W&W 51
11-04-2006
E E N
13:03
V I S I E
Pagina 3
O P
H E T
N A T I O N A A L
M a a rt
2 0 0 6
E N
•
I N T E R N A T I O N A A L
ja a r ga n g
1 9
•
n u m m e r
W E G V E R V O E R R E C H T
5 1
51
De digitale vrachtbrief en de digitale pen • De valse vrachtbrief en neutraal vervoer • De Clausule Ladingdiefstallen G23 aangepast en verbeterd!
De digitale vrachtbrief en de digitale pen De digitale vrachtbrief
het papier van de vrachtbrief is een met het
schrijft, in dit geval de zogenoemde digitale
In Weg en Wagen nr. 46, augustus 2003, schreef
blote oog onzichtbaar raster van minieme
vrachtbrief. Naast de elektronische handteke-
ik over de elektronische vrachtbrief. Die elek-
puntjes geprint; het papier krijgt daardoor een
ning bestaat er dus nog steeds een met inkt
tronische vrachtbrief is vervolgens gedemon-
soort grijzige ondergrond. Wanneer de gege-
geschreven handtekening.
streerd tijdens de Voorlichtingsbijeenkomst
vens omtrent afzender, geadresseerde, vervoer-
van 30 maart 2004 in Utrecht1. Ik zag het toen
der, goederenomschrijving etc. elektronisch via
De vraag die nu opdoemt, is wat de bewijs-
helemaal zitten met die elektronische vracht-
de computer worden ingevoerd, staan al die
kracht is van zo’n met een digitale pen gezette
brief: via de computer de vrachtbrief invullen,
gegevens niet alleen zichtbaar op het compu-
handtekening. Het bijzondere daarbij is dat
verzenden en van gekwalificeerde elektroni-
terscherm in de elektronische versie van de
een ‘digitale’ handtekening enerzijds een elek-
sche handtekeningen laten voorzien. Geen
vrachtbrief, de gegevens worden ook geprint
tronische handtekening is en anderzijds nog
papier meer, maar honderdduizenden vracht-
op de papieren versie van – wat ik nu noem –
steeds een met balpen inkt op papier gezette
brieven gearchiveerd ergens op een schijfje.
de digitale vrachtbrief. Deze papieren versie is
handtekening.
Daarnaast heel efficiënt en gemakkelijk com-
per exemplaar van de vrachtbrief5 voorzien van
municeren tussen afzender en vervoerder en –
het raster met puntjes.
Bewijskracht van de elektronische handtekening
gesloten – ook die geadresseerde. En de met
Digitale pen
De Wet op de Elektronische Handtekening
behulp van een smartcard gezette elektroni-
Dit raster van puntjes kan ‘gelezen’ worden
(gebaseerd op Europese regelgeving) is al op 21
sche handtekeningen (een gekwalificeerde
door een digitale pen. Een digitale pen is in
mei 2003 in werking getreden (Art. 3:15 a-c
elektronische handtekening) heeft dezelfde
feite niets anders dan een gewone balpen met
BW). Een elektronische handtekening heeft pas
bewijskracht als een gewone handtekening.
een ingebouwde miniatuurcamera. De met de
bewijskracht wanneer het een gekwalificeerde
Maar dat zag ik toch iets te simpel. Verladers
gewone inkt geschreven tekst plus het voor het
handtekening is, dat wil zeggen dat bij de e-
en vervoerders willen wel elektronisch met
oog onzichtbare raster van de digitale vracht-
handtekening een certificaat is gevoegd dat is
elkaar communiceren en zeker als dat in de
brief worden door de camera ‘gelezen’6 en digi-
uitgegeven door een door de overheid gecerti-
vorm van elektronisch ingevulde vrachtbrieven
taal opgeslagen in het in de pen eveneens
ficeerde certificatiedienstverlener (CSP). Een
kan, maar de vervoerder wil ook een papieren
ingebouwde ‘geheugen op een chip’. Dat digi-
manier om een gecertificeerde e-handteke-
vrachtbrief in de cabine hebben en geadres-
tale gegevensbestand kan via Bluetooth wor-
ning te verkrijgen, is door gebruik te maken
seerden willen op een papieren vrachtbrief
den doorgegeven aan een GSM-telefoon; via
van een zogenoemde smartcard, een soort pin-
voor goede (of slechte…) ontvangst tekenen.
elke vorm van communicatie met internet
pas waarmee de publieke sleutel en de private
Trouwens, in het buitenland2 is de aanwezig-
(GSM-data, GPRS, UMTS) kan die informatie
sleutel met elkaar gematcht kunnen worden.
heid in de cabine van een papieren CMR-
weer worden overgedragen aan een ‘web por-
Een gekwalificeerde e-handtekening heeft
vrachtbrief vaak wettelijk voorgeschreven.
tal’ waarop de afzender, de vervoerder en des-
dezelfde rechtsgevolgen als een handgeschre-
gewenst ook de geadresseerde zijn aangeslo-
ven handtekening en daarmee ook wettelijke
Dus zijn de mensen van TMS B.V.3 aan de slag
ten. Zo kunnen afzender, vervoerder en
bewijskracht.
gegaan en hebben zij het ei van Columbus op
geadresseerde elektronische vrachtbrieven
In principe heeft een zuiver elektronische
tafel gezet: een papieren vrachtbrief die tege-
met elkaar uitwisselen en een met een digitale
handtekening die ‘gezet’ wordt door het inty-
lijkertijd een elektronische vrachtbrief is. De
pen gezette handtekening kan op die manier
pen van een code op de computer, zonder dat
als de geadresseerde op het systeem was aan-
4
worden omgezet in een elektronische handte-
gebruik wordt gemaakt van een bijbehorende
Een absoluut technisch hoogstandje dat in
kening. Maar de digitale pen is tevens een
(pin)pas, niet zoveel bewijskracht: iemand
lekentaal gezegd als volgt in elkaar steekt: op
gewone pen, die met een balpen inkt op papier
anders die de code ook kent, kan een dergelijke
digitale vrachtbrief!
1
Het stukje uit W&W nr. 46 is in iets aangepaste vorm opgenomen in de sVa Syllabus van de betreffende bijeenkomst, p. 25-29.
2
In art. 105 Besluit goederenvervoer over de weg is een elektronische vrachtbrief in Nederland toegelaten.
3
Transaction Management Systems B.V., een zustervennootschap van bVa/Beurtvaartadres.
4
Deze digitale vrachtbrief zal zowel in de ochtend als in de middag van de Voorlichtingsdag in Utrecht op 23 maart a.s. gedemonstreerd worden.
5
Van een vrachtbrief zijn er meestal vier exemplaren: 1. voor de afzender, 2. voor de vervoerder, 3. voor de geadresseerde en 4. extra kopie voor de ver-
voerder. 6
In feite registreert de pen de coördinaten van het raster waar hij tijdens het schrijven langskomt (0,2 mm nauwkeurig). Het lijkt alsof de camera in
de pen de handtekening scant, maar dat is niet zo. Het plaatje van de handtekening is een afgeleide van het proces van het omzetten van de coördinaten naar ‘zichtbare’ penstreken. U i t g av e v a n s Va / S t i c h t i n g Ve r vo e ra d r e s
W&W 51
11-04-2006
13:03
Pagina 4
elektronische handtekening net zo goed gezet
tekent dat hij de goederen ten vervoer aan-
vervoerder in het gegeven geval in die bewijs-
hebben.
neemt en – dat is de belangrijkste handteke-
last niet zal slagen (de handtekening was
Anders ligt dat met de gescande handtekening.
ning – de handtekening van de geadresseerde
immers valselijk door de dief gezet) en daar-
In de literatuur over dit onderwerp wordt opge-
die de goederen op de bestemmingsplaats in
mee heeft de vervoerder met deze valselijk voor
merkt dat een gescande handtekening waar-
ontvangst neemt.
goede ontvangst van de goederen afgetekende
schijnlijk dezelfde bewijskracht heeft als een
Aldus hebben we een elektronisch opgeslagen
vrachtbrief, geen bewijsstuk in handen dat hij
handtekening op een fax; volgens de recht-
handtekening die volgens mij niet als digitaal
die goederen inderdaad aan de geadresseerde
spraak is een ‘fax handtekening’ geldig.
bestand kan worden gekopieerd en aan een
heeft afgeleverd.
Dat betekent dat een weliswaar niet gekwalifi-
andere digitale vrachtbrief valselijk kan wor-
ceerde e-handtekening die met een digitale
den toegevoegd. Maar – zo roepen digibeten
In de praktijk ontstaat over het tegenbewijs
pen direct wordt ‘gelezen’7 en wordt omgezet in
dan – met een computer is alles mogelijk dus
betreffende de handtekening nooit een geschil,
een digitaal bestand, toch de bewijskracht
ook het manipuleren van een elektronische
want met name de ‘Aflevering in Moskou’-
heeft van een gewone handgeschreven handte-
handtekening op een digitale vrachtbrief. Dan
zaken (de dure elektronica wordt afgeleverd
kening. Het is misschien mogelijk dat compu-
is er nog geen man overboord, want dan is er
aan iemand die zich voordoet werkzaam te zijn
terfreaks (hackers?) in staat zijn om een origi-
altijd nog de (met de digitale pen) op papier
bij de geadresseerde, maar in werkelijkheid is
nele tevens gescande 8 handtekening van
gezette handtekening.
hij een dief) hebben wel geleerd, dat de vervoerder uiteindelijk moet erkennen dat de
‘meneer X’ als digitaal bestand te kopiëren en
digitale) vrachtbrief die dan telkens ‘echt’ door
De bewijskracht van een met een digitale pen met inkt op papier gezette handtekening
ontvanger X voor ontvangst van de goederen
Wanneer met een digitale pen een handteke-
wordt ondertekend. Met andere woorden: met
ning op een vrachtbrief wordt gezet, heeft die
een gescande e-handtekening zou in theorie
handtekening dezelfde bewijskracht als iedere
De bewijskracht van de digitale handtekening samengevat
gemakkelijker geknoeid kunnen worden dan
handtekening, waarbij het dan geen verschil
Wanneer een handtekening met een digitale
met een handgeschreven handtekening.
maakt dat die handtekening gelijktijdig elek-
pen op een digitale vrachtbrief is gezet, dat wil
tronisch is gelezen en omgezet in een digitaal
zeggen zowel elektronisch gelezen en digitaal
bestand.
omgezet naar de elektronische vrachtbrief als
in te voegen in een ander digitaal bestand, bijvoorbeeld een gewone elektronische (dus niet
Maar bij de digitale vrachtbrief is het de ‘computerboeven’ nog een stuk moeilijker gemaakt.
chauffeur de goederen op een andere plek heeft afgeleverd dan het op de vrachtbrief vermelde adres.
met balpen op de papieren vrachtbrief, dan zal
De handtekening wordt met de digitale pen op
De bewijskracht van een gewone, handgeschre-
de rechter allereerst de bewijskracht van de
de digitale vrachtbrief gezet en als digitaal
ven handtekening is geregeld in art. 159 lid 2
met balpen gezette handtekening op de vracht-
bestand in de pen opgeslagen. Op iedere
van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvorde-
brief beoordelen. Die bewijskracht van de
vrachtbrief zijn de puntjes zo ‘gecodeerd’ dat
ring en komt in het kort op het volgende neer:
geschreven handtekening houdt in dat degene
elke vrachtbrief zijn eigen codenummer heeft
de bewijslast voor wat betreft de echtheid van
die zich op de echtheid van die handtekening
èn de digitale pen ‘leest’ ook in welk vakje van
de handtekening rust op degene die het
beroept, bij stellige ontkenning van die echt-
de vrachtbrief iets wordt geschreven en de pen
betreffende, getekende document (in ons voor-
heid door de ander, de echtheid moet bewijzen.
‘weet’ ook op welk exemplaar (nr. 1, 2, 3 of 4) van
beeld zal dat de vrachtbrief zijn) als bewijsstuk
Daarenboven heeft een elektronisch gelezen en
die unieke vrachtbrief iets wordt geschreven.
gebruikt of zich daarop beroept.
naar digitaal bestand omgezette handtekening
En vervolgens worden op het moment dat er
Vertaald naar het wegvervoer: iemand die zich
eigenlijk dezelfde bewijskracht als een op een
een handtekening gezet wordt met de digitale
uitgeeft als geadresseerde maar later een dief
fax gezette en verzonden handtekening en een
pen de datum en het tijdstip aan het digitale
blijkt te zijn, zet zijn handtekening op de
dergelijke ‘fax handtekening’ wordt in de recht-
bestand toegevoegd en (in een later stadium
vrachtbrief en tekent daarmee voor goede ont-
spraak weer gelijk gesteld met een handge-
bij gebruik van een PDA of Smartphone) ook
vangst van de goederen. De ladingbelangheb-
schreven, met een pen gezette handtekening.
nog de GPS-positie. Aldus krijgt iedere digitaal
bende spreekt de vervoerder aan tot schadever-
De met een digitale pen gezette handtekening
gezette handtekening een uniek ‘nummer’ toe-
goeding wegens niet aflevering van de goede-
heeft daarmee exact dezelfde bewijskracht als
gevoegd dat bestaat uit codenummer van de
ren. De vervoerder beroept zich op de vracht-
een met een gewone pen gezette handteke-
vrachtbrief, het betreffende exemplaar, het
brief die voor goede ontvangst is afgetekend.
ning.
vakje, de datum, het tijdstip en de GPS-positie.
De ladingbelanghebbende zal echter stellig
Het spreekt voor zich dat deze ‘anti-hack’-toe-
ontkennen dat de handtekening afkomstig is
Papieren vrachtbrieven bewaren?
voeging ook voor de vervoerder en afzender
van de oorspronkelijke geadresseerde en zal
Grote vervoerders en verladers overwegen de
grote voordelen biedt: zij zien op hun beeld-
zeggen dat het een valse handtekening betreft.
retour gekomen en getekende vrachtbrieven te
scherm waar de elektronische vrachtbrief op
Op de vervoerder, die immers de vrachtbrief wil
scannen en vervolgens elektronisch te archive-
verschijnt, ‘realtime’ op welk moment èn op
gebruiken als bewijsstuk dat hij de goederen
ren; de papieren vrachtbrief wordt dan vernie-
welke plek een digitale handtekening is gezet.
aan de geadresseerde heeft afgeleverd, rust nu
tigd. De vraag is of dit bewijsrechtelijk gezien
En dit kan zijn de handtekening van de mede-
de bewijslast en dus het bewijsrisico dat
kan. Het lijkt mij dat dit inderdaad moet kun-
werker van de afzender die de goederen mee-
betreffende handtekening toch echt van de
nen, temeer daar er tenminste drie exemplaren
geeft, de handtekening van de chauffeur die
geadresseerde was. Het zal duidelijk zijn dat de
van de betreffende vrachtbrief zijn: één voor de
7
Dat ‘lezen’ lijkt op scannen, maar werkt volgens een ander digitaal principe; zie de vorige noot.
8
Let op, het gaat hier niet om de door de digitale pen ‘gelezen’ handtekening; die ‘digitale’ handtekening komt in de volgende alinea aan de orde.
2
W&W 51
11-04-2006
13:03
Pagina 5
afzender, één voor de vervoerder en één voor de
een deskundige kan dan met een sterke loep
lijker dan ‘hacken’ in een elektronische vracht-
geadresseerde. Als het er echt om gaat span-
onmiddellijk zien of de twee aldus afgedrukte
brief, zeker als deze ook nog van encryptie is
nen, kunnen deze drie gescande en vervolgens
exemplaren van dezelfde digitale vrachtbrief
voorzien.
weer afgedrukte exemplaren met elkaar verge-
met elkaar matchen. De unieke gridcode van
leken worden en zal men (de rechter!) gauw
iedere vrachtbrief is af te lezen uit de minieme
En let op, CMR-vrachtbrieven en AVC-vracht-
zien of er al dan niet met een exemplaar
verschillen in afstand die telkens zes puntjes
brieven zijn geen waardepapieren zoals cog-
geknoeid is.
ten opzichte van elkaar hebben.
nossementen of cheques! Bij wegvervoer gaat
Vervolgens rijst de vraag of ook de digitale,
het – als het mis gaat – om diefstal van lading en nooit over vervalste vrachtbrieven en verval-
tigd kan worden. Immers, die digitale vracht-
Geen vrees voor de digitale vrachtbrief
brief is vanaf het begin al een elektronisch
Eigenlijk ben ik van mening dat de vrees en
men zich bij elektronische en digitale vracht-
bestand en hoeft bij terugkomst niet gescand
achterdocht die er bestaan met betrekking tot
brieven zo druk maakt over de bewijskracht,
te worden. Evenzeer ben ik van mening dat de
de elektronische en digitale vrachtbrief geheel
terwijl men zich bij de papieren vrachtbrief
papieren versie van de digitale vrachtbrief niet
ten onrechte is. Er zijn eigenlijk nooit procedu-
daar nooit druk over maakt.
bewaard hoeft te worden, want ook hier
res waar de bewijskracht van de vrachtbrief of
Koudwatervrees? Beren op de weg zien omdat
beschikken vervoerder en afzender (en mis-
de daarop gezette handtekeningen een rol
het onbekend is? Nogmaals, bij wegvervoer
schien ook de geadresseerde) over gelijke elek-
speelt. In de schadedossiers wordt vrijwel altijd
gaat het om diefstal en laat men vooral daar
tronische versies, die in afgedrukte vorm weer
met kopieën van vrachtbrieven gewerkt. Als je
zijn energie in steken om die diefstal te voorko-
met elkaar vergeleken kunnen worden. En dan
al zou willen ‘boeven’ met vrachtbrieven, dan
men!
biedt de digitale vrachtbrief een extra voordeel:
kun je veel gemakkelijker naar een drukker
het met het blote oog onzichtbare raster kan in
gaan om gewone papieren CMR-vrachtbrieven
dat soort gevallen weer worden afgedrukt en
in vier kleuren te laten drukken; veel gemakke-
maar tevens papieren vrachtbrief ook vernie-
ste handtekeningen. Ik begrijp niet waarom
Prof. Mr M.H. Claringbould
De valse vrachtbrief en neutraal vervoer Bekend is de klacht van met name internatio-
Neutraal vervoer
bloemen in Boskoop te bestellen in plaats van
nale vervoerders dat ze met één been in het
Neutraal vervoer is een term –zo heb ik me door
in Aalsmeer. Daarmee raakt Bloembol BV een
graf en met het andere been in de gevangenis
deskundigen laten uitleggen– die ziet op ver-
zekere klant kwijt. Om die reden wordt gesjoe-
staan. Misschien een tikje gechargeerd, maar
voer van laadplaats A naar losplaats B zonder
meld met de vermelding van de werkelijke
de slogan geeft goed aan waar de pijn zit. De
dat uit de vrachtbrief blijkt dat plaats A de
laadplaats in de vrachtbrief. De vervoerder die
vele administratieve en andere voorschriften
laadplaats was. Die plaats wordt dan helemaal
rijdt in opdracht van Bloembol BV moet dus wel
worden in veel opzichten als knellend ervaren
niet genoemd of (en daar ging het in bovenge-
een handje toesteken in het belang van zijn
en worden als even zovele hinderpalen voor
noemde strafzaak om) in plaats van plaats A
opdrachtgever. Geen probleem. Aangezien onze
een soepele bedrijfsvoering ervaren. Dat de slo-
wordt plaats C op de vrachtbrief ingevuld. Het
vervoerder op zijn beurt Bloembol BV graag als
gan ook werkelijkheid kan worden valt te leren
werkelijke transport (van A naar B) wijkt dan af
klant wil behouden, is hij best bereid met een
uit een vonnis van zomer 2005 van de meer-
van het transport zoals blijkt uit de vrachtbrief
verkeerde laadplaats in de vrachtbrief genoe-
voudige strafkamer van de Haagse rechtbank.
(van C naar B). In zoverre is hier sprake van een
gen te nemen. Vult hij desgevraagd de vracht-
In die zaak werd een vervoerder strafrechtelijk
valse vrachtbrief. De ratio van het opmaken van
brief met vals laadadres zelf in, dan liegt hij
vervolgd wegens het voorhanden hebben van
zo’n valse vrachtbrief is dat de vervoerder hier-
hoogstens in commissie. Deze praktijk schijnt
vals opgemaakte CMR-vrachtbrieven. De eis van
mee voldoet aan het verzoek van zijn opdracht-
op grote schaal voor te komen. Het is alles (niet
de officier van justitie was een taakstraf van
gever voor de koper, die als geadresseerde op de
meer en niet minder) commercie dat de klok
120 uur dan wel 60 dagen hechtenis en een
vrachtbrief staat vermeld, de werkelijke laad-
slaat.
voorwaardelijke gevangenisstraf van twee jaar.
plaats (A dus) en daarmee de herkomst van de
De zaak liep uiteindelijk met een sisser af voor
goederen verborgen te houden. Het belang van
Regeling vrachtbrief 2005
de betrokken vervoerder. Weliswaar werd het
de opdrachtgever is duidelijk: hij wil daarmee
Nu wil het geval deze praktijk vaak niet op zich
voorhanden hebben van valse vrachtbrieven
voorkomen dat de koper zich wellicht rechtst-
staat. Valse vrachtbrieven zijn ook een onmis-
door de rechtbank bewezen verklaard en de
reeks tot de werkelijke leverancier van de goe-
baar middel bij het fenomeen BTW-fraude en
verdachte vervoerder strafbaar geacht wegens
deren wendt met passeren van de opdrachtge-
douanefraude. En dat is een geliefd speurter-
valsheid in geschrifte, maar werd hem uitein-
ver. Stel dat het bedrijf Bloembol BV te
rein van de fiscale recherche. Via onderzoek
delijk geen straf opgelegd. Hoewel deze ver-
Aalsmeer bloemen verkoopt en laat bezorgen
naar een omvangrijke zwendel van goederen in
voerder dus met de schrik vrij kwam, zit de
aan zijn vaste afnemer bloemenzaak Flower BV
verband met belastingfraude werd het feno-
schrik er onder de vervoerders inmiddels wel in.
in Breda. Op de vrachtbrief staat dan Aalsmeer
meen neutraal rijden in de hier besproken
Wanneer zal het openbaar ministerie weer toe-
als laadplaats aangegeven. Wat Flower BV niet
strafzaak onder de loep gelegd. De rechter oor-
slaan? En wat kunnen de gevolgen voor de
weet is dat de bloemen niet afkomstig zijn van
deelde dat het gebruik van op deze wijze
betreffende vervoerder en diens onderneming
Bloembol BV te Aalsmeer zelf maar van een
bewust foutief opgemaakte vrachtbrieven
zijn?
bloemenhandelaar in Boskoop. Zou nu Boskoop
oplevert valsheid in geschrifte door de vervoer-
als laadplaats worden vermeld, dan zou Flower
der, omdat een ander (de geadresseerde)
BV er wellicht de voorkeur aan geven zelf de
bewust om de tuin geleid wordt. Niet alleen
3
W&W 51
11-04-2006
13:03
Pagina 6
het vals opmaken zelf maar ook (zoals hier
vervoerrecht. Zo breng ik hier in herinnering
tot het vermelden van laad- en losplaatsen in
bewezen) het in voorraad hebben van dergelij-
dat als afzender op de vrachtbrief vaak (ten
de vrachtbrief. Hoe nu? Nemen de AVC deze
ke vrachtbrieven is strafbaar. Dat de vervoerder
onrechte) de naam van de aflader vermeld
kwestie dan niet zo nauw? Het tegendeel is het
die valsheid pleegt op verzoek van de opdracht-
wordt. In het hiervoor genoemde voorbeeld
geval. Immers, art. 5 lid 2 AVC luidt:
gever is uiteraard geen excuus. De reden waar-
wordt dan de bloemenhandelaar in Boskoop
“De afzender is verplicht de vrachtbrief volgens
om de vervoerder geen straf werd opgelegd is
vermeld. Dat is onjuist, want de aflader is geen
de daarop voorkomende aanwijzingen volledig
tweeërlei. In de eerste plaats speelde de betrok-
contractuele wederpartij van de vervoerder.
en naar waarheid in te vullen en hij staat op
ken vervoerder geen rol bij de fiscale fraude. In
Afzender is de opdrachtgever van de vervoer-
het ogenblik van de terbeschikkingstelling van
zoverre was deze zaak met deze vervoerder
der. Deze kan dus rechten ontlenen aan de ver-
de zaken in voor de juistheid en volledigheid
slechts een onbelangrijke bijvangst. De tweede
voerovereenkomst en de aflader niet. Wanneer
van de door hem verstrekte gegevens.”
reden is interessanter voor ons blad. Sinds 1
dan toch de aflader als afzender is vermeld is er
januari 2005 is met de komst van de Regeling
sprake van een “valse” vrachtbrief. Art. 1 lid 2
Op de gebruikelijke binnenlandse vrachtbrie-
vrachtbrief 2005 een flink aantal voorschriften
AVC onderkent deze in de praktijk vaak voorko-
ven worden laad- en losplaatsen vanzelfspre-
vervallen om daarmee de administratieve las-
mende fout en zegt daarover dat de loutere
kend genoemd, dus ontkomt de afzender er
ten van het bedrijfsleven te verlichten. De
vermelding van een afzender op de vrachtbrief
niet aan man en paard te noemen. Voor het
beoogde besparing bedraagt € 50 miljoen. De
nog niet zonder meer betekent dat de aldus
neutraal vervoer is dit een probleem, de afzen-
toelichting op de nieuwe regeling vermeldt dat
genoemde persoon de contractuele wederpar-
der zal dan hetzij niet volledig hetzij niet naar
daarmee een balans is gevonden tussen de
tij van de vervoerder is. Met andere woorden:
waarheid een andere laadplaats invullen. Wat
wens van de bedrijfstak goederenwegvervoer,
als de vrachtbrief ten onrechte in plaats van de
betekent dat voor de binnenlandse vervoerder?
die sterk hecht aan een in de vervoerwetgeving
naam van de afzender de naam van de aflader
Mogelijk wordt hij geconfronteerd met een
verplichte vrachtbrief enerzijds, en de wens van
vermeldt, is dat nog geen bewijs voor de juridi-
bewijsprobleem, omdat art. 6 lid 2 AVC uitgaat
de overheid om minder gedetailleerde voor-
sche waarheid. De vervoerder zal eenvoudig
van de bewijskracht van de vrachtbrief ten aan-
schriften te maken en een grotere verantwoor-
kunnen bewijzen dat niet de aflader maar de
zien van (o.a.) de voorwaarden der vervoerover-
delijkheid bij de betrokken partijen zelf te leg-
opdrachtgever rechthebbende is. Dit soort
eenkomst. Maar hij komt niet langer in strijd
gen anderzijds.
“valse” vrachtbrieven zijn hoogstens privaat-
met de nieuwe Regeling vrachtbrief. Wel moet
In tegenstelling tot de voorafgaande regeling is
rechtelijk verwarrend, maar strafrechtelijk niet
de vervoerder zich ervan bewust zijn dat ook
vervallen de verplichte vermelding van de laad-
misleidend. De geadresseerde wordt niet om de
wanneer de afzender in strijd met de waarheid
en losplaats. In die zin was vervolging van deze
tuin geleid, hij weet immers van wie hij de goe-
een andere laadplaats vermeldt op de vracht-
oude zaak over binnenlands vervoer uit 1999
deren heeft betrokken. Het verschil met neu-
brief, dit een valse vrachtbrief blijft in straf-
weinig effectief, hetgeen de rechter ook tot uit-
traal vervoer is dat in dat geval nu juist niet de
rechtelijk opzicht. Het voorhanden hebben van
drukking heeft gebracht door schuldigverkla-
aflader op de vrachtbrief wordt vermeld! Want
dit soort vrachtbrieven blijft een strafrechtelijk
ring zonder strafoplegging. Waarom de zaak
daarmee zou tevens de herkomst van de goede-
delict. Dat laatste geldt niet wanneer het niet
uiteraard wel de aandacht in de vervoerders-
ren bekend worden en dat is nu precies niet de
noemen van een laadplaats niet vermeld is.
wereld heeft getrokken is dat het verlichte regi-
bedoeling bij neutraal vervoer.
Oplettendheid blijft dus geboden.
tend voor het binnenlands vervoer geldt en niet
CMR, Boek 8 BW en AVC
Conclusie
voor het internationaal vervoer onder de CMR.
Als gezegd worden partijen volgens de nieuwe
Voor binnenlands vervoer geldt, anders dan in
In zoverre blijft het Haagse vonnis als het
Regeling vrachtbrief 2005 voor binnenlands
het internationaal vervoer, niet langer de
bekende zwaard van Damocles hangen boven
vervoer vrijgelaten laad- en losplaatsen te ver-
publiekrechtelijke plicht de laadplaats te noe-
de hoofden van de internationale vervoerders
melden in de vrachtbrief. Die vrijheid geldt niet
men. Vult men geen laadplaats in, dan over-
die “neutraal” rijden. Bovendien betekent de
voor het internationaal vervoer. Hier treedt een
treedt men geen voorschrift. Neutraal vervoer
nieuwe regeling nog geen vrijbrief de vracht-
onevenwichtigheid op waarop ik de aandacht
kan van die vrijheid profiteren. Vult men in
brief bewust verkeerd in te vullen, dat blijft
wil vestigen. Zowel art. 6 lid 1 (d) CMR als art.
strijd met de waarheid een andere laadplaats
gewoon valsheid in geschrifte zoals vastgesteld
8:1119 lid 2 (c) en (d) Boek 8 BW schrijven voor
in, dan komt het strafrecht om de hoek met
door de rechter. Neutraal vervoer is dus alleen
dat in de vrachtbrief de plaats van laden en los-
valsheid in geschrifte. Ook als men als vervoer-
nog mogelijk bij het niet-invullen van de laad-
sen wordt vermeld. De afzender is verder ver-
der niet zelf de vrachtbrief (vals) opmaakt maar
plaats. Het niet-invullen is immers niet langer
antwoordelijk voor de door hem aangeleverde
slechts voorhanden heeft in zijn administratie
verplicht volgens de nieuwe regeling.
gegevens. Op deze voorschriften staan welis-
riskeert hij strafrechtelijke vervolging. De valse
waar geen sancties, maar zijn wel van beteke-
vrachtbrief blijft immers misleidend. Of het
Privaatrecht
nis in verband met de bewijskracht van de
openbaar ministerie daarin geïnteresseerd is
Na deze strafrechtelijke exercitie nu even aan-
vrachtbrief1. Ik volsta op deze plaats met erop
blijft een open vraag.
dacht voor de vrachtbrief vanuit privaatrech-
te wijzen dat vermelding van laad- en losplaats
Voor het internationaal vervoer geldt wel de
trechtelijk perspectief. Ook in het privaatrecht
op de vrachtbrief beslissend is voor het toepas-
verplichting tot vermelding van de laadplaats.
is de valse vrachtbrief geen onbekend feno-
selijk recht, CMR bij internationaal vervoer en
Niet ingevulde CMR-vrachtbrieven betekenen
meen. Anders dan in voormelde strafzaak gaat
Boek 8 BW voor nationaal vervoer. Opmerkelijk
dus overtreding van publiekrechtelijke voor-
het hier niet om bewuste misleiding, maar om
is dat art. 5 AVC, in afwijking van CMR en Boek
schriften. Maar is dat altijd valsheid in geschrif-
onwetendheid van het basisbeginsel van het
8 BW, niet met zoveel woorden de plicht noemt
te? Ik meen van niet. Dat is het pas wanneer er
me van de Regeling vrachtbrief 2005 uitslui-
1
Zie daarvoor in het bijzonder de Syllabus “ De vrachtbrief en de vervoerovereenkomst” uitgegeven door sVa ter gelegenheid van de voorlichtingsbij-
eenkomst op 30 maart 2004 te Utrecht
4
W&W 51
11-04-2006
13:03
Pagina 1
bewust misleidende mededelingen in de
kiest en men vult de vrachtbrief keurig in als
omstandigheden wordt aangemerkt als vals-
vrachtbrief worden gedaan. Dan is degene die
aangegeven door CMR, Boek 8 BW en AVC,
heid in geschrifte, lopen zowel afzender als ver-
die mededeling heeft gedaan het haasje als-
schenkt men zuivere koffie. Prefereert de
voerder kans op aanraking met justitie. Dan
mede de vervoerder die dergelijke documenten
opdrachtgever neutraal vervoer dan heeft men
moet hij inderdaad vrezen voor dat ene been…
onder zich heeft.
iets te verbergen. Een professioneel vervoerder dient zich van dit soort praktijken te onthou-
De royale weg
den en dat duidelijk te maken aan zijn
Wanneer men voor de privaatrechtelijke weg
opdrachtgever. Wanneer dat verbergen onder
Prof. Mr K.F. Haak
De Clausule Ladingdiefstallen G23 aangepast en verbeterd! In Weg en Wagen nr. 49 ( juni 2005) schreef
co’ afgetrokken, te weten € 120.000,-. Echter
bepaald gedrag (niet alle maatregelen geno-
ik
titel
het dan uit te keren bedrag van € 400.000 -/-
men) leidt tot aansprakelijkheid jegens de
“Wegvervoerdersaansprakelijkheidsverzekering:
€ 120.000 = € 280.000,- wordt dan nog eens
ladingbelanghebbende en tegelijkertijd leidt
een matig product!” een nogal kritisch artikel
gemaximeerd tot € 125.000,-. De CMR-vervoer-
datzelfde gedrag tot het toepassen van een
over dat soort verzekeringen en meer in het bij-
der ontvangt van zijn verzekeraar slechts
–aanzienlijke– aftrek (let vooral op het maxi-
zonder de daarin vrijwel altijd voorkomende
€ 125.000,- en moet dus uit eigen zak
mum van € 125.000,-) van de uitkering onder
Clausule Ladingdiefstallen G23. Onder het kopje
€ 275.000,- bijpassen om de schade van de
de aansprakelijkheidsverzekering.
‘Duivels dilemma’ legde ik uit dat er aan die G23
ladingbelanghebbende te vergoeden.
onder
de
enigszins
uitdagende
De nieuwe G23
een voor de wegvervoerders lastig probleem
Duivels dilemma
Misschien wel naar aanleiding van mijn kriti-
In het bovengegeven voorbeeld liet ik de G23
sche beschouwing over die G23 heeft het
De oude Clausule Ladingdiefstallen G23
zijn werking doen omdat de chauffeur het
Verbond van Verzekeraars, afdeling transport,
beveiligingssysteem niet had ingeschakeld.
na overleg met andere betrokkenen in de ver-
Hoe was het ook alweer?
Maar in de oude G23 stond nog een voorwaar-
zekeringswereld, besloten de G23 aan te pas-
De G23 is in de vervoerdersaansprakelijkheids-
de die bij niet-nakoming tot toepasselijkheid
sen.
verzekering opgenomen om vervoerders te sti-
van de aftrek leidde: De aftrek wordt alleen dan
De clausule is met betrekking tot de in acht te
muleren alle (beveiligings)maatregelen te
niet toegepast indien verzekerde, onderge-
nemen beveiligingseisen niet veranderd. Maar
nemen om diefstal van wagen en lading te
schikten en diens hulppersonen alle in de gege-
de gewraakte zinsnede over het nemen van
voorkomen. Neemt de vervoerder niet de in de
ven omstandigheden redelijkerwijs van een
alle maatregelen is verdwenen en vervangen
G23 voorgeschreven maatregelen en wordt de
zorgvuldig vervoerder te vergen maatregelen
door de volgende tekst:
gehele lading gestolen, dan past de verzekeraar
hebben genomen om het risico van diefstal te
“De aftrek zal worden toegepast indien die
een bepaalde aftrek toe op de uitkering.
vermijden.
diefstal, verduistering of vermissing van een
Enerzijds wordt een soort eigen risico toege-
Kenners van het vervoerrecht zien nu onmid-
gehele lading is veroorzaakt door:
past: van de schade-uitkering wordt een
dellijk het duivels dilemma waarin de wegver-
- roekeloosheid2 van verzekerde
bepaald percentage (meestal 30%) afgetrokken
voerder bij diefstal geraakt. Immers, hij zal
- opzet of roekeloosheid van ondergeschikten
met een minimum van € 22.698 (NLG 50.000,-)
aansprakelijk zijn voor diefstal wanneer hij
en/of hulppersonen van wier hulp verzeker-
of soms € 25.000,-. Anderzijds – en dat treft de
zich niet op vervoerdersovermacht kan beroe-
de bij de uitvoering van de vervoerovereen-
wegvervoerder bij diefstal van dure elektronica
pen. En de Hoge Raad heeft uitgemaakt dat er
komst gebruik maakt”.
veel harder in de portemonnee – wordt de
pas vervoerdersovermacht is wanneer de ver-
schade-uitkering onder de polis gemaximeerd
voerder aantoont dat hij alle in de gegeven
Door ‘roekeloosheid’ als criterium voor het toe-
tot zo’n € 113.445,- (NLG 250.000,-) à € 125.000,-.
omstandigheden redelijkerwijs van een zorg-
passen van de aftrek te hanteren, wordt aan-
Een rekenvoorbeeld: een ladingschade van
vuldig vervoerder te vergen maatregelen heeft
sluiting gezocht bij het per 1 januari 2006 in
€ 400.000,- waarvoor de CMR-vervoerder aan-
genomen om het verlies te voorkomen. De ver-
werking getreden nieuwe verzekeringsrecht. In
sprakelijk is; de betreffende aansprakelijk-
voerder kan niet aantonen dat hij alle maatre-
art. 7:951 BW staat nu met zoveel woorden dat
heidsverzekering dekt, wat lang niet altijd het
gelen heeft genomen en dus is hij jegens de
de verzekeraar geen schade vergoedt aan de
geval is1, de aansprakelijkheid tot maximaal €
ladingbelanghebbende aansprakelijk voor de
verzekerde die de schade met opzet of door
500.000,- dus wat dat betreft zou de vervoer-
diefstal.
roekeloosheid heeft veroorzaakt. Die ‘roeke-
der € 400.000,- van zijn verzekeraar ontvan-
En tegelijkertijd heeft hij niet alle maatregelen
loosheid’ is een begrip uit het verzekerings-
gen. Maar dan gooit de G23 roet in het eten (de
genomen zoals voorgeschreven in de G23 en
recht; vroeger werd ook wel de term ‘grove
chauffeur had de beveiligingsinstallatie niet
wordt de aftrek bij diefstal van een gehele
schuld’ gebruikt. De auteurs zijn het er wel
ingeschakeld en derhalve wordt de G23 toege-
lading automatisch toegepast. Dat is voor de
over eens dat de lat voor een geslaagd beroep
past) en van € 400.000,- wordt 30% ‘eigen risi-
wegvervoerder wel erg onbevredigend: een
op roekeloosheid hoger ligt dan die voor ‘mer-
kleefde.
1
In de meeste aansprakelijkheidsverzekeringen is de uitkering niet hoger dan de CMR-limiet (€ 10,- per kilo) of hoogstens € 13,61 (NLG 30,-) per kilo.
2
Bij opzet van de verzekerde zelf is er nooit dekking onder enige verzekering.
5
W&W 51
11-04-2006
13:03
Pagina 2
kelijke schuld’. Het moet gaan om een gedra-
plaats bij een wegrestaurant staat; de
€ 10,- per kilo.
ging van de verzekerde of diens ondergeschik-
chauffeur zit twee uur in het restaurant. De
Al met al is de nieuwe G23 een clausule waar
ten/hulppersonen die meer dan een aanmer-
rechter zal waarschijnlijk oordelen dat de ver-
verzekeraars mee voor de dag kunnen komen.
kelijke kans op schade met zich brengt.
voerder zich niet op de vervoerdersovermacht4
De vervoerder wordt zeker gestimuleerd alle
Maar dit begrip ‘roekeloosheid’ is weer niet
kan beroepen (in Nederland zal de vervoerder
beveiligingseisen in acht te nemen.
hetzelfde als de roekeloosheid die leidt tot
zich wel op de CMR-limiet kunnen beroepen, in
Gedraagt de chauffeur zich ‘normaal’ dan
doorbreking van de (CMR-)limiet: in de wet
Duitsland waarschijnlijk niet); de vervoerder is
wordt de aftrek niet toegepast. Steelt de
(art. 8:1108 BW) staat immers dat het moet
dus aansprakelijk voor de schade.
chauffeur zelf (opzet) of gedraagt de chauffeur
gaan om een handeling, geschied roekeloos en
zich in verzekeringstechnische zin roekeloos (ik
met de wetenschap dat die schade er waar-
Onder de oude G23 zou de aansprakelijkheids-
zou willen denken aan in laakbaarheid aan
schijnlijk uit zou voortvloeien. Juist die toevoe-
verzekeraar van de wegvervoerder de aftrek
opzet grenzend gedrag) dan wordt de aftrek
ging ‘met de wetenschap etc.’ maakt het tot
(en maximering) van de uitkering hebben toe-
wel toegepast.
bewuste roekeloosheid die door de Hoge Raad
gepast; de vervoerder had immers niet alle
ook nog eens subjectief wordt geïnterpreteerd3:
maatregelen genomen om het risico van de
Een flinke verbetering voor de wegvervoerders
het moet gaan om wetenschap bij de
diefstal te vermijden.
en zij moeten er goed op letten dat die nieuwe
chauffeur omtrent de gevolgen van zijn roeke-
Met de nieuwe G23 kan de aftrek niet worden
G23 vanaf nu (1 januari 2006) in hun vervoer-
loze gedrag.
toegepast: er is immers geen sprake van roeke-
dersaansprakelijkheidsverzekering wordt op-
loos gedrag (in verzekeringstechnische zin) van
genomen.
Conclusie
de chauffeur. De vervoerder krijgt de normale
Een gehele lading wordt gestolen uit een goed
dekking onder zijn polis, zij het dat die dekking
beveiligde vrachtwagen die op een parkeer-
beperkt kan zijn tot de CMR kilolimiet van
Prof. Mr M.H. Claringbould
3
De bekende ‘5 januari arresten’, Hoge Raad 5 januari 2001, besproken in W&W, nr. 40.
4
Dat wil zeggen, de vervoerder kan niet bewijzen dat hij alle maatregelen heeft genomen om de diefstal te voorkomen (hij had zicht moeten houden
op de vrachtwagen, kont tegen kont moeten parkeren enz.).
Alles over communicatie tussen u en uw lading.
Belangrijke juridische ontwikkelingen in het wegvervoer.
Hét congres van 2006 Het tweejaarlijkse congres van Stichting UTC en Stichting Vervoeradres. In de ochtend geeft Stichting UTC u een helder overzicht van de huidige stand van de techniek op het gebied van communicatie tussen lading en thuisbasis. ’s Middags belichten Prof. Haak en Prof. Claringbould een aantal actuele juridische ontwikkelingen in het wegvervoer met als thema “Het CMR-verdrag, na 50 jaar nog steeds actueel.”
23 maart 2006 in het Beatrix Theater, Jaarbeurs Utrecht
Meer informatie of aanmelden: www.hetcongresvan2006.nl Heeft u geen beschikking over internet? Bel dan (070) 30 66 700.
4057_WT_congresadvAanp.indd 1
16-02-2006 14:59:09
We g e n Wa g e n v e r s c h i j n t 3 m a a l p e r j a a r • A b o n n e m e n t s p r i j s € 1 0, - p e r j a a r d o o r s t o r t i n g o p g i r o 4 1 . 9 5 . 7 9 6 t . n .v. S t i c h t i n g Ve r v o e r a d r e s ’s - G r av e n h a g e • I S S N - n r. 0 9 2 0 - 6 1 9 1
Postbus 82118, 2508 EC ’s-Gravenhage Statenplein 2, 2582 EW ’s-Gravenhage Tel. 070 - 30 66 700 (algemeen) Telefa x 070 - 351 20 25 e.mai l:
[email protected] w w w.ver voeradres.nl
6
sVa / Stichting Ver voeradres is een samenwerkingsverband van: EVO. Onder nemersorganisatie voor logistiek en transpor t KNV. Koninklijk Nederlands Ver voer N B B. Nederlandsch Binnenvaar tbureau Transpor t en Logistiek Nederland. De onder nemersorganisatie voor het goederenver voer
