H a n d le id in g
aRNMietsoisewadt heet lijkt Educ atiev e tento onste lling over jonge ren en armo ede in onze same nlevi ng.
Proficiat! Dat u deze handleiding opengeslagen heeft, bewijst dat u het belangrijk vindt en het aandurft om een geladen thema als armoede aan te snijden. Met deze handleiding willen we u wegwijs maken doorheen de tentoonstelling zodat u er een maximum aan informatie, impressies, ideeën... kan uithalen.
Inhoud van deze handleiding: Inleiding p1
Situering van het project
p1
Doelgroep
p1
Doelstelling
p1
Tentoonstelling
p2
Korte inhoud van elke module
p2
Foto’s
p3
Enkele praktische wenken
p3
Werkkaart
p5
Project Armoede (werkmethodes)
p5
Brainstorm
p6
Gedicht
p7
Armoedekrant
p7
Arm voor een dag
p7
Inspiratie
p8
Colofon
Situering van het project Doelgroep Doelstelling
Van 10 tot 100 jaar Deze tentoonstelling wil de clichés waarin we over armoede denken, doorbreken. Arm zijn is meer dan een gebrek aan geld. Wat armoede echt betekent, is niet zichtbaar. Armoede herken je pas als je niet in uiterlijkheden blijft steken, als je leert kijken achter het beeld. We willen de kinderen stimuleren een blik onder het laagje vernis te nemen en zo het echte verhaal van mensen in armoede leren ontdekken.
f modules Tentoonstelling: beschrijving van de vij De tentoonstelling bestaat uit vijf afzonderlijke modules: • algemene, inleidende module (oranje) • gezondheid (blauw) • wonen (groen) • schoolgaan (rood) • module die de kinderen aan het werk/denken zet (paars) Elke module staat op zichzelf. De kinderen kunnen zich verspreiden en kunnen kiezen waar ze willen beginnen. Een aantal elementen komt steeds terug: cijfergegevens, gesprekje (silhouetten), getuigenis, ‘zoek de uitweg’... Bovendien zit in elke module een interactie verwerkt die de kinderen uitnodigt actief extra informatie te verwerven.
1
Korte inhoud van elke module Oranje module: armoe de in het algeme en Deze module vertelt waar armoede voorkomt en probeert de oorzaken aan te wijzen. Meteen wordt duidelijk dat armoede een fenomeen is waar kop noch staart aan te krijgen is!
Blauwe module: Gezond heid Armoede is bijna onlosmakelijk verbonden met gebrekkige hygiëne, ongezonde voeding... en daar houdt het niet mee op! Als je vaak ziek bent, kan je je job immers niet naar behoren uitvoeren, waardoor je nog minder centen kan verdienen...
Groene module: Wonen De plek waar we wonen beïnvloedt hoe we leven en wie we zijn. Voor arme mensen is een huis vinden geen sinecure. En dan hebben we het nog niet over een thuis gehad.
Rode module: Sch ool Het contrast tussen arme en rijke kinderen springt vooral op school in het oog. Arme kinderen zijn minder goed uitgerust, waardoor ze vaak minder presteren, wat dan weer hun kansen op de arbeidsmarkt inperkt.
Paarse module: Goed Idee! Ter inspiratie presenteren we hier de projecten van enkele jongerengroepjes die zich reeds in deze thematiek verdiepten. En we zetten je zelf aan de slag... met beperkte middelen weliswaar.
2
Enkele praktische wenken • Voor de tentoonstelling heb je een minimumoppervlakte van 70m2 nodig. De modules bestaan uit 5 zuilen op wieltjes en is dus gemakkelijk te verplaatsen. • Laat de kinderen de werkkaart (zie verder) met potlood invullen. Zo beperk je het risico op beschadiging van de tentoonstelling. • De huurvoorwaarden van deze tentoonstelling vind je op de website van Jeugd & Vrede (www.jeugdenvrede.be - bij ‘reizende tentoonstellingen’) • Groepen van maximum 25 jongeren kunnen de tentoonstelling bezoeken. Reken op 50 minuten voor zo’n bezoek. • Ook jeugdhuizen, culturele centra, bibliotheken, scholen ... kunnen deze tentoonstelling huren.
Werkkaart Er is een werkkaart die de kinderen door de tentoonstelling loodst. De oplossingen vindt u verderop in deze handleiding. U kan ze na het bezoek aan de tentoonstelling met de hele groep bespreken bij wijze van evaluatie. De oplossingen van de opdrachten/vragen op de werkkaart kunnen de kinderen vinden in de module met de overeenkomstige kleur. De oplossing van een opdracht die op een groene achtergrond gedrukt staat, vind je dus in de groene module. De titel die naast de omschrijving van de opdracht opgenomen is, verwijst naar de titel van het paneel in kwestie.
Oplossingen: 1. 10 gulden regels voor geluk: gezellig huis, complimentjes, geld, een goede gezondheid, vrienden, vrije tijd, schouderklopjes, plezierreisjes, boeiend werk 2. Eigen schuld, dikke bult? OCMW staat voor Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn De twee grote oorzaken van armoede zijn: - een plotse gebeurtenis: echtscheiding, werkloosheid, ziekte - aangeboren armoede 3. Home sweet home Het woord dat we zoeken is: HUISJESMELKER
3
Oplossingen: 4. Ooooof of wauw? De kinderen schrijven op wat ze voelen: weerzin, verwondering, verdriet... 5. Smakelijk eten! Er worden tegenwoordig 34 000 voedselpakketten meer uitgedeeld dan vroeger. Arme mensen leven minder lang omdat ze in een ongezonde omgeving wonen, omdat ze geen geld hebben om een ontspannende vakantie te nemen, omdat ze minder gezond eten, omdat ze in een minder gezonde omgeving werken... 6. Armoede doordacht Argumenten voor of tegen deze stellingen vinden de kinderen in alle modules. De eerste stelling is fout: je kan je ook volproppen met friet en hamburgers tot je geen honger meer hebt. De tweede stelling is fout: rijke mensen kunnen ook nepcola kopen, maar arme mensen kunnen zich vaak geen echte cola permitteren. De derde stelling is ook fout: ook bij ons is er veel armoede. De laatste stelling is juist: als je je niet ontspant, krijg je stress, slaap je slecht... 7. Ik weet het meester! Het synoniem van arm dat we zoeken is ‘pover’. 8. Money, money, money Turnspullen, een boekentas, schrijfgerief, schriften, boeken, mappen... nemen een grote hap uit het budget van je ouders. De kinderen proberen zich in Nicky te verplaatsen: zouden ze zich even goed voelen met een tas van een onbekend merk? Of als ze geen dure tas hebben: willen ze er een? Zo ja, waarom? 9. Pietje Potlood Het spreekwoord dat we uitbeelden is: ‘Zo arm als de straat.’ 10. en Pietje Precies > In België zijn 8 op 100 kinderen arm. > In 1996 werden inderdaad 70 000 voedselpakketten uitgedeeld. > Iemand die lang heeft gestudeerd, leeft inderdaad gemiddeld 18 jaar langer dan iemand die niet heeft gestudeerd. 11. Nog een rondje! Geen diploma> slechte schoolresultaten > zwakke gezondheid > ongezond huis > weinig geld > geen werk > geen diploma De derde stelling is ook fout: ook bij ons is er veel armoede. De laatste stelling is juist: als je je niet ontspant, krijg je stress, slaap je slecht... .
4
Project Armoede We formuleren hieronder alvast enkele methodieken om een (groeps)bezoek aan de tentoonstelling voor te bereiden of te evalueren.
1. Een korte brainstorm over armoede: doelstellingen: inleving, verkennen van het thema tijdsduur: 15 minuten materiaal: bord en krijt leeftijd: 10+ • Armoede Wat betekent arm zijn? Hoe zou je armoede omschrijven? Waaraan denk je bij het woord armoede? • Oorzaken van armoede Hoe komen mensen in armoede terecht? • Gevolgen van armoede Tot welke problemen leidt armoede?
2. Gedicht doelstellingen: inleving, creatief verwerken van het thema tijdsduur: 1 uur materiaal: pen en papier leeftijd: 11+ Het armoedegedicht van Ramsey Nasr (Antwerpse stadsdichter in 2006) wordt voorgedragen. Iedereen schrijft op een papiertje twee woorden of zinsdelen uit het gedicht die bijbleven. De papiertjes worden verzameld en willekeurig uitgedeeld. Daarna schrijft iedereen een gedicht/rijm/verhaaltje over armoede waar het woord/zinsdeel op het briefje in voorkomt.
5
lees me dan luister dan zacht ik ben de muur en muurvaste man jarenlang zitten mijn lief en ik stil tegen dit plafond van gitzwarte kas en vanaf ons vel begint de bodem en daar is geen rek om haar te omarmen zij zit ertussen ik zit eronder en ja ik heb niks jazeker ik ben niks maar godmiljaar ik kan overleven ik knok tot nu de jaren rond van beens af aan tot aan mijn dood zal ik tegen u dit plafond en alle ogen in uw mond opknokken ik zal uit mijn pree tevoorschijn komen meewandelen onder haar met mijn kansarme zon en rondbazuinen hier staan wij klein en fier lijk een mens op een plein en ik zou met u niet willen ruilen ik zou er geld voor willen geven om net als u mezelf te zijn
6
3. Armoedekrant doelstellingen: inleving, visueel verbeelden van het thema en gevoelens die het bij de jongeren oproept tijdsduur: 2 uur materiaal: tijdschriften, kranten, lijm, grote vellen papier, tekenmateriaal leeftijd: 10+ De kinderen krijgen de opdracht om, individueel of per twee, tijdschriften, kranten en bladen door te nemen, op zoek naar foto’s of afbeeldingen van armoede. Met het resultaat wordt een collage gemaakt die aangevuld mag worden met tekeningen (bijv. hoe zou jouw kamer eruit zien als je arm zou zijn?), kleuren, woorden die hun gevoelens over armoede (boze, droevige…) uitdrukken. Ze laten hun gevoelens, fantasie en creativiteit de vrije loop. Het resultaat wordt besproken: wat roept armoede bij hen op, hoe zou het leven eruit zien als er nergens nog armoede zou zijn?
4. Arm voor een dag doelstellingen: inleving tijdsduur: de ganse dag leeftijd: 10+ Gedurende de ganse dag bekijk je je activiteiten vanuit het standpunt van een arme. Pas je menu aan, de sporten die je wil beoefenen, het materiaal waarmee je wil knutselen… Evalueer zelfs even je outfit!
Inspiratie Wil je dit thema verder uitdiepen, dan kan je op volgende websites inspiratie opdoen: www.armoede.be www.armoedebestrijding.be/ www.hulporganisaties.be/ (bij artikels per rubriek) www.wvc.vlaanderen.be/armoede/ www.makepovertyhistory.org/ www.globalissues.org/TradeRelated/Poverty.asp www.irp.wisc.edu/ www.patsenco.be
7
Colofon De reiz end e ten too nst elli ng “Ni ets is wat het lijk t” is een init iati ef van Jeu gd & Vre de vzw., me t de ste un van CER A. Jeu gd & Vre de vzw, plu rali stis che jeu gdd ien st voo r vre des opv oed ing . Jeu gd & Vre de ont wik kel t pro duc ten om vre des opv oed ing (in de bre de bet eke nis van het woo rd) me t kin der en en jon ger en te con cre tise ren . Het zijn reiz end e ten too nst elli nge n, pub lica ties voo r kin der en en jon ger en én voo r hun beg ele idin g, edu cat ieve sof twa re, vre des edu cat ieve uits tap pen , enz . Op een spe els e, vaa k inte rac tiev e ma nie r gaa n dez e pro duc ten die per in op beg ripp en als : voo roo rde len , con flic tha nte ring , ste reo tiep en, pes tge dra g, kin der rec hte n, om gaa n me t ma cht en onm ach t. Ook org ani see rt ze vor min g ron d dez e the ma ’s en hee ft ze een aan bod voo r opl eid ing van mo nito ren .
Jeugd & Vrede, Kon. Astridlaan 160, 2800 Mechelen tel. 015/43.56.96, fax 015/43.56.97 Email:
[email protected] Op het net: www.jeugdenvrede.be De vzw Beweging van Mensen met een Laag Inkomen en Kinderen, de beweging ATD Vierde Wereld en het Vlaams Netwerk van Verenigingen waar armen het woord nemen, zijn partners in het educatief project.
Fotomateriaal kwam uit het fotoboek “Courage”, van de Beweging van Mensen met een Laag Inkomen en Kinderen.
8
