De Engelse romantiek van William Turner en John Constable
Wat is romantiek? Een reactie op de rede of te wel het verstand uit de 18 e eeuw
Wat wil men? Terug naar de natuur, emoties, verhalen, mythen, geschiedenis, geen strakke regels
Waar begint het? In de letterkunde
De letterkunde: Wordsworth, Keats, Shelley en Byron Zij vinden dat je een beter mens wordt als je terug gaat naar de natuur Wordsworth en Byron geven de literaire ‘bijbel’ uit en schrijven lyrische gedichten
De bouwkunst: Een herleving van de gotische bouwwerken maar wel met ‘natuurlijk’ aangelegde tuinen
De Muziek: vreemde muziek- instrumenten, emoties, spanning, grotere orkesten Componisten: Mahler, Schubert,Schumann, Brahms, Saint Saens e.a.
De schilders Turner en Constable maken kennis met werken van Cozens, Ruysdael en Lorrain
The Cloud van Alexander Cozens: Tate Gallery The Clore Gallery: 'Skying': Looking at Clouds
De eerste schilder die de lyriek en de gevoeligheid van de fantasie in het landschap toeliet, waarmee hij de weg voor de romantiek opende. Hij was er van overtuigd dat het kopiëren van de natuur zinloos was . Hij ging uit van een vlek en maakte dan met al zijn artistieke creativiteit en verbeelding het schilderij van de natuur zoals hij die wilde: vol emotie en beweging.
A Panoramic View of Amsterdam looking towards the IJ van Jacob van Ruysdael: in National Gallery Room 22
Het werk van Van Ruisdael is geen directe weergave van de werkelijkheid. De landschappen zijn poëtischer, imposanter en dramatischer dan in werkelijkheid en zijn nauwkeurig gecomponeerd. Hij beeldde met grote regelmaat ruige woeste landschappen af met daarin watervallen, naaldbossen en heuvels onder stormachtige luchten. Boslandschappen met grote centrale motieven van ruïnes, watermolens en oude eiken behoren tot zijn oeuvre. Met zijn opvattingen was hij net als Alexander Cozens ook een voorloper van de romantiek
Landschap met Narcissus van Claude Lorrain in National Gallery Room 20:
Geïdealiseerde omgeving, prachtig licht, vage contouren: hét voorbeeld voor William Turner, die hem uitgebreid bestudeerde, kopieerde en probeerde te overtreffen. In The National Gallery hangen 2 schilderijen van Lorrain en Turner in de zelfde kamer, wat Turner als voorwaarde stelde toen hij zijn schilderijen aan het museum schonk.
William Turner 1775 – 1851 verwarde allen die hem ontmoetten door nauwelijks te beantwoorden aan het beeld van een groot kunstenaar. Hij bleef gewoon de Cockney, die zich niet bezig hield met netheid of correcte uitspraak van de taal, maar hartstochtelijk gericht was op de dingen die hij belangrijk vond. Hij werd meteen erkend als een groot kunstenaar en zijn loopbaan heeft bestaan uit verbijsterde maar goedkeurende reacties. Turner wordt geassocieerd met kleur, maar zijn vroege werken zijn eigenlijk heel donker en de accuratesse van het tafereel is op dat moment het belangrijkste. Halverwege zijn loopbaan raakt hij gefascineerd door het licht. De plaats en het tafereel blijven belangrijk, maar dan als richtpunt voor het licht. Zijn licht trilt in de lucht, maakt de verre heuvels bleek, maakt de bomen bijna doorschijnend. Het werpt een patroon op het gras: zijn licht verhult en onthult de wereld! Toen er weer gereisd kon worden, vertrok hij naar Italië en vergrootte zijn inzicht in de werking van het licht en zo kwam hij in zijn laatste grootste fase. Zijn schilderijen uit deze tijd laten alle facetten van de natuur zien: ondoorschijnende sneeuw, dichte rookwolken, woest kolkend water: angstaanjagend realistisch. Het licht neemt zo’n belangrijke plaats in dat alles lijkt op te lossen in het schijnsel ervan. Zijn werken worden een romantische verheerlijking en liefde voor het drama van de natuur. Constable zei over Turner: “De later Turners lijken geschilderd te zijn met gekleurde stoom” .
Er is geen perspectivische diepte meer, gekleurde accenten van vormen, die bijv. op boten lijken, doemen op in een waas van een gekleurd niets. Er is alleen ruimte, wolken, hoogte, verblinding en verheerlijking. De natuur is verbonden met het spirituele: immense verrukking, die in haar kracht bijna extatisch is.
Self-portrait 1799 in The Tate Gallery in The Clore Gallery Early Turner
Dit zelfportret is gemaakt toen Turner ong. 24 jaar was en op dat moment was hij net toegelaten tot de Royal Academy vanwege zijn grondige kennis van zowel de technieken in olieverf als werken op papier.
Buttermere Lake 1798 in The Tate Gallery in The Clore Gallery Early Turner
Dit schilderij van het Lake District werd getoond in The Royal Academy in 1798 samen met andere schilderijen uit Noord Engeland. Het is een schilderij vol dramatiek, stormachtige condities, woeste baren en verlevendigd met de regenboog. Hij maakt met dit schilderij duidelijk wat hij met subliem bedoelt: de grootse natuur maakt grote indruk op de kijker.
Calais Pier 1806 in The National Gallery Zaal 34
Ook hier dramatiek, duistere luchten, dreigende zee, de verwarring van de personen terwijl ze bijna verdrinken. Toch is de zon die doorbreekt en het zeil raakt het centrale punt van de compositie.
Sun Rising through Vapor 1807 in The National Gallery Zaal 15
Men neemt aan dat dit schilderij invloeden van eerdere Hollandse meesters bevat. Dit is één van de schilderijen die samen met Claude’s Seaport with the Embarkation of the Queen of Sheba en The Mill in de zelfde zaal hangt.
Dido building Carthage 1815 in The National Gallery Zaal 15
Een poging om de havengezichten van Claude Lorrain te evenaren. Het is een symbolische zonopgang van Carthago: Dido ziet er op toe om te economie tot bloei te brengen. Hoewel het een topografische stad is in de verbeelding van Turner is het wel heel gedetailleerd uitgewerkt. Ook de kinderen in de bootjes lopen parallel met de geschiedenis van Carthago.
The Evening Star 1830 in The National Gallery Zaal 34
Turner was zeer geïnteresseerd in de momenten waarop er dingen veranderen in de natuur. De ster verschijnt als het nog licht is en wordt snel vervangen door het sterkere licht van de maan. Hoewel de punt van de ster nauwelijks te zien is, wordt hij wel duidelijk in de zee weerspiegeld. Men neemt aan dat dit schilderij een studie van de effecten van licht en atmosfeer is en niet beschouwd moet worden als een werk dat af is.
Rain, Steam and Speed The Western Railway 1844 in The National Gallery Zaal 34
Het schilderij wordt ervaren als echte natuur. Dunne lijnen leiden het oog van boven schuin naar linksonder, waar een dichtere maar vage structuur je tegenhouden. Vanuit deze vage structuur komen twee duidelijke lijnen, die op de brug lijken waar een rijdende trein over gaat rijden. De trein staat echter stil, maar door de lijnen die ons oog dwingen in een bepaalde richting te kijken, krijgen we een ‘echte’ ervaring van snelheid. Er zijn al duidelijke kenmerken te zien van de naderende impressionistische schilders
The Angel standing in the sun 1854 in The Tate Gallery in The Clore Gallery The Romantics
Dit late schilderij laat aartsengel Michael zien op de dag des oordeels met een brandend zwaard. Op de voorgrond scènes van moord en verraad uit het Oude Testament. Een zeer pessimistisch schilderij: de slechte wereld, maar ook angst over zijn eigen leven en hoe zijn werk beoordeeld zou worden . Wel weer dat prachtige allerbelangrijkste licht waar de lezers blik naar toe wordt geleid en die belangrijker lijkt te zijn dan de vormen van de afbeelding.
John Constable 1776 - 1837 schetste snel, fris en met een intens gevoel voor de natuur die zijn inspiratiebron was. Om zijn visie in verf gestalte te geven, keek hij veel naar de landschapwerken van Gainsborough en Jacob van Ruysdael, die met hem gemeen hadden dat ze veel met toetsjes licht werkten. Ook de werken van Cozens spraken hem zeer aan omdat die een meester was in het glinsterende licht op het water en de bomen. Hij moest diverse problemen overwinnen om het publiek te overtuigen van zijn ‘taal’ en visie op de wereld. Men was nl. gewend om niet de werkelijke wereld te zien op de schilderijen maar een geïdealiseerde versie ervan. Constable, echter, was een aardse man, die met hart en ziel van zijn East Anglia hield en dat wilde schilderen zoals het was zonder idealisering of toegevoegde charme. In zijn studies naar dit naturalisme proeft men zijn gevoeligheid: hij schilderde niet alleen wat hij zag maar ook wat hij voelde en zijn stemming is voelbaar in de manier waarop hij zijn penseel voerde: ruig en wild of met liefdevolle zachtheid, koude, diepe schaduwen tegenover fel zonlicht, de altijd wisselende luchten op verschillende momenten en met verschillende meteorologische omstandigheden. In zijn studies, die niet voor exposities bedoeld waren, leefde hij zich helemaal in vrijheid uit zonder rekening te hoeven houden met wat het publiek wilde, wat resulteerde in grote emoties als innerlijke verscheurdheid, verschrikking, vervoering, triomf waarin iedere streek met het penseel of het mes vol emoties zitten die rechtstreeks uit zijn onderbewustzijn kwamen. In de voltooide schilderijen deed hij dat noodgedwongen wel om brood op de plank te hebben, wat tot gevolg had dat de directheid en spontaneïteit van de schetsen verdween: het publiek kreeg landschap taferelen, die gemakkelijk te begrijpen waren als De Hooiwagen. Inspiratiebronnen: 1.Geboren en getogen in East Bergholt, waar zijn vader enkele watermolens bezat aan de rivier de Stour, schilderde hij al in 1814 De vallei van de Stour en het dorp Dedham. Hij kwam zijn hele leven lang terug naar deze streek om er schetsen te maken en die ’s winters uit te werken. Zijn gevoelens, herinneringen aan de bomen, de wind, de kleur van de rivier, de stroming, de regen, het bloeien van de bomen, planten, de draaiende molens, de geuren maakten hem zielsgelukkig en stelden hem in staat om ‘ een schilder te worden’ .” painting is but another word for feeling". 2.Later vertrok hij naar Hampstead omdat de lucht daar beter was voor zijn vrouw die aan tbc leed. Ook daar maakte hij prachtige gevoelige schilderijen van de weidse en ruige vlakte, de vijvers waar de wind mee speelde, de regen op kletterde, de bomen en struiken uitliepen in het voorjaar en afstierven aan het eind van het seizoen. 3.Salisbury met de prachtige kathedraal en de schitterende moerasgebieden inspireerden hem ook zeer 4.Evenals Brighton aan de zee met de branding, de kiezelstranden, het licht op de zee.
Self-Portrait 1806 in The Tate Gallery in The Clore Gallery Introduction to Romanticism
Volgens zijn eerste biograaf stond Constable bekend in zijn omgeving als de ‘handsome miller with a fresh complexion and fine dark eyes’ . Dit zelfportret wordt als één van de mooiste portretten van de schilder beschouwd.
The Mill Stream Verso 1810 in The Tate Gallery in The Clore Gallery Introduction to Romanticism
In deze studie laat Constable het uitzicht zien vanaf de voorkant van Flatford Mill over een zijstroompje van de Stour, dat onder de molen doorstroomde om de molen in werking te zetten. Het water vol beweging door het rad verlaat de molen naar een lager gelegen deel, dat de turbulentie van het water verklaart . Willy Lott’s House staat ook op het schilderij, zoals in meerdere schilderijen.
Flatford Mill 1816 in The Tate Gallery in The Clore Gallery Constable: Sketching from Nature
Flatford Mill lag in het hart van de plek waar koren gemalen werd. Een zeer lucratieve zaak, omdat Engeland door de blokkade die Napoleon had opgelegd, zelf voorzienend moest zijn. We zien hier een paar schepen die stroomopwaarts varen. Ze staan op het punt om losgekoppeld te worden van het paard zodat ze met behulp van een stok onder de Flatford brug door kunnen varen.
A Cornfield 1817 in The Tate Gallery in The Clore Gallery Constable: Sketching from Nature
Net als het schilderij Fen Lane, dat aan de rechterkant hangt van dit schilderij, wordt deze studie beschouwd als één van de werken waar Constable aan begon tijdens zijn lange vakantie in Suffolk in 1817, maar niet af maakte. Toen Constable naar een onderwerp zocht voor de tentoonstelling in de Royal Academy van 1826 nam hij dit schilderij als uitgangspunt en schilderde The Cornfield (te zien in de National Gallery). De bomen aan de rechterkant van deze schets werden overgeschilderd en er kwam lucht voor in de plaats.
The Hay Wain 1821 in The National Gallery Zaal 34
Willy Lott’s cottage in Suffolk aan de linker kant en het Essex landschap aan de rechter kant. Nu beschouwd als één van de belangrijkste schilderijen in de Britse schilderkunst, maar toen het klaar was wilde niemand het kopen. In Frankrijk veroorzaakte het veel ophef tijdens de Paris Salon van 1824 en kreeg een gouden medaille van Charles X van Frankrijk. Het schilderij kwam later weer in Britse handen en is in 1886 aan de National Gallery geschonken. De schets die er aan vooraf ging hangt in het Victoria & Albert Museum. Het schilderij is in 2005 verkozen tot het op een na beste schilderij in een Brits museum.
Study of Clouds and Trees 1822 in Victoria & Albert Museum Zaal 82, case WEST WALL
Deze studie van wolken en bomen is een hele duidelijke observatie. Achter op het canvas staat: 31 sept. 10-11 uur in de morgen, kijkend naar het oosten en met een lichte wind naar het oosten. Toch ziet het er van één bepaald punt uit als een vormeloze massa. Maar de lineaire structuur is ook duidelijk: in de brok wolk zitten rechte lijnen, diagonalen, parallellopende lijnen en het lijkt wat op een grafiek . Al met al lijkt het een ‘sublieme’ ervaring te zijn: de boodschap van de wolken met hun bovennatuurlijke associaties, maar aan de andere kant is er wel een vorm, maar die lijkt ook weer uit elkaar te vallen. Heeft hij het zo gezien en vastgelegd of heeft hij geïmproviseerd met zijn penseel? Het lijkt er op dat dit werk eindigt zoals de natuur zelf: een fenomeen waarin je vormen kunt zien, maar waar niet bewust vormen gemaakt zijn. Vijf jaar voor Constable dit schilderij maakte schreef Keats over de bijzondere eigenschap: creativiteit. Hij stelde dat als een kunstenaar in staat is om in onzekerheid te verkeren zonder het stadium van feit en verstand te bereiken en zijn werk een open eind durft te geven, hij een ware kunstenaar is. Dit werk van Constable is daarvan een goed voorbeeld.
East Bergholt 1832 in The Tate Gallery in The Clore Gallery Constable: Sketching from Nature
Constable en zijn vrouw Maria gingen lange tijd op vakantie in Suffolk in 1817. Hier schilderde hij voor de laatste keer in deze omgeving direct met olie. Constable maakte hier verschillende schilderijen zonder ze af te maken, waarschijnlijk om zo veel mogelijk materiaal te verzamelen, dat hij later uit wilde werken. Ze zijn in allerlei stadia te bewonderen.
Cenotaph to the memory of Sir Joshua Reynolds 1834 in The National Gallery. Zaal 34
Dit schilderij laat het gedenkteken aan Sir Joshua Reynold zien dat op zijn landgoed in Leicestershire staat. Er staan ook enkele regels van William Wordsworth op, die speciaal voor deze gelegenheid geschreven werden. Constable bezocht de plek en maakte er een schets in potlood, die waarschijnlijk gediend heeft als basis voor dit schilderij, hoewel ze in detail zeer verschillen.
A Cottage with trees and a Sandbank 1836 in Victoria & Albert Museum Zaal 88, case WEST WALL
Aan het eind van zijn leven was Constable gefascineerd door pittoreske oude huisjes uit zijn vroege jeugd. Hij schilderde dit schilderij waarschijnlijk in zijn studio en niet in de open lucht. De donkere kleuren en grove penseel en messtreken zijn typerend voor zijn latere werken.
