De fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt Workshop 9 mei 2012
Programma • De aanleiding en het pensioenakkoord op hoofdlijnen • Aanpassingsmechanismes • Fiscale pensioenkader • Discussie • Kernboodschappen
2
De aanleiding en het pensioenakkoord op hoofdlijnen
De pensioenwereld is veranderd Sterke rentedaling
Oude wereld- mythe • Pensioen 70% van laatst verdiende loon op 65
Meer focus op risico en besturing
Stijgende levensverwachting
Het pensioenakkoord – de nieuwe wereld? • Flexibele pensioenleeftijd
• Jaarlijkse indexatie
• Pensioenniveau onzeker
• Pensioen “gegarandeerd”
• Meer beleggingsrisico’s in pensioenfondsen
• Werkgever draagt de kosten
Kosten stijging en volatiliteit Financiële crisis slaat toe
• Gefixeerde kosten voor de werkgever
Geen indexatie, korting dreigt 4
Het pensioenakkoord Uitgangspunten en afspraken • Toekomstbestendig: - bestand tegen verandering in levensverwachting en ontwikkelingen op financiële markten; - betere indexatiekwaliteit
• Nieuwe balans tussen ambitie, zekerheid, solidariteit en kosten • Collectiviteit, solidariteit en verplichtstelling moeten worden behouden • Geen stijging premies voor werkgever en werknemer: - ambitie moet passend worden gemaakt bij de huidige premieruimte; - mogelijkheid om te schuiven met kosten tussen arbeidsvoorwaarden op decentraal niveau
• Pensioencontracten moeten volledig, consistent en transparant zijn
5
Het pensioenakkoord Nieuw pensioencontract • Premiestabilisatie • Tweetal aanpassingsmechanismes: 1. Aanpassingsmechanisme levensverwachting 2. Aanpassingsmechanisme voor het opvangen van financiële schokken • Aanpassingsmechanismes vinden weerslag niet in hogere of lagere pensioenpremie maar in hogere of lagere pensioenopbouw en/of indexatie Nieuwe pensioencontract for better and for worse
6
Aanpassingsmechanismes
Aanpassingen in de pensioenleeftijd Formule voor aanpassen AOW-leeftijd Formule voor aanpassen AOW-leeftijd aan gemiddelde resterende levensverwachting: V = (L – 18,26) – (P – 65) • V: het aantal jaren waarmee de pensioengerechtigde leeftijd respectievelijk aanvangsleeftijd wordt verhoogd; • L: de geraamde macro gemiddelde resterende levensverwachting op 65jarige leeftijd in het kalenderjaar van verhoging; • 18,26: door CBS geraamde macro gemiddelde resterende levensverwachting op 65-jarige leeftijd in de referentie periode 2000-2009 • P: geldende AOW-leeftijd in het aanpassingsjaar vóór de verhoging • 65: geldende AOW-leeftijd in de referentieperiode 2000-2009
8
Aanpassingen in de pensioenleeftijd Pensioenleeftijd wordt afhankelijk van levensverwachting Vaststelling en aankondiging in: 2011 2014 2019
Verwachte resterende levensduur op 65 jaar
20,4
20,8
21,1
2020
2025
2030
18,3
20002005 2009
2010
2015
68? 66
67
65
AOW leeftijd 20002005 2009
2010
2015
67
Pensioenrichtleeftijd Witteveen-kader
2020
2025
2030
68?
65 65 20002005 2009
2014 2013
2020 2021
2029
9
Aanpassingen in de pensioenleeftijd Aanpassingsmechanisme levensverwachting 2e pijler pensioen • Een wijziging in de levensverwachting leidt in het nieuwe contract tot - Een aanpassing in de pensioenopbouw - Een aanpassing in de opgebouwde aanspraken (die vallen onder het nieuwe contract)
Aanpassing in de toekomstige pensioenopbouw bij stijging levensverwachting • Om de premie stabiel te houden wordt de pensioenopbouw bij een stijging van de levensverwachting zodanig aangepast dat de totale kosten gelijk blijven (zie voorbeeld); een kostenvoordeel kan ook aan egalisatiereserve worden toegevoegd. Aandachtspunt: hoogte kostenniveau in de startsituatie + 5% + 2% - 7%
Kosten pensioenopbouw voor aanpassing (pensoenleeftijd 67)
Toegenomen levensverwachting
Verhoging pensioenleeftijd (van 67 naar 68)
Aanpassing opbouwpercentage
Kosten pensioenopbouw na aanpassing (pensioenleeftijd 68)
10
Aanpassingen in de pensioenleeftijd Aanpassingsmechanisme levensverwachting 2e pijler pensioen Aanpassing in de opgebouwde pensioenaanspraken in het nieuwe contract • De kostenverhoging door de hogere levensverwachting voor opgebouwde aanspraken wordt in maximaal 10 jaar ingelopen door de indexatie neerwaarts bij te stellen met een ‘correctiepost’ (zie voorbeeld hieronder). • Pensioenleeftijd voor opgebouwde aanspraken blijft in principe ongewijzigd; Het is echter mogelijk deze actuarieel neutraal om te zetten naar de nieuwe pensioenleeftijd. • De eerste aanpassing voor levensverwachting vindt plaats per 1-1-2020 en corrigeert de opbouw in het nieuwe contract tussen 1-1-2014 en 31-12-2019 (en eventueel ingevaren aanspraken). Reguliere indexatie
Correctie levensverwachting
1,9% 1,2%
1,5% 0,2%
(0,5%)
(0,5%)
(0,5%)
2020
2021
2022
(0,5%) …
2029
11
Aanpassingen in de pensioenleeftijd Aanpassingsmechanisme levensverwachting 2e pijler pensioen 1.
Verhoging pensioenrekenleeftijd •
Koppeling aan AOW-leeftijd (zij het niet parallel verhoogd)
•
In 2014 naar leeftijd 67 Kostenbesparing
2.
Aanpassingsmechanisme aan gewijzigde overlevingstafels Kostenverhoging (bij stijgende levensverwachting)
3.
Premieneutraliteitsregel • Kostensaldo van 1 en 2 Kostenbesparing? verhoging opbouwpercentage en/of indexatie of toevoeging egalisatiereserve Kostenverhoging? korting op opbouwpercentage en/of indexatie
12
Aanpassingen in de pensioenleeftijd Aanpassingsmechanisme levensverwachting 2e pijler pensioen Voorbeeld 1.
Pensioenrekenleeftijd in 2014 van 65 naar 67 Stel kostenbesparing van 14%
2.
Aanpassingsmechanisme aan gewijzigde overlevingstafels Er van uitgaande dat reeds meest recente overlevingstafels worden gebruikt geen kostenverhoging
3.
Premieneutraliteitsregel Kostenbesparing van 14% ten goede aan verhoging opbouwpercentage en/of indexatie of toevoeging egalisatiereserve
13
Risico-rendement afweging nieuw contract Aanpassingsmechanisme financiële schokken Reëel kader • Reële dekkingsgraad dient binnen 10 jaar terug te zijn op 100% • Mogelijkheid vorming van egalisatiereserve • Aandachtspunten: - mogelijke vrijval solvabiliteitsbuffer bij start - waardeoverdrachten Nieuwe nominale kader • Nominale dekkingsgraad dient binnen 5 jaar terug te zijn op 100% en binnen 10 jaar op het benodigde eigen vermogen
14
Rendement- en sterfteaanpassing Aanpassing van aanspraken in het reële kader (voorbeeld) • Voorbeeld van de ontwikkeling van aanspraken opgebouwd in 2014 in een fonds zonder egalisatiebuffer • Leeftijdsaanpassing per 2020 - In beide gevallen negatieve aanpassing verondersteld • Rendementsaanpassing: negatief verondersteld in 2015, 2018, 2020, 2022 • Rendementsaanpassing: positief verondersteld in 2016, 2017, 2019, 2021
2014
100%
2015
100%
2016
101%
2017
102%
2018
103%
2019
2020
104%
104%
2021 105
2022 106%
2023 107%
Totaal Rendementsaanpassing (+) Rendementsaanpassing (-) Correctie levensverwachting Reguliere Indexatie
15
Fiscale pensioenkader
Fiscale pensioenkader Wetgeving • Wet inkomstenbelasting 2001, Wet op de loonbelasting 1964 • Omkeerregel ◊ aftrek voor premie ◊ rendement van het pensioenkapitaal onbelast bij uitvoerder ◊ pensioenuitkering belast • Hoogte inleg gemaximeerd • Uitgangspunt opbouw: in 35 (of 37) jaar 70% van het laatst verdiende salaris
17
Fiscale pensioenkader Pensioensystemen Eindloonsysteem •
Opbouw maximaal 2% van PG per jaar (laatst verdiende salaris)
Middelloonsysteem •
Opbouw maximaal 2,25% van PG per jaar (gemiddelde salaris)
Beschikbare premieregeling •
Ingelegde premies worden belegd, opbrengsten/uiteindelijke pensioen onzeker
•
Uitgangspunt opbouw: in 35 (of 37) jaar 70% van het laatst verdiende salaris
•
Beschikbare premiestaffels
•
Beschikbare premie wordt actuarieel vastgesteld per leeftijdsklasse
•
Loopbaanontwikkeling/ loonstijging 3-2-1-0
•
Rekenrente ten minste 4% (of 3% onder strikte voorwaarden)
•
Inflatie nihil 18
Fiscale pensioenkader Wijzigingen in het Witteveen-kader Het Pensioenakkoord en het Begrotingsakkoord • Verhoging pensioenrichtleeftijd in 2014 naar leeftijd 67 • Verlagen fiscaal maximale opbouwpercentages Witteveen-kader momenteel niet toegesneden op nieuwe pensioencontract: • Opbouwpercentages kunnen stijgen en hoge indexaties op basis van overrendement kunnen het pensioen bovenmatig maken Kabinet zal onderzoeken hoe dit kan worden aangepast
19
Fiscale pensioenkader biedt onvoldoende ruimte voor nieuw pensioencontract Uitgangspunten: •
We accepteren het Pensioenakkoord en het Begrotingsakkoord zoals die er liggen
•
Fiscaal maximale middelloonregeling met opbouwpercentage van 2,25
•
Minimale franchise
•
Maximale pensioengrondslag
•
Voorwaardelijke indexatie, in verleden altijd volledige verhoging met het hoogste van de loon- of prijsinflatie. Fiscaal dus geen ruimte voor inhaalindexatie
•
Premie blijft stabiel, pensioenopbouw variabel
•
Kostenverhoging of – verlaging als gevolg van LAM wordt direct en volledig in het penisoenresultaat verwerkt via een (negatieve) indexatie
•
Geen egalisatiereserve, RAM wordt verwerkt in pensioenresultaat
•
Pensioenpremie reeds sinds 2011 gebaseerd op meest recente overlevingstafels van het AG, de prognosetafel 2010-2060
20
Fiscaal maximale opbouw Voorbeeld • Middelloonregeling 2,25% (=fiscaal maximaal) • In 2014 verhoging pensioenleeftijd van 65 naar 67 kostenverlaging 14% • Reeds meest recente overlevingstafels geen kostenverhoging Premieneutraliteit Verhoging pensioenopbouw 2,25 * 1,14 = 2,57% Fiscaal bovenmatig pensioen onzuiver belastingheffing
21
Indexatie Voorbeeld • Pensioencontract: rendement wordt direct en volledig in pensioenresultaat verwerkt • Rendement pensioenfonds 10%-punt hoger • Loon- en prijsinflatie 2,5% (= fiscaal maximaal) Premieneutraliteit Verhoging indexatie Fiscaal bovenmatig pensioen onzuiver belastingheffing
22
Discussie
23
Stellingen I.
Pensioenakkoord is for better and for worse dus moet het fiscale pensioenkader dit ook zijn. Het Witteveen-kader zou moeten toestaan dat het opbouwpercentage (tijdelijk) boven de huidige grenzen uitkomt.
II. Pensioenopbouw moet fiscaal zijn gelimiteerd en niet worden verruimd naar aanleiding van het pensioenakkoord.
24
Kernboodschappen
25
Kernboodschappen •
Nieuwe pensioencontract wordt gekenmerkt door stabiele premie en een variabele pensioenopbouw
•
Pensioenopbouw is afhankelijk van de levensverwachting, de beleggingsresultaten en de rekenrente
•
Pensioenakkoord is for better and for worse, maar fiscale pensioenkader is dat niet
•
Fiscale pensioenwetgeving kent maximale opbouw en indexatie
•
Op naar Witteveen 2.0!
26
Vragen? Bedankt voor uw aandacht
27
Meer informatie Bastiaan Starink
Charlotte Straatman
[email protected] 088-7926406
[email protected] 088-7926802
28
