochte streek, maar de ziekte komt vooral voor in bepaalde delen van de wereld: tropische en subtropische gebieden, het Indisch subcontinent, Indonesië, Noord-Afrika en Senegal, Chili, Peru en Mexico.
kan tijdens het zwemmen doordringen in uw huid en zich nestelen in de aders rond de darmen of de urineblaas, waar zijn eieren schade veroorzaken.
Meningitis
Een vaccin is enkel aangewezen voor personen die voor langere tijd
Het gaat om een ziekte veroorzaakt door een bacterie, Salmonella typhi. De overbrenging gebeurt via besmet voedsel of water. De ziekte wordt gekenmerkt door hoge koorts en een uitgesproken gevoel van onbehagen. In een eerste fase veroorzaakt de ziekte constipatie. Pas na een tijdje kan diarree optreden.
(bilharziosis)
verblijven in precaire omstandigheden en/of op plaatsen waar een loopje wordt genomen met de voedselhygiëne. Zeker wanneer hun verblijf langer dan twee tot drie weken duurt. Vaccinatie (een eenmalige injectie of oraal vaccin) beschermt in 60-70 % van de gevallen gedurende ± 3 jaar. Daarnaast moeten hygiënische maatregelen rond handen wassen en rond eten en drinken strikt worden nageleefd.
Het gaat om een vaak voorkomend gezondheidsprobleem, dat 30 tot 60 % kan treffen van de reizigers die voor langer dan 2 tot 3 weken naar warme streken vertrekken. Reizigersdiarree kan worden veroorzaakt door bacteriën, maar ook door parasieten of door een virus. De meest efficiënte manier om het risico te beperken is om (zoveel mogelijk!) de regels van de elementaire hygiëne te respecteren:
geen water uit de kraan drinken, geen rauwe groenten of ongeschild fruit eten, de handen wassen vóór elke maaltijd,… Eventueel zal de arts u een voorschrift meegeven voor een antibioticakuur, enkel te starten wanneer een symptomatische behandeling niet aanslaat of in het geval van zware diarree (koorts, bloed in de stoelgang,…). Die antibiotica mogen (eventueel) enkel worden gebruikt in precieze omstandigheden die door de arts worden toegelicht, wanneer medische assistentie ter plaatse niet meteen bereikbaar is en zeker niet na uw terugkeer!
2010/VAC/23
