De in-vloed van e-commerce op de behoefie aan w fnkeBvastgs~$, Een vt~-.kcnnt2ndclnderzc~ckondcr Ncdcrlunel\c I>eteilllistciii,
De invloed vann e-commerce op de behocee aan v~inkelvastgssed, Ken verkennend onderzoek ondcs- Nederlandse lijerailliste~i,
h g , &,W, Poort 1W13~"iA Stichti~gkoor Beleggings- en Vahtgaedknnde PobhtBiásctoralc Opleiding Vastgcicidkunde 1998-2000 Im.ste1vek;"~"o Plaats: fa 7 j e e 8 i 2000 Datursl~r L"lcrip&k~-l~egt>Ieidc~r: d r ~P,,$.vaii Ig-kellen Auteilr.: Sttidie:
Voorwoord "Dat waait wel over", hoor ik ze zeggen. Een terechte opmerking. want waarom zou zoiets ingewikkelds als e-commerce nu wél een succes worden, terw~jlNie de wonden van "Videotex" cn de interne I? perikelen nog aan het likken ijn n. En bovendien het 3000vrdagstuk. drit meilig bedrijf kapitalen heeft gekost, en we on\ hart hoor niets hebben vastgehouden op 1-1-2000. Concurrenten ~ u l l e nhet cius wel uit kitin hoofd Inten om ingewikkelde ~ a k e n ,zoals internet en e-commerce, op te btarten. Maar of ook die de verleiding zullen kunnen weerstaan is maar de vraag. E-commerce is namelijk meer dan p111 van deze tijd In elkt. sector zulltn de invloeden van c-con~mercczorgen koor verande~inren,wd:irv,m op dit moment nog niet valt te voorspellen wat de effecten precies zullen /ijn Het reisbureau. de cd-winkel, dc modeketen, de winkelier op de hoek, de supermarkt, allemaal worde~rzt geconfrontttrd mtt t-commerce. G ia e-commerce, het verkopen via elektronischt weg, worden op dit moment al miljarden omge~et.Weliswaar is het alles bij elkaar nog maar een fractie van de totale wereldomzet, maar de groei zit er in. Of men nu wil of niet, elke detaillist --groot en klein- moet rekening gaan houden met de gevolgen van elektronixh zaken doen. Een van deze mogelijke gevolgen kan zijn dat de behoefte van de detaillist aan winkelvastgoed zal wijzigen. Ondanks dat er inmiddels al redelijk wat over e-commerce is geschreven en gepubliceerd, is er nog weinig onderzoek verricht onder de Nederlandse detaillisten. Laat staan over haar visie omtrent e-commerce en de invloed op de behoefte aan winkelvastgoed. In dit onderzoek staat derhalve de visie van de Detaillist op e-commerce en vastgoed centraal. Voor u ligt het eindrewltaat, mijn scriptie "De invloed van e-commerce op de behoefte aan winkelvastgoed". Het betreft een verkennend onderzoek naar de virie van de Nederlandse detaillist. D e ~ escriptie vormt de laatste van een lange reeks beproevingen die de Stichting voor Releggings- en Vastgoedkunde haar studenten laat ondergaan, voordat men zich uiteindelijk mag scharen onder het selecte groepje Masters in Real Estate. In dit voorwoord hoort tevens een wooi-d van dank aan diegenen die de totstandkomin, van deze scriptie mogelijk hebben gemaakt. Daarnaast is een speciaal woord van dank adn één van mijn collega's Carole Vermolen op zijn plaats. Met name hadr tips omtrent de opzet en \tructuur van het ondermek zijn de eindresultaten ten goede gekomen. Mijn dank gaat tevens uit n a a de heer dr-s P.J. van Hulten, die als begeleider namens de SRV heeft opgetreden. Mede dankzij zijn aanbevelingen en opmerkingen is deze scriptie tot een goed einde gebracht. Tot slot een speciaal wootd van dank aan Viviana Lerant, voor :i11 haar begrip en onuitputtelijhe ondersteuning, niet alleen tijden\ het schrijven van deze xriptie, maar ook ti-jdeiis de twee voorafgaande studiejaren. Ik realiseer mij terdege dat de laahte twee jaren ook voor h'iur een beproeving waren.
Emile Poort
Inhoud
1 . l INLEIDING E N PROBLtiEMSSEL,LIN(i 1.7 METHODEVAN ONDERZOEK 1.3 LEEISWIJZER .2
THEORE:'II'IL>CH KADER
--
-
.. .
.-
. .
-
3 4 -- 5
. . . . . p
p p . . . . . . .
p
-
-
. .-
- --
-
--
-
- .-.
-.
2.1 INLLIDINCi 6 2.1 E-COMMER( k--_ ----- --- 6 2.2.1 Irzfernrt - -.- 6 - - - -. - -.- . -. - -. -_ _ - .- -. . ..- . .. .- . - -.1.2.7 E-c ommr.rcr, dc. d(jznztzr..: _-_ _- -_ _ -_ -7 7 2.2.3 Toerz~zmrintc~rnstgtlbruik - --- - 2.2.4 Winkclen via intrrnct -. - - -- -- -_. . - - - - - - ti 2.3 ONTWIKKELINGEN CONSUMENTEN 8 8 2.3.1 Algemenc. con^ umc~ntentrc~ncls .- -- -- _ - -. .o 2.3.2 Coizsumcvtten t2ncl-commcJrtcJ - - -. 2.3.3 C'onsumc.ntt~n, c.-( omrncJrccc'n protluc.ti;.roc>prn_ - -- -_ .- - 12 2.4 ONTWIKKLLINC;E,N DETAILLISTLN -.- --- -- - - - 12 2.5 CONFRONTATIF KOOPGEDRAG CONSUMENT EN REACTIE DETAILLIST 13 VAN DE SCENARIO'S VOOR DE BEHOEFTE AAN WINKELVASTGOED. 15 2.6 GEVOLGEN 15 2.6.1 Algcnzern - - -- . .------ . .-.-2.6.2 T o ~ 7 ~ ~ ~ , -~_ s i n g --- _-_ -_ _. 17 2.7 CONCLUSIES . 18 p
-
-
p p -
P
7
p p
p
-
p
3.1 3.2 3.3 3.4
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
-
p
INLEIDING AARDONDERZOEK
-
.--_
19 19 - 19 20
--
p
- --- .
DEELI . E-('OMMERCE EN L1W WINKELS DEELI1 : SCENARIO'S DEEL111. E-COMMERCE EN VASTGOED DEELI V ' ROL FABRIKANTFY DEELV DIS'TRIBLTII:
p
p
-
P -
SAMENSTELI,INC~ENQUEIE STEEKPROEF EN RESPONS
[NI EIDING
p
---
-
-
--
21 21 23 25 27 28
_ p -
- .--- --- -
. p . .
--
B1JI,A(iE I. BITLAGE11. Brrr,ac,~111. EbITP,AGI, 161 BIJI AGE V . BIJLAC~F;Vl.
--
.. . .
I k in~locilvan e-c onimcf (c, op (k, hehocflc. mziz wrnk(,lmryocd
GERAADPLLE.(~ULI LrFE
--
36 39 34 C" .l .>
P -
56 - 17
-
1)~)t' invloed iwn e-c cinirncl c e
1.1
OU
dc bc,iloc~ftcutrn M 112/<~1 1 ~ \~~i~oc>ij 7
Inleiding en probleemstelling De invloed van internet in ons dagelijks leven wordt steeds groter. Gemak en snelheid ~ i j n dt sle~itelwoorden waardoor internet razendsnel terrein >erovert. Ruim 3 miljoen Yeder1,znders hebben thuis enlof vla het werk toegang tot internet. Binnenkort zijn dit er meer dan 4 rniljocn (C'ons~m~nteng~ds. ?000). Internet is een bron >,tri informatie over productiw t n dttnrten en een medium om producttn en diensten ti (vtr-)kopen, :~onls boektn. cd's, software, tickets, etc. Virtuele bedrijven, zoals Arnazon.com. Boekni:t, CDNow, Nttgrocer, Shop.nl. en Bol.com, schieten als paddestoelen uil de grond Daarnaast hebben vcle bestctaridtl detaillisten. zoals bi.jvoorbteld Albert Hein, Bruna en Wthkan~phet nieuwe niedium als "marketingtool" en winkel ontdekt. In 1999 is het aantal Nederlanders dat via internet koopt reeds circa 400.000 (IVBN, 2000). Forrester Research (2000) verwacht dat online winkelen in Europa de komende vijf jaar zal groeien met gemiddeld 98'h per jaar. Tevens bleek uit dit uitgebreitle consurnentenondermek dat de o m ~ e via t "online winkelen" naar verwachting zal stijgen van 2,9 miljard euro in 1999 naar 175 miljard euro in 2005. Dit komt neer op circa zeven procent van de verwachte totale Europese detailhandelsomzet in 2005. Voorts verwacht Forrester Research dat dit percentage op lange termijn zal uitgroeien naar 15% van de totale detailhandelsomzet. Online winkelen is dus meer dan een gril van deze tijd. Indien de verwachtingen waarheid worden lal deze ontwikkeling voor de Nederlandse Detaillist een aantal consequenties kan hebben. Een onderzoek van IVBN (2000) wijst uit dat één van deze mogelijke consequenties is dat de behoefte van de detaillist aan winkelvastgoed zal wijzigen. De vraag rijst of- de invloed van e-commerce op de behoefte aan winhelvastgoed binnen elke branche (productgroep) gelijk al zijn. En is het gevolg van een mogelijke verandering in vastgoedbehoefte, dat er meer of minder vierkante meters benodigd zijn! Of meer of minder winkelunits'! Of minder locaties in (ie historische binne~ntad,maar meer op perifere locatie? Met andere worden, staan we aan vooravond v'in een velnnderinp in ruinrtcbehoefte aan winkelva\tgoed? Ondanks vele recente onderloeken en publicaties is hieromtrent vanuit de optiek van de Nederl~lrzdseDetc~illistnog niets of nauwelijhs iet4 in geschrift verschenen. Dit onderzoek brengt derhalve de v~sievan de detaillist in kaart. Immers, wie anders kent de wegen van de consument en de daaruit voortvloeiende vastgoedbehoefte beter dan de detailli\t? De navolgende vraagstelling staat dan ook centraal in dit rapport. 1 olgens de Necierlandse detaillict de in\ loeal fijn 5%a$ de hehoeRe aan ninkel.;a\tgoed,
B, u11
e-ctrmiliercc tip
Afgeleid van deze centrale vraagstelling zijn de navolgende deelvragen geforniulecrcl. IA
u U
u IJ
u
u
Welke verwachte impact zal e-commerce hebben qua onizet ten opzichte van her bestaande dr~tCiilhandelsappdri~:itt? Welkc globale indeling in prodilctgnoepen kdn worden geïclenrificeerd Welke scenario s omtrent de ontwikkeling vdn e-commerce ten opzichte van h c ~kali bestaande dctailhandelsappiir~~tt LIJ^ denkbadr? Is c-coinmerce etm uitbreidmg of een bedreiging van de huidige detailhandelsmarkt, of is internet slechts een murketingtool. Welke gevolgen voor de behoufte aan winktlvastgoed ii-jn binnen deze scenario s realistis~h') Wtlk scenario vinden detaillisten binnen verschillende procluctgroepen het meeat waar>,chijnlijk? Welke gevolgen achten tieze detaillisten hel mee\t waarschijnli-jk voor de; behoefte a a i winhelv,utgoed. Cireri uijziging" Meer of minder vicrkaritc meters en hoeveel! Meel of mincler wrnkelunits en hoeveel? Verschuiving vcln type vestigingslocatic (Iiistorische binnenstcld, stadsdeelcentrum, buurt- of wijkcentrum, PDV-/GDV-locaties)? Verwacht de detaillist een verandering in behoefte aan distributieruimte?
Het doel van dit onderzoek is uctoren in de winkelvastgoed-branche, zoals makelaars, ontwikkelaars en beleggers. een beeld te geven van de mogelijke verschuivingen irr behoefte en toekomstig gebruik van winkelvastgoed. Imniers voor hen vormt de tlet,~illist de spil in het krachtenspel van vraag en aanbod van winkelvastgoed.
Methode van onderzoek Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van twee bronnen. 'Ten eerste is een literatuurstudie venricht. Gezien de snelheid waarmee het e-commerce fenomeen zich ontwrkkeld i\ met name gebruik gemaakt van recente onderzoeken en publicaties, welke vermeld staan in de literatuuropgave. Middels de literatuurstudie cn mijn eigen visie is gekomen tot een beeld van de omvang en de groei van cle online-winkelmarkt, cfe indeling in globale productgroepen en de toetsinga\cenario.s en stellingen voor het onderzoek. De tweede bron rijn de telefonische enquêtes, uitgevoerd onder een honderdtal Nederlandse Detaillisten, die opereren binnen de eerder geïdcntificeetd\- productgroepen. Binnen deye organisaties is gesproken niet de manager of pro.jectleider eindveranrwoorcielijk voor '"e-commerce". Meestal betrof clit eén van de directeu~en,een teken dat e-commerce hoog op de agenda staat. Op hasis Lan de resultaten van de uitgevoerde encluête zijn een aantal conclusies zetrokken. Nadrukkelijk dient opgemerkt te worden dat deze conclusie9 niet m ~tllegevallen door al de telefonisch geencluêteerden lal worden gedragen. Dit wordt veroorzaakt doordat er een abstrahering van de iiidividuele enquêtes heeft plaatsgevonden. Het zal duidelijk /iln dat de productgroepenindeling, cle scenario's en de stellingen i n dit onder;roek niet nltkjd tvetenschappelijk, in de strikte in vim het woord, te veicintwoorden z ~ j nDe sccn,trio's en stellingen zijn sterk kwalitatief van aard cn I
--
--
1.3
D(. in1 locrl van ~ - c o n ~ / nc o L> to p c10 behoefte aan ~.~/zhc~li.nslqoed
Leeswijzer In hoofdstuk 2, het theoretisch kader. wordt een beeld geschetst van het begrip "ecommerce". de omvang en toekomstverwachting van internetgebruik en online winkelen. Tevens wordtbn huidige trends in consunientengedrag beschreven en wordt ingezoomd op de consument en c-commtrcc. Een globale rndeling in (hoofd-)productgroepeil komt tot stand. Vervolgens wordt, na de globale trend4 in de detailhandel te hebben beschreven, de confrontatie met het koopgedrag van consumenten gemaakt. Op basis hiervan worden een drietal scenario's opgesteld met betrekking lot de mogelijke rol die e-commerce voor de detaillist kun hebben. Tot slot wordt per scenario beschreven wat het meest larsc schijn lijkt gevolg voor de behoefte aan winkelvastgoed 7:11 zijn t n voor welke van de geitleritificeerde productgroepen dit in theorie al gelden. In hoofdstuk 3, wordt de werkwijze van het onderzoek beschreven. Achtereenvolgend ;.al de aard van het onderzoek, de samenstelling van de enyuete, de steekproef en de respons worden omschreven Hoofdstuk 4 is volledig gewijd aan de onderzoeksresultaten. Niet alleen het totale resultaat, maar de resultaten van de verschillende productgroepen worden toegelicht. In laatste hoofdstuk, hoofdstuk 5, zijn op grond van de onderzoeksresultaten en eigen visie een aantal conclusies en aanbevelingen geformuleerd.
2
Theoretisch kader
2-1
Inleiding Binnen dit onderzoek dra& hct om de wijze waarop de Nederla~idsedctdillisi om gaat met r-conimerce ( n de mogelijke getolgen hiervoor op de belioefté ,Fan winkelvi\tgoed. Desalniettemin staat de consunieilt centraal Her geclrty v'm dc consurnrnteri bepaalt in beltiiiprjke mstc de wijle waarop de tfetaillist in de b<xhoi.fttn\
In deze paragraaf wordt ingezoomd op het begrip rnternet en e-cornrnerce en wordt ingegaan op dt, huiclige en toekomstige omvang van inteinetgebruik ei1 het winkelen via dit rnetlium.
De opkomst vnn de comrnercikle mogelijkheden vnn internet, in Nederl'ind begonnen rn 1 9 4 , IS niet rner~tot 5tti;in te brengen. Internet is meer diin een nieuw kanaal, tta~lrrneede dztdillist vla internersites producten kan verkopen of ciienslen kan verlenen. Het biedt de
mogelijkheid oni op een effectieve inanier contact te hebben met veel sch,ihels uit een organisatie enlof bedrijf\kolom. Te deriken valt aan werknenier\ die over cic hele uereld verspre~d&en, toeleveranciers, maar ook klanten. De technieken die internet mogelijk maken rorgen txr ook voor dat het mogelijk rs voor een org;inisatie om gebruik te maken v'an intrd- en extranets. D e ~ \ernieuwde e rnanieren van netwerlcen zorgen voor etn rrotert: roegevoegd15 baartie binnen een organisatie, daiir de/e veel s~iellerkan handelen.
Nlct bcgrip c-cornmercc kcln op vt-rschlllendt: manieren worden ge(ilt%finiec~d De meest bcpt:rkt~ definitie v ~ nL-commerce is het verkopcn van productt~n op Internet belen hebben etn viel ruiIriere opvatting over het begrip e-commerce. ABN Amro (1999) bt-schr~jftc-comnntrct als de uitwisseling van informatie, diensten, producten en betalingen via Len elektronisch nrediurri. Hct Ministerie kan Economische Zaktn (19%)
Vaak wordt e-business in de literatuur onderverdeelt in Business to Consumer (BW) en Business to Business (B2B). B2C is de verkoop door bedrijven aLin de consument via internet. B2B is de haindel tussen bedrijven onderling via internet. In dit onderzoek is gefocused op B2C, dus de transactie tussen consument en detaillist. In dit ontier~oekwordt niet e-commerce wordt bedoeld: "Het aan- en verkopen van producten em'of diensten via internet". Ook 7a1 de teim "onliile winkelen" worden gebruikt, waarrnee in dit idpport het~elfdewordt bedoeld.
111 1997 had l 0C7r van de Nederlanders toegang tot internet (IVBN, 2000). In 2000 7al dit. mede door het gratis aanbieden van internet, verder stijgen tot 29% (4,7 miljoen mensen). Nevenstaand figuur illustreert dere snelle toename van internetgebruik in Nederland. Ook na 2000 blijft het internetgebruik toenemen. De nog explosief groei 7itl in eerste in~t~intie z i p . daiuna deze afvlakhen. Overigens voorspelt Forrester Research (2000) dat het internetgebruik in Europa in 2005 verdrievoiidigd is.
Internetgebruik in Nederland
2 2.4
Wilzke1c.n vin irzlc.rnc't De Nederlandse consument is nog terughoudend orrr "online" te winkelen. Het online winkelen hmgt af \,in verschillende factoren De belCtngrijkste factoren iijn ht%l;idntal internet aansluitingen, de w a r i n g met internet, de kennis tan de ~nogelrjkheclenoIn v121 internet aankopen te doen. het gemak daarvan t-11 het vertrouwen daarin Deslilniettemin hebben dt Nederlandse consurrienren volgens Blauw New Medid C'onsulting (2000) in 1999 via internet 147 miljoen euro Online-verkoop in Nederlen besteccl. Vooral hardsoftwar? werd via Internet gekocht, dit iilaalctt -43%)uit Naar van alle bestedingen .. via irnt~rn~t. Reizen ging 25% cn nailr boektn t n cd s . groei ging 20% van de b e s t t d ~ n ~ e nDC in winkelen via internet rs sinds I997 explosief gestegen. D c ~ t ontwiLke11ng wordt geïllustreerd in net enstdarid figuur Natul~rlijkhangt deze groei samen met de groei in het aantal actieve internctters, dat wil zeggen het aantal mensen dat minimaal een maal per maand onlirie is D e ~ egroep internetters bedroeg in 1999 inmidtiels 1 .S miljoen mensen. waarvan 300.000 mensen online winkelden (IVBN, 2000). Foxrester Research (2000) verwacht dat online winkelen in Europa de komende vijf jaar zal groeien met gemiddeld 98% per jaar. De online-winkel omzet zal hierdoor stijgen van 2,9 miljard euro in 1999 naal 175 miljard euro in 2005. Dit betekent dat de totale omzet middels online-winkelen in 2005 7% van de totale detailhalidelsomzet r,al beslaan. Forrester Research verwacht dat dit percentage op de lange termijn zal uitkomen op 15%. Ervan uitgaande clat de verwachtrngen voor Europa overeenkomen mei die van Nederland, al de Nederlandse detaillist wel degel~jkrekening dienen te houden niet de mogelijkheden en bedreigingen die het medium '"online winkelen" biedt
2.3
Bntw ikkelingen consumenten
Naast technologische factoren zijn demografische en economische omge~ingsf~ictoren bepalend voor consumtengedrag. Volgens Jones Lang Lasalle (2000) ~ i j nmomenteel de n:tvolgm"de trends in consuinentengedrag te onderkennen.
u Verhoogde detnilhandelsbestedingen De detailhandel profiteert van de economische groei in 0114 land. Na enkele jiilen van i e g ~ n v ~ ~ l l e nonizetten. de worden forse groeicijfers g e r e ~ i s t r e ~ rSincls d. het iilrtidcn van cle j;iren negentig heeft tle sterke economische groei en een (in erlste ins1:intie) groeicnd coniumenten\ertrouwen geleid lot verhoogde det,iilh,mdelsbestedingen in riict ii,itne siipelmarkten en in enkcle niet-dagelijhse segmenten /o,tls ~oninglnric hting en de doe-het-telf-branche. Voor de korte en midciellange termijn voonpelt het CPB (1999) een gunstlee ontwikkeling van de Nederlandxe economie. De consumptieve besteclingen blijven, oncler meer als gevolg van een diiiende werkloosheitl. de komende
- .
-- .---
. p -
Bf, inviort! van c-iornmerce o p dilc /~o/ioc;ftc~ ii(lr"1 ~ ,. in.k- o / \ ' ( l ( ~go~il
periode groc.ien. Naast de groei van de detailhandelsbestedingen blijft de coiihumentengulden in sterke mate richting spaar- en beleggingscategorieen gaan, naardoor de druk op de detailhandelsbestedingen voortduurt. Het aandeel van de detiiilhandelsbestedin~enin di; totale consumptieve bestedingen zal, nu een tiuling in het afgelopen deccnni~ini.veider afnernen.
u
Vergrijzing en ontgroening Naar verwachting zal 111 het jaar 2005 de bevolking in Nederland bestaan uit cir~;i16.5 miljoen inwoner&,een groei van circa 5,SL/;~ten opzichte van 1999 ((HBD, 1998). In 1"80 14% van Ale pcrscinen jonglos dan 10 jildr t"n bijna 16% o u ~ i tdan ï 60 jaar. $11 1996 zijn dt7c cijfers reipcctievelijk 1.2, en 18% De/e vergrijzing zal ook (IC komendc jaren doorretten. De sterke ontgroening, dat wil zeggen de reldtieve verrninderins van het aantal jongeien, zahl echter niet plaatsvinden in het tempo van dr jaren ievenrig en tachtig Deze verschuivingen in leeftijdopbouw is een aanwij~in?dat het consumptieen koopgedrag diastische wijzigingen zal ondergaan.
u Individualisering De vraag naar producten differentieert door individualisering. In ~ i j nalgemeenheid kan gesteld worden dat de consument professioneler en meer ervaren wordt en kostenbewust is.
u
Grillig consumentengedrng/momentaanhopen Consumptieve bestedingen zijn in toenemende mate afhankelijk van stemming. voorkeur en situatie. De keuze van artikelen en aankoopadres kan per artikelsoort en per moment verschillen. Tegengestelde trends gaan vaak hand in hand. Zo heeft de consument zowel behoefte aan "runshoppen" (boodschappen doen) als aan "funshoppen" (winkelen) en soms in dezelfde winkel. De wens om uit een Leer groot aanbod te kunnen kieren wordt vaak afgewisseld cloor "convenience-shoppe" waarbij de detaillist al een voorkeu~eheeft gemaakt (Bolt. 1995).
u Toenemende behoefte aan maatwerk De detailhandel heeft enerzijds te maken met een massaconsument en ander~ijdsmet een consument die maatwerk, in de vorm van specifieke producten, iliaar ook in de vorrir van diensten, verlangt. Het kunnen leveren van diensten zal de koiriende jaren een zeer belangri.jk wliptw worden in de concurrentiestrijd.
u Toenemende mobiliteit Consumenten zijn in toenemende mate bereid grotere afstanden te overbruggen. In dit kader dient ook de toenemende parkeerbehoefte te worden genoemd. Ontlerzoek (De Jonge et al, 1998) wijst uit dat naarmate de parkeer-mogelijkheden bi] een wmkelgebied positiever worden beoordeeld. de bezoekkans per auto groter is.
u
"Fun\hoppen" / belang v'in ieiqure Winkelen is voor veel consumenten meer clan :illeen wirikels bezoeken en kan worden gezien als vrije ttjd\be\teding. Vooral de horecacomponent wordt steeds belanglijker. tenvijl ook allerlei "leisure"-elementen worden ingelet om de consument te lokken. D,tt k,rn in bescheiden vorm (speelhoekje voor de kinderen) yijn, maar ook in de vorm 1 an cornplete secreatiepai ken.
Voorgaande paragraaf schekt de grilligheid en ongrijpbaa~heid van de hedend,iagse consument. Deze ongrijpbare consument iaat ~ i c hniet Jenden. Hebt l i derli,ilve niet vcrhdzingwekkend ciat de consument kiest voor dat a'1nhoophanau1 dat op een bt~puald rnornrnt voor haar het meest te bieden heett. De consument heeft hedeiiciaags rnlrners de kruze te winkelen via het wcb (internet] of via de traditionele. fysieke winkels. Via het wcb is dt, consument. of wel de zogenaaide c.-con,rumrnt, niet meer afhallkclijk van tijd of locLitie,voor het amgaan van transacties. Dit heeft als gevolg tiat de e consument iindert eis
Gemak Uit een onderzoek van Forrester (2000), verricht onder zowel online-consumenten als traditionele kopers, blijkt clat 45 proccrit van de online kopers het gemak van de online kopen de belangrijkste reden vindt voor hun aankoop op een specifieke site. Dit terwijl de consunierit in de eer\te pla'tt$ voordl prijsgedreven lijht te handelen. De consument hoeft de deur niet meer uit en kan gemakkelijk roeken op internet. Het is een stuk @ eenvoudiger geworden om dat ene product of deze ene aanbieding te vinden. Als het product eeninaal gevonden is ml het gemak dat de website dan biedt bepalen of er daadwerkeli.jk tot aankoop over gegaan zal worden
e
Meer dan 80 procent van de consumenten blijkt halverwege het aankoopproces hun winkelwagentje te verlaten en de aankoop niet te voltooien. Problemen niet zoeken en lastige betaal- en bestelniethodes worden hier als hoofd oormiik genoemd. (Forrester. 2000)
u Genot De duui van een bezoek. door een consument aan een site 7211 afh'mgen van de aangenaarnheid van de site. Hoe langei dit bezoek des te groter is de kans dlit hij overg'tat tot een trancactie (Cards in Business, maart 2000). Een aangenaam verblljf wordt bepaald door factoren als aantrekltelijkherd, er moei iet:, te beieven vallen. De consument dient verra4t te worden. Zowel door de aangeboden producten. als de dalirornheen geboden content op de site.
Zo is het qucces van AmL~zon.com toe te \chrijven aan haar niiamcbckendheid cn de ,igres\ieve rnarhtbenadering die LIJ hanteert. Dit bedrijf rn'taht van een site bezoek een "{hopping experience" voor de consument. Na persoonl~.jkwelkom te uorden -',heten op dc site. hri.jgt de consument, op bdii\ \an eerder ,~rinkoopgedr,ig.aalbevelingen en uordt zij getipt wanneer er ~n het genre van haar voorkeur nieuwe titels veischijnen (Volh\hraiit Mag'vine, 2000).
-.
-
. p
[)i,
ilzvloeil van e-comnzerce o p rir Drhot~ftc, rian ii~inkelvas~g~~w ---. - -. .
u Gewin In het eerder genoemde Forrester-onderzoek (2000) werd "prnjs"', het idee dat men op mternet goedkopei uit i\, als derde drijfveer genoemd. Financieel gewin is dus wel depeli.jk een belangri.jke
u Assortiment BIJ de keuze van het dankoopkanaal zal de consument ~ i c hlaten leiden door het aangeboden assortiment. Soms verwacht de consument een breed, maar ondiep assortiment (warenhuixn), de andere keer juist een smal maal diep assortiment (\peciaalzaken). Een van de grote voordelen van e-tail is dat er nauwelijks beperkingen ~ i j naan de samenstelling van het assortiment. Omdat er niet gewerkt hoeft te worden vanuit dure winkels op A l Iocaties. De online-winkel die beschikt over een overzichtelijke site en een goede zoekmachine, kan een zeer groot assortiment zowel breed als diep aanbieden. De e-tailer hoeft, omdat pas later geleverd wordt niet alles zelf in voorraad te houden. De traditionele detaillist heeft als het gaat om het assortiment te maken met fysieke beperkingen door beperkte winhelruimte en hoge voorraadkosten. In enkele gevallen is de fysieke detaillist flexibeler in rijn producten dan de e-tailer. Een online bloemwinkel bijvoorbeeld biedt k e u x tussen een aantal boeketten, terwill de fysieke bloemenwinkel oneindig veel combinaties kan maken. G
Service Service omvat alle activiteiten in de pre- en aftcrsales fase die in het belang van de consument worden uitgevoerd. In de p r e d e s fa\e hebben consunienten ad1 ies nodig om een goede aankoop beslis\ing te nuken. In de attersales hi\c moct reker zijn dat bijvoorbeeld garantieclaims. reparaties en onderhoud snel en goed worden afgehandeld. Online-winkels kunnen op talloze manieren service verlenen. De mogelijkheid tot prijs- en productvergelijking en het beantwoorden van specifieke vragen via e-mail zijn zeer krachtige instrumenten. Bij digitale producten heeft de online-winkel unieke mogelijkheden voor \erviceverlening. bijvoorbeeld bij het up_~radeiiban software. Bi] fysieke detailhandel ligt de servicekracht in het persoonlijk contact. Een winkelbediende kan direct antwoorden op vldgen van klanten over pioducten. De bediende kan ooh luisteren naar de wen4e1-1van dc individuele klant en advies op m,i,it geven. Wat betreft de aftersales faw rs het vaak makkelijher om de detaillist persoonlkjk op ~ i j nverantwoordelijkheid te wijzen in plaats \'in het versturen van een '-cinonien~"e-niailtje.
De vijf boven~enoemdea4pecten zijn met n m e bepalend voor de keuze van dc consument trdditionezl of online te winkelen. Zowel de online-winkel 'i1\ de traditionele winkel heeft
--
De i11v1o.dvtrn cj-c,onzirzc,l-cc, op tic >.ho($c?iiíln i ~ ~ i r ~ X ~ I v ~ ~ . ~ i g i i c ~ ~ I '
zijn sterke en zw'ikhe punten. De onliile-winkel is praktisch onversludnbadr in haar mogelijkhetien tot het bieden van een ruim assortiment. De fysiehe detailhandel daarentegen blinkt weer uit om van winkelen een vorm van recreatie te makcn, die niet valt na te bootwn via internet. Bij de aspecten gemak, pri-js (gewin) en service is het verschil wat mindel duidelijk. Online-winkels bieden het gemak van bestellen en thuis helorgen, terwql (ie fysieke winheis het gemak bieden de gekochte producten direct te kunnen "consumt.1 en '. Tevens bieden onlirie-winkels cnor n1 veel mogelijkheden voor vernieuwende diensten. In hoeverre deze dienster1 aansldan b!j consumenten, zal sterk per corisum~ntvers~hillen.Imniers de cnt ~onsumerrlti-ihecht veel waarde dan per.,oonlijl< advit s, tt rwijl tlc andLr voldoende helft aan ui@ breitlt. productinformatie vrd iTitemti. Wat betreft de prijs van het product of de dienst is online winkelen niet altijd goetikoper, dam de mCuketing- er1 distributiekosten het gesuggereerde g)rijsvoordeci gehctl teniet kulinen doen.
2 -3.J
Cc)n.sunzcnttn,c2-cornrnc7rcc> en produc tgroepen
Uit voorgaande paragraaf valt te concluderen dat het ene product of dienït zich beter leent voor online winkelen dan het andere. Ernst & Young (2000) heeft recent een uitgebreid europees consumenten onderzoek uitgevoerd terzake het online kopen van producten en diensteil. Het bleek, zoals ook reeds in paragraaf 2.2 geschetst, dat online kopen substantieel in omvdng is toegenomen. Tevens bleek dat conaumenten allcs via internet hopen, van tandpasta tot auto's en juwelen. Ernst & Young concludeert derhalve clat het niet llinger een vraag is of bepaalde productgroepen wel geschikt zijn voor online verkoop Consumenten geven aan dat internet voor elke productgroep een functie kdn hebben. Voor sommige productgroepen heeft internet een service- c.q. infortnatiefunctie, terwijl internet voor 'indere p~oductgroepeneen efficient aankoopkanaal is. Ernst & Young heeft in haar onderzoek de nevenstamde globale productgroepen ("retail segnient5") geidentificeerd. Deze productgroepen vormen volgens Ernst & Young de blode en acce,$oires "key retail segments", dadr het merendeel van de door consumenten Roeken, Muziek CB Speengoed gewenste detailhandelsproducten onder Elen cn Drinken eén van clere "segnients" (productGemengde Branche groepen) k m worden ge\chadrd D e ~ e Luxe artikelen globale indeling ban detailhandelsproducten is eveneens voor dit onder ~ o e kaangehouden.
2-4
Ontwikkelingen detaillisten De detaillist moet zijn weg weten te vinden in de conitdnt aan ver'tndering onderhevige v r a q v,in de con\ument. Natuurlijk kan de detaillist de consument enig\iolni beïnkloeden in had1 koopgedrag, doch de hedendaagse con\ument la'ìt /ich niet makkelijk leiden. De detailliht zal pro-actief moeten reageren om haar consumenten te blijven binden. Deze (re-) x t i e s homeii tot iìiting in de navolgende detailli\tentrends (Jones Lang Lasalle. 2000).
d
Vernieuw(en )de formules Met nieuwe forinules wordt, mede dankzij de mogelijkheden die de technologie biedt, getracht voortclurend in te spelen op de verar~derrnfienin het conilurnei~teng~drag. Sommige formules plaatsen hun assortiment in een rotaal nieuwe omgeving (Iarnin, Theaterwinkels) of oek ken een nieuwe combinatie van ~iltikclcnrond ccn bepaaldc tloelgroep of een bepaald koopmoment. De technologie leidt tot innokatles op het gebied van virtueel winkelen en 'homeshopping'. Bijna alle grootwinkelbedrijven ~ i j n betrokken bij experimenten. De warenhuizen willen snelltr en met meer beleving in:,prlen op dc morntntconsument Uitdiinnini- van ht:t asiorttment, vcr:rllterhiilg van horeca-ztchtlge accenten en een betere outfit van de wsnktls txn het pcrsonet:l zijn hiervoor enkele iiigrediknten. Ook supcrniaikten zijn met ten duidelijke upgrdding bezig. wa;irbq vooral versgroepen als speerpunt dienen.
u Schaalverpo tnng De schaalvergroting in de detailhandel blijft doorg'ian. Naast een stijging van de gerniddelde winkelomvung ontstaan grotere organisaties en vindt intensievere commerciele samenwerksng plaats. De concentratiegraad leidt tot marktdomin,lntie. Fabrikanten zien dan ook een steeds krachtigere detaillist tegenover zich. Als reactie liierop proberen fabrikanten de consument rechtstreeks te benaderen. Toenemende filialisering De ketenbedri.jven bepalen in sterke mate het beeld in de drukste winkelgebieden. De consument heeft van de uniformiteit die hier uit voortvloeit weinig last, inaar waardeert daarentegen een gevarieerd aanbod. IJ
2.5
"Direct sales" Fabrikanten van bekende merken (onder andere in mode, schoenen, sportartikelen en horloges) gaan steeds vaker zelf naar de klant op zoek en openen 'image stores' op zeer goede locaties, verkopen hun restpartijen via 'factory outlet stores' en latzn de consument via post, telefoon, fax of internet 7elf rechtstreeks bestellen. De beschikbaarheid van technologie (databasemarketing) en \kin logistieke dienstverlening speelt fabrikanten hierbil in de kaart en stelt de detailhandel voor de noodzaak zich goed te beraden op ~ i j ntoegevoegde waarde in de distributiekolcim.
Confrontatie koopgedrag consument en reactie detaillist In parugraaf 2.2 is weergegeven dat online winkelen meer is dan een gril van de huidige tijd. De consument 14 van mening dat internet voor so~iimigeproductgroepen een goede service- c.q. informatiebron i \ en voor andere productgroepen een efficient n'inko~pk~inaal (7ie p;udgr.ia"r2.3). De vraitg is hoe de Nc)tlei-lundst>detail11st hierop reageert. In parclgraaf 2.4 worden enkele globale detaillistentrends opgesomd, maar de vraag blijft of de detaillist ioldoende rnspeelt op de veranderende consument. Negeelt / i j (ie gevolgen kan de laatste technologische ontwikkelingen. of 1s z!j juist stellig ove~tuigdde kracht van internet en is 7 i j zodoei~dereeds tol in de lee\ om de e-consument?
Orn hieromtrent duidelijkheid te krijgen zi]n drie scenario's geformuleerd. Elke van de drie onderstaande scenario's geeft de inogelijke visie van de det,iillist weer met betrekking tor dc invloed die e-commerce al hebben op haar reeds bestaande fysieke verkoopkanaal.
11.
I q 3 9 4 1 2 b k\'c;i~-heic,p ~ r-ui oiiiH~:~-~~a=rkoo~: zuILer~helhes: óeir a,irlhviti~:vlriz~* i;;inxilc-~i nLa.-i\~ eikatiz. besta:i,n cni tiik op gehet:] l-iigeil M {jibe ia;aZi de \kc~Zi
i:<js-eiging \:oor de fyi;jela: verho~.~pk;~i1;tI~:117;1( ;i:ini.iilt;'i~if \,:til ..
L,arah.ecr ,?In.
Het eerste scenario is het meest wriarschijnlijke voor die productgroepen waarvoor het bieden van een ruim assortiment van groot belang is en voor standaard- en gemal
-
L)c invloed i a n e-comrnrrt c. o p de Ochocfic ciun ri ~riXcl~tr trqocd ---
Getoetst wordt dus of detaillisten binnen dezelfde produclgroepen zich overwegend aanduiten bij dezelfcle scenario's. Tevens wordt getoetst of er duideli-jke verschillen zijn tussen de detailli4ten die opeleren in eenzelfde productgroep en detailli4ten die opereren in een andere p1 oductgroep.
2.6
Gevolgen van de ipcenarlo9svoor de behoefte aan winkelvastgoed
Recent is een consumentenondcrzoeh uitgevoerd door IVBN (7000). Zij verwacht niet dat de cilgemene behoefte aan winkclvastgoed afneemt met de groei v,in online winkelen. Wel /,tillen bepa:tldc branches mrnder vierkante meters nodig hebben omdat o m ~ eweglekt t naar e-commerce. Ariderzijds zijn er ook branches waar zich door e-commerce een lichte stijging in de benodigde vierkante meters verkoopruimte zal voordoen. Online winkelen genereert echter soms ook extra omzet, dus niet iedere omzetgroei van e-commerce gaat ten koste van de bestaande detailhandel. Hoe groot het effect van e-commerce op het winkelvastgoed is, is ondel meer afhankelijk van de branches (te clusteren tot productgroepen) die op een locatie gevestigd zijn. IVBN maakt onderscheid in drie typcw producten. In de Perste plaats de laagdrempelige producten (ook wel "convenience" producten). Voor deze producten heeft online winkelen een duidelijke negatief effect op het benodigde verkoopvloeroppervlak. Aan deze "convenience producten" wil de consument niet veel tijd besteden, waardoor hij bereid is deze op afstand te bestellen. Het gaat om producten die relatief goedkoop zijn of waarbij de kwaliteit van het product vooral bekend is. Hierbij kan gedacht worden aan boeken, cd'4, reizen, eenvoudige bankproducten. verzekeringen, standaardconfectie' (overhemden. ondergoed) en merkartikelen waarvan de consument weet wat hij koopt. Voor deze producten verwilcht het IVBN dat dus niinder vierkante meter winheloppervlak nodig zal zijn. Gegeneraliseerd kan derhalve gesteld worden dat dit eerste type product onder die productgroep valt. waiirvo0r e-commerce een serieuze bedreiging vormt voor de bestaande fysieke verkoopkanalen (scenario I, paragraaf 2.5). Bij de tnilrde soort producten gaat het om producten die regelmatig door een huishouden worden aangevuld, zoals de dagelijkse boodschappen. Online winkelen heeft op de korte termijn geen effect op het winkelvastgoed van deze branches. De producten waar het hier om gaat. zijn op de korte termijn voor online winkelen ongenchiht omdat het vermmelen en distribueren van de goederen eenvoudig nog te duur is voor de producten die worden geleverd. Logistieke problemen met bezorging beperken de ontwikkeling van levensmiddelen online winkelen aldus een studie van BBB. Dit bureau geeft acin dat Europeanen die bestellen via internet, in eerste instantie hun boodschappen wekelijk4 planden en nu via internet meer impulsaankopen doen (BBB in NUA nieuw\brief. april 2000). Daar bvdar supermarkten overgaan tot online winkelen doen ze dat eerder oni geen om7et kwijt te iaken aan de concurrenten. Soms zal een consument via internet willen bestellen, terwijl hij vaak wel fysieh zal blijven winkelen. De supermarkt wil hetri echter ook ia internet bedienen ~ o d ahij t bij een fysiek winkelbezoek niet n'iai- een concuri-erende superniarkt overstdpt.
t-iiiilr i>c><~rt. 17-07 (10
l5
--w .
W
.
De ini~locriw i l c-c~oinmcrc~c op de hchoc/;c imn ct.it7kelvir.rt~ortl
Desondanks schat nien dat op termijn in Nederland maxiinaal 10 tot 15 0/( van de onitet in de levensmiddelen via internet verkocht zal worden. De Nederlandse supermarkten die op dit moment plannen ontwikkelen, gaan er daarbij vanuit dat de bestaande winkelstructuur een belangrijke rol in de distributie zal gaan spelen. De effecten in het vastgoed voor de;.? productgroep mllcn volgens het IVBN dan ook niet groot ~ i j n ,ornclat de bestelde produr ten in be\taande winkels nabij de consumenten zullen wordei1 ingepakt en ~ e r s t u ~ i r d dan wel worden afgehu'ild. Ceteris paribus kan gesteld worden dat voor deze productgroepen scenario I1 -e-commerce vormt geen 5erieuL.e bedreiging, maar is aanvullencl van karaikter (paragraaf 2.5)- het meest wdarsthijniijk is Wel al waarst hijnlijk per winkel meer dlstributieruimte nodig zijn. Zodra echtei online \vinkelen een bepaalde omvang en schaal heeft bereikt, kan ook vanuit speciale distributiecentra de consument rechtstreeks worden bevoorraad. Dit ral dun r~achtstreeks concurreren(1 tverlten op het winkelvastgoed. Het drrdc~type product dat te onderscheiden is, betreft producten waarvoor de consument op internet informatie gaat verzamelen en vergelijkend gaat winkelen (internet als marketingtool). Voor deze producten is ook minder vloeroppervlak nodig voor uitstalling. maar er komen tegelijkertijd d e r nieuwe winkelmeters voor terug, met name door een toename in behoefte aan opslagruimte. Per saldo is sprake van een licht positief effect op het winkelvastgoed. De verwachting is namelijk dat online-detaillist die nu nog virtueel hun producten aanbieden bij een bepaalde schaalgrootte uiteindelijk niet zonder fysieke winkels kunnen. In de Verenigde Staten openen detaillisten met websites nieer nieuwe winkels dan gemiddeld in de detailhandelssector. Amerikaanse winkels zoals Wal-Mart en Gap (beide met een behoorlijke on-line marktaandeel) breiden hun aantal winkels forq uit. De afgelopen vier jaar hebben detaillisten in de Verenigde Staten hun netto vloeroppervlak uitgebreid met 5,896. Detaillisten die echter ook online-activiteiten ontplooien hebben hun verkoopvloeropperv1:~kmet 9,29 uitgebreid (Arthur Andersen en rosen Consultiilg Group, 2000). Consumenten gebruiken internet om producten te vergelijken en productinformatie op te vragen, maar uiteindelijk bestaat de behoefte om dit type producten "in het echt" te zien en te bekijken. Online detaillisten zullen internet in toenemende mate ook gaan gebruiken om klanten naar hlin fysieke winkels te 'lokken'. Zo gaat de Gamrna via internet cur\ussen organiseren en geeft het bedri-jf klussers de mogeli.jkheid om 24 uur per dag klushandleidingen te raadplagen. Voordeel van een fysieke winkel in d? nabijheid van een coniument in combincltie met een winkel op internet. is dat de klant het wil. h11het product dat hij op internet heeft gevonden ook snel kan gaan halen als hij er geen dagen op wil of kan wachten (Arthur Anderwn en Rosen Consuting Group, 2000). Voor een online detaillist kan een fysieke winkel fungeren als een ~iithangborddat bijdraagt aan de merkopbou\+. In deze winkels hoeven niet eens echt omzetten gehaald te worden, m u r zij vervullen een functie als showroom of als plek om gekochte producten te ruilen of af te halen. De uiteindel~jkeomzet wordt dan niet in de winkels gerealivxrd, waardoor de voor het v'i\tgoed ~ebruikelijke,directe relatie tussen omzet en huur verkali. Onder invloeci van onliiie winkelen ontstaan nieuwe winkelconcepten. waarbij een combinatie van detailhandel een "leisure" centraal staat. Voor mode blijven de fysieke winkel5 een belangrijk verkoopkanaal, zeker omdat zij een uitstekende functie ber~ullenin het recreatief winkelen. internet krijgt hier wel een belangrijhe rol als mdrhetinginstrurnent.
--
. p -
Di m i lord
e-cnmnz(,rt ( J o p 12e i -~ ch /?i o -~aciiz ~.rlzhc/i crstgoeil
~*LIJ~
De conclusie is derhalve gerechtvaardigd dat scenario III -e-commerce al\ ni,trkeiingtoolhet meest waarschijnlijke scenario zal zijn voor dit laatst genoemde type ploducten.
Op basls van de hct door IVBN uitgevoerde onderzoek zijn de in parclgraaf 2.1.3 geïdentificeerde productgroepen gekoppeld aan de drie scenario". zoals verwoord in paragraaf 1.5. In voorgadilde pctragraaf is reeds geconcludeerd dat binnen elk .;ccnaiio een amdere verwachting geldt ten aanzien van de toekomstige behoefte aan winkelviistgoed. De volgende globale stellingen z ~ j ngetormu1et:rd. De productgroepen 3. -boeken, cd's en speelgoed- en 7. -reizen- vallen in htt eerste acenarro -e-comrncrct als bedreiging voor dt bestaand fysieke verkooppunten-. Voor deze productgroepen wordt geiteld dat e-commerce een negatref effect v al hebben op het benodigde verkoopoppervlak. De productgrocp 4. cten en drinken- valt in het tweede scenario -e-commerct vormt geen \ t r i t u ~ ebedreiging, maar is adnvullend van karakter-. Gestelti wordt dat e-commerce noch een positiei noch een negatief effect zal hebben op het benodigde verkoopoppervlak. Tot slot vallen in het derde scenario -e-commerce als marketingtool- de productgroepen 1. -mode en accessoires-. 2. -cosmetica-, 5. -gemengde branche- en 6. -luxe artikelen-. Voor deze productgroepen is de stelling dat internet een licht positief effect op het benodigde verkoopoppervlak zal hebben. Vanzelfsprekend dient opgemerkt te worden dat de genoemde indeling in scenario's en stellingen een generalistisch karakter hebben. Onderstaand is één en ander in tilbelvorm samengevat. -
--
Stelling R
Scenarioss Invltaed op va$tgoed
e-~:cri~~n~ei~ccf v o r s ~ geen ~ t scrit'irre t-~ecireigingmaar is aianvultenil! l.an
,e-
Productgroepen
Eien
kin
drinken
karakter.
Modc CF! acceswir-cs
L)e inizlocd van e-comm-rc,c o p de hchocftc aan c t ~ i n k e l i . r c . ~ ~ ~ I -
2.7
Conclusies Volgens onder~oeksbureau4m 1 winkelen via internet explosief groeien. De Nederlandse detaillist dient ci rekening mee te houden dat op lange termijn circa 15'h van de totale detailhancfelsornzet via internet za1 worden gerealiseerd. Een van de consequenties hiervan is dat de behoefte van de Nederlandse detaillist aan winkelvdstgotd voor cen aiint;il typen producten zal wijzigen. uIdu4 een van de onderzocksbureaus. In dit hooftlstiik wordt op basis vdri literatuuronderzoek gekomcn tot aantal scenario's en stellingen, tiit. het tot,tsin~skadtrvormeri voor dit onder~otk.Derc stellingen t n ?*cenario7:, (paragraaf 2.6) ;.dn merendeel\ gebaseerd op consurnentenonderzoek en zullen worden getoetst middel\ telefonische enquêtes onder Nederlandse detaillisten. De enquete (zie n;ivolgende hoofdstukken) gaat enigs~insdieper op de materie in. Zodoende wordt niet alleen de visie van de Nederlandse Detaillist gctoetst wat betreft de scenario's, stellingen en de eventuele te verwachten gevolgen hiervan voor haar vastgoedbehoefte. Ook wordt de detaillist, bij verwachte wijziging in vastgoedbehoefte. haar visie gevraagd naar de verschuiving in het aantal vierkante meters winkelvastgoed, het aantal vestigingen en type winkellocaties. Tevens wordt de visie van de detaillist gevraagd omtrent de rol van de fabrikant en de invloed van e-commerce op de distributie van haar producten.
/ ) c rnr,locd -hcln e-c oiïz?rlcrcU
3.3
I ~d~
/x,hoc,ftc,clan i.1 znlccli (r irgoed
Inleiding In hoofdstuk twee is aan tie hand van recente onderzoeken en publicaties een beeld geschetst v,in de ;nogelijke consequenties van e-commerce op de behoefte aan ivinkelviistgoed. Op basls van deze onderzoeken is geconstatccrd dat gerenommcercle oiiderzoik.jburcaus een enorme groei in internet~crkopenverwachten en dat dit vool een l voor de va\tgoedbehotftt Op basis van aantal typen p~oductcnconsequenties ~ n hebben de con$tateringen zijn een aantal 5cenario's en stellingen geformuleerd dir, onder nationaal opertrcnde filiaalbedrijven worden getoetst. In homendc hoofdstukken worden de resultaten en de conclusieq & aanbevelingen voor verschillende productgroepen besproken. In het laatstgenoemde hoofdstuk wordt getracht antwoord te geven op de vraag of de in hoofdstuk twee geschetste scenario's en stellingen door de ogen van de detaillist correct zijn. In dit hoofdstuk wordt achtereenvolgens de aard van het onderzoek. de wijze waarop de encluete is samengesteld, de steekproef en de respons.
3.2
Aard onderzoek Reeds in de inleiding van dit rapport (paragraaf 1 . l ) is gemeld dat er nog weinig feiten bekend zijn omtrent de gevolgen van e-commerce op winkelvastgoed. Met name dc visie van de detaillist is tot op hecten in publicaties onderbelicht gebleven. Middels dit onderzoek wordt derhalve beoogd een beeld schetsen van de visie van de detaillist. Het betreft ZPIZLI derhalve een L ' V ~ ~ ~ ~ I Z ~ onderzoek.
3.3
Samenstelling enquête In bijlage I1 is de vragenlij5t toegevoegd welke als leidraad heeft gediend koor de telefonische enyuêtes. De vrdgenlijst is tot stand gekomen middels een "brainstorm-sessie" tussen enkel professionals vdn het research team van Jones Lang Lasalle en de auteur. De iil hoofdstuk 1 genoemde hoofd- en deelvragen hebben de basis voor de samenstelling van de vragenlijst gevormd. Tevens is expliciet rekening gehouden met de in hoofdstuk twee geformuleerde scenario's. De concept vragenlijst is vervolgens enkele malen getoetst en aanpa\t. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een vragenlijst die grotendeels u ~ gesloten t vragen besta'it. De open vragen 71111 met name toegevoegd om de detailliqten hlin keuzes bij de open vragen te laten motiveren. Dit laatste is van belang om een indicatie te krijgen van de orriv'ing en de redenen van een e~enluele veranclering in behoefte dun winkelvastgoed. De vrsgenlij5t bestaat uit vijf onderdelen (zie bijlage 11) en in tota,ll 19 vragen. die men afhankel!jk van het gegeven antwoord geheel of slechts gedeelte heeft beantwoord. Vraag i betreft slechts een verificatie van de productgroep waartoe de geenquêteerde detaillist behoort. Deze vraag IS toegevoegd orn mogelijke "vervuiling" in de ver\chillende productgroepen te voorkomen.
3.4
Steekproef en respons Het onderzoek is uitgevoerd middels een telefonische enquete onder 375 Nederlandse Filiaal bedrijven. Als leitiraad is de jaarli-jkse publicatie vdn landelijk? Neclcrlandse filiclalbedrijven door Wie Wat Waar (2000) genomen. Hierin worden jaarlijks alle Netlerlarids filiaalbedrijven gepubliceerd Per productgroep zijn ~ ~ r v o l g e nde i . in dete publicatie genoemtie landelijke filiaalbedrijven ge\electeerti t11 ttl tfonisch benadertl. Criterium voor selectie van dt hednlven js reweest dat men 3 ingen heeft en dat men onder eén van de geïdentificeerde productgroepen is in te delen De namen deze bedrijven (tot'ile populatie) ~ i j nopgenomen in bijlage 111. Er is derhalve een d-selecte steekproef genomen (Baarda, D.B. en M.P.M. de Goede, 1993). De uiteindelijke respons, dat wil zeggen het aantal filiaalbedrijven dat uiteindelijk heeft meegewerkt aan het onderroek. bedraagt 99. Dit betekent dat 26% van de benaderde filiaalbedrijven heeft meegewerkt aan het onderzoek. In bovenstaande tabel is per productgroep dc populatie en de uiteindelijke respons weergegeven. De bedr~jvendie hebben meegewerkt aan het onderzoek (respondenten) zijn in b~jlageIV per productgroep weergegeven. Binnen de bedrijven is gesproken met de mdnager of projectleider eindverantwoordelijk voor "e-commerce". Naar deze persoon is door de enqueteur dan wel enquêtrice expliciet gevraagd. Meestal betrof dit een directielid.
4
Resulfaten
4,B
Inleiding In dit hoofdstiik 7 ~ 1 l l tde ~ 1 re\ultaten van de onder Nederlantlse detaillisten uitgevoerde telefonische criquetr. wortlen Reergcven. Dele uitkomsten v~inrowel de geslottn als de open vrazen zullen worden besproken per enquêteonderctcel. De chronologische vol gord^ van de vragenlijst i s ~ o v c c lmogelijk aangehoudeii, doch in sornrriige gtvallcn rijn dc vragen gtconibinceïtl, ten ivindc een htider betld te kunnen schetsc.n. Y'iast di bevindingen van de groep respondenten in totaal, lal daar waar nood~akelijkworden inge~oomdop de uitkomsten binnen verschillende productgroepen. Daar anonimiteit is gegarmdterd -\oord t respondenten, lullen geen individuele ~iitkornstenworden besprokcn. Overigens i\ tlit ook niet noodzakelijk om te komcn tot een algemeen beeld. Tot slot dient opgemerht te worden dat vraag 2 (waar de detaillist zijn winkels heeft gevestigd) pus dan de oide Itonit bij behandeling van vraag 14 (verandering in type locatie door internet verkopen). Het is in het kadel v,m dit onder~oekniet relevant op welk type locatie de detaillisten H U vestigingen hebben. Dit is slechts Ielevant voor die detaillisten die van mening zijn dat zij door toedoen van internet behoefte zullen hebben aan een antier type lociltie (vraag14). Indien dit het geval is kan door het combineren van deze vragen de rnogelijhe verschuiving ten gevolge van internet worden aangeven. In bijlage V zijn de antwoorden op de enquêtevragen weergegeven. Het betreft een ovwricht waarin zowel de totaal scores als de subtotaal scores per productgroep zijn gecumuleerd. Bij meerdere vragen c.cl. stellingen zijn aan de respondenten motivaties gevraagd. Deze zijn in een separaat overzicht, dat is opgenomen in bijlage V1, per productg~oepsamengevat. Tot slot dient te worden op gemerkt dat bij behandeling v,m de resultaten gebruik wordt gemaakt van afgekorte productgroepnamen. Zo wordt bi,jvoorbeeld net de productgroep "boeken" de productgroep "boeken, cd's en speelgoed" bedoel t.
4.2
Deel I : E-commerce en uw winkels - f t c3rg;ulns~iincccn zvcbdlc? u 1 1 ~ ~ rtw
' Zo
IZIL'E. j7(:11l
u
V ~ I IpXdn c1
I ~ i ~ ~ n i *n; r .2
],i,i~ i II
nt
rnalteni 7 Bijna twee derde (63%) van de respondenten geeft aan dat z!j een webxite hebben waarop zij haar organisatie profileert. Opvallend is dat 90% van de respondenten uit de productgroep boeken en 86% van de respondenten rilt productgroep r e i ~ e nreeds een website heeft. tegen slecht., 50%)van de respondenten uit de productgroep mode en 6 van de 14 ( 4 5 9 ) respoiidenten uit de productgroep gemengde branche. Vdn tle 37 respondenten ( 2 7 % )die nog ceen website hebben. geeft 6gC& aan dat / i j binnen ken a twee la'lr een wcbsite wil hebben. Opvallend 14 dat alle respondenten uit de productgrocpen boekzn. luxe utikelen en relzen. die nog geen web4ite hebben. van rnening zijn dit wel binnen eén d twee jaar te zullen hebben. Overigei~sheeft 19% van het totaal d'int'il respondenten dat nog geen website heeft (37). geen idee of /ij clit wel binnen iif7ienbare tijd zullen hebben.
BrctIr i1 piotlirctcn aan vra irarcriier? Zo niet, bcxll ~x van plari dj&1,11*1~7~ i I 2 ja,4ir { c doen‘! Van de respondenten die een website hebben biedt 65% reed\ producten aan via internet. Wederom is hier een tegenstelling te zien tussen de protluctgioepcn. 84% van dc responderiten uit procluctgroepen reizen, 83% van pioductgroep bothen, cd'x en speelgoctl en vier van de vijf (kOQ1) uit de productgroep eten en clrinken bieden reeds producten xin via het internet. In tegenstelling tot (ieze hogt extremen liggen de erhoudingen voor de productgroepen mode en accessoir-eh. geniciigde branchc en luxe art~kelenzl-cr luLig.namelijk op respcctiekelijk drie v a l de iitgcn (33")(), éen van dtl les (17%) i.n twee vím de vijf (40"ó). Van het tota,:l aan ri sponderittn dat nog geen producten Llmbicdtvia intenlet, dan wc1 nog geen wtbsite heeft, inaar dit wti binnen een ti iwet jaar denk te hebk~en,blijkt 5 1% van mening te zi.ln dat L I ] binnen één a twtc jaar pioducten via internet aanbiedt. Siissen de productgloepen zijn er wederom enkele uittmten. Voor de productgroept~nboeltcn, reizen. t.ten en luxc artikelen sdiommelt dit ptxrcentage rond de 70 a 80%). Respondenten uit productgro~pen cosmetica en gemengde branche denken hier verhoudingsgewijs anders over. Slecht rond de 15% van respondenten uit deze groepen is van mening dat zij binnen een á twee jaar producten via internet aan yullen bieden.
Daar op deze vraagstclling door de r.espondenten die reeds producten Hoe worden internetproducten aan adnbieden of dit binnen ken á twee jaar de consumeint afgeleverd. gaan doen (totaal 64) meerdere antwoorden gegeven konden worden, is het niet mogelijk aan te geven welk percentage vdn de respondenten voor de verschillentle mogelijkheden kiest. Wel ~ i j nhiernaast in een staafdiagram de :tflevermogel~.jkhedenweergegeven met daaraan gekoppeld de frequentie van voorkomen. Via de post en ophalen bij tle bestaande winkels xi~n de meest gebruikelijke methoden. Ook binnen de productgroepen blijken geen extreme vootkeurcn te rijn voor een dndele methode dan vra post of via bestaande winkels. Van pick-up points wortft nog n ~ e zo t veel gebruik gemaakt. De categorie anders blijkt met name te worden veroorzaakt door respondenten die denken binnen één á twee jaar via internet producten aai? te bieden. LJit de motivering ie bijlage VI) blijkt dat men nog geen idee heeft hoe men dit product g'iat leveren aan cte consument. U
L ~ Vt c ~ t i l t *oin/cI / a ! I L ~ C L I LIW r11c~n11-i~ b ~ I I L ~\rz>: I jti;ii V Lw o r i d ~"real ~ .co~rtd" V'in de h 4 rr\pondeiiten dic reeds ploducten aanbieden via intelnet of dit binnen ren a twee jaar gii'ln doen is 35% vvcin mening ddt binnen vijf via e-coninierce minder dan vijf procent \,tn de totale omzet wordt gereiili\eerd Circd 3gC/( tienkt d,it dit percenr'tge over vijf jaar tus4en de vijf en vijftien piocent /,LI I i ~ g t ~ Eien n . kleinere gioep ( l I %) is van mening dat ij meer dan L ijftien procent van ha'ir omjet k i,t internet
Vt:Ik
lx i C ~ n t * * gil'in L
bOinnrLSL,
~ -.~ - ~ .- .----
--.. .. . .
De invloed virn c.-cornmc~rí.cop d(, lichoejt~jaizn 14 i t ~.k-c l i ~ s r-y-o ~ i l -. --l -
p -
;.al behalen in v~jf laar. Deze hoge score wordt met name \erooi;.iiakt door de productgroep r e i ~ e n .Vijf van de veertien respondenten (36%) in tieze productgr-oep denkt binnen vijf jaar meer dan vijftien procent van haar omLet via internet verkopen te realist rtbri F;enzelfcle aantal binnen dele productgrocp denkt d,ii intcnietom/ct binnen vijf jaar tussen de vijf en vijftien procent van de totale omLet hal r1itinakt.n. Binnen de producr~roepboeken delen zeven van de negentien ( 37%) respontlentcn deze mening. Zes vim cle negentien uit ctere productgroep is van rnening dat internet over vijf jaar rnintler dan vijf procent van h a ~ rtotale omzet zal bedragen. Vooi de productgroep nriodc. en eten bedraagt dit vijf van dc tien (50%i) respectit\elijk vijf van de */cven (71L/ó). Duidelbh is dat slecbts een &Jeint5% van alle reupondentcn (bij deze vrcd:ig64) denkt dat zij binnen vijf jaren helenraal geen omzet kid internet ral realisercn. ontlunks dat 7 i wel producttn via rnternet aanbieden. Tot slot 1s t r nog ten itdelijk grote rest categorie "rinders", namelijk acht van de vierenzestig (13%). IJtt de iiiotivering blijk dat Leven vaii d e ~ eacht respondenten geen idee heeft welk percentdjie van de totalc o m ~ e binnen t vijf jaar door e-commerct: 7al worden gerealiseeicl. Etxn van deze groep van acht geeft als motivering dat haar omzetverwachting binnen viji jaar rond dc 33% ligt. Het is niet verbazend dat deze respondent afkomstig is uit de productzroep reizen, daar de om/etverwachting van e-commerce binnen deze productgioep substantieel is.
4.3
Deel 11 : Scenario's U
Viirk.open vru rnler-net vortzwa een \ e ~ i t w z ehcilrengin: k o o l tic +\iekt vrlrici>ophttr~~t1~ r. In onderstaande cirheldiagram is de respons van de detaillisten op bovenst:tande stelling weergeven. Tweeenzestig procent van de respondenten is van mening dat internet geen serieuze bedreiging vormt voor de bestaande fysieke verkoopkan,tlei~.De motivatie\ vdn respondenten zijn \amen te vatten als "consumenten willen voelen, rien. passen en persoonlijk contact". De respondenten in de productgroepen mode en luxe artikelen 11-jken het er onderling over eens te ~ i j ndat de intesnet geen bedreigrng is vormt voor haar tysieke verkoopkanalen. Negenentachtig procent van de Verkopen via internet vormen een respondenten uit de productgroep niode en scricu~ehcdreiging voor de @sicke 100q var1 de respondenten uit de verkoopkanalen. productgroep luxe artikelen ~ i j n het namelijk oneens met bovengenoemde stelling. Een kleinere aantal uit cle totale groep respondenten (26) is het wel eens met de onderhavige stelling. Binncn de productgroepen rijn ei geen echte uitschieters. Wel ligt het percentage respondenten dat het eeris is rnet de stelling in de productgroepen cosnietica (viji van de tien), boeken (acht vim de twintig) en reizen (vijf van de vijftien) iet\ hoger dan het geniiddclde. G e ~ i e nde be\intlingt.r? en stellingen in hoofdstuk 2 is dit voor de productgroepen boeken en reiren eiiiguins \erbarend. De totale groepen respondenten die het eens zi-jn niet tie stelling hebben geen eenduidige motikatie (bijlage VI). De motivaties lopen uiteen van "gemak, kostenbrsp,irentl en snelheid" tot '"e consun~entbepa;ilt"en "eigenlijk geen idee" Wel \,ilt op dat binnen de product~roepenboeken en reizen rnet name kreten als "snelheid"
en '-geniakWworden genoemd. Vriri de totale respondenten is 12% het noch een.. nocli oneens. IIt. meest geopperde motiv'ltie is dat de invloed zeer productnfhankel!jh r,,li zijn. De7e reyondenten veiwachten dat binnen hun productgroep sommige producten wCl en \ommige niet via het internet verkocht zullen gaan wordzn. J
DC fyxlcxii~*c~J~ooj7 r311
nc.1 vel koc:p
al> $~!%\vdilrd~&c k;lli,:l~nII~;L". í,ihdtzr Intk,i:i 111 i,-corlAi~~crch: 1 (3ri:~tg r ~ j w i ~ l c t ~ xt>cciri~ging, , rn,j,,t. i. ~ ~ ~ i ~ ï \ ' i l l'va12 , s i ~ d intvr. Vieren~estngvan de 99 rehpondenten heeft aangegeven het cens tc ziln met dele sttllinp. 41s argumenten wordt door de rtv,pondenttri ovcrwcgcnd a~inigegeverldat de twee vcrhoopkanalen :tanvullt,nd zullen ~ i j n en dat in de toekomst Iitt cxnc verlioopkdnadl niet zondcr het dndcre kan functioncrer i. C)pvallerid i a dat nien het bi1inr.n de productgroeptn boekt n cn internetvr roop rullrn 815 r olwilairdigc. kanalr~nn:iast elkcar relzen met een score van respectievelijk 80% en 97%. overwegend eens is met deze stelling. Dit in tegenstelling met de verwdchtingen die geschetst zijn in hoofdstuk I . Ook binnen de respondenten in de productgroepen eten en gemengde branche rs het merendecl het eens met de voor gelegde stelling, namelijk respectievelijk les van de tien en negen van de vijftien. Binnen de productgroep luxe artrkeleri is de ene helft het eens en de andere helft het oneens. Een gelijk beeld is te zien binnen de productgroep mode Negen van de negentien is het een\ en een gelijk adntdl is het oneens. De respons binnen de productgroeperi cosmetica vertoont ook geen overwegend gelijke mening. Vier van de vijftien is het eens met de stelling, vijf ~ i j nhet er niet mee eens en twee noch eens. noch oneens.
u B C O I I I I ~ C I C1. ~ vooral
li,raxr
vG:ti bellilig
ríiF1i.n
m dt* pie-
c i ~aitt.r~zilesj~ise. R I L I
vooi d i
d i i ~ ~ t t i
VL X hooli?
Van de drie voorgelegde stellingen zijn de respondenten het over deze het minst met elkaar eens. Eenenveertig procent van respondenten is het er mee cens dat c-commerce niet \cm bel'ing is voor directe verkoop. maat wel voor dr. pre en dftcl
van belmg zal ~ i j nbij cl~recteverkoop aan de consument. Ditzelfde dtgurrieni worclt door inee~dere van de respondenten uit de productgroep cosmeticct gegeven De respondenten binnen de productgroepen boeken, gemeilgde branche. luxe artikelen en reiren zijn net ~ o a l het s totaalbeeld schetst, onderlin~verdeelt. Het dantal re\pomcfenten dilt "eens" of ""cnecns" is. is binnen deze productgloepen telkens nagenotg gelijk aan clkaal.
4.4
Deel 111: E-commerce en vastgoed U
i 7 i ~ w i Cj x~t ~ { ' r s t ~t~li ~c pi 1 v i ritc~ixw? B
GW
~~t:hocft~ ~ L E H WIP~L~ 1vub1; aai dot't
11211 ~ l ' > t ' i ' i ' (
r'
t A ~ 1 11=
Op ken van dc mecst essentirlr vrdgen v'm dit onderioek i \ de respons van de clctuillisten wellicht verráswnd. Zoals uit onderstaand cirkeldiagram bl~jktis madr liefct 7LCio van de responder1ti.n \,m rnening cdat haar behoefte ,tal1 winkelvastgoet1 nnet L;LI wijzigen door e-commerce. Een overeenkomstig beeld is aanwezig binnen de productgroepen mode (90%), cosmetica (73%). boeken ($O%), gemengde branche ( 7 I C h ) en luxe artikelen (80%). Eenentwintig procent is w61 van mening dat haar behoeftc aan winkelvastgoed zal wijLigen onder druk van het internetinedium. Doch van de productgroepen is er niet één productgroep waaivdn het merendeel van de respondenten een verandering in vastgoedbehoefte verwacht. De responh binnen de productgroep eten geeft aan dat vijf respondenten de vraag met "ja" hebben beantwoord, vier met "nee" en een rnet "weet niet". Van de vijftien geknquéteerde cietdillisten in het reiswelen geven cr acht aan een verandering in vastgoedbehoefte te \erwachten. terwijl teven dit niet voorzien. Zeven procent van de totale grorjp reyondenten geeft aan geen idee te hebben hoc haar behoefte op v,rstgoedvliik zich door het internetfenomeeii zal ontwikkelen.
u
1)~17klLI ditl (IC 'jic1d11~3~1ing in V ~ S Z ~ C ) L Y iCi cIh~L.ai I : ~rn,arir!c,tc C C ~ ~ ~~ ~ 111 ~ C1 L 1I ~ miJiicrrtg v,tn hct aanc:tl 1rem h,stltio nielers vel k<so~~oppt.ivltiF, : Dertien (63570) viin de groep reqpondenten (21) die van mening zijn dat hun behoefte aan winkelvastgoed zal veranderen door internet verkopen is tevens van mening dat dit ~ r j nweerslag zal hebben op het aantal vierkante meters dat in de toekomst door hen benodlgd zal 7 1jn. Van dere groep van clertien respondenten die van mening ri-jn dat de behoefte aan vierhnnte meters ral wijzigen 7ijn er clf d ~ evan rnening rijn dar het noodzdkelijhe '1:ìntal vierkante meters zal verminderen. Slechts twee van d e ~ egroep denken ti,tt men Iirist behoefie ral hcbben adn meer vierkdnte nieteri Zes respondenten rciren ~ i j i vdn l inening dat cie verdndering in v,~stgoedbehocfte binnen de p~ocluctg~oep rijn weerslci~;cLdhebben op cte behoefte dan vierhiìnte meters Vijf v,tn ciezc /es hebben dimgeven tc verwachten dit ml resulteren in vermindering van liet ,i,tntiil ~ierhante rnele~-4.Men is van tricning clat het 'uint'il vlerkante meten bini~enn u en vilt jaar Lal veimindelen met ticn 'i twintig procent (zie motivaties bijlage VI). Slecht een van de
- .- -
.. .. . .- .-.
--.
De ---
invloed v r m cJ-<.owmJt3 o p dr beh;l_i.-imni.i.inkt.li.tr it,qoe(l
~espondentcnbinnen de productgroep reiLen is van rncning d'it het juist ~ i ileiden tot een behoefte n~11-imeer vierkante meters. Opvallend is ook dat alle rcspondenteii (slecht 3) uit de prodiictgroep gemengde branche die van mening zijn dat de vastgoedbehoefte in door inttrriet zal wijzigen, t ~ v e n svan mening iijn dat dit ral iesult~~rcri verandering in behoefte aan vierkante meters, en wel een vei mindering van circa 25%. Binnen de productgroep eten zi.jn de respondenten \ercileclt in hun niening of de venindering iri behoefte aan vastgoed zal re\ulteren in Ineer of minder vierkante meters. lijn op de behoeft; aan Drie van de slecht> vijf die überhaupt van mening: vierkante meters'! zijn dat e-commrrce van invloed .<;al 7ijn op haar v:lstgocdbehoefte, zijn t r van overtuigd dat dit ~ 3 1 rcsult~ren in et n veranderende behoefte .tan vierkante meters. Mcn kon in hadr motiveringen niet iiange\eri of deze behoefte zich al openbaren in een verminderen of vermeerdering van het aantal vierkante meters. Recapitulerend betekent dit dat van de in totaal eenentwintig respondenten die van mening rijn dat haar behoefte aan winkelvastgoed zal wij~igen,er slechts dertien van mening zijn dat dit resulteert in een ver'indering in behoefte aan vierkante meters. Onder dit wlecte groepje respondenten gaven er elf aan een vermindering in vierkant meters tc voorLien. IIieraan een percentage koppelen was voor het merendeel van de geenqueteerde gissen. Doch er lijkt onder dit selecte groepje een trend te ~ i j ndie beweegt rond de 1 0 7 ~/o 220'h .
u
d& de v~r~nnrtcringi.r7ringi ila ~'~~igo~dhchoi'iai" i ;C BE rdi mii~2~f=tiL*t i'ii 11 ecn ver ~ n t l c n i ~,:-laar g type locatie? Celijk aan de vorige vraag is wederom der-tien (62%) van clc. eenentwintig respondenten van mening dat deze verandering in vastgoedbehoefte /al resulteren in een verandering in íypc locatie. Binnen de productgroep reizen sluiteii Les ban de respondenten zich hierbij aan. Vier van de7e zes gaven aan meer vestigingen te verwachten in wijk-/buurtcentra en perifere. grootschalige detailhandelslocatie:, (pdvlgdv locatiec). Bij vraag twee van de enquete (ïie bi-jlage 11) hebben de respondenten in de prodiictgroep reizen aangegeven met nanie gevestigd te 11.jn in cle historische atudscentrrr en stadsdeelcentra en in minder mate in wijk-,'buurtcentra en pclv en 9d-v locaties. Een ver\chuiving zou hieriiit geconclucleerd kunnen worden Echter htht ,raiit,ll respondenten is te gering orn hier met enige betrouwb:~arheid uitspraken over te kunnen doen. Van de drie respondenten binnen de productgroep gemengde branche die verwachten dat e-commerce invloed al hebben op haar vastgoedbehoefte, is er dechts één van mening dat dit zal resulteren in een verandering in typci locatie. Deze motiveerde (bijlage VI), dat LG verw;icht dat er mindei behoefte z,il r ~ j nnaar pdvlgdv locaties. De enige andere noemenswadrdige productgroep is prod~ictgroepeten. Van de vijf respondenten in deze productgroep die nienm clat ecommerce v'in in\loed i\ op haar vcistgoedbehoefte geven er vier aiin d'lt dit zal resulteren i11 teil ve~~indeting van type locatie. Als motivering melde rnen clric miia! "meer ptlv~gdvlocaties". Uit de antwoorden bij vrang tmee kan de onderhavige enclukte blijkt d,lt de respondenten uit de productgroep eten op pdv~gclv locatie, nog ondewettegenwoordifcl is ten opzichte van de hiqtori5che binnen\t,id. stdd:,deelcentra en wijk-Ibuurtcentrd. Ook hier kan op basis vnn het kleine d2llltill respondenten geen betroi~wb~tle uitsprdak morden gedaan over een moge11.jke ver\chuiving. Wellicht ten 17~illii11.
overvloede zij opgemerkt dat van de eenentwintig reupondenteii die van mening L I J ~ d,it e-commerce invloed ~ a hebben 1 op de vastgoedbehoefte. er acht van mening ~ i j n dat dit niet zal resulteren in een verandering in type locaties.
u i h ~ k fU dat de vc.rsantlihrjr~yIn
vListpoc.tlbt:ibocft~' /bch aa~di~ifc~~tc'rc~ 1 7 ven vi.r;irrcierrr-ig in het ,~;~rmtal F crk c,opp~iarr-~'? V,m de eenentwintig respondenten tiie v~I wacht dat haar behoeft^ aan winhelvastgoed al veranderen door C-commerce is slechts circa de hclft (48% ) \;in mening dat dit ia1 resulteren in een verandering rn h ~ * t.tantal verkooppuntcn. Van de tien respontfentrn die veroorzaken in het zrantïal vcrwachtt~ndat (:-t omrriel-ct: leidm tot ten verandering in het Ltant:ail winkt is, v t rw achten :r acht dat dit een vermindering van het adrital locatie&(winkels) lal betekenen 'Twee ~ i j njuist van mening dat er meer vtrkooppunten benodigci zullen zijn B-Ioevecl procent deze vermindering, dan wel vermeerdering van het aantal winkelunits ml zijn wa\ voor de acht respondenten moeilijk te voorspellen. De antwoorden schommelen tussen de vijf en deitig procent. Binneri de productgroeperi eten en reizen i\ deze verdeeldheid op gebied van "weiel"of "geen" invloed op het aantal winkellocaties ook danwezig. Twee van de vijf, respectievelijk vier van de acht respondenten denkt dat de behoefteverandering zich zal uiten in een verandering vdn het aantal verkooppunten. Binnen de productgroep boeken zi-jn de drie respondenten die überhaupt van mening zijn dat e-commerce van invloed za1 zi.jn op de vastgoedbehoefte er over eens dat dit niet zal leiden tot een verandering van het aantal verkooppunten.
4.5
Deel P'V : Wol fabrikanten
u Fabrikuilten 1u1len-a de dert~rlIi\len jxssertBn en efgen
s;ra~
~~~%en~t!ii~~ivit~:it~~~
cintu~~kkclcn orii ~cchtsnrtatka a'm de c,onSii~nli'nt I C ~ U I I I ~ C~ C' V~ C Y L " O " Met deze stelling ~ i j n50 (51%) van de 99 respondenten het een\ Binnen de productgroep reizen ri.j~idertien van de vijftien (87%)respondenten er var] overtuigd dat de lever~inciersvan reizen ("fabrikanten") de reisbureaus rullen passen. Sl~chri,eén van de respondenten in deze groep is het hiermee oneens. Naast de productgroep reizen voorziet men ook binnen de productgroepen mode, cosmetica en boeken dat internet het mogelijk maakt dat de fabrikant een geduchte concurrent kan worden. Bmnen deze productgroepen zijn narnelijk respectievelijk tien van de negentien (53%), reï vnn de elf (SSo/() en dertien van de twintig (65%) respondenten het eens met de onderhavige \telling. Als rriotiv~tie(7ie bijlage VI) geven vele es pond enten aan dat het \teeds vaker ~ebeiirddat "stadia i s het d~stributiekana~il worden overgeslagen". Men /iet tilt al\ een hedreigmg. Opvdllend is dat de productgroep eten. op eén nespondent na, absoluut geen Febaar riet in de mogeli.jhe toekomstige rol van fabrikanten. Acht van de tien (80%)respondenten rljn het pertinent oneen4 inet de voorgelegde $telling. Als ~noiivntiewordt binnen deze productgroep met n'ime 'kansegeven dat de "food" bianchc daar veel ie specialistixch
1s. Binnen de productgroep genlengde branche i\ men het ook potendeels -Leven van de veertien (SOL;'())respondenten- niet eens met de stelling. Wel wordt dooi een aantal van de respondenten gemotiveerd (bijlage VU dat dit in de toekomst wel eens LOU kunnen veranderen. LOOT
Overall geeft 35Q van de 99 respondenten aan dat de rol vdn de f'ibrikant nrtt dcrrnntt zal lerandeieri dooi de korrist van internet, dat zij direct aan de conwnlent gadt Itveren. Ondanks dat merendeel van de geenyusteerde een duidelijke mening heeft is Cr toch cten siibstarit~elc giorp die sterk twijfelt Veertien procent is het nog eens nog oneens met de sttxllinp. [Jit de motivdties (bijlage 'dl) blijkt dat men ctxnen ander i.eea moeilijk ~ i n d in t te achatti n. 4-61
Deel V : Distributie
u Voor.iict
LI I~g,
U
.
li. of' LA ( 1 0 0 1 ~io~dcrcn V L ~ Ec - ~ o n l r ~ ~ c euw c t ~hchocfic iaiall uisir rbuiitl t s i t t a t ic)i o l dinemen ' Vierentwiiitig procent van de totale groep respondenten is van mening Wat is het gevolg t an e-commerce op de dat ha,ir behoefte aan dktributiebehoefte aan distributieruimte? ruimte /'i1 toenemen (zie neven\taande cirkeldiagrani) Binnen ile productgroepen cosrnetica en genlengtie hrnnche verwacht respectitvelijk vijf van de elf (45%) en res van de veertien (43C/o re4pondentcn een toenemende iian di\tributieruiriite. behoefte Binneii clc andere prociuctgroepen LIJ" \lecht\ enkele re\pondenten die
.p..-p----.-
C>r invlocd van e-cornzncwc o p de l>c,hoqftc' nar2 ~,inkcli,nstgord .
dele verxvachting hebben. De groep met respondenten die juist het tegenovergestelde verwachten -minder behoefte aan distributieruiinte door directe levering aan consumenten- is zeer klein, namelijk 470, en derhalve nagenoeg verwaarloosbaar. Desalniettemin is er een ;.eer groot adntal respondenten (60) dat het dntwoord "an(jers'. op de gestelde vraag geeft. Uit de motivaties blijkt dat een overweldigend adntal van de respondenten van mening i\ dat de behoefte aan distributieruimte gclijk zal blijven. Met name binnen procluctgroepen mode (84%), boeken (70%) en eten (zeven van de tien) is het aantd respondenten dat de vraag met "ander\'" beantwoord groot. Ten slotte blijkt ook etn bthoorlilkc groep bet (nog) niet te weten of (ie behoefte aan distributieruimte door tocdoen vdn e-commerce zal x~t%rantlert:n.
-.
p .
--
5
ConeBimsies en aanbevelingen
5.1
Inleiding
Dr
1121 1oc'd V L I C-c ~
omnici-te op rk. hi h(~i,fic.ixin winkc /I c~\ryo(d
In dit onderzoek is gezocht naar een antwoord op de vraag. wat volgens de Nederlandse detaillist de invloed is van e-commerce op de behoefte aan winkelvastgoed. De conclusies van het hiertoe uitgevoerde onderzoek zullen in dit hocrfdstuk worden behandeld. Allereerst worden tie globale conclus~eswtergegeven ter ~ a k ede bevindingen bmrren de reven geidentificeerde productgroepen. ver^-olgiins zal gekomen worden tot een aantal c o ~ i ~ l u se i t die het totaalbeeld geven van de visie van de Nederlandse Detaillist omtrent ?-commerce in relatie tot vastgoed. Tot slot worden een aantal aanbevelingen gedaan. Benadrukt dient te worden dat de conclusies van dit onderzoek zijn gebaseerd op enerzijds recente publicaties, het uitgevoerde intensieve onderzoek en de eigen visie van de auteur. Ondanks het uitgebreide onderzoek is om een overall beeld te schetsten, geabstraheerd van de individuele uitspraken en motivaties van de telefonisch ondervraagde detaillisten. Desalniettemin is toch tot een globaal beeld gekomen. dat naar mening van de auteur de toets der kritiek kan doorstaan. 5.2
Conclusies Navolgend zijn per productgroep de belangrijkste conclusies weergeven. De7e zijn gebaseerd op de scenario's en stellingen die in hoofdstuk 2 op basis van recente onderzoeken en publicaties ziJn geformuleerd en de in hoofdstuk 4 beschreven resultaten van de telefonische enquête. LI
Merendeel van de detarllisten in de mode en rrccessoiuc~~ branche bieden nog geen producten aai1 via het net. De omzetverwachting via e-commerce is ook niet hooggespannen. E-commerce wordt derhalve ook niet als een bedreiging opgevat. Ecommelce is in hun ogen een marketingtool, zoals reeds in de stelling in 2.6.2 is gesuggereerd. De modeketens zijn bijna unaniem van mening dat haar behoefte aan winkelvastgoed onder invloed van e-cornmerce niet zal wijzigen. Het mag duidelijk ~ i j i dat l er ook geen verandering is te verwachten In de behoefte aan distributieruimte.
o Detaillisten in cosmeticrr. zijn niet zo actief op gebied van e-commerce. Ook in de nabije toekomst denkt men hier geen verandering in te brengen. Net zoals de detaillisten in de mode branche ziet men e-commerce met name als een marketingtool. Dit is conform de stelling vermeld in paragraaf 2.6.2. Een verandering in haar vastgoedbehoefte ligt pertinent niet in het verwachtingspatroon. Derhalve i \ de in paragraaf 2.6.2 geformuleerde stelling dat e-commerce in deze branche wellicht een positief effrct op de behoefte aan winkelruimte zal hebben niet te recht\/aardi~en.
u
De detaillisten in hoekm en cbtl's branche zijn bijna allemaal vertegenwoor(11gd op het net. Men 1 5 in het algemeen van mening dat de internetomLet binnen nu en vijf jaar maximaal vijftien procent van de totale omzet zal bedragen. De stelling dat econ~mercevoor deze branche een bedreiging is wordt door het merendeel niet gedeeld. Overwegend iet men e-commerce als een aanvullmg op het bestaande winkelupparaat
..
-.-. . . p -
DL,invloed van <.-comrilrr(,cz behoc
ivi~zk~~lva.itgo~~/
(scenario 2. paragraaf 2.6.2). Tevens kan worden geconcludeerd dat men door ecommerce geen verandering voorziet in haar vaitgoedbehoefte. Overwegend verwacht men ook gecn toe- of afname in benodigde distributieruimte. J
In d? "foodWbranche(rt6.n en drinken) is zijn er een a'intal pioniers die reeds ~ c t i e fzijn op gebied van internet verkopen. Anderen denken dat het product zich niet goeti leerit voor onlint verkoop. Derhalve is de omzetverwachting van e-comrncl~e in d e ~ e bxanche maar matig. De conclusie kan getrokken worden dat men e-commerce ziet ,iIs een aanvullrng op haar bestndnde fysieke kanalen (bij voorbeclci voor een :luntcil selecte doelgroeperi, 70a1s t\x~eeverdienets). Het scenario gesteld In paragra'if 2.6.7 -ecommerce i< geen bedreiging mam ,~anvullendvan karakter- is derhalve verdedigbaar. Dc meningen van dele detaillisten Lijn verdeelt ter zakc de invloed dit e-cornn~ercczal hcbbvn op de behoefte aan winhelvastgoed. Ener~ijdsis er een groep die verwacht dat t r geen verandering al ;.ijn, ander~i-jds is er een groep die I dn mening i> dat h ~ wel t gevolgen zal hebben. Omtrent de daadwerkelijlte gevolgen kan moeilijlc een conclusie worden getrokken. Wellicht is er een verschuiving te verwachten van historische binnensteden naar meer pdv-Igdv-locaties. Helaas zijn ter onderbouwing van deze visie geen overtuigende motnaties gegeven. Tot slot kan geconcludeerd worden dat er in de "food" branche geen toe- of afname in behoefte aan distributieruimte te verwachten is.
u Binnen de gemengde branche is men niet zo vooruitstrevend als in andere branches. Merendeel biedt geen producten aan via internet en zal dit ook niet gaan doen. De omzetverwachting van e-coni~nercein deze branche is derhalve nihil. Naast dat men ecommerce beschouwt als een marketingtool, kan tevens worden geconcludeerd dat men e-commerce -ondanks de visie dat het omzetpotentieel van e-commerce i r i deze branche nihil is- ook beschouwt als een aanvulling op de bestaande fysiekc verkopen. Dit wijkt af van het scenario dat op basis van publicaties en onderzoeken is geformuleerd (paragrafen 2.6.1 en 2.6.2). Gekoppeld aan dit scenario is het dan ook te verwachten dat het overgrote deel van deze detaillisten geen effecten op haar huidige winhelvastgoed voorziet. Mocht e-commerce toch zijn intrede doen bij deze detaillisten dan verwacht men wel een geringe toename in het benodigd aantal vierkante meters distributieruimte. LI
Luxe artikelen worden door haar detaillisten nog maar weinig aangeboden via internet. Wel \laat men positief tegenover de ontwikkelingen. daar meerderen veru,~chteil binnen een aantal j'tren producten via ~ntenlet aan te bieden Ook de omzetvenvachtingen beveitigen dit. De detaillisten zijn derhalve van mening dat ecommerce totaal geen bedreiging is. Wellicht een aanvulling op de bestaande omzet, doch met name zal internet boor deze detaillicten als marketingtool fungeren. Dit scenario werd ook het meest waarschijnlijke scenario geacht (paragraaf 2.6.2). Een gering po4itief effect op haar behoefte aan winkelvastgoed -zoals de stelling in paragraaf 2.6.2 suggereert- voorziet men in deze branche zeker niet. Men is er van overtuigd dat haar vastgoedbehoefte zowel op winkel- als distributievlak niet zal wilrzigen tloor de e-commerce ontwikkelingen. Detailli\tcn in het r czsvvt~:c~~z ~ ! j nniet alleen bijna allen vertegenwoordigd op het tveb. ook verkopen is het verkopen van rei7en via internet aan consumenten reeds een doodgeuone /nCtk. De omrzetverwachting van het reisbureau via e-commerce i 4 s~ib4tantieel.het varieeit van vijf tot driekndertig procent van de toi'ile omlet. In tegenstelling tot de verw'lchting (paragraaf 2.6.2) d;it e-con~niercevoor het ~eisuezen
een serieur,e bedreiging is. is de overheersende visie van de tiet,iilli\ten in deze sector juist dat de fysieke verkoop en internet verkoop als t olwaardige kanalen naast elkaar zullen staan. E-commerce is derhalve een aanvulling op haar fysieke verkoopkanalen. Ond;ir~ksd'~tis cr geen eenduidigheid op de vraag of e-commercc een verandering 7x1 veroor7;tlten in de behoefte aan winkel.\/dstgoed. Dc stelling clat e-commerce een negatief effcct al hebben op de vastgoedbehoefte van detaillisten in dexe productgroep gaat derhalve volgena hen niet ~ondermeerop. Onder diegene die var1 mening lijn dat de behoefte zdl Ieranderen, heerst over het algemeen de visie dat dit zich lal uiten in vermindering vm het aantal vierkante meters Hoeveel mindtr is voor het gros slecht gisscii. Jn de 1iubi.j tci~.komst voor~iet men ook nog extra concurrcxntit%van di toi~roper~~tors, dit. wellic hr e-comnierce activiteiten p a n ontwikki len. Op basis van de van de literdtuurstudie, de resultaten van de teltfonischc. enquête en bovenvermelde coriclusits per productgroep ~ i j n de navolgende érridconclusies geformiileerd:
o Meertlere onderzoeksbureaus voorspelen een enorme groei in intenletverkopen de komende jaren. Globaal verwacht men dat de internetomzet in 2005 cica 7% van de totale detailhandelsomzet zal bedragen en zal doorgroeien tot circa 15%1op lange termijn (Forrester Research, 2000). De Nederlandse detaillisten lijken over het algemeen niet zo onder de indruk van de e-commerce ontwikkelingen. De oniretverwachtingen van de Nederlandse detaillist ter zake e-commerce zijn Leer laag tot nihil. Alleen de detaillisten in het reiswezen, boeken & cd's branche en in mindere mate in de "food" branche hebben een visie die enigszins vergelijkbaar is met de voorspellingen van Forrester Research. LI
De Nederlandse detaillist ziet e-commerce niet als een selieuze bedreiging. Ecommerce ir in hun ogen enerzijds aanvullend, dus een extraatje boven op de bestaande fyL.iieke verkoop, of anderzijds een rnarketingtool om consumenten te interesseren voor haar organisatie en producten en hen zodoende te verleiden tot een k o e k aan haar fysieke winkel. Met name de detaillisten die opereren in het reiswezen, de '-food" branche en de boeken & cd's branche zien wel brood in ecommerce. Detaillisten uit overige getoetste branches, cosmetica, mode, luxe artikelen en de gemengde branche delen de visie dat e-commerce een marketingtool en dus mogelijkheden biedt voor de pre- en aftersales.
u
De vele publicaties en onderzoeken van de laatste maanden suggereren dat e-comnierce wel degelijk invloed zal hebben op de vraag en gebruik van winkelvastgoed. Helaas kan nien nauwelijks aangeven wat welke wijzigingen er te verwachten zi.jn. Eventuele concrete uitspraken worden al zeker niet onderbouwd met getallen of concrete percentages. Eén van de onderzoeken die hierop een uitzondering kermt is het onderroek van IVBN (2000). Dit onderzoek wijst uit dat e-commerce voor wat betreft "convenience" producten, zoals boeken, cd's en reizen een negatief effect heeft op het benodigde veikoopvloeroppervlak. Men voorspelt dat de vermindering in v?rkoopoppervlah -die k'in betekenen dat er of per winkel mlnder meters benodigd 7i]n, of dat het aantal winkels verminderd- ongeveer 15% ral bedragen in vijf p.ir. Al, we de Nederlandse detaillisten mogen geloven loopt het ro'n vaart nog niet. In de boeken en cd branche ii, men van mening dat e-commerce qrcn gevolg ral hebben voot ha,ir winkelvast~oed.Detaillisten in het reicwe~en~i.jnwellicht wat verdeelder in hun
mening, doch overheersend is wederom de visie dat e-cornrnerce geen invloed zal hebben op haar behoefte aan vastgoed. Eeii ander type product, wcaman wordt voorspeld clat c-commerce invloed heeft op het benodigde verkoopoppervlak zijn die producten w'iarvoor de consument op internet en vervolgens koopt in de fysieke winkels. Vocsr d e x prodricten informatie vcrz~tn~elt wordt een (gering) positief effvct op winkt-lc,~stg,roedvoorspelt (paragraaf 1 6 1).Dit onderzoek wij\t echter uit dat de detaillisten die deze artikelen (mode, cosmetica. genlengde br'mche en luxe artikeltn) verkopen, van mening Lijn dat e-comniercc ,;.o( n invloed zal lit.bhen op haar bchoefte aan winkelvastgoed. L
5.3
De centrale vraag in dit onderzoek -wat zal volgens de Nederlandse detalEst de invloed aal aiin van e-commerce op de behoefte aan winkelvastgoed- kan volgens de iiuteur in een woord beantwoord worden. Nainelijk: geen! Vanzelfsprekend is dit etn zeer ongtnuuncecrd antwoold. Uit bovenvernniltir conclusrcs is gcbltken dat er wel degelijk een groep detaillisten is die door de invloed van e-commerce wijzigingen in haar vastgoedhehoefte verwachten. Desalniettemin is die groep detaillisten slechts gering in aantal. De detaillisten in de productgroep reizen zijn wellicht de enige die een duidelijk signaal afgeven dat e-commerce wellicht een verandering in haar vastgoedbehoefte ral bewerkstellingen. De wijze waarop deze verandering ml plaatsvinden is vooralsnog niet erg duidelijk voor de betreffende detaillisten. EI lijkt een lichte voorkeur voor de gedachte te zijn dat er enerzijd5 minder vierkante nieters per locatie en ander~ijdsminder verkooppunten benodigd zullen ijn n. Uitdrukkelijk rij vermeld dat de onderbouwing voor deze laatste conclusie slechts in geringe mate gevonden kan worden in de uitgevoerde telefonische encluete en derhalve grotendeels b e r u ~ op t de visie van de auteur.
Aanbevelingen In het kader van dit ondermek kunnen volgens de auteur de nabolgende aanbevelingen worden gedaan:
u
De eerste zin van het voorwoord "Dat waait wel over. hoor- ik ze zeggen" lijkt over het algemeen van toepassing op de visie van de ondervraagde detaillisten. Wellicht hebben / i j gelijk. Toch lijkt e-commerce niet over te waaien, indien we alle berichten in de kranten en ti.jd\chriften mogen geloven. De vraag rijst of het merentieel \dn de Nederlandse detaillist haar "kop in het zand steekt"') Gezien de positieve om~etverwachting die het overgrote deel van de respondenten heeft onitrent er u commerce kan worden geconcludeerd dat e-commerce een \ubst:intitrle ~ ~ bijdrage ral leveren aan de totale omzet van de detaillisten. Immers een groot deel van de detaillisten i \ vdn mening dat e-commerce aanvullend zal zijn op haar traditionele omzet. Keerzijde van de inedaille is tiat de e-commerce-omzet veel harder ml groeien dan de totalc detailhandelsoinzet (paragraaf 2.2.4). Dit impliceert ener~ijdsdat de groei in ornret die via de be\taande fysieke verkoopkanalen wordt gerealiseerd achterblijft of zelf\ negatiet is. Ander~tjdshan dit iinpliceren dat er aan de rijde v,in cie det,iilli\ten mast '.winnaLìri" ook '-verliezers" ~ullenzijn. Beide realistische implicatie\ ~,cillcnop termijn oilherroepelijk lelden tot een wi~zigingin de behoefte in winkelvastgoed
Geconcludeercl k m worden dat ornzctvrrwac htirzgetz vniz rlet~~illisteiz derhalve geen optimdc indicatie geven van verschuivingen in de vastgoedbehoefte v'ln detaillisten. 8n1 toch tijciig signalen te krijgen omtrent mogelijke verschuivingen wordt aanbevolen orn cle komitiide jaren een aantal productgroepen op va\tgoedbehoefie Leer n,aLiw te monitoren. Bilvoorbeeld door binnen de productgroepen r e i ~ e n ,hoektv & cd'\ en -'tood" -de piocluc5tgroepen waarbinnen de verschuivingen volgens di. vele recente publicaties het grootst zullen ~i.jn-een representatief aantal detaillistcri qua vnstsoed in kaart te brengen. De essentiele informatie die per ctetaillist moet worden v,isigelegd betrett: e
a>
het aarital vtstigingen, de type locaties (winkelhierarchie), onder te verdelm m historische binnenstad, stadsdeelcentra. wijk-/buurtcentra. pdk-Igdv-locaties. het gemiddeld aantal vierkante meters per vestiging, onder te verdelen in verkoop- i,n opslagruimte: het aantal vierhallte meters distributieruimte.
Deze gegevens dienen bijvoorbeeld eens in per kwartaal te worden aangeleverd. Eventuele verschuivingen kunnen op deze wijze vroegtijdig worden gesignaleerd.
u
Daar tie Nederlandse detaillist de visie li.jkt te hebben dat het niet zo'n vaart zal lopen en er momenteel omtrent verschuivingen in vastgoedbehoefte nog geen representatieve felten voor handen zijn, dient de belegger een voorzichtig advies te worden gegeven. E-commerce /
Bijlage 1.
clieraadpleegde literatuur en artikelen
u ABN Amro. 1999, "Web oJ Winkel
'", E-commerce en retail in Netterland.
u Ahold, 1999. "Toekom~tvisie", Jaarverslag ,sn und thc intcwzt~r".Harvard business ac11ool o Applee,~tt*,L.M. , 1999. "'Bu~int publishrng
o Arthur Andersen, 2000, "Bviek c.n mortcr wijkt voov click erz ~nortcv". Vastgoedmarkt trends 2000-200 1. 1 18-119 u Arthur Andersen, 2000, "Thc Inzpact of eBusiness and The Internet on
Conzmercinl Real Estatc" u Baarda, D.B. en M.P.M. de Goede, 1993. "Methoden en technic>kenn Stenfert Kroese, Leiden, 113-124
u Blanken, H., Januari 2000, "Jc$?'Bezo,sovcr de gok van Amci:on.conz". Volkskrant Magazine, 10-16
o Blauw New Meciia Consulting, 2000, "Onlirze shopping monitor" o Booz.Allen
& Hamilton. 2000, "The Cornpetitivrncss oj Europct's IC'TMcrrkcts: 7he
Crisis Amid thc Growth"
o Boston Consulting Group, 2000, "Thc race fiv ouzline ric.hcos"
u Bruijn, B. de, January 2000, "E-commercc voortrl uilcluging l'oor wegtrcnnsl~ort'', Crossings, 16- 17
o Bolt, E.J.. 1995, "Pro(iuktvorming in de dt~tailhandel".MerkelbeekIRosbeek o Caspers, J., 1999, "Dr Pirunha-Ecouzounie" , Addison-Wesley Longman u Consumentengids. Februari 2000. "Focus: e-cornmevcc"
u
Ernst & Young, January 2000. "Global Orzlinc~Rc-.tailiuzz"
o Evans, P.B. en T.S. Wurster, september-october 1997, "Strategy trnd thc Neet, Econoui1ic.s of I~zfk)rnztrtion",Harvard Business Review
-- -- -. --
-.
-
Dc i i l ~ ~ l o cvtrn d <J-cottzmerct,
u Forrester Research, April 2000, "Retc~il'sPan-Europecliz Futurc"
u Forrester Research, May 2000, "Dynamic. content for Europc" u Wealey & Baker, 2000. "Wherc~pro~~le shop'' u Jansen, A.M.. Juli 1998. "De hetokc~zlsvan Elec.tronic C'onzme~-ce voor ~,artije~z
in kctc.uz,v nn coizsun~ticgot.dc.ren",Econonlisch Instituut voor Mitiden en Klein Hcdriif u Sones Lang kasalle, Januar1 2000, "Marktyoterztic~, w~nkclonfwikkc~lin~
centrumgc'bic~dKerkrado"
u Josten, L., April 2000, "Wunrom oizline foodrrtail in Necierland mindcv- kans maakt", Tijdschrift voor marketing, 44-48
u Kuiper, J. en M. v.d. Sande, Maart 2000, "E-commerce: consumenz en retailor in cybersytlce". Cards in Business, 19-23
u Ministerie van Economische Zaken, Oktober 1999, "Ruimtelijke vrrschillen in de telecommunicatie-infyastructuuv", Den Haag, Directie Ruimtelijk Economisch Beleid
o OECD, 1997, "Electronic Commerce", Opportunities and challenges for Government
o Prior, V, "Euro Retail", Jones Lang LaSalle, 2000. u Pro Active International, 2000, ''Bz~sinessto Consumer E-Cori~nzcrcein
Europe "
u Pro Active International, Mei 2000, "lnternctgehruik .st(j,ytsterk"; tweedeling wordt zichtbaarder, w\r,~w.ïrmercc.iai
o Pro Active International, May 2000, "Pre-run Pan European Internet Monitor", www.proactive.nl u Radstaak, B .G., 1 998, "Worldwi~lelogistics " , Holland International
Disti-ibution Council u Roel ofs, I. M., 1998. "E:lc~c.trorzic Comw1erc.é & Logistiek", Nederland
Distributieland
a Rouwmaat, V., Augustlis 1998, "Non-store refailing". Detaill-iandel Magazine, 3-7
-
-- . p
. -
De zni.~locd\~rriz c-c olninerc c 017 r l c bc.h_i,fic ncui ivznkc.1~~1 i = /
u Vastgoedmarkt, Maart 2000, "Driekwart Nederlun~lseshopper-s wil nict
bestellen via internet", Vastgoedmarkt, 41 L'
V e r h ~ e fP. , en F. !,ar,gei-ak, Oktober 1998, "E-coinrnerc.~ gcvolgen voorj~lbr-zk~tnl cn i-czailcr-".Tijdschrift voor marketing, 33-35
Media Business Press, u Vliet, G. van, 1998, "Handhoek E-e;Ommcrc7c~", Amersfoort
u Zwart, P.S. , 1996, "Methoclcn van vilarktonderzuck'~, Stenfert Kroese, 4deherz. Druk, Wouten, 55-74,78-93
-.-.
Bijlage 11.
De irzvloed van e-c.onlrnc2i-(,i> o p di,1;~hoqfteaan winkelvost,gm& P -
Vragenlijst
VRAGEN TEN BEHOEVE VAN GESPREK MET DETAILLIST Naam Functie. Naam organisatie: Telefoonnumnier: (Gt sprck inqui!trice/enquêtt ur: Goedemorgen 1 middag, u spreekt met.. ....., in opdracht vdn Jones Lang LaSalle wordt r r een onderzoek gedadn naar de gevolgen van e-commerce op de vraag naar winkel\ dstgoed. Graag zou ik het hier over willen hebben met:. . .. ... . .. . ... .. . . . .. . .
4
Goedemorgen / middag, u spreekt met.. .. . .., in opdracht van Jones Lang LaSalle wordt er een onderzoek gedaan naar de gevolgen van e-commerce op de vraag naar winkelvastgoed. Voor de duidelijkheid, onder e-commerce verstaan we; het via internet doen van aankopen door de consument. Graag zou ik u een aantal vragen stellen, het neemt ongeveer 10 minuten in beslag. Na verwerking kan u de uitkomst toegestuurd krijgen, als u dat wilt?
I.
Productgroepen:
O O O O O O O
Mode, accessoires Cosmetica Boeken, Muziek, Speelgoed Eten en Drinken Gemengde Branche Luxe artikelen Reizen
DEEL 1 Graag wil ik u eerst een aantal vragen stellen over e-commerce en uw winkels. Zijn uw winkels gevestigd binnen: (meer antwoorden mogelijk) O Historische Binnenstad. O Stadsdeelcentra. O Wijk en Buurtcentra. O Perifere detailhandelslocaties / Grootschalige detailhandelslocaties. Heeft uw organisatie een website? O Ja. O Nee. O Weet Niet.
Verder met vraag 5. Verder met vraag 5 .
p
Dc ~ n v l o c vczn ~ ! r-coinnrnc c op (li bthocfte ciarz \t inXclvcistqoed p -
P -
4.
Biedt u al producten via internet aan? O J a. Verder met vraag 7. O Nee. Verder met vraag 6 O Weet niet. Verder met vraag 6.
5.
Bent u van plan binnen 1 a I jaar een website te maken! o J d. O Nee. Verder met vraag 9. O Weet niet. Verder met v r u g 9.
6.
Bent u van plm binnen I ;i 2 jaar producten via internet aan te gaan bieden'? O Ja. O Nee. Verder met vraag 9. O Weet nict. Vcrder met vraag 9.
7.
Hoe gaat U / of levert U de door de consumenten via internet bestelde artiltelen aan de klant? (meerdere antwoorden mogelijk) O Afhalen bij de al bestaande winkel vestigingen? O Afhalen bij hiervoor bestemde pick up points? O Thuis bezorgen, per post 1 bezorgdienst O Anders nl.. .......................
8.
Welk percentage van uw totale omzet zal naar uw mening binnen vijf jaar via ecommerce gerealiseerd worden, is dit? O minder dan 5%. tussen de 5 % en de 15%. O O meer dan 1'5% O Géén. O Anders nl.. ....................
Nu volgen er enkele scenario's op welke manier e-commerce zich zal kunnen ontwikkelen binnen uw branche. graag zou ik van u horen hoe u hier over denkt.
9.
Verkopen via internet vormen een serieuze bedreiging voor de fysiehe verkoopkaniilen? *'Bent u het hier": O Mee eens. + n~otivatie.......... O Niet mee eens. + motivatie.. ........ O Noch mee eens noch mee oneens. + motivatie.. ........
10.
De fysieke verkoop en internet verkoop zullen als \olwaardige kanalen naast elkaar bestaan. E-commerce vormt geen serieuze bedreigins, maar is aanvullend van karakter.
--
"Rent O O O
11
U e invloed iJai?P-commerceop rk, hcahoc.fic. trnn i.~iiïkelvtrrtqocd -- -
u het hier": Mee eens. + motivatie.. ........ Niet mee eens. + motivatie.. ........ Noch mee eens noch mee oneens. + motivatie.. ......
E-commcrce is vooral van belang in de pre- en aftersales fase, niet voor directe verkoop. ( +motivatie) "Bent u het hier": Mee eens. + motivatic. ........ O Niet rnte eens. -k motivatie .......... 0 Noch mee eens noch mee oneens. + motivatie.. ........ O
DEEL 3 E-commerce en uw vastgoed. 12.
Verwacht u verandering in uw behoefte aan winkelvastgoed, door toenemende internet verkopen? O Ja. O Nee. Verder met vraag 17. O Weet niet. Vesder met vraag 17.
13.
Denkt u dat de verandering in vastgoedbehoefte zich zal manifesteren in een andere behoefte naar vierkante meters verkoopoppervlak: O Ja, nameli.jk.. ...O Meer, Hoeveel % meer'? .............% Minder, Hoeveel % minder'? ........ O O Nee. ..%l
14.
Denkt u dat deze veranderingen in vastgoed behoefte, veranderingen z i ~ nnaar type locatie: O J,I, %elke dan. O (FTistorische) Binnenstad, Meer / Minder O Stadsdeelcentra, Meer / Minder O Wijk en Buurtcentra, Meer / Minder O Perifere detailhandelslocaties, Grootschalige detailhandelslocaties, Meer / minder O Nee.
15.
Of zijn d e ~ veranderingen e in vastgoed behoefte, veranderingen naar ~iantul verkooppunten: O Ja, wat clan ..... .O Meer, Floeveel Cic meer? ..........% Minder.Hoevee1 'E minder? ..........4 O O Nee.
--
---
I)? ~izillocdvan e-con7rnc.t-c o o p dc bchoi,/rc~ntrtz \anXeli rtrigocrl
DEEL 4 Wc: gaan het nu hebben over de rol van fabrikanten binnen uw branche op internet.
l b.
Fabrikanten zullen hun activiteiten op internet veelal met de bestaande afnemers, de retailers ontwikkelen. ( + motivatie ) ^-Bentu het hier": O Mee cens. t motivatie.. ........ Vtrcler rntt vraag 18. ....... O Niet mee eens. + motivatie.. O Noch mee eens noch mee oneens. + motivatie. .........
17.
Fabrikanten zullen de retailers passeren en eigen internet verkoop activitiiten ontmikkelen om rechtstreeks aan consumenten te kunnen leveren. ( + motivdtie "Bent u het hier": O Mee eens. t motivatie.. ........ O Niet mee een\. + motivatie.. ........ O Noch mee eens noch mee oneens. + motivatie.. ........
)
DEEL 5 Distributie.
18.
Voorziet u logistieke problemen door de toenemende distributie van producten, naar winkels en naar consumenten? Ja, Wat voor problemen zijn dit O dan?. ...................................................................................
............................................................ O O
19.
Nee. Weet niet.
Is door toedoen van e-commerce uw behoefte aan distributieruimte: Toegenomen 1 ral gaan toenemen. O Afgenomen 1 zal gaan afnemen. O O Anders, namel~jk............................. O Weet niet.
I)? itzvloctl van c-c.on?tnci.c,eop de behoefte aan iuinkelvas~y(~wJ
.
.
Eventuele opmerkingen 1 algcrnene motivatie.. ....................................................
................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ................................................................................................... ...................................................................................................
................................................................................................... ...................................................................................................
Hartelijk dank voor uw medewerking!
-
--
Dc inv1oc.d
-- -
Bijlage III.
i.otz
c cowlmrr<e op tic. D~hoc,ffcaan M znXrlvaslgoed
Lijst totale popiilatie
Mode en accessoires Organisatie S
Schi>ent.iireus Viin Hiiren Schoc-iitn M&S Mode Mis:, Etan Aniici Didi Fiishion Dolcis Bristol Snuffel Jeans Ccntre Podo 1,inb;i Manfield Promentidc Cool ('ut Shoeby Shop United Colors of Bciietton Ziengs Schoencn Elysio Foxy Fashion M;issa Schoen en Modc Pi-omiss Pulls Sacha Shoes
Texton Iiivi t» Viin Vorst Illla Popkcn C';iii;idi:tn Stocks Texshop C':isuals Nelson Vaii Woenbel
The Box Fiishion Mode I'incke Van Toor Rishioii L. Bree Jcaiis c5 C;isiinls Score
Eccol~.t First M;in Aiiierican Stock Ninico Houae of Shoe\ Lady Stiiig Gziii D:ilcii
Telefoon #
Contact Persoon
-
--
Dc ïnvloccl iiziz (,v ommCYc C o p iic hct~o(>fte aan M itlki,/~cis ~ g o c t l -
Durlinger Shoe Traffic M;iri:mne Mode Tango Sh(ics Modchuis Slot Setpoint 7'nc Society Shop 6:indcrcll;i Schucnen S~iip< of, Scotland MC Giegor Stic~p Lipstiel, Ht'\scl< Claudiii Striiter Hout Brox Dr. Adanis T:if't Oscnr Van Vuuieii Mode Amigo Schoeiicn Alfii Schoenen Sisley
Le Ballon
Cosmetica Organisatie DA. de drogist Kruidvat Etos Schlecker Uw Eigcn Drogist Hans Anders Opticien Pc:ii.le Poi.f'un~ericDouglas Groeiieveld opticiens Dio Drogisterij ABC Drogistcrije
Thc Body Shop Portegiis Drogisterij '4riane Inden Dirï Drogisterijen Brilsixrvice
Het F-luis Rinck Opticiens Y \ t's Rochcr
Ici P;iri\ XL K;ilisv:iart Drogisterij Beauty S tcire Priris brillen
i
iiiilt
Poon i' 07 00
45
Root\ Health k Biiiuly
Kerkhofi's Drogisterijen íiphroditc clois storrns
~l>ti)re drol-' t:urodrofrisl ha;irimport dc kruiderij bchippcr gcrbrine westt~'op ~ijp Kosïniet Pirfurnerie last M;iii;inc;i Drogist Red Earth
Trekpleister De Tuinen Vaessen Bubbles
Boeken, iMuziek,Speelgoed: Organisatie Donnel Boeken Boomkei & Savenije
Kooykei Gin5beig Van S t o ~ k u m Wtri der Velde Boekhandel Wagner Wigwam Rruna Audiovisie Muïic Shop B;irt Sniit Frec Record Shop De Bockelicr BIï. 'I'iiriiing Point 1-ibrib Spcelboom 'The Music Store
.4ko Boeken\ oordr~cl The Rcid Shop Eiir B Eye
Telefoon #
Contact Pcrsoon
Musrc Houw Pen 6: Present V ~ ILeeit I Hl-Five Diikol,intl L ihio DL Wittt Bo~kcnm~rrkt
St;indLi;irdBoekhaindil Home Entei tainmi,nt Seivic L
,SU Shop
Bo, khandcl Stumpel Midtown Shop Plaatboef cd, casette Eringa geluid, Mediatechniek Edel R~kkel,Evangelische Bockh;indel Kantoorv~~khandel Paagman T Papanis Scheltema Hifi Team Music Corner Plilt0 Dekker v.d. Vecht Boekverkopers Music ïill In Virgiil Megastore De algeincne Boekhandcl Appelboom K,iiitoorboekhandel Early leainiilg C'ontre Ebels Speelgoed liitei t o y In deli 0lif;ini Toys'i IT.;
Eteri&Drinkert Organisaties Alheil Fleijn SRV Super De Boei C 1 O00
Edíih
Telefoon #
Contactpersoon
G;ir;intniarki Aldi-Markt Meermarkt Eniha Buurtwiiikcl ('irkel Zornermarkt, Kckr:~ -Markt Thuismarkt Pro-markt Gollf Grocnwoudt Superni>irkt Dekamarkt Troefmarkt Kop;ik ('o-op
Emha Recreatiemarkt Junibo Lid1 Jan Linders Nieuwe Wenie Stipt Volumemarkt Boninlarkt Voniar voordceln~arkt í'asper Hoogvliet Konniar Poiesz BP Dirk van den Broek Bas van der Heijdcn Decn Komart Thuiswi~ikel Primarkt 4=6 Service
MCD Nsttornma Pr)m;i Xni;tx. Supertiiscount Top Tien
tlirck .3 de dr;inhenier 1,'t b.1' 1 .J.'ique hlankert slkjlei-ij henri hlocm'a vinotheek cm-te slijterij hall & ga11 t giltlcwijn hui$ "i hekcltjc
jvlf'ra kornart korciibcurs mitra'', wijn etcctera nieuwe wtme slijterij strooiiiberg viiii fr:tiicc. voordcelslijtcrij van der voort wijn winkel wilhelm de zachte prijïcn slijters Attent Dirksol1 E-riinrkt Emh;i Lukas Klíirrier Sanders Spar Springer & P;irtiicrs Ver\ garant
Gemengde Branche Organivatie Blokkei F1eni:i M.ir\kiamer Nov y Kijk\hop KI ingloopwinkel \ looili X Dli.esin2tn
Spec ti'l Gcicd Idce Winkcl
Hoqng te,po Air Mlle\ Shop Middeli~ih
Telefoon #
C'orit;ict Persoon
Kookwinkel Dc Bijenkorf Miikso M:iris Hyperm~irkt Zwilliiig Gei.ilings Tirilc,o Vc11 Piet Vristeegt Abii-i Boercnschuur Elbestaen wiiieiihuis Hoying Marïkrnnicr Xenos Zwilliiig J.,\. Henckels
Luxe artikelen Orgaiiisiitie Luc:irdi Juweliers Gold Design JewelIers
De Goudhooiu Stsego Twinkle Juwelier Ditimond Point Paul van Zee1:ind Diiifhuizen leclerwiircn En1co Kipling Lc C'oinhi
Van Os Lederw;ii~ri Schinniit Anders Kristal-Porselein v/d Wulp & Zn.
Prin1:lfooli Belc»mpiny C'oiiishop I ,ibericl
Viin Buul C;~rticrBoutique t Goudoppcrtjc De Goudipecialisi Groenhiiiïen juwclier Juwelicr
Contactpersooii
Cartl ~kN C W ~ Catch Art Studio Dorado Expo .lohii Faher Postcr. Gravhics
B
t Steegje Siijl Dekker L,iiitizssa Hunk~nivl!iiL,in<:FIeric:
'Tt,p\ & Bottoms
Reiswezen Organisatie Toerkoop
D Reizen Hol1,ind Intei~~atioii,iI Rcisbuio NBB5 Kti\~vinkcl Roltink Reisburo Broere rcizeii Rcisburo Cilobe St:ir Tr~ivel Holiday Land Arke Rei~i.11 Wagon-Lits R e i ~ c n Brooks Rcisburo Kras Sterv:rk;in~ies De Jong Tour\, Reisburo De Jarig Wilinermuller Reisburo Worltl I'riivel Ho1l:iiid
Rott~nkReisburo Harnianni 'Tocskoi~pReishui-o Zonvaarr Reishuro Ni,jcnhui\
I'oci koop Rc.i\hiito Colombu~
Reis:idviesbureau .\lfcc.nnk V;iri dei B~CSCII r~is;id~ie~buro
Dot.& -Si-avel & C;idubhi Toiii a V;in Duin Rti7cii
Contactpersoon
...-
-.
Ebens Estee Toe] koop Reishurc;iu First Travcl Management 1ntei.natiori;il Van Fr;iiissi'~iHo1l;ind 1nternalion;:l Reisbu1.o Gerth Reisburo \.,in Gei wen GTA Reiïcri Holland rci/tn CLntiale Toeikoop Rcisbu~oJo Land Reisbuie,iu LM( Tl,ivel Van MJIt n Neckeim,tnn Nova Reisbureau Schoeninacckers Reisburo Staaldu~ncnReizen Reisbureau Touristique Van Wt.rveii de Veluwe
-
L)<, invlocd vrrn c-c.omn~crc.zop rk. hchoc.flc- n(xrz ~~~irzk~~li~ri~t,~~orLI
[>r ~nizlor(l' var? c-c ornrnerc e op de brhoelfc. aan
--
i.1
~nkrh~c\ryoc,d
P -
Bijlage PV.
Respondenten
MODE Eh 4CCESSOIRES r 6 G n i ~ a t i e Puils
7
Contactpersoon --
p . -
.-
Resultaten -- -opsturen -
.
p
P w
Durliriger Setpoint
--
----.-p .--
Nclson
-----
. . . . . . p
--
--
w . .
P
_. .
t ~l [:i P w n
p p
. . . p . -
Ditij Fashion
. . p -
Sc hoenrnode-Score Van Haren
--
-
p . -
Nirnco House »f
2 . p
p
Manfielcl
COSMESIC'A Organiwtie
--
Contactpersoon
-
Groeneveld Opticiens -Pe'irle DA, tle Drogist Brocncef
--
P p -
I
Parfumerie
-t
Cosmetic\ Kosmeet Drogi5terijen Fris& BV. MLiriLinc,i Drogist
1
1 /
1
/
T---
p
.-
El,(;OED
Contactpersoon
P -
_J
.--
-
Resultaten ---P o \turen
- -
---
Pen Pr P i e \ e c \/,in Lee\t Boeken1 oordeel Edel Brun:~ Music AI1 Iri Schelten12
p
--
p
-
---
.--.
p
..
De rni~loc~cl van c-c owmzerc c o p ~&_&hocficaccn M ~ n k c/L a 5 t
- --
ETEN EN DUINKEN-
-
----q
Contactpersoon
Kesultaten opsturen
p
I
Meermnrkt I Vini _-iiice Voordeelslijterij /
1
GEMENGDE RU 4NCHE v i u n
I P--.--
p
-
-
7
~~ontactpersoon
Resultaten opcturtn
Blokker
k
.
.
.
-
w i i n Kookwinkel -
-.
Kijkslio BKN (Branche Kringloopwinkel s Nederland) M:irskrainer Boercrisch~iur Aha-i Ti1'"Y) Zwilling (is per ongeluk 29 ge b-li E1berrii.n
-- .- -- -
p . . -
p . . . . -
.--p
.
Xenos
1,UXE 4KTIK171.Enl -- Organisatie - ---
u . . -
.--
-- --
.-
r
p p
Van de Wulp
--.
('ar11 & News Te11 Hoor I';iul kan Z~el;ind Le Combi
r
-. . . . . . . . . . . . p
--
-. -
.-
-
-
REIZEN
-
m
k_--
Star T ravel
.-
-
-
i\rktAReizen
--
t---
1
Reizen Toerkoop
Reisbureau Touristique
..
p
p . . . . . -
p
Reisburo van Van- Duin Reizen Lindessa -
-.l
--..
.--
p
Bijlage V.
- --
De Z I I L ' I ~ Cvrln ~ r-t onirllcrce op dc~hc hoc/fc (ion.~i~z~~Xelvris~~oc.tl ---
p
Totaaloverzicht resultaten
p
--
-
.-
--
De invlorrl vtrn c-c otnnzerce op ( / P lx&<,fici
aan M ml(~ /~'(~~\~goed
Overzicht antwoorden open vragen en motivaties
Bijlage Vl. Mode en Accessoire\:
r = :
i
.
Margin;ile
~ o c i a a ;r(pect l
.
Nivi bij inode
Vcivlen cri
--
.
Ander,, aanvul1in:i
+q
ovirlap
_
.. . . p
passen _versterken -Perb. Niei \,ol-~,i;irdi&- behandeling
10 B .-
i0 C
Weetniet
1l A
doel
Goede samenwerking Winkels be1:rrigrijker
Sociaal aspect
11B 1I C 13A 1.4 A 15 A I6 A
handig
W
-
-
Diryle verkoop Infn goed --
Niet bij
. .-. .
p .
P -
gcniak
kijken
Winkels
Winkels
.
Dan niet zien e» piissen --
.
Ciet~nvel-schil Prod.nfh.
-. .
Meer P2SLó mccr Logistiek
p . -
-- - -
p
.
17 A
toekomht
Afschcrmin~
17 C
Ribriek ahankelij
Weet niet
Sterke merken
Pogen lukt niet
Extra atket
Kortstc v.eg
schoencn
1O --
C
-
...
-
---
p . -
-
Dircctkcrcn
-
Cosmetica: 7D 8E 9A
-...---
..... ..
......
.
Op lange tcrniijn ..
B 9C 10 A
-9
Selectief /oekcn Prociiict ;ilh;inkelijk voelcn N i c ~helemilal---
S t e ~ kin opkonist
goedkopei. p . .
p . -
socia~il
Ook w ~ v e r k o o p
emotie
l
p . -
Product technisch
. .
grooth;indel 1.cvi.r:iiiciers \iirnt.ii
Directe \ CT-koop ---.-.P-.
._
Niet w;iarachi,liilijk
h'iocil~jkte oiidei-boiiwe~i
..
--
Branche iihankelijk Op termijn Niet helemaal
Nn nog wel
3 '1
---.
Klantenbind~rigniindcr
Cìot in ni:irkt
p p . . . . . . .
Koeken Muzitk en Speelgocd:
verijndcst Klein
ekendhcid
Alle k,tii,ilen
Meer His. Meer Sta. Minder W Meer Pdv
l A
,ifh,inkelljk
i;nieen W nict de/e bra
opp'isrcn
niare,i~~~~-/Ï
i i e it
C
briinchc
P-. -.
p
Per atlik geen b~ilk
. -. . . .-.
Siiel diukte prohleen1 - -..
,
Wnkelcei~tni _- -sluiting
--
--.- ..-- --
-.
Eten & Drinken
-- - --
11it,mke11 k
G~L'I‘U Emotie speelt Ie\ ensmiddelen iiote i01 bi aiiche D c ~ i,l .inde15 l l i k
thuis
aankopen
iI
l0 i
1
Eten
Linvoe-
i u l h i ~elkiiil
PW u
I
1
1
-.
-
De ~nvloedi3mze-cornmcrc c op (Ie bchorfie ( ~ L I Iivrizlcc/~~actfioed ~ -.p-p.
e?---[I d, A
~t'z<>c:n Meer pdvlgdv
.
.
_--
Moeilijk te "oe* , , . ....... Mintier histoi'i- Meer pdv/gci\
. . .
-- - -
.-.-
Meer pdv!gclv
.........
.
F-iooy>hct gekompliceerd ontw ..-
p -
Emoties, winkels
P -
Niet iri voi:dsel hr alichc
Loopt niet /o'ri vaart
Nizt in vocdsel Branche
. . . . . . . p . -
I
Te druk o p d c - T h u i s afleverenthuis tiin.
Gelijk
I
.Altijd ictai1i.i i nodig
Ruirnle gebrek1
k-i::: m h e i d van winkels gclijk
Behoefte
. p
Gemengde Branche: -
7D 9A 9B
9 c' 10 A l0 R IOC
Nog onhekend ~ o i hepnalt Nog gccii gevaar
-- --
i
-
s u ~ ~ « p ~ hoo,ztc Gewone Mcii wil prod geen gevaar winkt.1 blijft zicii :iltijd
Uitbreiding vld markt 24 LI pi'd-
i&r afh. Van prod.
Niet voor deze org
--SynerGic effect
A h . Vih prod.
Over een a;trit. Jr.
Vast wel
p . -
-- -
p . .
Afh. Vlh
prod. -
l 1 .4
-.
NG
Ged. Mee eens
TocKomst /.al h e t lercri
Meeste prod. niet
-
11 R
. . -.
7 1 C N o gnvt. Voor de/'
Niet op hun gebicd
Nog nvt voor deze orp
blinder 23%
Minder. 25Có
Gcen idec
-
l i .A
l 3 Ä-
Mcer. 2.54;
-
-.
Miridi-r ..
...
... -. . . . . p . -
-*t
17 A
LiBI-
U c invlocd vtrn c-c~o?r~i?itv-~v_op d ~i)tjho~fitj , au17 r i ~ i ~ i X ( ~ l i . n . ~ i , ~ o c d
--
.-. .
P
+ 1
WaarSchijnLi'kwel - _
-
1~it.top korit. Nu niet Mi\-~chieriin tci nlljll d< roi -
moeite vooi
nit t r wzrk..
Flinnin Stcdcn Mocililk Te herei Kcn
gin;:
C&kLuxe Artikelen:
ZP--
1 7 D I Nog onbcke&l
P -
-.
. p .
Direktc verkoop intcreïs;inter Het is een íiíinvulling
Prod moei ge/ ien u ordcii Klanten wi1li.n gsiiag zie11 wat ~e O l-
Het I $ een annvulliiig, rnziar niet voor bv. Juweliershel
p . -
r
Sociiilc aspect is ook
Acccnt op verkoop,
E comnierce is alleen een ii;invulling,
. . . . p
Retaileis /ij11 ei1 blijveil nodig voori de klant
Het is wel eeii volw;i;irdil: Misschieri
-.
/
_-
--i
-
After saleï beliingrijke sol bij juwi~liers Dii-ckte verkoop ook
B
Br uordi cxira service veileeiid Mn:ir wel ecii dreiging
I Anders maar ~olwniirdig / Het is een a ; ~ i i v u l lbelnngri i n ~ - . - I ~ t . t ~ ( . i e ik
I e lVertrouwen opbouwen i n I1IA 1lB
hlensen willen het eersi
Info bieden. gei-icht n;iar de k1;int Ï
--.-P--.--
Weet het nog niet
. .
p
l5 4- Minder, S'( 1 6 ,.l. Gcheurt nu al 16 B- Disckt naar klant _ 16C 17 A 17 B
.
p
Dat gehcurt al .Ziet geen iiiogeli.jkhedt~n
-.
Ze hebben e r ('een czi-stniid van, s:iniznweikiiig ..
17 C
Keisen:
M\.shieii
-
. .
...................................
-
.
. . p
-
.--.--P---
. p
-
Niet in dctailh:indel. veel Reiailers nodig voor inipiilsink»pen service Biiinenstetlcil onbereikbaar. ' 5 nacht\ niet l:id~~n/lossei~ --
Het een kiiii niet ïonder hct iindei.
--..--.P-.---
Dc invlocd van c-coinnzc,~c r o p i k hchot~ftc, ~ ai_ w i @ d ~ \tgot~l n
--
- --
p
Minder pcrac)ni.ei nodig
k
e
7 m Cicïri bedreiging, nl;lilr ;incter\
s i . proclnkt
Tickctb vi;i intern~~t Uirekte
-
~
L
~
blijven
-
- --
In
Disckte verkoop bel;int;ri,jk
Direkte verkoop belangri jk
Direkte verkoop
vzkw!> hel;mzrijk
~
Cc~
.
i
-
buurtcentral meer pdv 'gdv !Viridei.,30('0 ~ 5
-
EI z;il meer niini~e nodig zijn Meer Pdv 1 gdv
/
Zt.lf'doeri zonder tii\\enkornst
Het liefst :tllcmaal via internet
l 6 C: 17 A
Gebeurt a1
Cicbeui-t al
Gaat snel. bedrijvcii gaan met de tijd mee
Absoluui.Er ~ u l l e nstadia worden o ~ g s l ~ i g c n
Gt.bzurt al en w o ï d t steeds ineer
Minder 10':'h Miiitler 10Có
Meer Pdv l gdv
--
-
p -
- --
p p . . .
17 B
. . . . p
Weei u het[> 17 C 18AI‘) C Geei1 dihlributic iiudig
Gebeurt al
gtli,jk
-T gelijk
Gelijk
. . . . . . . . . p
1
.
.
.
.
A
.
-
.
-
Vaker dirckt
l . . . . . p
--------...---...-.-.--...-.---.--...P-.
--M-
w-
.
--
t
Minder. -25(2
W ~ i klos ei-van
Kwestie viiil oor7;iak
Mt.cr, 2096
Meer, 30%
16 16 R
-.
-1
7
Heit rlk:iar niet o p
--
..-.----..-P--.-.-.-.
Internet is een extra ktinml . . . .
-
