De deelnemende organisaties Jaarverslag 2009 Tomke taal- en leesbevorderingsproject voor jonge kinderen en hun opvoeders in provincie Fryslân

De deelnemende organisaties

Jaarverslag 2009 Tomke taal- en leesbevorderingsproject voor jonge kinderen en hun opvoeders in provincie Fryslân

Taalsintrum Frysk

Wurkgroep Frysk en Logopedy

BIBLIOTHEKEN FRYSLÂN

‘Ynformaasje foar grutten en materialen foar pjutten’ fan de Tomke-wurkgroep

Platfoarm Lêsbefoardering Fryslân

Tomke jiergong 13 Tema Ite & Bewege

JAARVERSLAG TOMKE 2009 INHOUDSOPGAVE I.

Algemeen

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

Voorwoord Beknopte samenvatting De Tomke-formule Tomke geregistreerd als merknaam Aansluiting op taalbeleid Dank aan de subsidieverstrekkers

II.

Verslag van het jaar 2009

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 2.19 2.20 2.21

Overzicht van de activiteiten Tomke-voorleesboekje Tomke op televisie Fryske Foarlêswike Fertel & Foarlês Festival Tomke in de bibliotheken Tomke-symposium Tomke-fertelkoffer Tomke-CD Tomke-DVD Tomke-poster Tomke op internet Tomke-nieuwsbrief Tomke-voorstelling Tomke en de Sânglês-rige Nieuw Tomke-boekje Thematijdschrift Heit & Mem Tomke op de markt Tomke wetenswaardigheden Tomke in de wetenschap Overige talen en contacten

6 6 7 7 8 8 8 9 10 10 10 10 11 11 11 11 12 12 12 12 13

III.

Financieel verslag

14

IV.

Bijlagen

4.1 4.2 4.3 4.4

De coördinatie van het Tomke-project Participerende organisaties Oersjoch fan it Tomke project - fanôf 1997 Publiciteit en foto’s van materialen

1

Tomke jaarverslag 2009

blz. 3 4 4 5 5 5

15 15 18 23

2


I.

ALGEMEEN

1.1 Voorwoord Jaarthema “Eten & Bewegen” In Fryslân is Tomke het belangrijkste project voor taal- en leesbevordering in de Friese taal. Elk jaar kiest de Tomke-wurkgroep een nieuwe invalshoek, als kapstok voor de verhalen en uitingen. Gedurende het hele jaar 2009 was het thema: ‘Ite en Bewege’. We doen het dagelijks en vaak onbewust… eten en bewegen. Voor een gezonde ontwikkeling van jonge kinderen zijn het essentiële zaken. De combinatie van gezond eten en bewegen bood veel mogelijkheden voor het jaarthema. Met name het Tomke-symposium stond in het teken van voorlichting, compleet met praktische handvatten, zonder belerend te zijn. Fertel & Foarlês Festival Net als in voorgaande jaren verscheen er weer een nieuw Tomke-boekje, dat een centrale rol speelde tijdens het Fertel & Foarlês Festival. Dit is een provinciebreed vertel- en voorleesproject voor jong en oud, elk jaar in de periode 1 - 15 juni. Begin juni werd op peuterspeelzalen in alle gemeenten (op het vasteland) voorgelezen uit het nieuwe Tomke-boekje. De organisatie hiervan was in handen van het Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse, in nauwe samenwerking met 450 voorlezers en ondersteund door de Tomke-wurkgroep. Na het voorlezen kregen de peuters het nieuwe voorleesboekje mee naar huis, zodat hun ouders er ook uit konden voorlezen. Voor het eerst werden pakes en beppes hierin betrokken; zij konden een gratis exemplaar van het Tomke-boekje ophalen in de bibliotheek. Tomke op de televisie Bijna alle jonge ouders in Fryslân -uit alle culturen- kennen Tomke en vinden het leuk om zo’n boekje thuis te hebben. In juni waren nieuwe Tomke-avontuurtjes op Omrop Fryslân te zien en herhalingen werden gedurende de rest van het jaar uitgezonden. In 2009 hebben medewerkers van diverse organisaties en talrijke vrijwilligers zich weer met veel plezier ingezet om het Tomke-programma succesvol te laten verlopen. Het doet ons genoegen u hierbij het inhoudelijke en financiële verslag aan te bieden. De coördinatoren van het Tomke-project, Alian Akkermans Carolien Hoekstra Symen Schoustra

3


1.2 Beknopte samenvatting De kern van het Tomke-programma is het ontwikkelen en aanbieden van materiaal voor peuters, hun ouders en hun opvoeders. Tomke biedt taalbevordering voor jonge kinderen, op een herkenbare wijze, die het gevoel van geborgenheid stimuleert. Het materiaal is gewild en nodigt uit tot direct gebruik. Dat is belangrijk omdat het bijdraagt aan de acceptatie bij het publiek en het daadwerkelijk gebruik als middel tot taalontwikkeling. Door (voor)lezen in de Friese taal en het gebruik van eigentijds materiaal wordt een basis gelegd voor de thuistaal van Friese peuters. Bij anderstalige kinderen is gebleken dat deze aanpak werkt als een soepele kennismaking met de tweede rijkstaal van Nederland, het Fries. De verschillende uitingen (zoals het Tomke-boekje, de TV-avontuurtjes en de Tomke-site) zijn qua inhoud op elkaar afgestemd. Dit bevordert herkenning en versterkt de acceptatie. De keintjes ervaren Tomke zoals hun andere vriendjes: Dikkie Dik, Dribbel/ Stip en Nijntje. Voor leidsters, medewerkers en andere professionals waren er het Tomke-symposium en een Tomke-nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief, die driemaal verscheen, bevat informatie over activiteiten, nieuwe materialen en andere wetenswaardigheden op het gebied van VVE (Vroeg- en Voorschoolse Educatie). 1.3 De Tomke-formule Tomke is in projekt dat âlden en liedsters fan pjutten ynformearje wol oer it brûken fan taal yn ’e omgong mei jonge bern. Foarlêze, ferskes sjonge, (taal)spultsjes en oandacht foar de deistige saken is wichtich foar it lizzen fan in goede taalbasis. Dat jildt foar alle talen, dus ek foar it Frysk: bern dy’t harren memmetaal goed behearskje, kinne makliker in oare taal leare. By it Tomke-projekt heart in webside mei spultsjes, ferskes en ferhaaltsjes foar bern en mei ynformaasje lykas lesbrieven foar âlden en liedsters. De boekjes mei Tomke, Romke, Yana Yu en Kornelia steane ticht by it deistich libben fan lytse bern. Bern werkenne harren sels yn de aventoeren; se reagearje op wat se sjogge en hearre. Sa wurdt lêzen mear! De kracht van het Tomke-project zit in de continuïteit van het het jarenlang doorbouwen aan dezelfde formule. Daardoor wordt het Tomke-programma op handen gedragen - door peuters, ouders, pakes & beppes (grootouders) en leidsters van peuterspeelzalen en kinderopvang. Er worden regelmatig nieuwe Tomke-activiteiten bedacht en georganiseerd, o.a. door peuterspeelzalen, bibliotheken en vrijwilligers. Binnen het project worden voortdurend nieuwe materialen beschikbaar gesteld. Dit draagt bij aan het stimuleren van de Friese taal op peuterspeelzalen, in de kinderopvang, in de bibliotheken en thuis. Het Tomke-project wordt structureel bewaakt en doorontwikkeld in een samenwerkingsverband van diverse organisaties, die er tijd, menskracht en energie in steken. Het project staat onder toezicht van het PLF (Platfoarm Lêsbefoardering Fryslân). In 2009 is voor Tomke een nieuwe logokleur vastgesteld (helderblauw met oranje rand). De kleur geel blijft de hoofdkleur in de Tomke-uitingen.

4


1.4 Tomke geregistreerd als merknaam Naarmate de merkbekendheid van Tomke toeneemt groeit de kans dat derden er mee aan de haal gaan, teneinde dit commercieel uit te buiten. Naast het onrechtmatig profiteren van “onze” investeringen (gemeenschapsgeld en veel tijd) zou hierdoor verwarring kunnen ontstaan bij de doelgroep. Wanneer Tomke “publiek bezit” wordt kan de formule op een gegeven moment aan kracht en herkenbaarheid inboeten. Om dit risico te beperken heeft het PLF (Platfoarm Lêsbefoardering Fryslân) besloten de rechten op de Tomke-naam vast te leggen. Omdat de Tomke-wurkgroep geen juridische entiteit is en Bibliotheekservice Fryslân de projectadministratie verzorgt werd besloten de registratie op naam van laatstgenoemde te verrichten. Na een probleemloos verlopen oppositieperiode is de merknaam met het Tomke-beeldmerk ingeschreven in het register van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. De gebruiksrechten zijn vervolgens in een onderlinge overeenkomst gedeeld met de organisaties die deelnemen in het Tomke-project. 1.5 Aansluiting op taalbeleid Via regionale of gemeentelijke taalbeleidsplannen kunnen aansluitende projecten ten behoeve van meertalig opvoeden worden ontwikkeld. Stichting Frysktalige Berne-Opfang (SFBO) ondersteunt peuterspeelzalen en kinderdagverblijven bij het ontwikkelen van taalbeleid. Bij het creëren van een taalrijke omgeving voor de kinderen zijn Tomke-materialen goed bruikbaar. SFBO verstrekt informatie en organiseert o.a. ouderavonden over meertaligheid en het belang van taalbeleid en taalaanbod. Hun ervaring is dat goed geïnformeerde ouders zich prima kunnen vinden in Fries- of tweetalig beleid. SFBO heeft de beschikking over een onafhankelijke visitatiecommissie die de locaties beoordeelt op de uitvoering van het beleid. Wanneer dit in orde is, komt de organisatie in aanmerking voor een certificaat en een subsidie van € 2.250 van de Provinsje Fryslân. Eind 2009 waren er al 43 gecertificeerde Fries- of tweetalige peuterspeelzalen of kinderdagverblijven. 1.6 Dank aan de subsidiegevers Het Tomke-project heeft subsidie nodig omdat peuterspeelzalen in het algemeen (te) weinig geld hebben voor materiaal en (bij)scholing. In 2009 leverden de volgende subsidiegevers een bijdrage: 1- de Provincie Fryslân 2- de gemeenten Achtkarspelen, Het Bildt, Boarnsterhim, Dantumadeel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Franekeradeel, Gaasterlân-Sleat, Heerenveen, Kollumerland, Littenseradiel, Leeuwarderadeel, Menaldumadeel, Nijefurd, Opsterland, Skarsterlân, Sneek, Tytsjerksteradiel, Wûnseradiel en Wymbritseradiel. Het verheugt ons dat dit jaar een aantal nieuwe gemeenten zich bij het project aansloot. De Tomke-werkgroep bedankt alle subsidiegevers hartelijk voor hun bijdrage in 2009.

5


II.

VERSLAG VAN HET JAAR 2009

2.1 Overzicht van de activiteiten Continu De website www.tomke.nl is voor iedereen toegankelijk en werd regelmatig vernieuwd. Januari Tomke-materialen tijdens de Nationale Voorleesdagen in de bibliotheken. Voor de peuterspeelzalen en bibliotheken werd een speciale Tomke-voorstelling aangeboden. Tomke-nijsbrief (nummer 5). April Voor de voorlezers van de Fryske Foarlêswike werden themabijeenkomsten georganiseerd door het Selskip foar Fryske tael en skriftekennisse. Mei Tomke-nijsbrief (nummer 6). Distributie van het voorleesboekje“Tomke en Romke: hip, hip…hap”. Juni Op TV waren de nieuwe Tomke-avontuurtjes te zien. Tijdens het Fertel & Foarlês Festival (FFF) van 1 t/m 15 juni werd overal in de provincie voorgelezen; op peuterspeelzalen, basisscholen, musea en in zorgcentra. Stichting It Fryske Boek liet de Fertelbus rondgaan. Binnen de Fryske Foarlêswike (2 t/m 5 juni) speelde Tomke een toonaangevende rol. De bibliotheken verspreidden gratis Tomke-boekjes, ook voor pakes en beppes (grootouders). September Tomke-nijsbrief (nummer 7). November Tomke-symposium voor leidsters en andere professionals (4 november in Joure en Burgum). Herhalingen van Tomke via Omrop Fryslân. 2.2 Tomke-voorleesboekje Nieuw voorleesboekje in Friestalige en Stellingwerfse editite, getiteld “Tomke en Romke: hip, hip…hap”, met volgende verhaaltjes: • • • •

Gimmestykje Suertsjes priuwe Nei de see In nuver fruitbakje

(Gimmestieken) (Snuppies pruven) (Naor de zee) (Een mal fruitbakkien)

Daarnaast bevatte het voorleesboekje talrijke illustraties, opzegversjes, enkele liedjes en een kleurplaat. Het 24 pagina’s tellende boekje is vormgegeven in de karakteristieke Tomke-stijl. 6


Net als vorig jaar verzorgden de schrijfsters Auck Peanstra en Riemkje Pitstra de verhaaltjes. Liedjes en versjes waren ditmaal van Ilona de Vries, Hindrik van der Meer en Geartsje Douma. Het illustratiewerk werd gemaakt door Luuk Klazenga en Linda de Haan. Het Tomke-boekje verscheen in mei en werd gratis gedistribueerd via het netwerk van de bibliotheken en de thuiszorg. Het grootste deel werd uitgedeeld door voorlezers, in vrijwel alle peuterspeelzalen en een aantal kinderdagverblijven. De oplage bedroeg 25.000 exemplaren, waarvan 23.500 Fries en 1.500 Stellingwerfs. 2.3 Tomke op televisie Voor de TV werden 18 nieuwe Tomke-verhaaltjes geschreven door Riemkje Pitstra en Auck Peanstra, met illustraties van Luuk Klazenga. De stemmen werden ingesproken door Tamara Schoppert en Douwe de Bildt. Feije van der Meer van Omrop Fryslân verzorgde de opnames en had de eindredactie in handen. De nieuwe Tomke-afleveringen werden uitgezonden in de periode van 1 t/m 21 juni 2009, waarin ook het FFF viel. Tomke-tiid is de titel van een kinderprogramma waarin verschillende onderdelen een plaatsje krijgen. Alle onderdelen werden aangekondigd met een animatiefilmpje waarin Tomke en Romke de hoofdrol spelen. Dit 20-minuten durende programma werd uitgezonden van januari t/m juni en van september t/m de kerstvakantie, op zaterdagen van 17:35-17:55 uur met een herhaling op de zondagen vanaf 16:40 uur. Uitzendschema Tomke-programma’s 01-01-2009 t/m 13-06-2009 – elke zaterdag en zondag herhalingen Tomketiid 01-06-2009 t/m 27-06-2009 – 18 nieuwe Tomke-avontuurtjes + herhalingen 01-11-2009 t/m 29-11-2009 – herhalingen Tomke uitzendingen September t/m december 2009 – elke zaterdag een nieuwe aflevering van Tomketiid + een herhaling op de zondag. 2.4 Fryske Foarlêswike In het verslagjaar werd in alle gemeenten -in ca. 90% van alle peuterspeelzalen- voorgelezen uit het nieuwe Tomke-boekje. In veel gemeenten doet inmiddels 100% van de peuterspeelzalen mee aan de Fryske Foarlêswike van 2 t/m 5 juni 2009. Het Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse organiseerde het voorlezen en uitdelen van de Tomke-boekjes. (In de Stellingwerven werd de Stellingwerfse versie van het Tomke-boekje gebruikt) Zij konden hiervoor een beroep doen op een team van 44 contactpersonen, die per gemeente de voorlezers koppelden aan de peuterspeelzalen. Ook verzorgden zij themabijeenkomsten voor de voorlezers; op 20 april in Franeker, 21 april in Sneek en 23 april in Burgum. Er werd voorgelezen aan ruim 9.500 peuters (verdeeld in 600 groepen) in 27 verschillende gemeenten. De voorlezers bezochten 233 peuterspeelzalen plus 50 kinderdagverblijven en verspreidden op deze wijze 15.000 Tomke-boekjes (in 2008 was dat 13.500 stuks).

7


2.5 Fertel & Foarlês Festival Voor de jongste doelgroep werd uit Tomke voorgelezen, tijdens de Fryske Foarlêswike die plaatsvond onder de paraplu van het FFF. Het Fertel & Foarlês Festival (FFF) is een leesfeest voor de hele bevolking van Fryslân, met als doel het stimuleren van het actief gebruik van de Friese taal. Jaarlijks -van 1 t/m 15 juni- vinden activiteiten plaats rondom lezen en voorlezen. Hiertoe werken diverse organisaties samen, te weten Afûk, Bibliotheekservice Fryslân, de gezamenlijke bibliotheken, CEDIN, It Fryske Boek, Museumfederatie, de beide Pabo’s, It Selskip en Tresoar. Schoolkinderen konden meedoen aan een voorleeswedstrijd en dit jaar was de Fertelbus helemaal volgeboekt. 2.6 Tomke in de bibliotheken De Friese bibliotheken zijn al vanaf het begin betrokken bij het Tomke-project. Binnen het grote aanbod aan landelijke programma’s heeft Tomke in de bibliotheken inmiddels een eigen plekje verworven. Het Tomke-figuurtje ondersteunt taalstimulering voor jonge kinderen en biedt herkenning tijdens groepsbezoeken. Ter aankleding van allerlei activiteiten voor de voorschoolse periode werden Tomke-materialen gebruikt en/ of uitgedeeld. Voor deze doeleinden had de Afûk een aanbod van 10 verschillende Tomke-artikelen gemaakt, waaruit de bibliotheken naar eigen behoefte materialen konden aanschaffen. Dit werd onder meer gebruikt tijdens de Nationale Voorleesdagen in januari. Vooral de vingerpopjes vielen goed in de smaak… Voor de bibliotheken werden Tomke-themakisten ontwikkeld, met boeken, DVD’s, CD’s, materialen en handleidingen met suggesties bij de thema’s. Peuterspeelzalen kunnen deze Tomke-themakisten lenen via de bibliotheek in hun omgeving. De titels van de themakisten: • • •

Tomke en syn freonen Tomke fiert feest Ik bin Tomke

Op 22 april volgden 18 jeugdconsulenten van bibliotheken uit alle regio’s een workshop over meertalig opvoeden. Deze werd verzorgd door Sietske de Boer van SFBO. In het kader van voorlichting over meertalig opvoeden werden in samenwerking met de Afûk en de gemeente twee Tomke-voorstellingen georganiseerd in de biblotheken van Lemmer en Balk. Dit vond plaats in november en er kwamen 150 mensen. 2.7 Tomke-symposium Geheel in aansluiting op het thema werd een symposium ontwikkeld met de titel “Hip, hip, hap - Ite en Bewege”. Het volledige programma werd op 4 november tweemaal gepresenteerd: in It Haske te Joure en Glinstrastate te Burgum. Deze formule bewees in het verleden dat hierdoor meer leidsters kunnen deelnemen, omdat ze kunnen kiezen uit de middag of de

8


avond. Tot de doelgroep professionals rekent de organisatie ook beleidsmedewerkers “Jeugd” van gemeenten. Bureau LIV verzorgde een plenaire inleiding over de het belang van afwisselende en gezonde voeding en een goed bewegingspatroon, uiteraard toegespitst op jonge kinderen. Daarna konden de deelnemers een keuze maken uit twee van de volgende wurkwinkels (workshops): 1- Hulpwijzer bij motorische ontwikkelingsproblematiek door Yvonne Hanewinkel en Hanneke Hoffmann (kinderfysiotherapeuten) 2- Bewegen en muziek met peuters - door Els Doekes, dansdocente 3- Eten met fleur en smaak - door Els Spaanstra (Peuterspeelzalen Dongeradeel) 4- Informatiemarkt, thema eten en bewegen - stands van diverse organisaties De resultaten van de evaluatieformulieren kunnen als volgt worden samengevat: Waardering / scores in rapportcijfers

Cijfer

Totale waardering van symposium De organisatie van het symposium Sloot de inhoud aan bij uw (kennis)behoefte? Plenaire inleiding LIV: "Voeding en Leefstijladvies"

8,2 8,5 8,3 8,2

Wurkwinkel: Motorische ontwikkelingsproblematiek Wurkwinkel: Bewegen en muziek met peuters Wurkwinkel: Eten met fleur, kleur en smaak Wurkwinkel: Loai Lekkerlân (informatiestands)

8,2 8,1 8,1 6,9

Functies van deelnemers Leidster van Peuterspeelzaal Leidster van Kinderdagverblijf Overige functies (vrijwilligers, stagiares, etc) Onbekend/ niet ingevuld Aantal deelnemers dat formulier heeft ingevuld Aantal deelnemers (middag + avond)

Aantal 43 6 11 3 63 ca. 140

De opkomst was met 140 personen iets lager (vorig jaar 150 mensen), doch uit de evaluatie (zie hierboven) bleek dat men zeer te spreken was over de kwaliteit van de geboden informatie. Naar aanleiding hiervan werd een persbericht verstuurd en zond de lokale omroep Middelsee een interview uit. 2.8 Tomke-fertelkoffer Omdat Tomke 12,5 jaar bestond (in 2008) was een Tomke-Fertelkoffer met allerlei Tomkematerialen gemaakt. Een deel van de koffertjes werd uitgereikt op het Tomke-symposium van dat jaar. Gratis Tomke-koffertjes voor de andere peuterspeelzalen en kinderdagverblijven werden begin 2009 gedistribueerd via de bibliotheken. Op vertoon van een speciale brief kon-

9


den de leidsters een koffertje afhalen. Deze actie bleek een groot succes want in de periode van november 2008 t/m februari 2009 werden ca. 400 Tomke-Fertelkoffers verspreid. Tijdens het Tomke-symposium 2009 konden de leidsters nieuwe materialen voor hun koffertje aanschaffen, zoals uit het boekje ”Tomke nei de dokter”, een lottospel, een set Tomkevingerpopjes en een handleiding met suggesties en verhalen bij het thema. 2.9 Tomke-CD Er werd een nieuwe Tomke-CD uitgebracht met 16 liedjes van de Tomke-voorstellingen “Hiperdepyp Hoera”, “Dit bisto en dat bin ik” en “Tomke siket in pake”. De liedjes werden ingezongen door Sake Hijlkema. Dankzij de CD kunnen ook anderstalige ouders op een laagdrempelige manier vertrouwd raken met de Friese taal. 2.10 De Tomke-DVD Er werd een DVD geproduceerd in een oplage van 100 stuks. Deze bevat acht uitzendingen van de 18 nieuwe TV avontuurtjes. Vier van deze uitzendingen staan in het Tomke-boekje. • • • • • • • •

Gimmestykje Suertsjes priuwe Nei de see In nuver fruitbakje Nei it buro Wêr binne de hapkes In fisk yn ’e búk Sop mei baltsjes

2.11 Tomke-poster De Tomke-poster, met daarop de illustratie van de voorkant van het Tomke-boekje, maakte weer deel uit van het aanbod. Dit jaar zijn 1.000 exemplaren gedrukt, die werden opgehangen in bibliotheken, peuterspeelzalen, kinderopvang, wachtkamers, consultatiebureaus, gemeentehuizen, buurthuizen, enz. Luuk Klazenga verzorgde het tekenwerk en het liedje “Fruititersferske” was van Hindrik van der Meer. 2.12 Tomke op internet Tomke heeft een eigen website www.tomke.nl die in 2009 gemiddeld liefst 4.000 keer per maand werd aangeklikt en bekeken. De website van het Tomke-project is bedoeld voor ouders, opvoeders, professionals, geïnteresseerden – en óók voor peuters. Vanaf elke webpagina komt men gemakkelijk in de Tomkewrâld (Tomke-wereld), de site voor de peuters. Hierbij wordt het hele scherm benut, zodat de kleintjes (vanaf twee jaar)

10


bijna niets fout kunnen doen. Het is een kleurig geheel, met bewegende prentenboeken, kleurplaten, puzzels, voorleesverhaaltjes, liedjes, taalspelletjes en knutselwerkjes. De thema’s van de Sanglês-rige kwamen terug in de onderwerpen op de Tomke-website. Verder biedt deze website informatie over het Tomke-project, peuterboeken met lesbrieven en andere materialen en activiteiten voor jonge kinderen. De site bevat nuttige links en een archief met PDF’s van Tomke-nieuwsbrieven. De website werd gemiddeld eens per zes weken aangepast, waarna belangstellenden per mail werden geïnformeerd zodra er nieuwe informatie beschikbaar was. De website www.heitenmem.nl (in beheer bij de Afûk) biedt actuele informatie voor jonge ouders, met o.a. informatie over tweetaligheid, nieuws over Tomke-materialen en Tomkekleurplaten voor de kleintjes. 2.13 Tomke-nieuwsbrief Een speciale nieuwsbrief voor professionals verscheen driemaal. Deze Tomke-nieuwsbrief werd in een oplage van 750 stuks verstuurd naar alle peuterzalen en kindercentra (voor zover de adressen bekend waren), alsmede de jeugdconsulenten van de bibliotheken. De nieuwsbrief informeerde hen over activiteiten, nieuwe materialen en nijsgjirrige zaken die te maken hebben met Tomke en andere VVE-onderwerpen. 2.14 Tomke-voorstelling Tijdens de maanden januari en februari werd een speciale Tomke-voorstelling aangeboden aan bibliotheken en peuterspeelzalen. Deze voorstelling werd uitgevoerd door studenten van de opleiding Artiest Drama van het Friesland College. 2.15 Tomke en de Sânglês-rige De Tomke-wurkgroep nam in 2003 het initiatief tot de uitgave van Friestalige themabrochures. Hieruit ontstond de Sânglês-rige, als totaalprogramma voor peuterspeelzalen, met aandacht voor taalontwikkeling, motoriek en andere ontwikkelingsgebieden (zoals het creatieve, sociale en emotionele). Er zijn 10 themabrochures (voor kinderen van 2-5 jaar) ontwikkeld met aantrekkelijk verwerkingsmateriaal, een handleiding, een DVD (met de uitwerking van het thema “Lente”) en een dubbel-CD (met passende verhaaltjes en liedjes bij alle thema’s). In 2009 werden drie nieuwe thema’s uitgebracht, die ook terugkomen op de Tomke-website. 2.16 Nieuw Tomke-boekje Door het succes van de Tomke-karakters (Tomke, Romke, Yana Yu en Kornelia) stijgt ook de vraag naar Tomke-boekjes. Dit is een reeks kleine, vierkante boekjes met tekst op rijm. De Afûk heeft dit jaar een nieuw Tomke-boekje uitgegeven:

11


•

Tomke nei de dokter (Geartsje Douma)

Voor de volledigheid vermelden we de titels van de eerder verschenen Tomke-boekjes: • • • • • •

Tomke nei de kapper (Riemkje Pitstra) Tomke en it kado (Auck Peanstra) Tomke en Swarte Pyt & Tomke en de krystkrânskes ( R. Pitstra en A. Peanstra) Tomke en de bisten (Geartsje Douma) Tomke nei skoalle (Riemkje Pitstra) Tomke nei ’t húske (Auck Peanstra)

Andere nieuwe uitgaven in 2009 • •

Tomke-blokboekje, getiteld Tomke - leafste bisten. Het grote Tomke-fakânsjeboek met tekeningen (Luuk Klazenga), liedjes (Geartsje Douma), verhaaltjes (Riemkje Pitstra, Auck Peanstra en Geartsje Douma), puzzels, knutselwerkjes en zoekplaten.

2.17 Thematijdschrift Heit & Mem Heit en Mem, het tweetalig (Fries en Nederlands) tijdschrift voor jonge ouders, ontstond vanuit de Friestalige full-colour thematijdschriften, die de Afûk elk jaar uitgeeft. In 2009 verschenen de eerste twee nummers van Heit & Mem. Hierin werd ook aandacht besteed aan nieuwe materialen en achtergrondinformatie over het Tomke-project. 2.18 Tomke op de markt Op Koninginnedag organiseerde de Afûk in Leeuwarden een kinderboekenmarkt. Kinderen werden gratis geschminkt en ouders konden Tomke-boekjes en -materialen aanschaffen. 2.19 Tomke wetenswaardigheden Sinds begin 2009 publiceert de weekkrant Fryslân elke week een Tomke-voorleesverhaaltje met een illustratie in kleur. 2.20 Tomke in de wetenschap Bij presentaties en publicaties over ervaringen met meertaligheid wordt de Tomke-aanpak regelmatig als voorbeeld aangehaald door Mercator, het Europees Kenniscentrum voor Meertaligheid en Taalleren. Tijdens de Akademy-lêzing op 27 februari werd aandacht geschonken aan meertaligheid in Europees perspectief: het aanwezige publiek reageerde enthousiast toen het Tomke-karakter in beeld kwam. 12


2.21 Overige talen en contacten Stellingwerfs Er werden 1.500 boekjes “Tomke en Romke: hip, hip…hap” gedrukt in het Stellingwerfs. De vertaling werd gemaakt door Sjoukje Oosterloo en de uitgave van ‘et Stellingwarver boekien is mit meugelik maekt deur de Stellingwarver Schrieversronte’. Papiaments Dit jaar kreeg Mercator (Fryske Akademy) van de Gemeente Leeuwarden opdracht voor het uitvoeren van een pilot project ten behoeve van Antilliaanse minderheden. Voor dit doel werden drie speciale Papiaments - Nederlandse Tomke-boekje ontwikkeld. Bildts In de Bildtse streektaal verscheen dit jaar geen Tomke-boekje. Contacten buiten Fryslân Een PDF van de Friese versie van het Tomke-boekje werd verstuurd naar: • • •

Nordfriisk Instituut te Bredstedt Stichting Drentse Taol te Beilen Van Deinse Instituut te Enschede

Van het Tomke-boekje werd een vertaling in het Papiaments gemaakt, die als PDF ter beschikking werd gesteld van Fundashon Material pa Skol op Curaçao. Via internationale contacten van voorlezers zijn enkele Tomke-boekjes verspreid naar o.a. Portugal en Zwitserland. In het laatste geval werd een Duitstalige versie gemaakt van het voorleesboekje“Tomke en Romke: hip, hip…hap”.

13


III.

FINANCIEEL VERSLAG 2008 besteed

2009 begroot (1)

2009 besteed

20.344

12.000

11.590

5.950

2.000

9.546

11.427 5.388 139

12.000 3.500 0

32.826 5.450 0

586 1.243 1.577

0 0 1.000

1.092 0 664

14.087 1.737 1.134 ______ 63.612

6.000 1.500 400 ______ 38.400

25.627 1.500 0 ______ 88.295

Subsidies (1) - Bijdrage Provincie Fryslân - Bijdragen Gemeenten

22.400 18.045

22.400 16.000

22.400 19.641

Opbrengsten uit activiteiten - Verkoop Tomke materialen - Kaartverkoop Symposium

4.858 2.175

0 0

3.599 1.740

16.134 ______ 63.612

0 ______ 38.400

40.915 ______ 88.295

LASTEN Materiaal - Tomke boekjes Frysk + Stellingwerfs (in 2008 hogere oplage voor Taaltaske)

- Overige materialen Evenementen - Televisie-uitzendingen (3) - Symposium - Voorleeswedstrijd (2) Distributie - Verspreidingskosten - Tomke internet (2) - Bibliotheekprogramma Organisatie - Bureaukosten/ projectcoördinatie (3) - Financiële begeleiding - Onvoorzien/ overig

BATEN

Organisatie - Eigen bijdrage PLF deelnemers (4)

Toelichting 1) 2) 3) 4)

14

Het budget is gebaseerd op subsidies van provincie en gemeenten (dit is het basisprogramma) Deze posten werden in 2009 gefinancierd uit andere budgetten In 2009 is een groter deel van werkelijke kosten en overhead der deelnemers geregisteerd Het restant werd gefinancierd uit een hogere eigen bijdrage van de deelnemers


IV.

BIJLAGEN

4.1 De coördinatie van het Tomke-project Platfoarm Lêsbefoardering Fryslân (PLF) Het PLF is een overkoepelend orgaan in de provincie Fryslân, met als doelstelling het stimuleren van de samenwerking tussen instellingen op het gebied van taal- en leesbevordering. De landelijke Stichting Lezen -een belangrijk pleitbezorger voor de tweede rijkstaal- neemt hierin ook deel. Vanuit het PLF worden subsidieaanvragen ingediend en de voortgang van het Tomke-project bewaakt. De financiële afwikkeling doet de afdeling Financiën & Support van Bibliotheekservice Fryslân, waar ook het PLF-secretariaat is gevestigd. Tomke-projectcoördinatie De Afûk en Bibliotheekservice Fryslân verzorgen de algemene coördinatie van het Tomke-project. 1- De Afûk coördineert de ontwikkeling en productie van materialen, onderhoudt de contacten met de afgevaardigden van de instellingen, verzorgt de correspondentie en de notulen, bewaakt de voortgang en inspireert de mensen van de werkgroep. 2- Het Kenniscentrum van Bibliotheekservice Fryslân heeft een algemeen coördinerende taak, verzorgt de subsidieaanvragen, het jaarverslag en het programma voor de bibliotheken. Leden van Tomke-wurkgroep - Alian Akkermans / Afûk - Carolien Hoekstra / Afûk - Symen Schoustra / Bibliotheekservice Fryslân - Riemkje Pitstra / onderwijsdeskundige - Anja Riem / vertegenwoordiging ouders en peuterspeelzalen - Wimmy Bouma / vertegenwoordiging ouders en peuterspeelzalen - Sjoeke Kampen / SFBO - Mirjam van der Hoek / SFBO - Clara van Dijk / Cedin - CMO Partoer Fryslân De Tomke-wurkgroep bestaat deels uit mensen vanuit de praktijk, die zorgen voor praktische tips en advies. Afgelopen jaar vonden er enige wisselingen plaats in de wurkgroep. 4.2 Participerende organisaties Afûk - www.afuk.nl De Afûk is in organisaasje dy’t him dwaande hâldt mei it stimulearjen fan taal- en ûntwikkelingsprojekten en mei foarljochting oer meartaligens en it Frysk. Binnen het Tomke-project is Afûk de organisatie die met name zorgdraagt voor het ontwikkelen en produceren van materialen.

15


Bibliotheekservice Fryslân - www.bfrl.nl Bibliotheekservice Fryslân fersoarget ferskate tsjinsten foar de bibleteken yn de hiele provinsje en fiert in aktyf belied om it lêzen fan Fryske literatuer te befoarderjen. BSF is een facilitair servicebedrijf voor openbare bibliotheekvoorzieningen in de provincie Fryslân, met een Kenniscentrum dat o.a. projecten uitvoert. Binnen het Tomke-project speelt BSF met name een algemeen coördinerende rol. Bij BSF zijn ook het secretariaat en de financiële begeleiding van het PLF ondergebracht. De samenwerkende bibliotheken in Fryslân – www.ontdekdebieb.nl De provincie telt zes clusters en één zelfstandige gemeente: 1- Stichting Bibliotheken Noordoost Fryslân te Dokkum 2- Stichting Bibliotheken Noordwest Fryslân te Franeker 3- Stichting Bibliotheken Súdwest Fryslân te Bolsward 4- Stichting Bibliotheken Midden Fryslân te Leeuwarden 5- Stichting Bibliotheken Súd Fryslân te Heerenveen 6- Stichting Bibliotheken Zuidoost Fryslân te Wolvega 7- Openbare bibliotheek Smallingerland te Drachten Vanuit deze organisaties worden de bibliotheken (filialen), bibliobussen en lytse bybs aangestuurd. Binnen het Tomke-project speelt het netwerk van bibliotheken met name een rol in de distributie van Tomke-materialen en het verschaffen van informatie over meertalig opvoeden. CEDIN Taalsintrum Frysk – www.cedin.nl ‘Taalsintrum Frysk’, een onderdeel van Centrum voor Educatieve Diensten CEDIN, houdt zich bezig met meertalig taalbeleid en streeft daarbij naar een gelijkwaardige positie van de Friese taal. Binnen het Tomke-project denkt CEDIN onder andere mee over de educatieve aspecten van het gehele Tomke-gebeuren. Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse ‘It Selskip’ stipet de Fryske taal en kultuer. Yn gearwurking mei de Tomke-wurkgroep wol it ‘Selskip’ it lêzen en it foarlêzen in stimulâns jaan. It soarget dat foarlêzers en boartersplakken mei elkoar yn kontakt brocht wurde. Foar de foarlêzers wurde foarlês-kursussen organisearre. Binnen het Tomke-project verzorgt het Selskip (tijdens de FFF-periode) het voorlezen op peuterspeelzalen en kinderdagverblijven in alle gemeenten. Stichting Partoer CMO Fryslân – www.partoer.nl Als Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling werkt Partoer CMO Fryslân samen met maatschappelijke organisaties en overheden aan een leefbare en veilige Friese samenleving. Binnen het Tomke-project verzorgt Partoer CMO de voorbereidingen en uitvoering van het jaarlijkse Tomke-symposium.

16


Sintrum Frysktalige Berne-Opfang (SFBO) Het SFBO is hét informatie-, kennis- en steunpunt op het gebied van meertaligheid en taalstimulering in de voorschoolse periode. De Provincie Fryslân stelt SFBO in de gelegenheid om peuterspeelzalen en kinderdagverblijven te ondersteunen bij het ontwikkelen van Fries- of tweetalig taalbeleid. Binnen het Tomke-project zorgt SFBO o.a. voor voorlichting en inbedding van Tomke bij Fries- of meertalige peuterspeelzalen. Wurkgroep Frysk & Logopedy Deze in 1992 opgerichte werkgroep heeft als doelstelling: Het bevorderen van en onderzoek naar de taalverwerving van het Fries en aandacht voor de (taal)aspecten waar logopedisten in een tweetalige situatie, zoals in Fryslân, mee te maken hebben. Binnen het Tomke-project heeft deze wurkgroep een adviserende rol. Omrop Fryslân – www.omropfryslan.nl De regiotelevisie verzorgt nieuws en informatie uit en over Fryslân, maakt achtergrondprogramma's, ontspanning en muziek. Voor kinderen is er elke avond een speciaal programma. In samenwerking met CEDIN verzorgt Omrop Fryslân schooluitzendingen voor radio en televisie. Binnen het Tomke-project zorgt de Omrop voor het ontwikkelen en uitzenden van Tomkeafleveringen op de TV. De Thuiszorg-organisaties De thuiszorg-organisaties dragen zorg voor consultatiebureaus, begeleiding, contacten en cursussen. Ze zijn er voor moeder en kind. Binnen het Tomke-project spelen zij een belangrijke rol in het bereiken van jonge ouders, middels voorlichting, distributie van het Tomke-boekje en Heit & Mem (tijdschrift voor jonge ouders).

17


4.3 Oersjoch fan it Tomke project - fanôf 1997 1997 – tema: ‘Foarlêze yn eigen taal’ De start wie op it pjutteboartersplak yn Burchwert mei deputearre Mulder en fan Stichting Lezen de hear Chr. van Willenswaard. By Omrop Fryslân wiene seis útstjoerings te sjen fan persoanen dy’t út in Frysk printeboek foarliezen. Dat makke dúdlik dat elkenien Frysk foarlêze kin, en dat elk dat op syn/ har eigen wize docht. Der wiene ynformaasjejûnen foar liedsters mei oandacht foar twa- of meartaligens. Elk krige, as in soarte fan ‘neislachwurkje’, de brosjuere “De klank van Europa”. Der wie in evaluaasje fan it Tomke-projekt by de bibleteken (respons 69%, wêrfan 85% fan miening wie dat it projekt werhelle wurde moat en priis stelt op stipe fan CBD-Fryslân, 35% nije pjutteleden). - Tal boekjes: 16.000, dat is ek it tal pjutten dat in boekje krigen hat. Ferdieling fia temajûnen, bibleteken + posters. It tal pjutten wie opfrege by de provinsje. - Temajûnen: Burgum (40 p.), St. Anne (20 p.), It Hearrenfean (30 p.), Snits (45 p.), Ljouwert (20 p.). - Omrop Fryslân: fiif útstjoerings, ‘gewoane’ minsken liezen foar út Fryske printeboeken. 1998 – tema: ‘Rymkes, lietsjes en ferskes’ It brûken fan bakerrymkes is fan grut belang by de ûntwikkeling fan in taal en om nocht te krijen oan taal. Stichting It Fryske Berneboek bestie fiif jier en joech by gelegenheid fan dat lustrum in sammelbondel mei âlde Fryske rymkes út mei de titel: ‘Fan hantsjeklap en sûkerbak’. De wurkwinkels yn de temajûnen joegen op ferskate wizen oandacht oan dy wichtige taalûntwikkelingsfoarm. De feestlike start wie yn soarchynstelling Skilhiem yn Stiens. De Ronzebons, in rinnende poppekast, die de iepening en fersoarge letter yn ’e provinsje optredens. Omrop Fryslân soarge derfoar dat it Tomkefiguerke op ’e televyzje kaam. As ekstraatsje kamen der 65 útstjoerings fan ‘Bas en de Boekebear’, in programma út Drinte dat yn it Frysk oerset en ynsprutsen waard. - Tal boekjes: 10.000 + posters. - Temajûnen: Snits, St. Anne, Burgum, Balk en Akkrum mei trochinoar 30-40 belangstellenden. - Omrop Fryslân: Fiif útstjoerings mei Tomke, Romke en de Boekebear. 1999 – tema: ‘Taal & Boartsje’ It boartsjen stimulearret op ferskate wizen de hiele ûntwikkeling fan it jonge bern. Bern boartsje te min. Der waard wer op fiif jûnen op ‘boartlike’ wize oandacht oan it tema jûn. Boartsjen mei it foarlêzen wurdt oars mei it brûken fan de ‘Kamishibai’, in Japansk fertelkastke. En is in poppe mar gewoan in poppe? Tjitske de Boer joech de liedsters mear ynformaasje oer de betsjutting, de rol en it gebrûk fan in poppe. Der kaam in echte map foar al it lesmateriaal. - Tal boekjes: 10.000 + posters. - Temajûnen: Snits, Burgum, Frjentsjer, It Hearrenfean en Drachten. Meiinoar sa’n 200 persoanen fan 79 ynstellings. - Materiaal: Temamap ‘Boartsje’. - Omrop Fryslân: 24 útstjoerings yn novimber. 2000 – tema: ‘Taal & Groeie’ Sûnder oandacht groeit neat. Dat jildt ek foar de nocht oan (foar)lêzen! Op de ynformaasjejûnen joech homeopatysk dokter mefr. Gudrun Ruaris in nijsgjirrige ynlieding oer hoe’t it iten (jo moatte de tosken earne yn sette kinne!) en it dwaan en litten fan minsken ynfloed hawwe op ‘it groeien fan bern’. Yn ’e wurkwinkels wie oandacht foar de fiif sinnen fan in minske: hearre, sjen, fiele, priuwe en rûke. Foar

18


alle pjutteboartersplakken wiene der neist de Tomke-boekjes fjouwer ferskillende praatplaten om op it boartersplak te brûken (It hûs en syn omjouwing; Famylje, Freontsjes en húsdieren, De natoer en Op it pjutteboartersplak). Evaluaasje mei liedsters. Troch in tal ûndúdlikheden wie de respons mar 12,6%, mar 96% dêrfan fûn it in tige slagge projekt. - Tal boekjes: 13.000 (10.000 + werprintinge fan 3.000) + posters (groeimeter) + twatalige folder. - Temajûnen: It Hearrenfean, Drachten, Snits, Burgum en Frjentsjer, mei sa’n 220 belangstellenden fan 98 ynstellings. - Materiaal: 1.000 praatplaten (4 x 250) + Tomke-ynformaasjemap. - Omrop Fryslân: Oandacht foar it Tomke-projekt yn it programma Sadwaande + 24 útstjoerings. 2001 – tema: ‘Taal & bewege’ Bewege is wichtich. It helpt by de harmonieuze ûntwikkeling fan bern, sawol lichaamlik as geastlik. Diskear, fanwege de fyfde kear, gjin ynformaasjejûnen yn de provinsje, mar ien grutte happening yn it Abe Lenstra Stadion. Dat joech ekstra drokte, omdat de datum ferskowe moast fanwege in wedstriid fan SC Heerenveen. De iepening troch SC Heerenveen-trainer Foppe de Haan sette daliks de goede toan. Yn sân wurkwinkels (Fantasyspul, Taal en fine motoryk, Deuntsjes foar dy, Pjuttegymnastyk; Dyn tonge as kwast, Wat mear yn it Frysk en Tomke giet digitaal) waard it aspekt fierder útwurke. Der wiene tritich tv-spots: Rients Gratama, Foppe de Haan, Piter Wilkens, Klaasje Postma, Klazina Seinstra en Dieuwke Kroese liezen foar út Fryske printeboeken. De TV-aventoerkes wiene net mear mei de Boekebear (te djoer fanwege ekstra kosten mei oare keunstners), mar mei in nije freondinne: Kornelia de Kangeroe mei de boekebúk. Yn it Aksjeboek foar bern ‘Trije protters op in prikje’ stie ek in ferhaal oer Tomke. - Tal boekjes: 15.000 + 1.000 posters. - Sympoasium: Yn Abe Lenstra Stadion, mei mear as 200 dielnimmers. - Materiaal: Oanfollings op de Tomke-temamap oer âlderjûnen + floppy. - Omrop Fryslân: 30 TV-spots en 24 útstjoerings + Tomke-fideo mei seis ferhaaltsjes. - Ynternetside: Sûnt 18 septimber 2001 is der in website: www.tomke.nl. 2002 – tema: ‘Taal & Muzyk’ De perioade tusken 0 en 4 jier is wichtich foar it ûntwikkeljen fan it gehoar. Boartsje mei de stimme: blaze, fluitsje, sisterje, heech of leech prate en sacht of hiel lûd sjonge. Sjonge makket dat bern better ûnthâlde. De liedsters hawwe ûnder lieding fan Hindrik van der Meer in tal Fryske pjutteferskes leard en oan stimekspresje dien. Yn it Tomke-boekje siet in cd mei ferskes en ferhaaltsjes. De TV-spots waarden werhelle. Yn it ramt fan it 75-jierrich jubileum fan de Afûk waard twa kear de Tomkefoarstelling ‘Tomke, Hiperdepyp Hoera!’ jûn. Fia it Tomke-projekt waard it tematydskrift BERN útrikt oan liedsters, âlden en oare belangstellenden. Yn BERN siet de folder ‘Twataligens, gewoan bysûnder’. By de Fryske fêstigings fan McDonald’s (Drachten, Goutum, It Hearrenfean, De Jouwer, Ljouwert, De Lemmer en Snits) wie in kleurplatewedstriid (40.000 eksimplaren útdield). Winner: in 100-jierrige út Drachten! - Tal boekjes: 15.000 (+ cd) + 15.00 posters. - Temajûnen: It Hearrenfean, Burgum en Frjentsjer, mei goed 325 belangstellenden. - Materiaal: Folder ‘Twataligens: gewoan bysûnder’ (ek as middenblêd yn BERN) + oanfollings temamap: û.o. lessuggestjes by de printeboeken ‘It Grutte Koes-boek’ en ‘Stip hat in drokke wike’. - Omrop Fryslân: 24 TV-útstjoerings (fanwege mear stjoertiid werhellings) + spots yn oktober, novimber en desimber (werhellings fan 2001). - Ynternetside: www.tomke.nl is 5x fernijd.

19


2003 – tema: ‘Taal & Keunst’ De kreativiteit en ferbylding fan jonge bern moatte aktivearre wurde en net ôfleard! Ien grut sympoasium op 29 oktober op ’e Jouwer. Nei de Tomke-foarstelling en in lêzing fan Ingrid en Dieter Schubert krigen de liedsters fia wurkwinkels ynspiraasje. Riemkje Pitstra presintearre it pilot-projekt fan de Sânglês-rige. Foar it earst moast der fanwege minder subsydzje betelle wurde foar it sympoasium (€ 7,50) en waarden der gjin temajûnen rûnom yn de provinsje mear hâlden. Foar it earst wiene der ek Tomke-materialen: taffeltsjes en stuoltsjes, klompen, placemats en Tomke-hânpoppen. It tematydskrift BERN waard ek wer ferspraat. CBD-Fryslân soarge foar in pjuttebus, dy’t santjin pjutteboartersplakken besocht. Tomke-foarstellings wiene der yn Wâldsein, Burgum, Minnertsgea en Oentsjerk. Der waard foar it earst op grutte skaal yn it Frysk foarlêzen oan bern yn de Fryske foarlêswike fan 12 o/m 16 maaie. It Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse organisearre dat barren yn ’e mande mei de Tomke-wurkgroep. Ekstra oanfragen foar in bydrage foar de Tomke-webside leveren allinne in bydrage op fan de Van Helomastichting. Foar de offisjele start op 22 oktober by Omrop Fryslân, spesjaal foar gemeente-amtners, wie net folle belangstelling. - Tal boekjes: 15.000 + 1.500 posters. - Sympoasium: Op ’e Jouwer mei trije grutte en seis lytsere wurkwinkels. - Materiaal: Earste proefeksimplaar fan de Sânglês-rige ‘Hjerst’. - Tomke-foarstellings: 28 x foar 1.400 pjutten. - Omrop Fryslân: 24 TV-útstjoerings (werhellings) + fideo mei acht ferhaaltsjes + werhelling yn de Fryske foarlêswike fan de útstjoerings fan 1997. - Ynternetside: www.tomke.nl. - Pjuttebus: 17 boartersplakken (fia CBD-Fryslân). - Fryske foarlêswike: Yn 27 gemeenten is troch sa’n 150 frijwilligers foarlêzen op 258 boartersplakken oan 7.500 pjutten. 2004 – tema: ‘Taal en in tút’ Ferhalen en aktiviteiten oer bysûndere saken: sa as falle, in prikje fan de dokter, siik wêze en in besite oan it sikehûs. Saken dy’t bern bybliuwe, ek mei troch de wize hoe’t âlden en oaren hjir mei omgean. Wat ekstra oandacht is faak genôch: in tútsje en wat treastende wurden dogge wûnders. Yn 2004 waarden de earste Nationale Voorleesdagen fan 27 jannewaris o/m 7 febrewaris organisearre en dêrfoar waard in protte materiaal ûntwikkele. Novimber-pjuttemoanne ferdwûn omdat de measte bibleteken net meardere kearen yn it jier oandacht oan de doelgroep jaan kinne. Foar bibleteken waard dêrom in brosjuere mei Fryske Tomke-ferhalen (‘Tomke en de moanne’) makke, sa koe yn de Hollânsktalige Nationale Voorleesdagen ek oandacht oan it Frysk bestege wurde. De Tomke-foarstelling ‘Hiperdepyp Hoera’ waard oanbean. Op inisjatyf fan de Tomke-wurkgroep is yn 2003 de oanset jûn ta it ûntwikkeljen fan de Sânglês-rige: in tematyske oanpak op it boartersplak. - Tal boekjes: 15.000 + posters. - Sympoasium: 5 novimber op ‘e Jouwer, 175 dielnimmers. Oandacht foar it bysûndere bern. It ferskil tusken jonges en famkes (Martine Delfos), 5 wurkwinkels en in ynformaasjeplein. - Omrop Fryslân: 18 útstjoerings en werhellings fan eardere útstjoerings yn maart en novimber. - Tomke-foarstellings: Yn totaal hawwe der 17 foarstellings west. Derneist partikuliere foarstellings. - Ynternetsite: www.tomke.nl wurdt alle kearen fernijd. - Fryske Foarlêswike: 10 - 14 maaie, sa’n 150 frijwilligers liezen foar op 222 boartersplakken yn 26 gemeenten. Foartiid koene de foerlêzers in soarte fan master-class folgje. 2005 – tema: ‘Kleuren en foarmen’ Yn 2005 is in enkête holden by boartersplakken en bibleteken. De measten binne och sa tefreden en dat wurde dat hieltyd mear. 86% fan de ynstjoerders wurket op de ien of d’oare wize mei Tomke. It

20


tema ‘Tomke, Romke en Kornelia boartsje mei kleur en foarm’ joech allerhande mooglikheden. Ommers alles hat kleur en in foarm. Yn bibleteken koene de bern meidwaan mei in balspul en de pjutten krigen dan in ‘bal-diploma’. Foar de bibleteken wie foar De Nationale Voorleesdagen in spesjaal boekje makke mei in foarlêsferhaal ‘Wat no, Tomke?’ En Tomke kaarten om út dielen foar nije leden. Yn it tydskrift BERN in folder oer: Meartaligens: bijzonder gewoon. Op 7 july wie in high-tea op Stania-State oer Boartsjendewei Frysk foar jonge bern. Bydragen oer twataligens (F.A.), Fryske taalmodellen (St. Partoer), presintaasje Sânglês-rige (Riemkje Pitstra) en sertifisearring op boartersplakken (SFBO). Yn Bredstedt binne op 18 novimber Tomke-boekjes presintearre yn 4 Friese streekdialekten. - Tal boekjes: 17.000 + 1.000 posters + 100 DVD’s mei 8 ferhaaltsjes. - Sympoasium: 2 nov. 2005: Kleurrijk lezen; in lêzing fan Margriet Chorus, hoofdredacteur van het tijdschrift Leeskraam. Wurkwinkels mei ynterkulturele aksinten van Hannie Humme, Wiesje de Haan, Jannie v.d. Veen en Monique v.d. Broek. En in ynformaasjemerke. - Omrop Fryslân: 18 útstjoerings van 25-4 o/m 15-5 en werhellings fan eardere útstjoerings. - Tomke-foarstellings: De foarstelling ‘Dit bisto en dat bin ik’ is 41 x opfierd. - Ynternetsite: www.tomke.nl wurdt alle kearen fernijd. - Fryske Foarlêswike: 25 o/m 29 april. Sa’n 300 frijwillige foarlêzers hawwe yn 26 gemeenten op 218 pjutteboartersplakken oan 500 groepen pjutten foarlêzen. Yn’t foar kursusen foar de foarlêzers mei Tjitske de Boer, Wiesje de Haan en Riemkje Pitstra. 2006 – tema: ‘Kom yn myn hûske’ 2006 wie in feestjier, want it Tomke-projekt fierde it 10-jierrich jubileum. It begûn meidat de bibleteken oan alle pjutteboartersplakken in spesjale Tomke-kalinder útdielden, sûnder echte data sadat de kalinder alle jierren op ’e nij brûkt wurde kin. Op 25 augustus foer der by de jierlikse gondelfeart yn Boarn in grutte Tomke-boat mei. En op 30 septimber wie der yn de Harmonie yn Ljouwert in grut Tomke-feest mei in protte aktiviteiten In suksesfol feest mei wol 1.500 besikers. It tema yn it boekje en de televyzje útstjoerings gie oer wenjen. Bibleteken dielden tidens De Nationale Voorleesdagen in boekelizzer ut mei in gedichtsje fan Geartsje Douma. Op feestlike wize is op 26 oktober yn Willemstad Curaçao in Tomke-boekje yn it Papiamento oanbean oan de president fan de Antillen, mevrouw Emily de Jongh-Elhage. - Tal boekjes: 18.000 eksimplaren Frysk + 1.000 posters + 150 DVD’s ( 8 ferhaaltsjes) + 2.000 yn it Papiaments + 2.000 eksimplaren yn it Stellingwerfs. - Sympoasium: 8 novimber 2006. Tema ‘Taalverwerving’. Sprekker mefr. Prof. Sieneke GoorhuisBrouwer. Demonstraasjes taalaktivearringsprogram’s. Ynformaasjemerke. Sa’n 220 besikers. - Omrop Fryslân: 18 nije ferhaaltsjes fan 1 o/m 20 maaie. Werhellings fan eardere útstjoerings. 2 o/m 7 oktober nij program Tomke-tiid. - Ynternetsite: Mear as 7.000 kear oanklikt. 10 kear yn it jier fernijd. - FFF/ Fryske Foarlêswike: Yn 25 gemeenten is foarlêzen oan 500 groepen fan 200 pjutteboartersplakken en bernedeiferbliuwen, meiïnoar 8.800 pjutten. 2007 – tema: ‘Tomke en Romke op reis’ 2007 wie oars omdat in spesjaal sympoasium hâlden is en wol in bûtenboartersdei op 23 maaie yn it Bos fan Ypey en doarpshûs ‘Yn ‘e Mande’ yn Gytsjerk. Bûten boartsje is belangryk foar bern. Harren romte om bûten te boartsjen wurdt de lêste tiid hiel wat minder, mei troch it drokke ferkear. Der wie in presintaasje fan it Tomke-projekt yn Lingen (Dútslân) op 18, 19 en 20 oktober. Tidens de twa jierlikse moeting fan skriuwers, yllustraters en oersetters waarden súksesfolle lêsbefoarderings programma’s taljochte. Sa ek it Tomke-projekt. It tema yn it boekje en de telefyzje útstjoerings gie oer op reis. Yn 2007 wie der in spesjaal lyts boekje makke foar de bibleteken ‘Tomke kin net springe’ en útdield (3.500 eksemplaren). Yn it Tomke-boekje siten 4 bibleteekkaarten opnommen, dat betsjutte in enorm berik: 4x 23.000 = 92.000 bibleteekkaarten dy’t by de minsken thús kamen.

21


- Tal boekjes: 20.000 eksimplaren Frysk + 1.000 posters + 150 DVD’s (8 ferhaaltsjes) + 2.000 yn it Stellingwerfsk en 1.000 yn it Bildtsk. - Sympoasium: Bûtenboartersdei 23 maaie yn Gytsjerk. - Omrop Fryslân: 18 nije ferhaaltsjes fan 21 maaie o/m 16 juny. Werhellings it hiel jier troch en it program ‘Tomke tiid’. - Ynternet-side: 10 kear yn’t jier fernijd, oanslutend by de tema’s fan de Sânglês-rige. - FFF/ Fryske Foarlêswike: Yn 25 gemeenten is foarlêzen oan 550 groepen fan 215 pjutteplakken en 23 bernedeiferbluwen, meiïnoar 9.000 pjutten. 2008 – tema: ‘Earst dit..... dan dat’ Yn 2008 kinne wy wol stelle dat it Tomke-projekt goed settele is yn de Fryske mienskip. Yn alle gemeenten hat de provinsje derfoar soarge dat alle bern dy’t oanjûn wurde yn in gemeente, de âlden in Taaltaske meikrije. Dat soarge derfoar dat de oplage fan it Tomke-boekje aardich heger wie as derfoar: 22.000 fryske + 7.500 yn de Taaltaskes + 2.000 stellingwerfske en in PDF nei Curaçao: totaal 36.500 Tomke-boekjes. De fertelkoffer wie in grut súkses: alle pjutteliedsters krigen in fertelkoffer mei twa Tomke-boekjes op rym, in spultsjedoaze, dei-ritme kaarten, in hantlieding mei ferhaaltsjes en kleurplaten oer it tema ‘Earst dit... dan dat’ en in echte Tomke-hânpop! De belangstelling wie geweldich. Ek binne der oant no ta seis Tomke-boekjes op rym feskynd en in Tomke-jierboek mei CD, dat de bekendheid fan Tomke fersterket. De Tomke-foarstelling ‘Dit bin ik en dat bisto’ en ‘Tomke siket in pake’ mei Rients Gratama wurde sa no en dan opfierd en studinten fan it Friesland College meitsje foarstellings oer Tomke. It tema yn it boekje wie dit jier ‘Earst dit... dan dat’. Yn 2008 mei in CD mei de ferskes en ferhaaltsjes út it boekje. It sympoasium (5 novimber) waard besocht troch sa’n 150 pjutteliedsters, bibleteekmeiwurkers en studinten yn oplieding. - Tal boekjes: 36.500, wêrfan 7.500 yn it Taaltaske. - Sympoasium: Wurkwinkels oer rituelen en útdielen fan de Tomke-fertelkoffer. - Omrop Fryslân: 18 nije útstjoerings fan 2 - 29 juny. Werhellings it hiele jier troch en “Tomke tiid’. - Ynternet-side: Oanfold mei filmkes en ynfo foar âlden en liedsters. Bern krije in jierdeiskaart fan Tomke tastjoerd. - FFF/ Fryske Foarlêswike: Wer mear groepen dêr’t oan foarlêzen waard en bernedeiferbliuwen dy’t har oanmelde om mei te dwaan oan it projekt. 2009 – tema: ‘Ite en Bewege’ It tema ‘Ite en Bewege’ wie foaral yn it sympoasium goed útwurke. Ut de evaluaasje die bliken dat de oanbeane ynformaasje der goed ynfoel by de liedsters en dat de kwaliteit fan it sympoasium heger lei as yn it ferline. Tomke-fertelkoffers binne fia de bibleteken ferspraat nei pjutteboartersplakken en bernedeiferbliuwen yn de hiele provinsje. Yn de FFF-wiken koene âlden, mar ek pakes en beppes fergees in Tomke-foarlêsboekje ophelje yn de bibleteek. Dit jier waard in Tomke-cd mei sechstjin ferskes útbrocht. Der waard ek in protte nij Tomke-materiaal produsearre. - Tal boekjes: 23.500 Frysk + 1.500 Stellingwerfsk. - Foarlêzen: Oan sa’n 9.500 pjutten, dy’t in Tomke-boekje mei nei hûs krigen. - Sympoasium: Twa kear op 4 novimber (De Jouwer en Burgum), meiïnoar 140 dielnimmers. - Omrop Fryslân: Achttjin nije útstjoerings yn juny. Werhellings it hiele jier troch en Tomketiid. - Ynternetside: Ien kear yn ’e seis wiken fernijd, trochinoar 4.000 besikers de moanne. - FFF / Fryske Foarlêswike: Yn in protte gemeenten dogge no alle pjutteboartersplakken mei!

22


De Tomke-nieuwsbrief voor leidsters, jeugdconsulenten en andere professionals verscheen dit jaar driemaal.

23


Van alle vier Tomke-karakters werden vingerpopjes gemaakt.

Tijdens de Fryske Foarlêswike las de bekende Friese schrijver Hylke Speerstra voor uit het nieuwe Tomke-boekje. Foto 3 juni 2009, gemaakt op kinderdagverblijf ‘It Bernetreintsje’ in Heerenveen.

24


25


26


ALTIJD ACTUEEL: DEWEEKKRANT.NL

haar achtergrond in het onderwijs, onder andere als ontwikkelaar van Friese lesprogramma's, en als schrijfster voor schoolTV, was Riemkje de aangewezen persoon hiervoor. Nu

doet ze het samen met schrijfster Auck Peanstra. Tweetaligheid is volgens de schrijfster een verrijking van de opvoeding. "Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen mak-

kelijker andere talen leren als ze tweetalig zijn opgevoed. Maar daarnaast vind ik het belangrijk dat ouders hun kinderen voorlezen, met ze praten en spelen."

FOTO: HILDE BRANDSMA

Vanaf nu staan er in dé Weekkrant Fryslân regelmatig voorleesverhaaltjes van Tomke, mét daarbij een mooie illustratie van Tomke-tekenaar Luuk Klazenga. Op pagina 12 de eerste!

Samen met schrijfster Auck Peanstra is Riemkje Pitstra verantwoordelijk voor alle Tomke-verhaaltjes.

.0%&-,"3*/"

Tegenwoordig heeft Riemkje ook nog eens twee kleinkinderen die voor de nodige Tomkeinspiratie zorgen. Het jongetje Tomke is een bekend personage in Fryslân. In tv-uitzendingen op Omrop Fryslân, in boekjes en op cd worden de Friestalige verhaaltjes voor peuters verteld. De uitzendingen hebben elk jaar een actueel thema. Voor de komende serie Tomke-avonturen op de Omrop, in mei en juni op televisie, is het thema 'gezondheid'. "Je hoort en ziet toch overal dat kinderen te dik zijn en te weinig bewegen. Daar gaan we dit keer op inspelen", zo legt Riemkje de keuze voor dit thema uit. Tomke is niet haar creatie. "Een aantal organisaties die zich met de Friese taal bezighouden, vonden dat er erg weinig materiaal was voor de jongste kinderen. Vooral voor de peuterleeftijd was er bijna niks. Daarom is Tomke bedacht. Ik ben toen eerst gevraagd om die verhaaltjes te schrijven." Met

HINDELOOPEN - Inspiratie haalt Tomke-schrijfster Riemkje Pitstra uit wat ze met haar eigen kinderen meemaakte, uit haar jaren in het onderwijs en alle kinderen die zij in het dagelijks leven tegen komt.

DOOR MAGDA DULLEMOND

Voorleesverhaaltjes van Tomke binnenkort

regelmatig in dé Weekkrant Fryslân

Tomke in de krant

dé Weekkrant Fryslân

EFMJH

LPPLTFU

HEERENVEEN - Vanuit de gedachte 'iedere klant heeft een verhaal' organiseerde Satori! Marketing uit Heerenveen de fotowedstrijd ‘klant in beeld’. De drie winnende foto’s zijn gemaakt door Jeannette Cramwinckel uit Apeldoorn, Dirk-Jan Dalhuisen uit Oene en Yvonne Bousché uit Enschede. Zij kregen gisteren in Zwolle hun prijs. Tot en met april wordt een selectie van de inzendingen geëxposeerd tijdens de foto-expositie ‘klant in beeld’ in het Stadhuis van Leeuwarden en het gemeentehuis van Heerenveen.

Verhaal van klant in beeld op expositie

LEEUWARDEN - Tot en met 31 mei kan iedereen vanaf twee P+R terreinen dagelijks gratis met de citybus van en naar het centrum van Leeuwarden. Wethouder Gerrit Krol gaf vrijdag op het Waagplein samen met concessiedirecteur Connexxion Harmen Dijkstra het startsein voor de gratis OV-actie. Gemeente Leeuwarden en Connexxion bieden gratis busvervoer aan vanaf de P+R terreinen WTC Expo, aan de westkant van de stadsring, en Kalverdijkje, aan de oostkant van de stadsring. Beide locaties staan op de ANWBborden aangegeven. De gemeente en Connexxion willen hiermee enerzijds de forens die werkt in de binnenstad en anderzijds de bezoeker van de binnenstad van dienst zijn. Zie voor de dienstregeling lijn 3 en lijn 5 op www.connexxion.nl.

Gratis OV-actie van start in Leeuwarden

Dinsdag 3 februari 2009 - Pagina 9

De deelnemende organisaties

Jaarverslag 2009 Tomke taal- en leesbevorderingsproject voor jonge kinderen en hun opvoeders in provincie Fryslân

Taalsintrum Frysk

Wurkgroep Frysk en Logopedy

BIBLIOTHEKEN FRYSLÂN

‘Ynformaasje foar grutten en materialen foar pjutten’ fan de Tomke-wurkgroep

Platfoarm Lêsbefoardering Fryslân

Tomke jiergong 13 Tema Ite & Bewege

De deelnemende organisaties Jaarverslag 2009 Tomke taal- en leesbevorderingsproject voor jonge kinderen en hun opvoeders in provincie Fryslân

Recommend Documents