De gezondheid van Noordwijkerhout Epidemiologie GGDHM, november 2014
Leeswijzer Dit document geeft inzicht in de gezondheidssituatie van de inwoners van Noordwijkerhout en dient ter ondersteuning van gemeentelijk gezondheidsbeleid. Op zo klein mogelijke schaal (buurt/wijk/gemeente niveau) staan voor de gemeente Noordwijkerhout de volgende gegevens in dit document: Demografie Levensverwachting Gezondheidspeiling volwassenen en ouderen Gezondheidspeiling jongeren Sociale barometer Tympaan Kerncijfers Leefomgeving Kwetsbare inwoners (per wijk) Kansarme jongeren Overgewicht bij jongeren Openbare geestelijke gezondheid (OGGZ monitor) Leeftijdscategorieën en niet-westers allochtonen per buurt Huishoudens lage inkomens, lage koopkracht, sociale minima per buurt Dit wordt voorafgegaan door een overzicht met de belangrijkste landelijke en gemeentelijke speerpunten en speerpunten voor integraal gezondheidsbeleid.
Eerdere gesprekken 2014 Op 26 juni 2014 heeft een relatiebeheergesprek plaatsgevonden op operationeel niveau tussen Irene Lottman (beleidsadviseur ) en Nicolette van der Zouwe (beleidsmedewerker OGGZ) van de GGD Hollands Midden en Elly Bulle (beleidsmedewerker Volksgezondheid) van de gemeente Noordwijkerhout. Tijdens dit gesprek is gesproken over gezondheid en preventie bij de volwassenen en ouderen in Noordwijkerhout. Hieruit kwam naar voren dat de gemeente aan de slag wil gaan met de volgende onderwerpen: -
Bewegen bij volwassenen (lage inkomens, groep die niet beweegt) Hoge psychosociale kwetsbaarheid volwassenen (e-learning vroegsignalering depressiepreventie voor Wmo-ambtenaren)
2
Speerpunten Landelijke ontwikkelingen en speerpunten publieke gezondheid De bevolking vergrijst door de stijgende levensverwachting en de betere zorg. Tegelijkertijd neemt de beroepsbevolking af. Als gevolg van de vergrijzing neemt het aantal mensen met een langdurige aandoening toe. Psychische stoornissen, hart- en vaatziekten en kanker veroorzaken de grootste ziektelast. Trends in leefstijl zijn niet langer ongunstig. Echter, het percentage mensen met overgewicht blijft onverminderd hoog. Ook is nog geen daling te zien in het percentage jongeren dat extreem veel alcohol drinkt. De sociaal economische gezondheidsverschillen zijn onverminderd groot. In het preventiebeleid komt steeds meer de nadruk te liggen op: o participatie (onderwijs, werk, vrijwilligerswerk, mantelzorg) o eigen kracht en zelfredzaamheid o focus op kwetsbare groepen Gemeentelijke ontwikkelingen en (mogelijke) speerpunten publieke gezondheid Volwassenen Zowel onder volwassenen als onder ouderen is het percentage hoog opgeleiden lager dan gemiddeld in de regio. Veel ouderen zijn laag opgeleid (24%, alleen BO) en veel volwassenen hebben een mavo/lbo-opleiding (33%). Een laag opleidingsniveau is een belangrijke indicator voor een lage sociaaleconomische status. De psychische gezondheid van volwassenen is een aandachtspunt. Relatief veel volwassenen in Noordwijkerhout hebben een hoog risico op een angststoornis of een depressie (9%) en bijna drie keer zoveel volwassenen als gemiddeld in de regio hebben wel eens serieus aan suïcide gedacht (12%). Ook het alcoholgebruik van de volwassenen in Noordwijkerhout is ongunstig. Eén op de vijf volwassenen is een zware drinker (regelmatig bij één gelegenheid 6 (mannen) of 4 (vrouwen)), in de regio is dit één op de acht. Ook het gemiddeld aantal glazen per week is relatief hoog (11 tegen 8 in de regio) Van de volwassenen is een kwart kwetsbaar te noemen, omdat zij een mindere fysieke en/of psychische gezondheid hebben. Dat is meer dan gemiddeld in de regio. Relatief veel volwassenen maken zich in het kader van hun gezondheid zorgen om de aanwezigheid van land- of tuinbouw/bollenteelt in hun nabije woonomgeving. In de buurt ‘verspreide huizen in het centrum’ wonen relatief veel huishoudens met een laag inkomen/lage koopkracht. Jeugd/jongeren Eén op de zes jongeren heeft thuis ernstige problemen door het (veelvuldig) gebruik van sociale media, dat is meer dan in de regio gemiddeld. In Noordwijkerhout drinken gemiddeld veel jongeren van 14/15 jaar wel eens alcohol, 50% heeft ooit alcohol gedronken en 37% heeft dit recent nog gedaan. Voor Hollands Midden liggen deze cijfersop 44% en 31%. Sinds 2009 is een stijging te zien van het aantal meldingen Kindermishandeling.
3
Integraal gezondheidsbeleid Sociaaleconomische gezondheidsverschillen (SEGV) zijn systematische verschillen in gezondheid en sterfte tussen mensen met een hoge en een lage sociaal economische status. Dit is niet alleen een probleem vanuit gezondheidsperspectief, maar ook vanuit sociaal en economisch perspectief. Mensen met een slechte gezondheid kunnen immers minder goed deelnemen aan het arbeidsproces en krijgen daardoor een lagere sociaaleconomische positie. Andersom bevordert participatie de gezondheid. Het tegengaan van SEGV is het meest effectief wanneer een aanpak vanuit verschillende (beleids)terreinen binnen en buiten de zorg gerealiseerd wordt. Hierbij valt te denken aan:
Het toeleiden van mensen met een collectieve zorgverzekering voor minima naar de preventieprogramma’s in deze verzekering, zoals het beweegprogramma en de GeZZondcheck 2.0 (beide volledig vergoed). Consulenten van de sociale dienst kunnen hun cliënten informeren over het beweegprogramma bij de fysiotherapeut en hen een folder meegeven. Nog beter zou zijn als consulenten het gesprek aangaan over de gezondheidsbelemmeringen die een cliënt ervaart om aan het werk te gaan. Hiervoor heeft Divosa een werkwijzer ontwikkeld. De wijkverpleegkundige functie wordt per 2015 onderdeel van de Zvw en zal een belangrijke schakel vormen tussen huisarts, thuiszorg en welzijn. Door het uitwisselen van contactgegevens tussen de consulent sociale dienst, de coördinator sociale wijkteams, de Wmo-loketmedewerker en de wijkverpleegkundige kunnen zorg- en ondersteuningsvragen van kwetsbare burgers eerder gesignaleerd en opgepakt worden. Zo heeft de GGD met Activite afgesproken dat consulenten van de sociale dienst klanten mogen doorverwijzen naar de wijkverpleegkundige voor een gezondheidsadvies.
Een ander voorbeeld van integraal gezondheidsbeleid is het laten beoordelen van gezondheidsen milieuaspecten in ruimtelijke plannen door de GGD HM en Omgevingsdiensten. Zij werken samen in onze regio en dit is uniek in Nederland. De combinatie van kennis over zowel milieu als gezondheid, maakt het mogelijk om een goede ruimtelijke onderbouwing op te stellen bij ruimtelijke plannen, of een betere afweging te maken bij de te maken keuzes bij plannen voor een nieuwbouwwijk, een gevoelige bestemming langs een milieubelastende locatie of bij het aanleggen of verwijderen van speelplekken en sportveldjes.
4
Demografie
Postcodes Noordwijkerhout 2191 De Zilk 2211 Noordwijkerhout
5
Toelichting: WAO Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (alleen wie vóór 1 jan 2006 al WAO ontving) WAZ Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen Wajong Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering jongeren IVA Inkomensvoorziening volledig en duurzaam arbeidsongeschikten (vanaf 2006) WGA voor tijdelijk of gedeeltelijk arbeidsongeschikten (vanaf 2006)
6
Levensverwachting Periode 2009-2012
Bij geboorte, man Bij geboorte, vrouw Bij geboorte, totaal Bij 65 jaar, man Bij 65 jaar, vrouw Bij 65 jaar, totaal
Nederland Levensverwachting in jaren 78,9 82,9 81,0 17,9 21,0 19,6
Noordwijkerhout Levensverwachting in jaren 78,7 83,1 81,0 17,6 20,9 19,4
++ Hoger dan NL, 99% zeker + Hoger dan NL, 95% zeker 0 gelijk met NL - Lager dan NL, 95% zeker - - Lager dan NL, 99% zeker
7
Significantie O O O O O O
Opvallende cijfers uit gezondheidspeiling volwassenen en ouderen Volwassenen (19-64 jaar) in Noordwijkerhout wonen vaker dan gemiddeld bij hun ouders (16%). In Noordwijkerhout wonen relatief weinig volwassenen (23%) en ouderen (15%) met een HBO of WO opleiding, volwassenen hebben vaker een MAVO, LBO (33%) opleiding vergeleken met de regio en ouderen (24%) hebben vaker een lagere opleiding. Er wonen relatief veel autochtone volwassenen in Noordwijkerhout (89%). Een relatief hoog percentage volwassenen (8,8%) in Noordwijkerhout heeft een verhoogd risico op angst en/of depressie. Zowel onder volwassenen (12,4%) als onder ouderen (4%) is het percentage dat ooit aan suïcide heeft gedacht hoger dan gemiddeld. Voor wat betreft de meeste leefstijlfactoren zijn de percentages van de volwassenen en ouderen vergelijkbaar met de regio. Echter, een op de vijf volwassen in Noordwijkerhout is een zware drinker! (drinkt regelmatig bij een gelegenheid minstens 6 (mannen) of 4 (vrouwen) glazen alcohol.) Gemiddeld drinken volwassenen 11 glazen alcohol per week, regionaal is dit 8,4 glazen. De ouderen geven een hoog cijfer voor hun woning (8,8). Een hoog percentage van de ouderen woont nog in een eengezinswoning (70%). Van de volwassenen geeft een hoog percentage (69%) aan in een buurt te wonen waar één of meerdere milieufactoren aanwezig zijn zoals, drukke straat, zendmast, verontreinigde grond, bedrijven/industrie, intensieve veehouderij, landbouw/tuinbouw/bollenteelt, hoogspanningslijnen. Tot slot is 26% van de volwassenen kwetsbaar (sterk belemmerd door aandoeningen of functiebeperkt en/of hoog risico angst/depressie en/of hoge score emotionele eenzaamheid), regionaal is dit percentage 19%. Een derde van de ouderen is kwetsbaar.
8
Opvallende cijfers uit gezondheidspeiling jeugd Jongeren (11-15) in Noordwijkerhout hebben vaker dan gemiddeld ouders met een midden 2 opleidingsniveau en minder vaak ouders met een hoog niveau. De jongeren zijn vaker dan gemiddeld westers-allochtoon (9%) en minder vaak niet-westers allochtoon (6%). Het percentage jongeren met een of meerdere langdurige aandoeningen is met 32% lager dan het regionale gemiddelde (37%). Het percentage jongeren dat aangeeft ernstige problemen te ondervinden door het gebruik van sociale media is relatief hoog met 16%. Voor wat betreft leefstijlfactoren wijken de jongeren niet veel af van het regionale gemiddelde. Alleen het percentage dat niet dagelijks groente eet is relatief hoog (72%). Positief is het feit dat 21% voldoet aan de beweegnorm (HM 17%), en dat slechts 5% overgewicht heeft (HM 8%). In Noordwijkerhout hebben weinig jongeren van 16-18 jaar de vragenlijst ingevuld. De resultaten gelden dus voornamelijk voor jongeren van 11-15 jaar. Het regionale gemiddelde is gebaseerd op cijfers van 11-18 jarigen. Van de jongeren van 14-15 jaar in Noordwijkerhout heeft 50% ooit gedronken en heeft 37% recent gedronken (regionaal 14-15 jarigen 44% en 31%). Ruim een op de vijf doet aan binge drinken (vijf of meer glazen bij een gelegenheid). Vier van de tien ouders van 1415 jarigen vindt het prima dat de jongere drinkt.
9
Opvallende cijfers uit de sociale barometer Tympaan Noordwijkerhout wordt vergeleken met de matig-stedelijke gebieden in Zuid-Holland. Onderwerp
Noordwijkerhout
Jeugd (2013) Jeugdigen in een éénouderhuishouden (0-17 jr) (2011) jeugdigen met kans op armoede1 (0-17 jr) (2012) jeugdigen betrokken bij scheiding (0-17 jr) (2013) niet-westers allochtone jeugdigen (0-17 jr) (2013) jeugdige verdachten (12-17 jr) (2013) jeugdigen bij Bureau Halt (12-17 jr) (2013) Achterstandsleerlingen Bao (2013) Instroom jeugdbescherming (per 1.000 0-17 jr) Leefomgeving geen bijzonderheden Participatie (2013) Inwoners via sociale werkvoorziening in dienst bij reguliere werkgever2 (per 10.000 15-64-jarigen) (2013) wachtenden op een sociale werkvoorziening (per 10.000 15-64-jarigen) (2014) aantal Wajong-uitkeringen (15-64 jr)
Vergelijking matig stedelijk relatief
aantal
relatief
373 300 44 202 9 13 54 8
11,5 9,2 1,4 6,2 0,7 1,0 3,9 2,5
10,3 7,2 0,9 9,8 1,1 1,4 7,0 1,6
6
5,9
2,9
4
3,9
6,2
230
2,2
1,6
1: Huishoudinkomen maximaal 120% van het sociaal minimum (afgerond op 100-tallen) 2: Bron Gemeenteloket SZW Sociale werkvoorziening naar dienstverband Er zijn drie vormen van arbeid binnen de wet sociale werkvoorziening: 1. beschutte arbeid in een dienstbetrekking bij de gemeente, 2. detachering vanuit een dienstbetrekking bij de gemeente, 3. begeleid werken in een arbeidsovereenkomst met een reguliere werkgever Bij detachering worden sw-geïndiceerden bij een reguliere werkgever geplaatst. Het betreft hier zowel de individuele als de groepsdetacheringen. In tegenstelling tot begeleid werkenden zijn gedetacheerden niet in dienst bij een reguliere werkgever maar in dienst van de gemeente of het schap.
10
Kerncijfers Leefomgeving Uit de gezondheidspeiling van 2012 blijkt dat er in Noordwijkerhout vergeleken met de rest van de regio Hollands Midden relatief veel mensen dichtbij land/tuinbouw/bollenteelt wonen. Mensen maken zich hier ook relatief veel zorgen om (zie tabel). Noordwijkerhout
Hollands Midden Percentage v.d. bevolking dat zich zorgen maakt Aanwezig in over de woonomgeving milieufactor
land/tuinbouw/bollenteelt drukke straat bedrijven/ industrie zendmasten hoogspanning intensieve veehouderij verontreinigde grond
64 14 11 8 2 1 0,6
5,2 3,3 0,0 1,0 0,0
Aanwezig Bezorgd 20 20 12 11 6 5 1,3
1,2 3,2 1,5 2,9 1,1 0,4 0,3
Wat kan de gemeente met deze informatie: Gewasbeschermingsmiddelen Het RIVM start in 2014 een landelijk onderzoek naar de blootstellingsrisico’s van gewasbeschermingsmiddelen. De GGD (team Milieu gezondheid en hygiëne) houdt de gemeenten waarvoor dit onderwerp relevant is hiervan op de hoogte. Bij tussentijdse vragen kan de gemeente contact opnemen met het team Milieu Hygiëne en Gezondheid (
[email protected] of 088-3083381). Beleidsvragen Ook voor wat betreft inhoudelijke beleidsvragen over de verschillende andere milieufactoren kan de gemeente terecht bij team milieu hygiëne en gezondheid. Vragen van bezorgde burgers De gemeente kan hierop inspelen door bijvoorbeeld: - Op de gemeentelijke website informatie geven over de milieufactor en de mogelijke gezondheidseffecten. Hierbij kan de gemeente naar de GGD verwijzen voor verdere informatie/vragen. De input voor de website kan in overleg met de GGD opgesteld worden. Een verwijzing naar de website van de GGD Hollands Midden (team milieu hygiëne en gezondheid) is ook mogelijk. Zie www.ggdhm.nl, thema milieu en hygiëne. - De personen binnen de gemeente die in eerste instantie vragen krijgen over dit onderwerp (bv klantcontactcentrum / milieuambtenaren) laten weten dat zij voor vragen over gezondheid naar de GGD Hollands Midden (team MHG) kunnen verwijzen. Team MHG is op werkdagen per e-mail en telefonisch bereikbaar voor vragen van burgers over hun leefomgeving en de gezondheid. Jaarlijks gaat het om ongeveer 250 vragen die worden afgehandeld.
11
Waar wonen de kwetsbaren (per wijk op basis van CBS-cijfers)?
12
13
Kwetsbare jeugd 2009-2012 (bron: Kinderen in Tel) Onderwerp
2009 1
% achterstandsleerlingen in bao (4-12jr) 2 % kinderen in jeugdzorg (0-17jr) 3 % kinderen met handicap in zorg (0-17jr) % tienermoeders meisjes (15-19jr) % kinderen in uitkeringsgezinnen (0-17jr) % werkloze jongeren (16-22jr) 4 % jongeren zonder startkwalificatie (12-22jr) % jongeren met delict voor rechter (12-21jr) aantal gemelde kinderen m.b.t. kindermishandeling per 1000 inwoners van 0 t/m 17 jaar
2010 2011
2012
% 4,8 0,4 1,8 0,7 3,4 1,3
% 3,4 0,4 2,1 0,7 2,9 1,3
% 3,7 1,6 0,2 2,2 0,2 3,3 2,2
% 3,7 1,7 1,4 0 2,5 0,2 2,7 1,9
aantal 61 54 44 0 80 3 59 38
10,3
10,3
12,3
16,1
52
Nederland 2012 % 11,6 1,5 2,0 0,6 5,7 1,2 3,2 2,6 -
1: Kinderen in het primair onderwijs met een leerling-gewicht hoger dan 0. Deze score wordt vooral bepaald door het opleidingsniveau van de ouders. Scholen krijgen voor deze leerlingen extra personele en materiële middelen omdat deze leerlingen mogelijk een groter risico op achterstand hebben. 2: Kinderen die gebruik maken van de jeugdzorg. De AWBZ-gegevens (jeugd-GGZ en jeugd -LVG) zijn hierbij niet meegenomen. 3: Kinderen (of ouders van kinderen) met een handicap die gebruik hebben gemaakt van specialistische zorg of AWBZvoorzieningen. Onder handicap wordt verstaan een verstandelijke handicap, een lichamelijke handicap of en zintuiglijke handicap. Kinderen met chronische psychiatrische problemen vallen hier niet onder. 4:.Een startkwalificatie betreft minimaal een havo-diploma, een vwo-diploma of een diploma op mbo 2-niveau.
Bronnen:
Legenda:
Advies- en Meldpunt Kindermishandeling 'Kinderen in Tel' van het Verwey-Jonker Instituut De tabel bevat perioden waarvoor geen gegevens beschikbaar, deze zijn aangegeven met een '-'.
Overgewicht jeugd 2011-2013 Leeftijd 2 jaar 3 jaar 5-6 jaar 10-11 jaar 13-14 jaar
Noordwijkerhout 2011 2012 2013 % % % 4,3 3,6 4,9 5,1 6,1 4,6 12,9 9,4 13,6 13,0 14,4 14,2 18,0 10,9
Bron: Digitaal Dossier JGZ GGD Hollands Midden
14
Hollands Midden 2013 % 6,8 7,6 9,4 15,2 14,7
OGGZ gegevens Noordwijkerhout 2009-2013 % hh. dat een corporatiewoning huurt van alle won. aantal AWBZ-geïndiceerde cliënten aantal AWBZ-geïndiceerde cliënten per 10.000 inw. aantal cliënten ambulante verslavingszorg Brijder cliënten ambulante verslavingszorg Brijder per 10.000 inw. aantal cliënten ambulante verslavingszorg De Brug cliënten ambulante verslavingszorg De Brug per 10.000 inw. aantal gemelde zaken Meldpunt Zorg en Overlast Meldpunt-zaken per 10.000 inwoners aantal incidenten huiselijk geweld aantal incidenten huiselijk geweld per 1.000 hh. aantal gemelde kinderen m.b.t. kindermishandeling aantal gemelde kinderen m.b.t. kindermishandeling per 1000 inw. (0-17jr) aantal hh. ingestroomd in wsnp* aantal jeugdige veelplegers aantal volwassen veelplegers aantal volwassen veelplegers per 10.000 inw. (18+) aantal huisuitzettingen ZHN aantal huisuitzettingen per 1.000 hh. in corporatiewoningen
2009 2010 2011 2012 2013 28 28 27 27 95 95 95 95 61 61 61 60 32 38 43 45 31 21 24 28 29 20 0 0 0 1 2 0 0 0 1 1 30 22 30 16 31 20 14 19 10 20 62 73 62 56 55 9,8 11,2 9,4 8,5 8,3 34 34 40 52 10,3 10,3 12,3 16,1 1 5 1 5 0 0 0 0 5 10 10 5 4 8 8 4 1 0 0 0 1 0 0,5
* Wet sanering Natuurlijke Personen
Bronnen:
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) Brijder Verslavingszorg Woningcorporaties in HM Registraties gemeentelijke schuldhulpverlening Advies- en Meldpunt Kindermishandeling KLPD Politie Hollands Midden diverse registraties De Brug GGD HM zok bureau WSNP GGD Hollands Midden Centrum Indicatiestelling Zorg
Legenda:
De tabel bevat gebieden waarvan de gegevens niet bekend zijn, deze zijn aangegeven met een '?'. De tabel bevat perioden waarvoor geen gegevens beschikbaar, deze zijn aangegeven met een '-'.
15
Inwoneraantallen per wijk/buurt (2013) Aantal inwoners Wijk
aantal
Noordwijkerhout Kleine Zilk Grote Zilk Verspr. h. ten zuiden van de gemeente Verspreide huizen in het Centrum Noordwijkerhout
0 tot 15 jaar #
%
15 tot 25 jaar 25 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar
65 jaar en ouder
Niet-westers totaal
#
#
#
%
#
%
#
%
%
11550
1964
17 1271
11
2772
24
3465
30
2195
19
462
4
325
59
18
52
16
59
18
114
35
46
14
3
1
1910
344
18
229
12
382
20
611
32
363
19
57
3
550
77
14
99
18
99
18
165
30
110
20
17
3
1395
223
16
153
11
293
21
474
34
237
17
28
2
15740
2676
17 1889
12
3620
23
4722
30
2991
19
630
4
Huishoudens per wijk (2010) Huishoudens totaal Wijk
aantal
Gem. grootte huishouden aantal
HH met laag inkomen
HH met lage koopkracht
HH onder of rond sociaal minimum
aantal
%
aantal
%
aantal
%
288
6
4805
2,3
1730
36
288
6
Kleine Zilk
120
2,8
37
31
16
13
4
3
Grote Zilk Verspr. h. ten zuiden van de gemeente
765
2,5
191
25
38
5
38
5
Noordwijkerhout
Verspreide huizen in het Centrum Noordwijkerhout Bron: CBS
%
210
2,7
36
17
13
6
13
6
620
2,4
254
41
62
10
43
7
6515
2,4
2280
35
391
6
391
6
16
