De effecten van begrazing op de diversiteit van grassen en sprinkhanen in een Zuid-Afrikaanse savanne
Fons van der Plas & Han Olff
Afrikaanse savannes en grazers •Zeer soortenrijke grazer gemeenschap
•Grote dichtheden Maar veel soorten zijn bedreigd
McNaughton, 1984
Witte neushoorn – een bedreigde ecosystem engineer
Owen-Smith, 1992 Waldram et al., 2008
Hoe belangrijk zijn neushoorns en andere grazers voor diversiteit? •Verhogen grazers de diversiteit van planten (grassen)?
•Zo ja: zijn effecten schaalafhankelijk? •Reageren insecten (spinkhanen) net als planten op begrazing? •Hebben neushoorns inderdaad een ‘keystone species’ effect?
Studiegebied:
Hluhluwe-iMfolozi Park, Zuid-Afrika
‘Volledige’ grazer gemeenschap
neushoorn-hotspot (25% biomassa hoefdieren, circa 1.7 per km², ~10% van de wereldpopulatie)
Exclosure studie
Figure adapted from: Hagenah et al., 2009
Dominante grassen gemeenschappen Op elk intersectiepunt meetten we: •Grass hoogte (drop disc) •ID meest dominante gras
36 meter
Daarmee werd het volgende gedaan:
•Soortenrijkdom berekend •Gemiddelde vegetatiehoogte •Heterogeniteit in vegetatiehoogte
20 meter
Dominante grassen gemeenschappen Op elk intersectiepunt meetten we: •Grass hoogte (drop disc) •ID meest dominante gras
36 meter
Daarmee werd het volgende gedaan:
•Soortenrijkdom berekend •Gemiddelde vegetatiehoogte •Heterogeniteit in vegetatiehoogte
20 meter
Dominante grassen gemeenschappen Op elk intersectiepunt meetten we: •Grass hoogte (drop disc) •ID meest dominante gras
36 meter
Daarmee werd het volgende gedaan:
•Soortenrijkdom berekend •Gemiddelde vegetatiehoogte •Heterogeniteit in vegetatiehoogte
20 meter
Dominante grassen gemeenschappen Op elk intersectiepunt meetten we: •Grass hoogte (drop disc) •ID meest dominante gras
36 meter
Daarmee werd het volgende gedaan:
•Soortenrijkdom berekend •Gemiddelde vegetatiehoogte •Heterogeniteit in vegetatiehoogte
20 meter
Veldsprinkhaan gemeenschappen Gevangen in: - De zomer (half januari – half februari) - ‘herfst’ (half maart – half april)
40 meter
In elk seizoen op 2 data gevangen In elke plot, 3 transecten
ID sprinkhanen, soortenrijkdom, aantallen, Meten kenmerken: lichaamsgrootte
20 meter
0.30
8 6 4 0
2
species richness grasses
control plots rhino fence plots hare fence plots
0.40
0.50
control plots rhino fence plots hare fence plots
0.20
heterogeneity of vegetation height
10
Resultaten: heterogeniteit en soortenrijkdom grassen
1.0
1.5 2 log area m
2.0
1.0
1.5 2 log area m
2.0
• Begrazing verlaagt vegetatiehoogte , maar verhoogt heterogeniteit en soortenrijkdom op grotere schaal • Geen effecten neushoorns!
A
A
40 0
20
10 8 6 4 2
A
60
80
A
aantallen sprinkhanen grasshoppers abundance
A
12
14
A
0
Soortenrijkdom sprinkhanen species richness grasshoppers
Resultaten: diversiteit en aantallen sprinkhanen
control controle
geen neushoorns rhino exclosure
geen grazers
hare exclosure
control controle
geen neushoorns rhino exclosure
geen grazers
hare exclosure
• Begrazing heeft geen effecten op de diversiteit of aantallen van sprinkhanen
Hoge begrazing (controle / rhino fence) control rhino hare
0.5
AF
Tmetonota rugosa 17.7 mm. Oedopodinae
CM
0.0
grass TR NMDS1
grass NMDS3
Acrotylus furcifer 15.1 mm. Oedopodinae
Grazers uitgesloten
-0.5
TD LM
Cataloipus zuluensis 35.4 mm. Eyprepocmidinae
CZ grass NMDS2
-1.0
3 NMDS axis as 3 Sprinkhanen NMDS
1.0
Resultaten: sprinkhaan gemeenschappen
Catantops melanostrictus 24.2 mm. Catantopinae
stress = 0.15
-1.0
-0.5
0.0 NMDS axis 2
0.5
sprinkhanen NMDS as 2
1.0
Tylotropius didymus 27.7 mm. Eyprepocmidinae
Leptacris monteiroi 45.8 mm. Hemiacridinae
-0.4
geen neushoorns rhino exclosure
-0.2
0.0
0.2
geen R = 0.526 grazers hare exclosure 2
0.4
NMDS3 score grass communty
0.6
28 26 24 22 20
0.2 20
15 0.0
-0.210 5
-0.4 control controle
18
B
Gemiddelde sprinkhaan lengte (mm) length (cm) grasshopper
30
0.4
A
25
A
0
-0.6
length (mm)community grasshopper NMDS2 scoregrasshopper Gemiddelde sprinkhaan lengte (mm)
Resultaten: sprinkhaan gemeenschappen
2
R = 0.704
10
20
30
Vegetatie hoogte
vegetation height (cm)
40
Conclusies (1) •Grazers verhogen heterogeneiteit en diversiteit grassen op grotere schaal → Vorming begrazings-mozaïeken door selectieve begrazing •Sprinkhanen diversiteit gaat niet omhoog met begrazing →Competitie tussen sprinkhanen – grote grazers? •Andere sprinkhaan soorten door begrazing: kleiner →Predatie grotere soorten? Temperatuur? Voedsel?
Conclusies (2)
Effecten van neushoorn begrazing niet waargenomen •Neushoorns onbelangrijk voor grassen en sprinkhanen? •Effecten niet overal even belangrijk? Bv belangrijker bij wallows/middens? •Effecten uitsluiting gecompenseerd door andere grazers?
Dankbetuiging
The SABRE team Nelly van Eck Ruth Howison Roel van Klink
