I
N
F
O
B
R
O
C
H
U
R
E
De Hoop
De Hoop
Verslavingszorg
INFORMATIE OVER STICHTING DE HOOP
Deze brochure is een uitgave van:
Psychosociale hulpverlening
Stichting De Hoop Evangelische verslavingszorg en hulpverlening Provincialeweg 70 3329 KP Dordrecht Telefoon: (078) 6111 111 Fax: (078) 6111 110 E-mail:
[email protected] Website: www.dehoop.org
Vrienden van De Hoop
Productie: Public Relations Stichting De Hoop, 2004 Vormgeving: De Hoop Mediadesign Druk: De Hoop Grafisch Centrum
Evangelische verslavingszorg en hulpverlening
Door middel van de gekleurde bladwijzers kunt u snel de gewenste informatie vinden. De inhoud van deze brochure is verdeeld in vier onderwerpen: De Hoop Verslavingszorg Psychosociale hulpverlening Vrienden van De Hoop
Achterin de brochure leest u hoe u meer informatie kunt aanvragen en vindt u de contactgegevens van De Hoop. 2
Veel projecten van De Hoop worden niet gesubsidieerd. Om deze projecten te bekostigen, is Stichting Vrienden van De Hoop in het leven geroepen. Stichting Vrienden van De Hoop houdt zich ook bezig met preventie, houdt presentaties over en organiseert bezoeken aan De Hoop. Ook geeft de stichting de bladen ‘De Hoop Magazine’ en ‘De Hoop Nieuws’ uit en ontwikkelt ze in een eigen studio radioprogramma’s over De Hoop en over verslaving.
Vrienden van De Hoop
„ „ „ „
Voor mensen met psychische of sociale (kortweg psychosociale) problemen heeft De Hoop het centrum voor maatschappelijke opvang De Jordaan. Voor resocialisatie van cliënten is er het project Begeleid Zelfstandig Wonen. Ook wordt op ambulante basis psychosociale hulp geboden bij het Bureau voor Evangelische Hulpverlening.
Psychosociale hulpverlening
Voor mensen die opgenomen willen worden, is een aparte folder beschikbaar: ‘Voor de verandering’. Voor hulpverleners, artsen en zorginstellingen bestaat er eveneens een aparte brochure: ‘Verwijzen naar De Hoop’. Beide publicaties zijn op te vragen bij de afdeling Public Relations van De Hoop.
Op verschillende manieren biedt De Hoop zorg aan mensen met een verslaving: in 24-uursopvang, deeltijdbehandeling of ambulante gesprekken. Werk is een belangrijk onderdeel van de behandeling en ook het volgen van een studie wordt gestimuleerd. Na de behandeling kunnen cliënten, als ze dat willen, nabegeleiding ontvangen. Voor bedrijven heeft De Hoop het project Alcohol & Werk opgezet. Tot slot informatie over de therapeutische woon- en leefgemeenschap Horeb.
Verslavingszorg
Welkom bij Stichting De Hoop! In deze brochure kunt u veel informatie vinden over onze organisatie en over de hulp die we bieden. De brochure is bedoeld voor iedereen die om welke reden dan ook meer wil weten over De Hoop.
De Hoop
Inleiding
Algemene informatie over De Hoop, over het ontstaan van de stichting en van Dorp De Hoop. Waar staat De Hoop voor, wat houdt de christelijke identiteit in? Wie zijn de mensen achter De Hoop en wie zijn de cliënten van De Hoop? Wat is de visie van De Hoop op verslaving? Op welke manier biedt De Hoop zorg? Hoe wordt de hulp die De Hoop biedt, ingedeeld? Op welke manier wordt de zorg gefinancierd?
3
De Hoop
Inleiding ........................ 2 Inhoudsopgave............ 4
Psychosociale hulpverlening Vrienden van De Hoop
Therapeutische centra .................................... 19 Motivatiecentrum Crosspoint ...................... 24 Postklinische Behandeling .............................. 25 Deeltijdbehandeling .......................................... 26 Ambulante behandeling .................................. 27 Alcohol & Werk ................................................ 28 Horeb.................................................................... 29 Inloophuis ............................................................ 30
Psychosociale hulpverlening
De Jordaan .......................................................... 32 Begeleid Zelfstandig Wonen / Begeleid Kamer Wonen (BZW/BKW) ...... 34 Bureau voor Evangelische Hulpverlening (BEH) .................................................................... 35
Vrienden van De Hoop
Kinderen van verslaafde ouders ............ 36 Hulp over grenzen...................................... 37 Samenwerking.............................................. 38 Preventie .................................................... 39 STR8! • Presentaties .................................. 40 Bezoek Dorp De Hoop ............................ 40 De Hoop Magazine • De Hoop Nieuws 41 Gebedsbrief • Choir of Hope.................. 41
Vrienden van De Hoop
Verslavingszorg
Psychosociale hulpverlening
4
Algemeen ...................................................... 6 De mensen .................................................... 9 De zorg ........................................................ 11 Training & Toerusting................................ 14 Overzicht zorgaanbod De Hoop ............ 16
Verslavingszorg
Verslavingszorg
Contact ...................... 42 Wat is waar? .............. 43
Inhoudsopgave
De Hoop
De Hoop
5
De Hoop
De Hoop
De Hoop Algemeen Inleiding Mensen die zijn vastgelopen in het leven, kunnen terecht bij Stichting De Hoop in Dordrecht. Zowel mensen met een verslaving als met psychosociale problemen zijn welkom. Bij De Hoop wordt niet alleen gewerkt aan het oplossen van deze problemen, maar krijgen mensen ook de kans om opnieuw te leren leven, te leren werken en – indien van toepassing – te leren opvoeden. Hoe lang iemand bij De Hoop blijft en hoe de behandeling er precies uitziet, hangt helemaal af van de persoon.
Geschiedenis Al sinds 1975 houdt Stichting De Hoop zich bezig met hulpverlening aan verslaafden. Het begon met een aantal mensen in Dordrecht dat erg betrokken was bij het lot van verslaafden. Zij sloegen de handen ineen voor de opvang van verslaafden en werden daarin gesteund door de plaatselijke kerken. Een vervallen fabriekspand werd omgebouwd en in 1976 in gebruik genomen als opvangcentrum. In de jaren erna vonden vele uitbreidingen en veranderingen plaats, waarvan de belangrijkste in het overzicht hiernaast genoemd worden.
„ „ „ „ „
1975 1976 1979 1982 1987
oprichting Stichting De Hoop opening opvangcentrum start resocialisatieproject opening therapeutisch centrum eerste werkervaringsplaats
„ 1991 De Hoop erkend als Categoriaal Psychiatrisch Ziekenhuis „ 1992 opening studiecentrum „ 1996 start bouw Dorp De Hoop „ 1999 start maatschappelijke opvang „ 2000 start project Begeleid Zelfstandig Wonen „ 2000 opening motivatiecentrum Crosspoint „ 2000 start deeltijdbehandeling „ 2003 officiële opening Dorp De Hoop
Dorp De Hoop In 1996 werd begonnen met de bouw van Dorp De Hoop. Daartoe was in 1993 al een terrein van elf hectare aangekocht aan de rand van Dordrecht. Het eerste gebouw was in 1997 klaar: het bedrijven- en studiecentrum, dat onder andere de werkervaringsprojecten De Hoop Metaal en De Hoop Grafisch Centrum huisvest. Twee jaar later werd het gebouw van de maatschappelijke opvang De Jordaan op het terrein geopend en werden ook de 6
woningen van het project Begeleid Zelfstandig Wonen in gebruik genomen. Eind 2002 verhuisden de therapeutische centra naar Dorp De Hoop en kort daarna de meeste andere afdelingen. Een aantal afdelingen bleef op de andere locaties, aan de Spuiweg en de Oudendijk. In mei 2003 werd Dorp De Hoop officieel geopend door H.M. Koningin Beatrix. Sindsdien zijn er nog diverse uitbreidingen geweest op ‘Het Dorp’. 7
De Hoop
De Hoop
Met de bouw van Het Dorp ging een lang gekoesterde wens van De Hoop in vervulling: het samenvoegen van de diverse therapeutische centra en werkprojecten op één locatie. Een voordeel hiervan is dat cliënten die al langer in Het Dorp wonen, de nieuwe cliënten kunnen steunen. Ook wordt door de samenvoeging efficiënter gewerkt en zijn er meer werkervaringsplaatsen gecreëerd.
Identiteit De Hoop is een christelijke organisatie. De medewerkers werken er vanuit hun geloof. De hulp die De Hoop biedt, is gebaseerd op bijbelse principes. We geloven dat ieder mens waardevol is in Gods ogen en dat mensen niet zijn bedoeld om verslaafd te zijn of psychisch vast te lopen. De Hoop gelooft dat voor iedereen genezing en herstel mogelijk is.
De mensen Medewerkers Psychologen, verpleegkundigen, onderzoekers, journalisten, netwerkbeheerders, artsen, maatschappelijk werkers, DTP-ers, administrateurs, vertalers, technici, koks, voorlichters, een breed scala aan beroepsgroepen is vertegenwoordigd bij De Hoop. Er werken meer dan tweehonderd medewerkers, zo’n vijftig vrijwilligers en aantal stagiaires. Al deze mensen werken er vanuit hun christelijke overtuiging en allen hebben ze hart voor mensen in nood. De motivatie van iemand om bij De Hoop te werken, vinden we minstens zo belangrijk als zijn of haar capaciteiten.
Cliënten Christen zijn of willen worden is geen voorwaarde om bij De Hoop te worden geholpen. Oriëntatie op de kernwaarden van het christelijk geloof vormt een onderdeel van het behandelprogramma. Specifiek christelijke onderdelen in het programma, zoals bijbelstudie of kerkbezoek, zijn niet verplicht. Van cliënten verwachten we dat ze respect hebben voor de christelijke normen en waarden die in De Hoop worden gehanteerd. De deeltijdbehandeling en ambulante behandeling hebben een christelijk karakter; cliënten kiezen bewust voor deze christelijke hulp.
8
Zoveel plaatsen als De Hoop heeft, zoveel verschillende mensen zijn er opgenomen: mannen en vrouwen, allochtonen en autochtonen, jong en oud, verslaafd aan drugs of alcohol, aan medicijnen, aan gokken of aan internet, mensen met boulimia of anorexia nervosa en mensen met psychosociale problemen. De Hoop wil niet dat deze mensen hun identiteit verliezen en allemaal hetzelfde worden, maar dat ze zich ontwikkelen tot zelfstandige en volwaardige mensen met een eigen identiteit. Zorg op maat staat centraal. De Hoop is één van de weinige klinieken waar mensen samen met hun kind(eren) opgenomen kunnen worden. De jonge kinderen kunnen overdag terecht in Kinderdagverblijf Bambino, de oudere kinderen gaan overdag gewoon naar school. ’s Middags, na schooltijd, gaan zij naar de buitenschoolse opvang (BSO) van Bambino.
9
De Hoop
De Hoop
Ouders en partners De ouders en partners van mensen die verslaafd zijn, hebben het moeilijk. Door de verslaving van hun kind of partner, lopen ze vaak zelf vast. Er blijkt grote behoefte te bestaan aan behandeling van de specifieke problemen waarmee ouders en partners van verslaafden kampen. Bij De Hoop zijn ouder-/partnerwerkers in dienst om familieleden van (ex-)verslaafden de benodigde behandeling van hun problemen te bieden. Daarbij richt De Hoop zich niet alleen op de eigen cliënten; ook ouders en partners van (ex)verslaafden die niet bij De Hoop zijn opgenomen, kunnen bij De Hoop terecht voor behandeling.
Werken bij De Hoop De Hoop is vrijwel altijd op zoek naar nieuwe medewerkers. Daarnaast zijn er veel vrijwilligers nodig. Behalve op de therapeutische centra werken ook op andere afdelingen vrijwilligers één of meerdere dagdelen in de week. De belangrijkste voorwaarde die De Hoop aan een medewerker of vrijwilliger stelt, is dat hij of zij overtuigd christen is en het geloof ook in zijn of haar werk in de praktijk wil brengen. Als u geïnteresseerd bent in het werken bij De Hoop als medewerker of vrijwilliger of wanneer u bij De Hoop stage wilt lopen, kunt u – vrijblijvend – contact opnemen met de afdeling Personeelszaken. De contactgegevens vindt u achterin deze brochure. Vacatures zijn te vinden op www.dehoop.org.
10
De zorg Niet hopeloos De Hoop is ervan overtuigd dat verslaving en psychosociale problemen behandeld kunnen worden en dat niemand die om hulp vraagt, hopeloos is. Het is erg belangrijk dat mensen niet alleen hun problematiek aanpakken, maar ook voorbereid worden op een ‘normaal’ leven, de zogenaamde resocialisatie. Werk is daarom een belangrijk onderdeel van de behandeling.
Zorg op maat De Hoop levert zorg op maat. Dit betekent dat iedere cliënt precies de behandeling en/of begeleiding krijgt die hij of zij nodig heeft. Daarbij wordt allereerst gekeken naar de behoeften en mogelijkheden van de cliënt. Iedere cliënt heeft een persoonlijke begeleider, die zijn of haar behandeling coördineert en met wie de cliënt regelmatig gesprekken heeft. Op die manier krijgt iedereen een individuele behandeling die precies bij hem of haar past.
Intake We vinden het belangrijk dat cliënten de wens hebben om te veranderen. Daarom moet iedereen die bij De Hoop behandeld of begeleid wil worden, zich zelf aanmelden bij de polikliniek. Voor de verslavingszorg hebben cliënten een verwijzing van een (huis)arts nodig. Er wordt dan een afspraak gemaakt voor een intakegesprek. Naar aanleiding van dat gesprek kijken we of en hoe we iemand kunnen helpen. Als dit niet mogelijk is, proberen we hem of haar door te verwijzen. Mensen die niet direct geholpen kunnen worden, komen op de wachtlijst. Tijdens de periode tussen intake en opname krijgen ze ondersteuning door gesprekken en zogenaamde wachtlijstgroepbijeenkomsten. 11
De Hoop
De Hoop
Behalve dat we van cliënten verlangen dat ze willen veranderen, verwachten we ook dat ze de respect hebben voor het christelijke karakter van De Hoop. Voor verslaafden geldt uiteraard dat ze bereid moeten zijn om te stoppen met het gebruik van verslavende middelen. Hieronder valt ook tabak. Specifieke informatie over aanmelding, de intakeprocedure, de wachtlijstperiode en de opname bij De Hoop is te vinden in de intakebrochure, die aan te vragen is bij de polikliniek. Voor verwijzende instanties is er de brochure ‘Verwijzen naar De Hoop’. De folder ‘Voor de Verandering’ is specifiek gericht op potentiële cliënten. Deze twee uitgaven zijn op te vragen bij de afdeling Public Relations.
Zorgaanbod
Verslavingszorg In de verslavingszorg kunnen mensen terecht in de 24-uurs klinische opvang op één van de therapeutische centra. Voor wie de drempel voor opname nog te hoog is, is er het motivatiecentrum. Behandeling kan ook plaatsvinden in deeltijd (twee of drie dagen per week) en op ambulante basis. Na afloop van de klinische behandeling kunnen cliënten instromen in de Postklinische Behandeling (PKB). Als onderdeel van de verslavingszorg heeft De Hoop speciaal voor bedrijven het project Alcohol & Werk opgezet. In Beekbergen bevindt zich de christelijke woon- en leefgemeenschap Horeb.
De Hoop biedt hulp aan mensen met:
Psychosociale hulpverlening „
Verslavingsproblematiek: Alle soorten verslavingen: hard- en softdrugs, alcohol, medicijnen, gokken, internet, et cetera. Ook eetproblematiek (zoals anorexia en boulimia) valt hieronder.
„
Psychosociale problematiek: Problemen op het gebied van relaties, rouwverwerking, zingeving en/of identiteit.
De zorg die De Hoop biedt, wordt dan ook ingedeeld in twee groepen, verslavingszorg en psychosociale hulpverlening. Bij verslavingszorg spreken we van behandeling, bij psychosociale hulpverlening over begeleiding. Op pagina 16 en 17 van deze brochure wordt het totale zorgaanbod van De Hoop in een schema overzichtelijk weergegeven. 12
Mensen met psychosociale problematiek kunnen voor 24-uursopvang terecht in het centrum voor maatschappelijke opvang De Jordaan. Onder psychosociale hulpverlening valt ook het project Begeleid Zelfstandig Wonen (BZW). Bij het Bureau voor Evangelische Hulpverlening (BEH) wordt op ambulante basis maatschappelijke hulpverlening en behandeling geboden.
Financiën De verslavingszorg wordt gefinancierd vanuit de ABWZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten). In bepaalde gevallen wordt een eigen bijdrage gevraagd. Voor het bekostigen van de psychosociale hulpverlening is er de subsidie MO (Maatschappelijke Opvang). Ook kan bepaalde aanvullende begeleiding betaald worden vanuit een Persoonsgebonden Budget (PGB). Voor een overzicht van de financiering per onderdeel kunt u kijken in het overzicht van het zorgaanbod op pagina 16 en 17. 13
De Hoop
De Hoop
Training & Toerusting Bij De Hoop is veel kennis en ervaring aanwezig op het gebied van verslavingszorg. Die kennis en ervaring willen we niet alleen gebruiken voor de hulp die we zelf bieden, we willen ook graag anderen hierin laten delen. In de loop van de tijd is het onderdeel ‘training en toerusting’ een steeds grotere rol gaan spelen binnen het werk van De Hoop.
Onderdelen Onder training en toerusting valt onder andere de interne opleiding van ons personeel. Verder geven we aan christelijke hulpverleners, voorgangers en pastoraal werkers de applicatiecursus. In een aantal zaterdagen leren de deelnemers bijvoorbeeld hoe ze verslaving kunnen herkennen, welke verslavende middelen er bestaan, welke hulp mogelijk is en wat verslaving voor gevolgen heeft voor het gezin. Op verzoek geeft De Hoop ook training en toerusting op maat aan kerken, gevangeniszorginstellingen en andere beroepsgroepen.
Wilt u meer weten over training en toerusting van De Hoop of wilt u weten wat we voor u kunnen betekenen? Belt u dan met het algemene nummer van De Hoop (078 6111 111) en vraag naar de afdeling Training & Toerusting.
Buitenland Daarnaast geeft De Hoop cursussen en trainingen in het buitenland. Zie hiervoor het kopje ‘Hulp over grenzen’ in het hoofdstuk ‘Vrienden van De Hoop’ in deze brochure.
14
15
Verslavingszorg (behandeling) Psychosociale zorg (begeleiding)
Verslavingszorg Psychosociale hulpverlening
behandeling
Woongroepen
intern, groep
onderdeel van behandeling
AWBZ, na 1 jaar: eigen bijdrage
24-uurs behandeling individueel / groep
De Brug
intern, eigen kamer
onderdeel van behandeling
AWBZ, na 1 jaar: eigen bijdrage
24-uurs behandeling individueel
Motivatiecentrum Crosspoint
intern, groep
arbeidsgewenning onderdeel programma
AWBZ
24-uurs behandeling individueel / groep
Postklinische Behandeling
intern (eigen woning/ kamer) of extern
intern of extern
AWBZ
24-uurs of ambulant individueel / groep
Deeltijdbehandeling
extern
n.v.t.
AWBZ
2 of 3 dagen per week individueel / groep
Psychotherapie
extern
externe daginvulling
AWBZ + eigen bijdrage per gesprek
ambulante behandeling individueel
Alcohol & Werk
extern
extern werk
AWBZ
ambulante behandeling individueel
Eetproblematiek
extern
externe daginvulling
AWBZ + eigen bijdrage voor bepaalde gesprekken
ambulante behandeling individueel / groep
Centrum voor maatschappelijke opvang De Jordaan
intern, groep
n.v.t.
MO-subsidie + inkomensafhankelijke pensionbijdrage, Persoonsgebonden Budget
24-uurs individueel / groep begeleiding
BZW / BKW
intern, woning of kamer
intern of extern
gedeeltelijk: MO-subsidie
individueel
Bureau voor Evangelische Hulpverlening
extern
n.v.t.
consultatieprijs
ambulante begeleiding individueel
zorg
wonen
werk
financiering
begeleiding
Psychosociale hulpverlening
financiering
Verslavingszorg
werk
begeleiding
wonen
behandeling
zorg
Overzicht zorgaanbod De Hoop 16
17
Verslavingszorg
Therapeutische centra Woongroepen De meeste cliënten die bij De Hoop worden opgenomen, komen terecht in één van de woongroepen. Deze groepen bestaan uit tien tot vijftien mensen. In de groepen is ook plaats voor kinderen van cliënten. De gebouwen waar
Verslavingszorg
Verslavingszorg
Mensen die willen breken met hun verslaving, kunnen bij De Hoop terecht. We bieden hulp op verschillende manieren:
„ „ „ „ „ „
Cliënten voor wie 24-uurs opvang nodig is, komen terecht op één van de therapeutische centra. Hieronder vallen de woongroepen en De Brug. Voor wie de drempel voor opname nog te hoog is, is er het motivatiecentrum, Crosspoint. Behandeling kan ook plaatsvinden in deeltijd (twee of drie dagen per week) en op ambulante basis. Na afloop van de behandeling kunnen cliënten instromen in de Postklinische Behandeling (PKB). Voor alcoholpreventie bij bedrijven en hulpverlening aan werknemers van bedrijven, is er het project Alcohol & Werk. In de christelijke woon- en leefgemeenschap Horeb helpen cliënten elkaar verslavingsvrij te gaan leven.
Op de volgende pagina’s worden de verschillende onderdelen van de verslavingszorg besproken.
18
de groepen wonen, bestaan onder andere uit een gezamenlijke woonkamer, keuken en recreatieruimte. Cliënten slapen eerst op driepersoonskamers en later krijgen ze een eigen kamer.
De Brug Op therapeutisch centrum De Brug kunnen cliënten terecht die in staat zijn zelfstandig te wonen. Het verschil tussen De Brug en de woongroepen is dat cliënten op De Brug een eigen woonruimte hebben en dus niet in een groep leven. Ook op De Brug is plaats voor kinderen van cliënten. Het doel van het verblijf op De Brug is het (verder) werken aan de problemen en het voorbereiden van cliënten op hun terugkeer in de maatschappij. De behandeling bestaat uit individuele begeleiding en activiteiten die gericht zijn op resocialisatie. Denk daarbij aan groepsgesprekken en trainingen zoals persoonlijkheidsvorming en sociale en praktische vaardigheden. Het accent ligt vooral op woontraining.
19
Programma Bij binnenkomst op één van de therapeutische centra van De Hoop, wordt samen met de cliënt een behandelplan opgesteld. Hierin wordt bepaald hoe iemand wil veranderen en op welke manier dat kan. Als cliënten bij de opname nog niet lichamelijk clean zijn, vindt eerst detoxificatie (ontgifting) plaats.
De cliënten van De Brug en het project Begeleid Zelfstandig Wonen krijgen de mogelijkheid om een ontwikkelingsproject te doen. Op deze manier leren zij hoe bevredigend het is om wat voor andere mensen te betekenen.
Verslavingszorg
Verslavingszorg
De behandeling bestaat uit verschillende niveaus, elk met een eigen mate van vrijheid, verantwoordelijkheid en zelfstandigheid. Het niveau waarin iemand zit,
Ook themaweken in het buitenland maken deel uit van het programma. Door diverse activiteiten – zoals survival en skiën – verleggen mensen hun grenzen en leren ze in teamverband te werken.
hangt af van de voortgang van de behandeling. Er is een verplicht trainingsprogramma dat bestaat uit modules. Een module kan bijvoorbeeld groepstraining bevatten, sport en gesprekken met een psycholoog. Per persoon wordt gekeken welke module bij iemand past. De modules worden vervolgens op het eigen niveau gevolgd. Als de behandeldoelen gehaald zijn, kan de cliënt door naar het volgende niveau. De nadruk ligt op individuele behandeling. Iedere cliënt heeft een persoonlijke begeleider. Met deze begeleider heeft de cliënt individuele begeleidingsgesprekken (gericht op het praktische functioneren) en behandelgesprekken (gericht op de problematiek).
Door de combinatie van therapeutische trainingen, persoonlijke begeleiding, het functioneren in een groep en het leven in een relatief veilige, beschermde omgeving, willen we een klimaat creëren waarin cliënten daadwerkelijk kunnen veranderen. Dit veranderen kan op verschillende gebieden nodig zijn. Te denken valt aan het doorbreken van vluchtgedrag of faalangst, het accepteren van zichzelf, het verwerken van de problemen die de oorzaak zijn van de verslaving, het omgaan met teleurstelling, het vinden van een eigen identiteit of het omgaan met conflicten.
Andere onderdelen van het programma zijn themablokken, die zes keer per jaar plaatsvinden. Een themablok bestaat uit twee avonden en een ochtend. Bij elk themablok kunnen cliënten kiezen tussen een christelijke en een algemene variant. Thema’s die behandeld worden, zijn bijvoorbeeld ‘gevoelens’, ‘afwijzing’ of ‘seksualiteit’.
20
21
Werk
Studie
Veel verslaafden hebben als gevolg van hun verslaving moeten stoppen met hun werk. Anderen hebben nooit werk gehad. Werk is een goed middel om bijvoorbeeld structuur te leren, zelfrespect te ontwikkelen of te leren omgaan met verantwoordelijkheid. Voor het eerst of opnieuw leren werken is daarom een belangrijk onderdeel van de behandeling. Cliënten kunnen werkervaring opdoen op de verschillende afdelingen en bedrijven van De Hoop. Op die manier kunnen cliënten tijdens hun behandeling ook aan hun sociale reïntegratie
De Hoop heeft een studiecentrum waar cliënten cursussen en trainingen kunnen volgen en waar ze begeleiding en advies kunnen krijgen op het gebied van opleidingen. Op basis van de opleidings- en werkervaringsachtergrond van de cliënt en zijn of haar toekomstwens stellen we een persoonlijk studieplan op.
Verslavingszorg
Verslavingszorg
De Hoop heeft gecertificeerde opleidingsbedrijven waar gasten het praktijkdeel van hun opleiding kunnen afronden.
werken. Door middel van stages kunnen cliënten zich eerst oriënteren op de verschillende mogelijkheden. Daarna kunnen ze solliciteren naar een werkervaringsplaats.
Werkervaring opdoen kan onder andere op één van de vijf werkervaringsprojecten: „ „ „ „ „
22
De Hoop Music – Books – Gifts De Hoop Metaal De Hoop Grafisch Centrum Lunchroom en cateringservice Breadline Kinderdagverblijf Bambino
Naast de specifieke werkervaringsprojecten zijn er werkervaringsplaatsen op verschillende andere afdelingen: „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „
Financiële Administratie Public Relations Civieltechnische Dienst Mediadesign Vriendenkring en Fondsenwerving Interne Dienst Informatisering en Automatisering Preventie Groenvoorziening Houtbewerking Keuken
23
Postklinische Behandeling
Voor sommige verslaafden is opname in een kliniek (voorlopig) een te grote stap. De drempel kan erg hoog lijken; door de opnamecriteria krijgen mensen soms het idee dat een verslavingsvrij leven niet mogelijk is. Anderen zijn nog niet of niet voldoende gemotiveerd voor een behandeling. Deze mensen
Vanuit elke afdeling binnen de verslavingszorg van De Hoop kunnen cliënten vervolgbehandeling krijgen. Daarvoor is het project Postklinische Behandeling (PKB) opgezet. In dit project heeft een cliënt een eigen woning of kamer, waarin hij of zij een eigen huishouden voert. De behandeling bestaat uit individuele
kunnen terecht in Crosspoint, het motivatiecentrum van De Hoop. In Crosspoint bieden we laagdrempelige 24-uursopvang voor een periode van maximaal drie maanden. Cliënten worden intensief begeleid bij het breken met de verslaving. Het is mogelijk om af te kicken met behulp van methadon. Op bepaalde plaatsen in het motivatiecentrum mag worden gerookt.
behandelgesprekken op vaste tijden. Het doel van dit project is de zelfredzaamheid en zelfstandigheid te vergroten. Voor mensen die een minder intensieve vervolgbehandeling nodig hebben, heeft De Hoop een soortgelijk project: Begeleid Zelfstandig Wonen (BZW, zie het hoofdstuk ‘psychosociale hulpverlening’).
Tegelijk kunnen cliënten zich oriënteren op de behandelingsmogelijkheden binnen of buiten De Hoop. Zoals de naam ‘motivatiecentrum’ al aangeeft, staat bij Crosspoint het motiveren van cliënten om in te stromen in een behandelprogramma centraal. In Crosspoint leren we mensen te wennen aan een gestructureerd leven met een zinvolle invulling. Onderdelen van de daginvulling zijn bijvoorbeeld arbeidsgewenning, sport en creatieve vorming. Tijdens het verblijf in Crosspoint kunnen cliënten ook ontdekken wat er mogelijk is op het gebied van scholing en werk.
Een stichting die samenwerkt met De Hoop, Stichting Haaswijk, verhuurt woningen en kamers aan cliënten die in het PKB-project terechtkomen en die geen eigen woonruimte hebben. Er wordt gewerkt met huurcontracten van een jaar die kunnen worden verlengd. De huurprijs is afhankelijk van het type woning of kamer. Huursubsidie is meestal mogelijk.
Verslavingszorg
Verslavingszorg
Motivatiecentrum Crosspoint
24
Cliënten die vervolgbehandeling volgen in het project PKB, beschikken over een dagbesteding van minimaal 32 uur per week, in de vorm van werk, vrijwilligerswerk en/of studie.
25
Ambulante behandeling
Voor sommige mensen met een verslaving is 24-uursopname niet mogelijk of niet noodzakelijk. Zij kunnen bij De Hoop terecht voor een deeltijdbehandeling. Cliënten die deelnemen aan het deeltijdprogramma wonen zelfstandig en zijn in staat verslavingsvrij te leven. In de deeltijdbehandeling helpen
Voor sommige mensen is een 24-uurs of deeltijdbehandeling niet nodig en volstaat een wekelijks gesprek. Deze ambulante individuele gesprekken en/of psychotherapie vinden plaats op de polikliniek van De Hoop.
we cliënten bij het afronden van hun verslavingsproblematiek en/of bij verdere resocialisatie. Ook kan deeltijdbehandeling terugval in het gebruik van verslavende middelen voorkomen.
De ambulante behandeling heeft een duidelijk christelijk karakter. De cliënten kiezen bewust voor christelijke hulp.
Verslavingszorg
Verslavingszorg
Deeltijdbehandeling
Twee of drie dagen in de week volgen cliënten een dagprogramma van zeven uur bij De Hoop. Dit programma bestaat uit groepsgesprekken, individuele gesprekken, relatiegesprekken, psychotherapie en trainingen. De behandeling heeft een duidelijk christelijk karakter. We verwachten dan ook dat mensen die de deeltijdbehandeling volgen, bewust kiezen voor christelijke hulp. Voor cliënten met kinderen is het mogelijk om tijdens de behandelperiode deel te nemen aan een oudercursus, die gegeven wordt door ervaren vrijwilligers. In deze cursus worden onderwerpen behandeld die te maken hebben met ouderschap en verslavingsproblematiek.
26
Voor mensen met eetstoornissen (anorexia of boulimia nervosa) is er een aparte vorm van ambulante behandeling: de zogenaamde anorexia- en boulimiagroepen. Wekelijks zijn er onder leiding van een psycholoog of psychotherapeut bijeenkomsten in de polikliniek, waarin groepstherapie wordt gevolgd.
27
Horeb
De werkplek is dé ingang voor preventie en vroegtijdige behandeling van problematisch alcoholgebruik. De beroepsbevolking telt namelijk veel probleemdrinkers. Het werk ondervindt hier negatieve gevolgen van, maar het kan ook deel zijn van de oorzaak. Ter preventie van deze problematiek informeert de
Laagdrempeliger dan de therapeutische centra is Horeb, de christelijke woonen leefgemeenschap in Beekbergen. Hier krijgen ruim honderd mannen en vrouwen hulp bij hun verslavingsproblemen. Horeb hanteert christelijke principes in de zorg voor elkaar. Mensen die al langere tijd op Horeb wonen,
afdeling Alcohol & Werk werkgevers, werknemers, ondernemingsraden, bedrijfsartsen, huisartsen en familieleden over alcohol. Dit gebeurt onder andere via de website www.alcohol-en-werk.nl. Daarnaast biedt de preventieve tak van Alcohol & Werk bedrijven ondersteuning bij de opzet en uitvoering van een pro-actief alcoholbedrijfsbeleid, in de vorm van:
helpen de nieuw-komers op weg naar verandering. Bewoners leren snel om verantwoordelijkheid voor elkaar te dragen en elkaar te stimuleren.
Verslavingszorg
Verslavingszorg
Alcohol & Werk
„ „ „
beleidsadvies bij de opzet en uitvoering van een alcoholbedrijfsbeleid; training voor leidinggevenden in het signaleren en bespreekbaar maken van alcoholproblemen; voorlichting van werknemers over het thema ‘alcohol en werk’.
Werkende mensen met een alcoholprobleem kunnen bij de ambulante hulpverlening van Alcohol & Werk terecht. Dit kan zowel tijdens als buiten werktijden.
28
Het programma is gericht op persoonlijke verandering en het ontwikkelen van capaciteiten. Een klein team van medewerkers ondersteunt de bewoners hierbij. Daarnaast verzorgen zij bijbelstudies om hen bekend te maken met het evangelie. Overdag werken de bewoners op één van de stageplekken van Horeb, zoals de wasserij, de technische dienst of de administratie. Ook hier speelt ervaring een grote rol: de nieuwe bewoners leren het vak van de meer ervaren mensen. Horeb ontvangt geen subsidie. De bewoners betalen een bijdrage voor hun verblijf.
29
Verslavingszorg
Verslavingszorg
Inloophuis Mensen die na hun verblijf in een verslavingskliniek terugkeren in het ‘normale’ leven, hebben vaak moeite om verslavingsvrij te blijven leven. We hebben gemerkt dat veel ex-cliënten behoefte hebben aan onderlinge steun en bemoediging. Daarnaast zijn er in Dordrecht veel verslaafden en daklozen, waarvoor De Hoop ook wat wil betekenen. Daarom wordt in 2005 het inloophuis geopend in een voormalig Chinees restaurant aan de Spuiweg in Dordrecht. In het inloophuis wil De Hoop ex-cliënten, daklozen en verslaafden een veilige en beschermde plaats bieden, waar ze terecht kunnen voor een gesprek, een kopje koffie, een goedkope maaltijd en het programma Stay Clean. De Hoop ontwikkelt dit programma in samenwerking met Victory Outreach, Stichting Voorkom en Teen Challenge Nederland. Ex-verslaafden krijgen door dit programma steun om clean te blijven. 30
31
Psychosociale hulpverlening „ „ „
Mensen met psychosociale problematiek kunnen voor 24-uursopvang terecht in het centrum voor maatschappelijke opvang De Jordaan. Onder psychosociale hulpverlening valt ook het project Begeleid Zelfstandig Wonen (BZW). Bij het Bureau voor Evangelische Hulpverlening (BEH) wordt op ambulante basis maatschappelijke hulpverlening en/of behandeling geboden. Op de volgende pagina’s worden de verschillende onderdelen uitgebreid behandeld.
De Jordaan
beschikken cliënten over relatief veel vrijheid en verantwoordelijkheden. Behalve voor het verwerken van problemen is er veel aandacht voor het aanleren van structuur en regelmaat. De eerste periode van het verblijf in De Jordaan (maximaal drie weken) staat in het teken van kennismaking met het centrum, de medecliënten en de persoonlijke begeleider. De cliënt krijgt een individueel begeleidingsplan. In de volgende fase wordt, aan de hand van dit plan, gewerkt aan de verwerking van de problemen. In deze fase leert de cliënt ook sociale vaardigheden. Dit gebeurt door samen met andere cliënten te leven, samen te werken en samen verantwoordelijkheden te dragen. Als het verblijf in De Jordaan afgerond is, kan een cliënt – indien nodig – kiezen voor vervolgbegeleiding in het project Begeleid Zelfstandig Wonen of voor een ander resocialisatieproject.
programma is geschikt voor mensen die te maken hebben met bijvoorbeeld relatieproblemen, rouwverwerking, zingevingsproblematiek of identiteitsvragen.
De opvang in De Jordaan wordt gefinancierd door subsidie voor maatschappelijke opvang en een inkomensafhankelijke pensionbijdrage. Voor de activerende en ondersteunende begeleiding kan een Persoonsgebonden Budget (PGB) aangevraagd worden.
Psychosociale hulpverlening
Psychosociale hulpverlening
Voor hulp bij psychosociale problemen is er De Jordaan, het centrum voor maatschappelijke opvang. In De Jordaan bieden we voor korte of langere tijd 24-uursopvang aan mensen die psychisch of emotioneel zijn vastgelopen. Dit
Het doel van het verblijf op De Jordaan is dat cliënten komen tot een zinvol en bevredigend leven waarin zij kunnen omgaan met problemen. De begeleiding van een cliënt bestaat uit individuele persoonlijke begeleidingsgesprekken met één van de medewerkers en activiteiten in groepsverband. In De Jordaan 32
33
Begeleid Zelfstandig Wonen / Begeleid Kamer Wonen (BZW/BKW)
Cliënten die deelnemen aan het project hebben een zinvolle dagbesteding van minimaal 32 uur per week in de vorm van (vrijwilligers)werk en/of studie. Werken kan bijvoorbeeld op één van de werkervaringsplaatsen van De Hoop. De huurcontracten kunnen na een jaar worden verlengd. In de meeste gevallen is huursubsidie mogelijk, dit hangt af van het inkomen.
Mensen met psychosociale problemen kunnen deelnemen aan het project Begeleid Zelfstandig Wonen (BZW). Hieronder valt ook het Begeleid Kamer Wonen (BKW). Stichting Haaswijk, een stichting die met De Hoop samenwerkt, verhuurt woningen (BZW) en kamers (BKW) aan cliënten en begeleidt ze in het wonen en leven. Het doel van dit project is dat mensen (opnieuw) leren zelfstandig te leven en voor zichzelf te zorgen.
Bureau voor Evangelische Hulpverlening (BEH)
kunnen zij terecht in het project Postklinische Behandeling.
Als iemand zich aanmeldt bij het BEH, kijken we eerst op welke manier hij of zij het beste geholpen kan worden. Voor sommige mensen zijn enkele inzichtgevende gesprekken voldoende, anderen hebben begeleiding nodig die hen helpt hun gedrag te veranderen. Aan de hand van gerichte thuisopdrachten worden onderwerpen bestudeerd en oefenopdrachten uitgevoerd. Zo kunnen cliënten nieuwe inzichten verkrijgen en praktische en sociale vaardigheden aanleren.
De begeleiding van cliënten in het BZW- en BKW-project bestaat uit individuele gesprekken die op vaste momenten gehouden worden aan de hand van een begeleidingsplan. In het plan formuleren we concrete werkpunten en doelen. Naarmate iemand langer meedoet aan het project, zullen gesprekken minder vaak nodig zijn.
Cliënten hebben individuele gesprekken met één van de medewerkers van het BEH. Daarnaast organiseert het BEH facultatief groepstrainingen voor mensen met dezelfde soort problemen. Voor gesprekken op het BEH worden consultatiekosten in rekening gebracht. Deze kosten kunnen ook betaald worden vanuit een Persoons Gebonden Budget (PGB).
Psychosociale hulpverlening
Mensen met psychosociale problemen kunnen ook voor ambulante hulp bij De Hoop terecht. Het Bureau voor Evangelische Hulpverlening (BEH) biedt hulp aan mensen die te maken hebben met een depressie, schuldgevoelens, twijfels, boosheid, eenzaamheid, een negatief zelfbeeld, relatieproblemen, et cetera. Het BEH heeft een duidelijk christelijk karakter; de hulp is gebaseerd op bijbelse principes. Mensen kloppen bewust voor christelijke hulp aan bij De Hoop.
34
Psychosociale hulpverlening
Het project Begeleid Zelfstandig Wonen is toegankelijk voor cliënten vanuit Maatschappelijke Opvang De Jordaan maar ook voor mensen die rechtstreeks van buiten De Hoop komen. Een combinatie met deeltijdbehandeling behoort ook tot de mogelijkheden. Cliënten kunnen vanuit de therapeutische centra (de verslavingszorg) deelnemen aan het project BZW op het moment dat zij geen verslavingsgerelateerde zorg meer nodig hebben. Is dit wel het geval, dan
35
Vrienden van De Hoop Algemeen De klinische zorg die De Hoop biedt, wordt gesubsidieerd door de overheid. Dit gebeurt vanaf 1991, toen De Hoop officieel werd erkend als categoriaal psychiatrisch ziekenhuis. Daarvóór werd de zorg grotendeels betaald uit giften. In 1977 werd Stichting Vrienden van De Hoop opgericht. Deze stichting hield en houdt zich bezig met het werven van fondsen, onder andere voor De Hoop. Vanaf 1991 werft Stichting Vrienden van De Hoop fondsen voor activiteiten waarvoor De Hoop geen geld van de overheid ontvangt. Hieronder vallen bijvoorbeeld preventieve activiteiten, het opvangen van de kinderen van verslaafde ouders en het realiseren van het inloophuis. Ook werft de stichting fondsen voor de christelijke woon- en leefgemeenschap Horeb. Kijk voor een actueel overzicht voor alle activiteiten van Stichting Vrienden van De Hoop op de website: www.vriendenvandehoop.nl.
Kinderen van verslaafde ouders Er zijn binnen de Nederlandse verslavingszorg weinig mogelijkheden voor hulp aan verslaafden met kinderen. De Hoop wil deze groep mensen tegemoetkomen door ze de mogelijkheid te bieden samen met hun kind(eren) opgenomen te worden. De kinderen wonen samen met hun ouders op één van de
Hulp over grenzen De Hoop wil waar ze kan verslaafden helpen om te breken met hun verslaving. We krijgen veel verzoeken om hulp, van organisaties en personen in binnen- en buitenland. De Hoop werkt samen met een aantal hulpverleningsorganisaties in het buitenland (zie ‘samenwerking’). Daarnaast zijn er veel projecten in het buitenland waar we inspringen met onze kennis, ervaring en soms met geld. Zo biedt Stichting Vrienden van De Hoop financiële steun aan een verslaafdenkliniek in Indonesië en aan een project op de Filippijnen. De Hoop traint hulpverleners uit verschillende landen, onder andere Suriname, Curaçao, Bonaire, Oeganda, Brazilië en diverse landen in Oost-Europa. In Roemenië geeft een medewerker van De Hoop cursussen en trainingen op het gebied van verslavingszorg en preventie. Ook gaan ieder jaar cliënten van De Hoop op eigen kosten op werkweek naar Roemenië om te helpen bij het bouwen en renoveren van huizen van zigeuners. 37
Vrienden van De Hoop
Vrienden van De Hoop
36
therapeutische centra. Overdag gaan de kleine kinderen tot vier jaar naar kinderdagverblijf Bambino, de oudere kinderen (vanaf vier jaar) gaan naar school. Voor de huisvesting van de kinderen in de therapeutische centra en de kinderopvang ontvangt De Hoop geen subsidie, vandaar dat één van de projecten van Stichting Vrienden van De Hoop ‘kinderen van verslaafde ouders’ is. Onder andere door het verkopen van de kinderboekjes en knuffels van ‘Pluis de Muis’ zamelt de stichting geld in voor dit project.
Samenwerking Stichting Vrienden van De Hoop houdt zich niet alleen bezig met het werven van fondsen voor projecten van De Hoop. De stichting helpt ook andere organisaties in binnen- en buitenland. Een aantal van deze organisaties wordt hieronder genoemd.
Curaçao geven, betrokken geraakt bij het kinderdorp. Vanaf 2002 is er een officiële samenwerkingsovereenkomst tussen Kinderdorp Hebron en Stichting Vrienden van De Hoop. Vrienden van De Hoop verzorgt de fondswerfactiviteiten voor het kinderdorp en houdt betrokkenen op de hoogte door middel van een nieuwsbrief. Meer informatie over kinderdorp Hebron is te vinden op de website: www.hebron.nl.
De Rots Karpata - Bonaire Stichting Karpata geeft hulp en 24-uursopvang aan verslaafde mensen op Bonaire. De nood is hier hoog, want de Antillen kennen een groeiend verslavingsprobleem. Eén op de vijfentwintig inwoners is verslaafd. Velen gebruiken drugs (vooral cocaïne) en alcohol. Stichting Vrienden van De Hoop verzorgt de fondswerving voor Karpata. Ook onderhoudt de stichting de contacten met de achterban van Karpata, door het schrijven van een nieuwsbrief en het onderhouden van de website www.karpata.org.
Kinderdorp Hebron – Curaçao Kinderdorp Hebron op Curaçao is een plek waar kinderen terecht kunnen die niet in het eigen gezin kunnen wonen. Als gevolg van een scheiding kan het bijvoorbeeld voorkomen een moeder niet voor haar kind kan zorgen, omdat ze moet werken om in haar dagelijks onderhoud te voorzien. Andere moeders zijn verslaafd of ziek of zwerven rond op straat, waardoor ze niet voor hun kinderen kunnen zorgen. Veel kinderen worden verslaafd geboren of groeien op in een negatieve omgeving. Medewerkers van De Hoop zijn door de trainingen en cursussen die ze op
Preventie Voorkómen is beter dan genezen. Dit principe geldt natuurlijk ook voor verslaving. Daarom heeft Stichting Vrienden van De Hoop een aparte afdeling die zich bezig houdt met preventie. Deze afdeling werkt samen met Stichting Chris (landelijke christelijke kinder- en jeugdhulp). De preventie-medewerkers, voor het grootste deel vrijwilligers, bezoeken scholen, verenigingen, kerken en zelfs bedrijven om voorlichting te geven over de gevaren van drugs, alcohol en andere verslavende middelen. 39
Vrienden van De Hoop
Vrienden van De Hoop
38
Onder de naam ‘De Roos van Sharon’ zet Stichting De Rots zich in voor drugsverslaafde prostituees. Alleen al in Amsterdam zijn momenteel 280 prostituees verslaafd aan cocaïne en/of heroïne. Velen van hen zitten gevangen in een web van drugs en prostitutie, waar zij uit eigen kracht niet uit kunnen komen. Vanuit christelijk perspectief biedt De Roos van Sharon deze drugsverslaafde prostituees een uitstapprogramma aan. De prostituees kunnen werken aan het opbouwen van een verslavingsvrij leven en door middel van opleiding en training kunnen ze in de toekomst een ander beroep kiezen. Stichting Vrienden van De Hoop verzorgt een deel van fondsenwerving van De Rots. Meer informatie is te vinden op de website: www.steunderots.nl
STR8! Veel verslaafden zijn al op jonge leeftijd begonnen met het gebruik van middelen. Jongeren vormen daarom een speciale doelgroep van het preventiewerk van Stichting Vrienden van De Hoop. Elke twee maanden verschijnt het jongerenblad STR8!, dat gratis verstuurd wordt naar zo’n achttienduizend jongeren.
Presentaties Behalve preventieve voorlichtingen organiseert Stichting Vrienden van De Hoop ook presentaties over De Hoop. Doel van deze presentaties is vooral mensen te informeren over het werk dat De Hoop doet, om op die manier de betrokkenheid bij het werk te vergroten.
Bezoek Dorp De Hoop Regelmatig bezoeken groepen mensen De Hoop voor een rondleiding en uitleg over het werk. Te denken valt aan schoolklassen, verenigingen en collegainstellingen. Maar ook worden soms kleinere groepen mensen rondgeleid, bijvoorbeeld studenten die een werkstuk maken over verslaving, ouders van cliënten of cliënten zelf, die erover denken om zich aan te melden bij De Hoop. Ook u bent van harte welkom! Belt u even met Stichting Vrienden van De Hoop, 078 6111 355.
Het werk van De Hoop wordt gesteund door veel mensen, zowel door giften als door gebed. Om op de hoogte te blijven van het werk dat ze steunen, ontvangen ze elke twee maanden het De Hoop Magazine of De Hoop Nieuws. Het magazine wordt gestuurd op basis van een vrijwillige bijdrage van tenminste e 12,50. De Hoop Nieuws, een korte versie van het magazine, is gratis voor geïnteresseerden. Ook stuurt Stichting Vrienden van De Hoop elke maand een gebedsbrief op. Abonneren op de gebedsbrief is gratis.
Choir of Hope Stichting Vrienden van De Hoop heeft een eigen koor en band, waarin zowel medewerkers als cliënten van De Hoop zingen en spelen. Het ‘Choir of Hope’, zoals het koor en de band genoemd worden, begeleidt samenkomsten binnen De Hoop en treedt daarnaast op in het hele land. Vaak verzorgt het Choir of Hope volledige samenkomsten in kerken, met een eigen optreden, samenzang, een overdenking en het verhaal van één van de cliënten.
Choir of Hope uitnodigen? Wilt u het Choir of Hope uitnodigen om in uw gemeente op te treden, belt u dan met Stichting Vrienden van De Hoop: 078 6111 355. 41
Vrienden van De Hoop
Vrienden van De Hoop
40
De Hoop Magazine / De Hoop Nieuws / gebedsbrief
De Hoop
Wat is waar?
De Hoop
Contact Polikliniek Hebt u specifieke vragen over opname bij De Hoop of over de inhoud van de behandeling, neemt u dan contact op met de polikliniek van De Hoop. Ook wanneer u iemand in uw omgeving hebt die verslaafd is en u hebt hierbij advies nodig, kunt u terecht bij de polikliniek. De aanmelding van cliënten voor alle verschillende onderdelen van De Hoop verloopt eveneens via de polikliniek.
23 Papendrecht-
Centrum A15
23
Dordrecht locatie Spuiweg
A16 22
locatie Provincialeweg
Stichting Vrienden van De Hoop Wilt u De Hoop financieel steunen of hebt u vragen hierover, wilt u De Hoop bezoeken of medewerkers van De Hoop uitnodigen voor een presentatie of preventieve voorlichting, dan kunt u terecht bij Stichting Vrienden van De Hoop. Ook wanneer u zich wilt abonneren op één van de bladen die we uitgeven, kunt u contact opnemen met de Stichting. 42
Werkendam
Dordrecht 21
Public Relations De afdeling Public Relations fungeert als het ‘informatiecentrum’ van Stichting De Hoop. Bij deze afdeling kunt u terecht met vragen over verslaving, over verslavende middelen en over de hulp die De Hoop biedt. Ook kunt u bij Public Relations foldermateriaal aanvragen.
N3
Dordrecht
A16 N3 N217
locatie Oudendijk
's-Gravendeel 20
Hoofdlocatie
Public Relations
Stichting De Hoop Provincialeweg 70 3329 KP Dordrecht tel.: 078 6111 111 fax: 078 6111 110 e-mail:
[email protected] internet: www.dehoop.org
Provincialeweg 70 3329 KP Dordrecht tel.: 078 6111 356 fax: 078 6111 110 e-mail:
[email protected]
Polikliniek De Hoop
Provincialeweg 86b 3329 KP Dordrecht tel.: 078 6111 355 fax: 078 6111 360 e-mail:
[email protected] internet : www.vriendenvandehoop.nl giro: 38.38.38
Spuiweg 77 3311 GT Dordrecht tel.: 078 6111 222 fax: 078 6111 224
Stichting Vrienden van De Hoop
43
