Deelnemende organisaties:

Deelnemende organisaties: Aandachtscentrum Atelier de Kunstvlieg Bibliotheek Segbroek en Bomenbuurt Brijder Buurtactief Cordaid De Grondslag Diaconie Bethelkerk Loosduinen Diaconie van de Protestantse Gem. Den Haag Dokters van de Wereld FNV Lokaal Den Haag Galerie Anders Bekeken Haagse Hoge School IDHEM Redeemer International Church The Hague Interreligieus Beraad Segbroek (IBS) Jeugd Interventie Team (JIT) Kesslerstichting Klankbord Mariahoeve / De Buurtkelder Limor Max Dienstverlening Medivus MOC Papoea Vereniging West Guinee Parnassia Platform Allochtone Ouderen (PAL) Raad en Daad Balie Reakt, Parnassia

Delen Achter De Duinen Inspiratienota 2015

Repair-Kid/RepairCafeDenHaag Resto van Harte Rijk in je wijk Starters 4Community Stad en Kerk (STEK) Stichting ATD Vierde wereld Stichting Barka Stichting Dew Mandir Stichting Hindustani Stichting Leergeld Stichting Mara Stichting Maximine Stichting Mooi Stichting Papyrus Stichting Present Stichting Schroeder van der Kolk Stichting Straatconsulaat Stichting ThuisPoli Stichting Toesidas Stichting Yasmin Stilte Actie tegen Armoede en Verrijking Straatadvocaat ZON Straatpastoraat Time/Bank Voedselbank Haaglanden VT Loosduinen Wereldhuis Wereldvenster Werkgroep Haagse Kracht

1

Den Haag, 15 oktober 2015 Geacht College van Burgemeester en Wethouders en leden van de Gemeenteraad van Den Haag,

Voor de vierde keer wil ons platform U ter gelegenheid van de begrotingsbehandeling een “Inspiratienota” aanbieden over armoede in Den Haag. Wij verheugen ons in het feit dat veel van onze suggesties uit eerdere nota’s inmiddels overgenomen zijn door het college. Ook in deze nota vindt U weer signalen waarmee U het armoedebeleid in onze stad verder kunt versterken. Daarnaast zult U vele inspirerende suggesties vinden die wij graag verder met U willen uitwerken. De nota bestaat uit signalen uit de praktijk van een 60- tal organisaties, die allen te maken hebben met mensen die het in onze samenleving minder getroffen hebben. Het zijn signalen over waar het in de praktijk nog niet goed loopt, waar mensen dubbel getroffen worden doordat regelingen niet op elkaar aansluiten of waar nieuwe doelgroepen nog niet in beeld zijn. Het zijn ook suggesties voor verbetering omdat wij graag met U mee denken en onze ervaring ter beschikking willen stellen. Alle deelnemende organisaties aan Delen Achter de Duinen vertegenwoordigen andere aspecten van de Haagse samenleving en houden zich met hun eigen specifieke invalshoek met armoede bezig. Met een diversiteit in standpunten onderschrijven ze afzonderlijk een deelbelang en samen een overkoepelend belang. Het merendeel van de deelnemende organisaties en stichtingen heeft suggesties aangedragen. Evenals in de vorige inspiratienota’s zijn de aangedragen suggesties zeer divers. Soms overlappen ze elkaar en soms belichten ze andere aspecten. Derhalve zijn sommige onderwerpen hierdoor oververtegenwoordigd en anderen op hun beurt minder sterk vertegenwoordigd. De grootte staat los van het belang dat deze onderdelen hebben ten opzichte van elkaar of binnen de armoedeproblematiek. De volgende onderwerpen komen in deze nota aan bod: Decentralisaties, Kinderen, Schulden, Dakloosheid, Werkgelegenheid, Werken aan Maatwerk, Communicatie, Hulp en Bijstand vanuit particuliere hoek en Perverse Prikkels. Wij wensen U veel succes en constructieve discussies toe in het college, in de raadscommissie en raadsvergaderingen en in Uw respectievelijke fracties met een positieve bijdrage voor het armoedebeleid tot gevolg.

Met vriendelijke groet, Namens het platform “Delen Achter de Duinen” Henny van der Most, Yvonne-Louise Beyerling, Henk Baars, Jeannine Molier, Sandra van der Laar


2

Inhoudsopgave 1.

DECENTRALISATIES: KNELPUNT, OPLOSSING EN INSPIRATIE....................................................... 5

1.0

DECENTRALISATIES ....................................................................................................................................... 6

1.1

WIJKTEAMS .................................................................................................................................. 6

2.

KINDEREN / JONGEREN EN ARMOEDE: KNELPUNT, OPLOSSING EN INSPIRATIE .................... 7

2.0

KINDEREN/JONGEREN EN ARMOEDE....................................................................................................... 8

2.1 2.1.1 2.1.2 2.2

KINDEREN IN ARMOEDE.................................................................................................................... 8 MBO: DE 16 EN 17 JARIGEN ............................................................................................................. 8 TANDZORG EN VOEDING ................................................................................................................... 9 JONGEREN IN ARMOEDE ................................................................................................................... 9

3.

SCHULDEN: KNELPUNT, OPLOSSING EN INSPIRATIE ....................................................................... 11

3.0

SCHULDEN: ...................................................................................................................................................... 12

3.1 3.2

BESLAGVRIJE VOET ........................................................................................................................ 12 ALTERNATIEVE MANIEREN............................................................................................................... 13

4.

DAKLOOSHEID: KNELPUNT, OPLOSSING EN INSPIRATIE ............................................................... 15

4.0

DAKLOOSHEID ............................................................................................................................................... 16

4.1.3 4.1.4 4.1.5 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4

BETAALBARE HUISVESTING .............................................................................................................. 17 VERTROUWEN IN HULPVERLENING .................................................................................................... 17 TRENDS IN TOENEMENDE DAKLOOSHEID ............................................................................................. 18 REGIOBINDING / WEIGERING TOT DE MAATSCHAPPELIJKE OPVANG .......................................................... 20 HUISUITZETTINGEN ....................................................................................................................... 20 AFSCHAFFING GGZ-INDICATIES ........................................................................................................ 21 ONGEDOCUMENTEERDEN ............................................................................................................... 21 BELANGRIJKE PROBLEMEN DIE WE SIGNALEREN .................................................................................... 21 BETALEN VOOR MEDICATIE.............................................................................................................. 22 ZORG VAN EEN PRAKTIJKONDERSTEUNER GGZ (POH-GGZ ) ..................................................................... 22 PARTICIPEREN.............................................................................................................................. 22

5

WERKGELEGENHEID: KNELPUNT, OPLOSSING EN INSPIRATIE ................................................... 23

5.0

WERKGELEGENHEID ................................................................................................................................... 24

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11

ARMOEDE VAL ............................................................................................................................. 25 PARTTIME ONDERNEMEN MET BEHOUD VAN UITKERING ......................................................................... 25 SOCIAAL ONDERNEMEN ALS WERKGELEGENHEID STRATEGIE..................................................................... 26 SAMEN ONDERNEMEN ALS OPLOSSING ............................................................................................... 27 SCHOLING OP MAAT ...................................................................................................................... 27 INVESTEREN IN NIEUWE KANSEN ....................................................................................................... 28 DUURZAME ALTERNATIEVEN VOOR WERK MET BEHOUD VAN UITKERING ..................................................... 28 55+-PLUSSERS, WERKGELEGENHEID EN ZZP-SCHAP ................................................................................ 29 WIJKECONOMIE ........................................................................................................................... 30 SOCIAAL ONDERNEMERSCHAP:......................................................................................................... 30 HET BUDDYSYSTEEM COLLEGELEDEN EN RAADSLEDEN INZETTEN ALS BUDDY’S VOOR WERKZOEKENDEN.............. 30


3

6

WERKEN AAN MAATWERK: KNELPUNT, OPLOSSING EN INSPIRATIE ....................................... 31

6.0

WERKEN AAN MAATWERK: DEN HAAG OP MAAT, SZW EN HET CCP ......................................... 32

6.1

KNELPUNTEN ............................................................................................................................... 33

7.

COMMUNICATIE MET DE BURGER: DE CASUS .................................................................................... 35

7.0

COMMUNICATIE ............................................................................................................................................ 36

7.1 7.2

CORRESPONDENTIE MET GEMEENTE /DSZW ...................................................................................... 36 INFORMATIEVOORZIENING AAN DE BURGER ........................................................................................ 36

8.

HULP EN BIJSTAND VANUIT PARTICULIERE HOEK: INSPIRATIE ................................................. 37

8.0

HULP EN BIJSTAND VANUIT PARTICULIERE HOEK .......................................................................... 40

8.1 8.2 8.3 8.4 8.5

INLEIDING ................................................................................................................................... 40 ONTWIKKELINGEN ........................................................................................................................ 40 HERHAALDE AANVRAGEN ............................................................................................................... 41 RAAD EN DAAD BALIE.................................................................................................................... 41 ACHTERLIGGENDE VOORZIENINGEN ................................................................................................... 42

9.

PERVERSE PRIKKELS: KNELPUNT, OPLOSSING EN INSPIRATIE .................................................. 45

9.0

PERVERSE PRIKKELS ................................................................................................................................... 46

9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8 9.8.1 9.8.2 9.9 9.9.1 9.9.2 9.9.3

BEGELEIDEN VAN ALLE MENSEN DIE NIET SCHULDVRIJ ZIJN ....................................................................... 46 INGEWIKKELDHEID WETGEVING ........................................................................................................ 46 KOSTENDELERSNORM .................................................................................................................... 46 BOETEBELEID SOCIALE DIENST ......................................................................................................... 48 HULP VAN FAMILIE/VRIENDEN ......................................................................................................... 48 FLEXIBILITEIT ............................................................................................................................... 49 BEKOSTIGING EN BEGROTING .......................................................................................................... 50 BIJZONDERE INCASSOBEVOEGDHEID VAN HET RIJK................................................................................. 50 DWANGVERREKENINGEN BELASTINGDIENST ........................................................................................ 50 DE OVERHEIDSVORDERING .............................................................................................................. 50 VERZEKERINGEN ........................................................................................................................... 51 ZORGVERZEKERING ....................................................................................................................... 51 BEGRAFENISVERZEKERING ............................................................................................................... 51 WETTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID PARTICULIEREN (WAP) ...................................................................... 51


4

1.

Decentralisaties: Knelpunt, Oplossing en Inspiratie Delen Achter De Duinen verzoekt de wethouder antwoord te geven op de volgende vragen: Wat zijn dominante veronderstellingen van de gemeente over de effecten en het functioneren van sociale wijkteams en hoe waarschijnlijk zijn die veronderstellingen, gegeven de beschikbare kennis? Deelvragen hierbij zijn: Wat zijn de veronderstelde verwachtingen over hun inzet, Zijn deze verwachtingen voldoende onderbouwd, In hoeverre blijven deze verwachtingen overeind na confrontatie met bestaand (wetenschappelijk) onderzoek en praktijkevaluaties, Wat leren de inzichten over mogelijkheden om de wijkteams zo effectief mogelijk te laten zijn?


5

1.0

Decentralisaties

1.1

Wijkteams De verwachtingen over de sociale wijkteams zijn hooggespannen. Gemeente Den Haag ziet het inzetten van de teams als dé nieuwe oplossing in de aanpak van sociale problematiek, vooral in aandachtswijken. In een relatief kort tijdsbestek zijn de nieuwe wijkteams, in ieder geval op papier, ingesteld. Hoewel het nog te vroeg is om conclusies te kunnen trekken over de effectiviteit van het werken met wijkteams moeten wij wel concluderen dat ze redelijk onzichtbaar zijn. Niet alleen op straat en in de wijk maar ook in de programmabegroting is slechts één verwijzing te vinden naar het functioneren van de sociale wijkteams n.l. als preventief, signalerend middel bij huisverboden. Op papier lijkt het erop dat de positionering van de sociale wijkteams tussen zelfzorg en specialistische vormen van zorg inzit. Echter in de praktijk lijken de wijkteams slechts een signalerende functie te hebben. Delen Achter De Duinen verzoekt de wethouder op korte termijn antwoord te geven op de volgende vragen: Wat zijn dominante veronderstellingen van de gemeente over de effecten en het functioneren van sociale wijkteams en hoe waarschijnlijk zijn die veronderstellingen, gegeven de beschikbare kennis? Deelvragen hierbij zijn: Wat zijn de veronderstelde verwachtingen over hun inzet, Zijn deze verwachtingen voldoende onderbouwd, In hoeverre blijven deze verwachtingen overeind na confrontatie met bestaand (wetenschappelijk) onderzoek en praktijkevaluaties, Wat leren de inzichten over mogelijkheden om de wijkteams zo effectief mogelijk te laten zijn?


6

2.

Kinderen / Jongeren en armoede: Knelpunt, oplossing en inspiratie Delen Achter De Duinen verzoekt het college: In overleg te gaan met basisscholen over de overblijfkosten ten gevolge van het continurooster en de vrijwillige ouderbijdrage op middelbare scholen. Stichting Leergeld biedt nogmaals aan trekker te zijn van een conferentie over dit onderwerp. Vraagt de wethouder eenmalig budget vrij te maken voor 16 en 17 jarige MBO leerlingen voor dit schooljaar en voor volgende jaren samen met scholen en Stichting Leergeld voor een adequate oplossing te komen om voor deze gezinnen een plan van aanpak op te stellen voor reservering schoolkosten. Pleit voor extra aandacht aan de communicatie richting burgers over bestaande voorzieningen voor kinderen vooral richting de nieuwe groepen rechthebbenden. Regiobinding is voor jongeren een specifieker probleem dan voor volwassenen. Vang jongeren altijd op en draag altijd warm over. Zorg in aansluiting van overgang studiefinanciering - uitkering of omgekeerd voor een mooie naadloze doorstroom.

Inspiratie: Kinderen in achterstandswijken - tot 12 jaar -, via de scholen, 2x per jaar voorzien van een tube tandpasta. Ontbijtdienst voor scholen met inzet van vrijwilligers in het kader van participatie en tegenprestatie. Ook valt er te denken aan de inzet van één van de sociale coöperaties die zich bezig houdt met catering. Een fonds voor noodzakelijke tandartsbehandelingen voor jongeren die behandeling nodig hebben maar het niet kunnen betalen. Leegstaande verzorgingshuizen en kantoren ombouwen tot woonruimte voor jongeren.


7

2.0

Kinderen/jongeren en armoede

2.1

Kinderen in armoede De gemeente Den Haag heeft een actief beleid op kinderen die in armoede opgroeien. Het Haagse kindpakket ondersteunt deze kinderen om optimaal mee te kunnen doen op de gebieden onderwijs, sport en cultuur. De uitbreiding van de winterjasregeling en de invoering van de schoolspullenpas zijn hiervan recente voorbeelden. Hulde hiervoor. Echter ondanks alle positieve ontwikkelingen groeit toch nog 1 op 5 kinderen op in armoede en blijven er zorgen. Wij willen twee punten uit onze vorige inspiratienota herhalen: Het continue rooster waar steeds meer basisscholen in Den Haag mee werken en de daarbij behorende verplichte overblijfkosten. De vrijwillige ouderbijdrage waarvoor ouders op sommige scholen verplicht worden te tekenen tot betaling hiervan gedurende de gehele opleiding voor hun kind aangenomen wordt op de school. Delen Achter De Duinen verzoekt het college net als vorig jaar hierover in overleg te gaan. Stichting Leergeld biedt nogmaals aan trekker te zijn van een conferentie over dit onderwerp, waar scholen, gemeente en Stichting Leergeld met elkaar in gesprek kunnen gaan over dit onderwerp. Tevens blijven wij pleiten voor extra aandacht aan de communicatie richting burgers over bestaande voorzieningen vooral richting de nieuwe groepen rechthebbenden zoals gezinnen met schuldenproblematiek, al dan niet door dubbele hypotheken, ZZP’ers en “nieuwe Nederlanders”.

2.1.1

MBO: de 16 en 17 jarigen Speciale aandacht willen wij dit jaar vragen voor de groep 16 en 17 jarigen op het MBO. DUO heeft de ouderbijdrage voor deze groep afgeschaft m.i.v. 1 september 2014. Dit wordt gecompenseerd door een verhoging van het kindgebonden budget via de belastingdienst vanaf 1 januari 2015. Ouders worden geacht een reservering te maken voor de schoolkosten van hun kinderen. Echter voor ouders die bij de voedselbank lopen of in de schuldhulpverlening zitten is dit een vrijwel onmogelijke opgave. Daarnaast komen ouders dit jaar 4 maanden aan verhoging van het kindgebonden budget tekort hetgeen de betaling van de schoolkosten nog problematischer maakt. De kosten zijn dusdanig hoog dat ook hulpverlenende instanties als Stichting Leergeld hier onvoldoende hulp kunnen bieden. Deze groep van 16 en 17 jarigen dreigen buiten de boot te vallen en de kans op schooluitval wordt hierdoor drastisch verhoogd. Delen Achter De Duinen vraagt de wethouder eenmalig budget vrij te maken om deze jongeren te helpen en voor volgende jaren samen met scholen en Stichting Leergeld voor deze gezinnen een plan van aanpak op te stellen zodat de reservering wel gemaakt kan worden.


8

2.1.2

Tandzorg en voeding Vanuit Jeugdtandzorg komen er signalen dat het met de gebitten van veel kinderen in met name de achterstandswijken slecht is gesteld. O.a. is het kopen van tandpasta een sluitpost. Voorzie kinderen in achterstandswijken - tot 12 jaar -, via de scholen, 2x per jaar te van een tube tandpasta. 2x per jaar is niet afdoende, het is niettemin een zinvolle bijdrage. Een aanzienlijke groep kinderen gaat elke ochtend zonder ontbijt naar school. Dat is voor een kind stressvol en heeft zijn reflectie op de intellectuele ontwikkeling en op de groei. Voorstel is om vanuit een centraal punt – bijv. een voormalig verpleeghuis met nog intacte ‘grootkeuken’ / HACCP omstandigheid – een ontbijtdienst voor scholen op te zetten. Elk kind in een achterstandswijk, krijgt dan enige malen per week een basaal schoolontbijt. De vrijwilligers kunnen mensen zijn die in het kader van participatie een tegenprestatie leveren voor hun uitkering. Ook valt er te denken aan de inzet van één van de sociale coöperaties die zich bezig houdt met catering.

2.2

Jongeren in armoede Delen Achter De Duinen blijft aandacht vragen voor jongeren die vastlopen als ze 18 worden. Hulp en ondersteuning voor deze jongeren blijft echt nodig. Die hulp is aanwezig, bij voorbeeld in de vorm van hulpverlenende instanties en de samenwerking met de gemeente is goed. Toch moeten we constateren dat de knelpunten en de te nemen obstakels voor deze jongeren jaar op jaar terugkomen. Veel van deze thema’s komen ook terug bij volwassenen maar de impact op jongeren is vaak net anders. Er is er een grote stijging te zien van het aantal zwerfjongeren; landelijk zijn er ruim zesduizend jongeren zonder thuis. Dit is een stijging van 14 procent. Bij een derde van de centrumgemeenten de opvangcapaciteit voor zwerfjongeren ontoereikend. Bovendien lijken gemeenten maar in beperkte mate te kunnen voorkomen dat jongeren dakloos worden. Voor kwetsbare jongeren, die een grote kans lopen om dakloos te raken en die geen deel uitmaken van een gezin, stemmen de cijfers nog somberder: nog niet de helft van de gemeenten beschikt over mogelijkheden om deze jongeren op tijd op te vangen. Nog steeds komen jongeren in de opvang vaak terecht tussen volwassenen. Dat kan geen geschikte plaats zijn, zeker niet als een jongere probeert een opleiding te volgen en een plek nodig heeft om huiswerk te maken. Zwerfjongeren kunnen nauwelijks ontsnappen aan hun situatie. Zonder vast adres, kunnen jongeren zich niet inschrijven in de gemeente en hebben dus geen recht op bijstand, kunnen geen zorgverzekering aanvragen. Veel van hen hebben schulden, waardoor het überhaupt moeilijk wordt om een kamer te huren. Voor schuldhulp is eerst een vaste woonplek en een stabiel inkomen nodig. Veel jongeren hebben hun school niet afgemaakt, dus is het lastig een baan te vinden. Wanneer dat wel lukt is het salaris vaak te laag om hun schulden af te lossen. Studeren is ook lastig, want door de schulden komen ze niet in aanmerking voor studiefinanciering.


9

We zetten het weer op een rijtje: -

Regiobinding Ondanks de brief van de staatssecretaris waarin de landelijke toegang tot de Maatschappelijke Opvang gewaarborgd wordt blijft het probleem van Regiobinding bestaan. Vooral voor jongeren die al met veel problemen geconfronteerd worden vormt de regiobinding een niet te nemen obstakel. Het is een lastige keuze voor hen: ze kunnen niet terug naar de ouders, de plek waar ze wel (formele ) binding hebben, maar als ze in Den Haag opgevangen worden door familie of vrienden worden ze op basis van verblijfsgeschiedenis elders weggestuurd en kunnen hier geen uitkering kunnen. En dan is de opvang de enige mogelijkheid…. Daar, op een plek waar je de mensen niet kent. En die zitten in Den Haag.

-

Schulden Veel schulden zijn te wijten aan eigen gedrag, al of niet als gevolg van sociale druk. Schulden bij de zorgverzekeraar of door het eigen risico zijn voor jongeren zonder inkomen een andere zaak. Het duurt vaak lang voor er een uitkering toegekend wordt en al die tijd loopt de schuld op.

-

Medische kosten In het bijzonder willen we aandacht vragen voor tandartskosten. Voor jongeren die schulden hebben vallen behandelmogelijkheden weg voor bv. tandarts en fysiotherapeut. Terwijl het juist voor jongeren van groot belang is een goed onderhouden gebit te hebben. Gebitsproblemen op jonge leeftijd kunnen de oorzaak zijn van grote medische problemen op latere leeftijd. Jongeren bij wie er sprake is van achterstallig gebitsonderhoud betekend dit kostbare tandartsbehandelingen. Bij schuld op de zorgverzekering worden alle aanvullende verzekeringen gestopt, dus ook die van de tandarts. Het lijkt dat een gezond gebit als luxeartikel wordt gezien. Een fonds voor noodzakelijke tandartsbehandelingen zou een uitkomst zijn voor jongeren die een behandeling nodig hebben maar hem niet kunnen betalen.

-

Duur van uitkeringsaanvraag en aansluiting van overgang studiefinanciering-uitkering of omgekeerd, mooie naadloze doorstroom Dan stop je met je opleiding, hopelijk met diploma, maar soms ook zonder. Zonder baan ben je aangewezen op een uitkering en vanwege de duur van de aanvraag wordt je geconfronteerd met een inkomensgat van enkele maanden. Met vaste lasten die doorlopen. Kijk bij de aanvraag van uitkering naar de vaste lasten die er zijn en zorg voor een voorziening daarvoor in de vorm van een voorschot. Zeker voor huur en zorgverzekeringspremie.

-

Betaalbare woonruimte voor jongeren Er is te weinig betaalbare woonruimte voor jongeren. Veelal zijn zij afhankelijk van de particuliere kamerverhuur. Dit betekent (te) hoge huren, hoge verhuiskosten, verhuur van kamers waarvoor niet altijd een vergunning aanwezig is. Hier ligt een mooie taak voor de corporaties en de gemeente. Ook leegstaande verzorgingshuizen en kantoren bieden hier veel mogelijkheid


10

3.

Schulden: Knelpunt, oplossing en inspiratie

Inspiratie Delen Achter De Duinen verzoekt de gemeente zich open te stellen voor alternatieve oplossingen voor mensen in schulden en waar mogelijk alle medewerking te verlenen aan deze experimenten.

Het steunen van bewonersinitiatieven waarbij mensen meer koopkracht genereren door de handen ineen te slaan: het kan hierbij gaan om collectieve contracten, taken in eigen beheer nemen of het versterken van de deeleconomie in de buurt.

Het steunen van initiatieven om incassokosten te voorkomen: het gaat hierbij om een vorm van verzekerde betaling van de vaste lasten.

Het steunen van initiatieven voor meer sociale financiële veerkracht: spaarkringen waarbij bewoners elke maand een klein bedrag apart leggen voor elkaar. Iedere maand krijgt één van de deelnemers de inleg voor een grotere uitgave of een onverwachte tegenvaller.

Een sociale coöperatie speciaal voor mensen die schulden hebben, waarin zij middels spaarpotjes binnen de coöperatie kunnen werken aan vermindering van de schuldenlast en hun eigen ontwikkeling.


11

3.0

Schulden: Op 25 mei 2015 heeft de NVVK, de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren, haar jaarcijfers schuldhulpverlening over 2014 gepubliceerd. Wederom is er een stijging van het aantal mensen dat zich bij de NVVK-leden meldt en opnieuw is de gemiddelde schuld toegenomen. Doordat ondersteunende maatregelen en mogelijkheden worden afgebouwd groeit de groep met een te klein inkomen om soepel van rond te kunnen komen. Veel lage inkomens houden na betaling van alle lasten een vrij besteedbaar inkomen over dat net boven de voedselbanknorm is. Het is de kunst de hulp zo aan te bieden dat de cliënt in elk geval enige betrokkenheid gaat voelen en mee gaat doen betrokkenheid bij de eigen problematiek is belangrijk om na het traject uit de schulden te blijven.

3.1

Beslagvrije voet Wanneer de toeslagschuld is ontstaan door opzet of grove schuld is een persoonlijke betalingsregeling niet mogelijk. Wel kan de belastingdienst worden verzocht om bij het verrekenen rekening te houden met de beslagvrije voet. Dit kan alleen bij het verrekenen van de huurtoeslag en zorgtoeslag en dus niet bij het verrekenen van het kindgebonden budget en de kinderopvangtoeslag. De belastingdienst stelt bij een toeslagschuld die is ontstaan door opzet of grove schuld als extra voorwaarde, dat aannemelijk wordt gemaakt dat men niet meer over de ten onrechte ontvangen toeslagen kan beschikken. Er geldt een beslagverbod voor toeslagen, behalve in de volgende situaties: De verhuurder kan vanwege een huurschuld beslag op de huurtoeslag leggen. De zorgverzekeraar kan vanwege een premieschuld voor de basisverzekering beslag op de zorgtoeslag leggen. Dit geldt niet voor de aanvullende verzekering. Een kinderopvanginstelling kan vanwege een kinderopvangschuld beslag op kinderopvangtoeslag leggen. In de wet staat namelijk dat beslag op toeslagen mogelijk is voor: “een vordering tot nakoming van een betalingsverplichting wegens een geleverde prestatie waarbij de betalingsverplichting ter zake van die prestatie oorzaak is voor de tegemoetkoming”. (art. 45 Awir) De belastingdienst zou sneller en efficiënter moeten werken en wellicht is het, het doorrekenen waard om te kijken of de onderkant inkomens zodanig omhoog kunnen dat de toeslagen niet meer nodig zijn. Het hebben van schulden vormt een steeds groter probleem in onze samenleving. Meer en meer mensen hebben last van onoverzienbare schulden en vallen buiten de boot bij de schuldhulpverlening, de regels hiervan worden steeds verder aangescherpt.


12

3.2

Alternatieve manieren De schuldenproblematiek in Den Haag vormt een steeds groter obstakel voor Hagenaars die hiermee te maken hebben om te participeren in onze samenleving. Er zijn nieuwe manieren nodig om tegen schulden, schuldsanering en schuldhulpverlening aan te kijken. Delen Achter De Duinen heeft zich om deze reden aangesloten bij een pilot van de Goede Gieren in Laak om bij te dragen aan een van de mogelijke oplossingen. Daarnaast hebben wij contact met Stimulanz om bij te dragen aan een innovatief beleid op het gebied van schuldhulpverlening. Delen Achter De Duinen verzoekt de gemeente zich open te stellen voor alternatieve oplossingen voor mensen in schulden en waar mogelijk alle medewerking te verlenen aan deze experimenten. De reguliere oplossingen voldoen niet meer en het is echt zaak om, indien we alle Haagse burgers mee willen laten doen in de samenleving om zwaar in te zetten op het oplossen van de schuldenproblematiek. Naast het oplossen van de bestaande problematiek is het ook zaak op preventie in te zetten. Delen Achter De Duinen zal dan ook het komend jaar onderzoek doen naar innovatieve, alternatieve oplossingen en deze aan de gemeente voordragen. Hierbij valt te denken aan: 1. Initiatieven waarbij mensen meer koopkracht genereren door de handen ineen te slaan: het kan hierbij gaan om collectieve contracten, taken in eigen beheer nemen of het versterken van de deeleconomie in de buurt. Op de vaste lasten voor de ziektekostenverzekering en gas en licht kan tot 10% worden bespaard door je aan te sluiten bij een collectief. 2. Initiatieven waarbij bewoners een verzekerde betaling van de vaste lasten organiseren, om te voorkomen dat ze in de schulden terechtkomen. Geldgebrek leidt al snel tot een korte termijn horizon; het ene gat wordt gedicht met het andere. Bij een systeem van verzekerde betaling van vaste lasten doen bewoners vrijwillig afstand van de vrijheid om achterstanden op te lopen bij de vaste lasten. Dit gaat verder dan een automatische incasso. Bij verzekerde betaling van de vaste lasten loopt het inkomen via een tweede rekening, waarbij zodra het inkomen binnen komt de vaste lasten apart worden gezet. Het systeem van verzekerde betaling van de vaste lasten levert voordeel op voor de ontvangers van de vaste lasten: bedoeling is dat voordeel of een deel daarvan terug te geven aan de bewoners. 3. Als bewoners een deel van hun vrijheid om hun inkomen naar eigen inzicht te gebruiken opgeven, wordt hun financiële manoeuvreerruimte kleiner. Het is dus moeilijker om financiële tegenvallers op te vangen. Een van de oplossingen is een spaarkring. Mensen sparen met elkaar een vast bedrag. Elke maand mag één van hen dit bedrag besteden aan een grote uitgave. De leden van de spaarkring helpen elkaar om het bedrag daadwerkelijk apart te leggen. Een voordeel van een dergelijke spaarkring is dat als een lid onverwacht een financiële tegenvaller krijgt een beroep op de kring kan worden gedaan. Iemand doet dan een verzoek aan de anderen om eerder uitbetaald te krijgen, bijvoorbeeld in april in plaats van december. Zo ontstaat een collectieve buffer om financiële tegenslagen op te vangen.


13

Casus : Bureaucratie in de hulpverlening

Bezoeker A komt in het Aandachtscentrum met een, duidelijk zichtbare, ernstig ontstoken arm. In het Westeinde ziekenhuis is de arm behandeld en hem is een antibioticum voorgeschreven. Echter bij de apotheek wordt het recept geweigerd omdat hij niet contant kan betalen en zijn ziektekostenverzekering is geblokkeerd. Dhr. A is enkele dagen daarvoor vrijgekomen uit detentie en tijdens de detentie wordt de ziektekostenverzekering geblokkeerd. Hij vraagt ons te mogen bellen naar zijn verzekeringsmaatschappij om te melden dat hij is vrijgekomen. Na verscheidene pogingen iemand te spreken te krijgen die weet heeft van de kwestie, is het bericht dat de verzekeringsmaatschappij een schriftelijke bevestiging van de betreffende Penitentiaire Inrichting dient te ontvangen. Pas daarna kan de blokkade worden opgeheven. Dhr. A biedt aan langs te komen met zijn ontslagpapieren maar dat wordt niet geaccepteerd. Navraag bij de apotheek leert dat de bureaucratische rompslomp te groot is om betrokkene de noodzakelijke medicijnen te verschaffen en later de kosten te declareren bij de verzekering.

Casus: Gezondheidszorg ongedocumenteerden

Jongeman van rond de 30 jaar is druk met het verkrijgen van de 9 verschillende soorten medicatie die hij dagelijks gebruikt. Hieronder zijn middelen voor hoge bloeddruk en cholesterol, stressverlagende en andere psychofarmaca, middelen om bijwerkingen tegen te gaan en een opiaat. Tien jaar geleden is deze Aziatische jongen als student naar Nederland gekomen. Om allerlei redenen die ons niet bekend zijn is hij gestopt met zijn studie en heeft hij zijn verblijfsvergunning daarmee verloren. Sindsdien logeert hij steeds op verschillende adressen. Deze jongeman is in onze ogen niet veilig voor zichzelf en anderen. Hij heeft ggzbegeleiding nodig, enige stabiliteit, wellicht traumaverwerking en handvatten om zijn bestaan te waarderen en zich te ontwikkelen in plaats van als uitschot behandeld te worden. Het enige wat we nu voor hem kunnen regelen is dat hij zijn waslijst aan medicatie kan blijven gebruiken .


14

4.

Dakloosheid: Knelpunt, oplossing en inspiratie Delen Achter De Duinen verzoekt het college: zich richting de staatssecretaris hard te maken voor een uitzondering op de kostendelersnorm in het geval van tijdelijke opvang van dakloze mensen in de netwerksfeer. afspraken te maken met dagen nachtopvang locaties dat bij weersomstandigheden code rood of oranje een onbeperkte toegang voor daklozen is het convenant preventie huisuitzetting aan te scherpen en op te nemen dat corporaties ALTIJD melding doen van huurachterstanden VOOR de gang naar de rechter wordt ingezet. Dit kan eventueel via de nieuwe wijkteams ingezet worden. informatie beter toegankelijk te maken voor ongedocumenteerden een financiële regeling naar Amsterdams model in het leven te roepen waarop onverzekerde patiënten een beroep kunnen doen voor medicatieverstrekking.

Inspiratie: Relatief goedkope ‘woonstudio’s’ voor daklozen. Ook hier komen leegstaande verpleeghuizen in het vizier, gemakkelijk en relatief goedkoop om te bouwen. Maak het mogelijk te maken dat dakloze mensen permanente huisvesting vinden en zinvol deelnemen aan de samenleving. Ondersteuning van dakloze personen zonder OGGz- problematiek We willen pleiten voor toelating van ongedocumenteerden tot de maatschappij. Op basis van humaniteit kunnen we ze toegang verlenen tot cursussen en vrijwilligerswerk, zodat ze een mogelijkheid hebben zin aan hun bestaan te verlenen en waardering te ontvangen


15

4.0

Dakloosheid

4.1

Groeiend aantal daklozen Nederland kent steeds meer daklozen. In het kort: In 2010 waren er 55.230 dak- en thuislozen. De afgelopen jaren is dit aantal gestegen tot ruim 60.000 mensen. Een kwart van hen is vrouw. Ook zijn er steeds meer zwerfjongeren: nu 6.000, 14 procent meer dan in 2010. De grootste stijging is er bij zwerfouderen, dat zijn er nu 3.000, een stijging van 43 procent. In 2010 kwamen er 55.230 mensen bij de opvang terecht en in 2013 waren dat er 60.550. Dat is een stijging van tien procent, blijkt uit cijfers van Federatie Opvang. De groep 65 plus kent relatief de grootste stijging: er zijn nu drieduizend ouderen. Dat is 43 procent meer vergeleken met 2010. Bovendien zoeken door de bezuinigingen bij de GGZ –noodgedwongen- steeds meer mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen aan bij de nachtopvang. En, dat terwijl deze opvang die mensen niet de juiste zorg kan bieden. Daarbij zijn er zijn signalen dat de stijging vooral komt door een toenemende groep 'nieuwe daklozen'. Mensen die door schulden, werkloosheid of hypotheeklast dakloos zijn geworden, komen op straat terecht zonder dat er sprake is van psychiatrische problemen of verslaving. Uit onderzoek blijkt 71 procent van de gemeenten constateert een dat er een toename is van het aantal 'nieuwe daklozen. De overheid zorgt er mede voor dat mensen onoplosbare schulden krijgen doordat de overheid automatisch geld van rekeningen afschrijft, bijvoorbeeld om toeslagen te verrekenen. De overheid zou ervoor behoren te zorgen dat de belastingdienst controleert of mensen de huur kunnen blijven betalen, voordat ze de rekening leeghaalt om een schuld aan de overheid te innen. Tevens behoort er meer goedkope huisvesting te komen voor mensen die de opvang willen verlaten. Omdat er geen goedkope huizen zijn, blijven veel mensen in de dure opvang- en zorgvoorzieningen zitten en is er geen doorstroom. Het aantal huisuitzettingen lijkt weer toe te nemen, er is weinig uitstroom uit de opvang, en voor zwerfjongeren blijven zichtbare resultaten uit. Een belangrijke opgave voor de gemeente om voor de komende periode het mogelijk te maken dat dakloze mensen permanente huisvesting vinden en zinvol deelnemen aan de samenleving. De laatste jaren zijn er signalen dat steeds meer mensen dakloos worden als gevolg van (een combinatie van) schulden, werkloosheid en/of hypotheeklast. Bij deze groep is geen sprake van ernstige psychiatrische problematiek of verslaving. Deze groep dakloze mensen, de zogenoemde ‘nieuwe daklozen’, wordt veelal aangemerkt als ‘te zelfredzaam voor opvang’, waardoor de nieuwe daklozen onvoldoende ondersteuning krijgen. Een inspirerende aanpak is te vinden in de aanpakbeschrijvingen van het Trimbos Instituut, over de ondersteuning van dakloze personen zonder OGGz- problematiek, biedt diverse handreikingen om deze doelgroep te ondersteunen.


16

4.1.2

Kostendelersnorm De groep daklozen met enkelvoudige problematiek, de zogeheten “economisch daklozen” verblijven relatief lang in hun netwerk en heel vaak kunnen ze zich hier inschrijven met briefadres. Door de kostendelersnorm is dit een deel van dit netwerk echter veel korter geworden in de tijd zo niet geheel weggevallen. Als het je een korting op je uitkering kost als je familie of vrienden opvangt denk je wel 2 x na. Dit heeft tot gevolg hebben dat mensen veel eerder gebruik moeten maken van gemeentelijke opvang. Echter hier is de Maatschappelijke Opvang niet voor bedoeld. De kostendelersnorm is ook op andere doelgroepen van toepassing en wordt daarom in 9.3 verder uitgewerkt. De perverse prikkel in de kostendelersnorm zit in het feit dat de economisch dakloze vrijwel vanzelf “spookburger” wordt zonder recht op uitkering of hulp en in een uitzichtloze situatie beland. Hierdoor kan een enkelvoudig probleem zich makkelijk ontwikkelen tot meervoudige problematiek met alle extra kosten van dien.

4.1.3

Betaalbare huisvesting Betaalbare huisvesting is voor deze groep daklozen ook een probleem. De gemaakte schulden vormen een barrière om opnieuw te beginnen. De wachtlijsten voor sociale woningbouw zijn lang en toewijzing van een woning gaat gepaard met allerlei aanvullende eisen m.b.t. schuldhulpverlening en/of garanties voor betaling van de huurpenningen in de toekomst. Relatief goedkope ‘woonstudio’s’ kunnen een oplossing bieden. Ook hier komen leegstaande verpleeghuizen in het vizier, gemakkelijk en relatief goedkoop om te bouwen tot dergelijke wooncomplexen De bestemming van de gronden is vaak al ‘maatschappelijk’ aldus is e.e.a. zonder veel procedures te realiseren. Inrichtingseisen en voldoen aan betreffende wet en regelgeving voor huisvesting: idem, niet heel erg complex, duur of lastig aan te voldoen. Vanuit dergelijke woonsituaties zouden de (ex)daklozen dan weer kunnen doorstromen naar reguliere woningen met een groter woonoppervlak.

4.1.4

Vertrouwen in hulpverlening In gesprekken horen de hulpverleners verhalen over het leven van hun bezoekers. Het valt op dat mensen weinig tot geen vertrouwen hebben in mogelijke hulpverlening. Ze maken zich zorgen over het sluiten van voorzieningen, zoals het ‘Sterhuis’ in de Wagenstraat. Men ervaart onzekerheid door aangekondigde bezuinigingen: wat zal het effect zijn op de huisvesting, de persoonlijke begeleiding? Geld is een dagelijks onderwerp van gesprek bij onze bezoekers. Red ik het deze maand wel of niet met mijn uitkering? Het wankele evenwicht kan zomaar worden verstoord, bijvoorbeeld door ten onrechte uitgekeerde toeslagen die terug betaald moeten worden of een boete voor iets wat zich al lange tijd eerder heeft afgespeeld. Mensen ervaren een enorme bureaucratie waar ze vaak niets van begrijpen.


17

4.1.5  



     

Trends in toenemende dakloosheid De invoering van de kostendelersnorm waardoor het netwerk van een persoon die dakloos wordt aanzienlijk in de tijd beperkt wordt Een vastzittende woningmarkt waardoor er minder sociale huurwoningen worden gerealiseerd. (slechts 34 in het afgelopen jaar) Daarnaast vormen de huurlasten, ook van sociale huurwoningen een probleem. Bij veel mensen wordt beslag gelegd op de huurtoeslag zodat de woonlasten onbetaalbaar zijn. De woningbouwverenigingen doen steeds moeilijker om woningen ter beschikking te stellen voor mensen die mogelijk overlast kunnen veroorzaken. Dit beleid van de WBV’s hangt samen met de verminderde mogelijkheden voor begeleiding (door de bezuinigingen) van mensen met verslavings- of psychiatrische problematiek Stijging van de huurlasten, koopkracht komt onder druk, meer eigen verantwoordelijkheid bij het maken van keuzen m.b.t. gezondheidszorg en daarmee de toenemend hogere eigen bijdrage ziektekosten aanspreken. Kans op zorgmijden neemt toe. Toename vluchtelingen met kans op uitval en illegaliteit. Toenemende schuldenproblematiek Stijging aantal feitelijk daklozen in de nachtopvang Toename psychiatrische problematiek onder dak en thuisloze mensen.

Transitie AWBZ begeleiding; mogelijke beperking in begeleidingstijd voor cliënten met psychiatrische problematiek

4.2

Algemene Ontwikkelingen

4.2.1

Gezondheid (Somatisch en Psychosomatisch) Onderzoeksinstituten Impuls en IVO volgden, in opdracht van het ministerie van VWS, de afgelopen tweeënhalf jaar ruim 500 dakloze jongeren en volwassenen die zich in 2011 aanmeldden bij de maatschappelijke opvang in de vier grote steden. Oorzaken van dakloosheid waren vooral financiële problemen, huisuitzettingen, conflicten en/of breuken in persoonlijke relaties. "Onderzoek wijst uit dat tweeënhalf jaar na aanmelding in de Maatschappelijke Opvang een groot deel van de daklozen weliswaar gehuisvest is, maar dat vroegtijdige signalering van de oorzaken van dakloosheid onverminderd actueel blijft.” Tweeënhalf jaar na instroom in de Maatschappelijke opvang woont 57% van deze groep op dit moment zelfstandig. Ongeveer 33% van de totale groep verblijft in instituties zoals woonvoorzieningen voor daklozen in de Maatschappelijke opvang of in een crisiscentrum. Deelnemers die bij aanmelding eerder zijn gearresteerd, meer psychosomatische klachten en meer onvervulde hulpbehoeften hadden, blijken minder vaak stabiel gehuisvest na tweeënhalf jaar. De kwaliteit van leven van de totale onderzoeksgroep is op veel aspecten verbeterd. Daarnaast is er een toename in autonomie, competentie en verbondenheid met anderen. De meerderheid geeft aan tevreden te zijn met de veranderingen in hun situatie in de afgelopen tweeënhalf jaar. Minder psychosomatische klachten en meer ervaren verbondenheid met anderen zijn daarmee voorspellers van een betere kwaliteit van leven.


18

Uniek aan dit onderzoek is de tijdspanne van het onderzoek en het feit dat de deelnemers hun eigen situatie beoordeelden en aanbevelingen deden. Bij instroom in de Maatschappelijke Opvang (MO) blijkt dat aan hulp bij huisvesting, financiën, gebitsproblemen en het vinden van werk de meeste behoefte is. Opvallend is dat deze soort behoeften tijdens de duur van het onderzoek niet substantieel veranderen en dat bij ongeveer een kwart van de deelnemers deze na tweeënhalf jaar bovendien nog steeds niet vervuld zijn. En, hoewel het aantal dakloze mensen in dit onderzoek met schulden afneemt, van 87% naar 79%, verandert de gemiddelde schuld niet: na tweeënhalf jaar is deze gemiddeld 15.000 euro. Het betreft vooral schulden bij ziektekostenverzekeraars, betalingsachterstanden in hypotheek of huur, openstaande boetes en telefoonrekeningen. Net als in de inspiratie nota van vorig jaar willen wij benadrukken dat dak & thuislozen een aanzienlijk verhoogde sterftekans hebben. Deels is deze verhoogde sterftekans gelegen in de problematiek met alcohol- en drugsverslaving, die veelvuldig voorkomt bij dak- en thuislozen. Daarnaast zijn het hebben van psychische en/of psychiatrische problemen, het ontbreken van financiële middelen en het hebben van een verminderde tot slechte gezondheid risico's die bijdragen aan vroegtijdig overlijden. Daklozen kampen, meer dan gemiddeld, met klachten aan spieren, beenderen, voeten en het gebit. Inspanningen om duurzame uitsluiting van deze (kwetsbare) groep mensen te voorkomen blijkt onverminderd nodig zijn. Vroegtijdige signalering van risicofactoren en passende ondersteuning door gemeenten, zoals budgetbeheer en administratieve hulp, gezondheidsbevordering, aandacht voor netwerkversterking en maatschappelijke participatie, blijven van groot belang. Delen Achter De Duinen is verzoekt de wethouder deze -zeer dringende- aanbevelingen op te nemen in haar beleid. 4.2.2

Opvang bij extreme weersomstandigheden buiten de winterregeling Aandacht graag voor weersomstandigheden buiten de openstelling van de winteropvang om. Het komt regelmatig voor dat het KNMI een weerswaarschuwing geeft in de vorm van een code rood of oranje, ook in andere jaargetijden dan de winter. Met name bij onweer en storm is het gevaarlijk buiten. Aan burgers wordt aangeraden binnen te blijven. Echter de opvang is niet altijd open en bij de dagopvang worden steeds meer mensen uitgesloten omdat ze niet in een traject van de betreffende instelling zitten. Ook voor daklozen is het in die weersomstandigheden gevaarlijk buiten. Graag ziet Delen Achter De Duinen dat bij dergelijke weersomstandigheden een onbeperkte toegang voor daklozen is bij de dagen nachtopvang. De bestaande voorzieningen zijn toereikend er behoeven slechts afspraken tussen gemeente en instellingen gemaakt te worden m.b.t. de opvang bij extreme weersomstandigheden. Zo kan voor de nachtopvang de Zilverstraat ingezet worden en met de instellingen voor dagbesteding afspraken gemaakt worden dat geschorsten en niet-cliënten ook gewoon binnen gelaten worden.


19

4.2.3

Regiobinding / weigering tot de Maatschappelijke Opvang Ondanks de uitspraken van de Staatssecretaris m.b.t. de landelijke toegankelijkheid van de Maatschappelijk Opvang is er in Den Haag nog steeds sprake van toepassing van de regiobinding om over een warme overdacht maar niet eens te spreken. Delen Achter De Duinen is van mening dat ook in Den Haag de wettelijke regels toegepast moeten worden. Hoewel de procedure goed op papier staat, blijkt in de praktijk nog altijd dat mensen aan het loket weggestuurd worden louter op basis van het ontbreken van regiobinding, een andere afweging wordt niet gemaakt. Van een warme overdracht is nog steeds geen sprake. In het meest gunstige geval wordt even opgezocht tot welke gemeente men zich moet wenden maar daar blijft het ook bij. Mensen worden nog steeds aan het loket van het CCP weggestuurd zonder afwijzingsbesluit wat het onmogelijk maakt bezwaar aan te tekenen tegen het besluit. Dit is een ernstige schending van het recht op bezwaar die jaar na jaar blijft voortbestaan. Daarnaast frustreert het ontbreken van een afwijzingsbesluit van het CCP de toegang tot andere wegen van hulpverlening. De weigering tot de Maatschappelijk Opvang is niet alleen van toepassing voor niet regio gebonden hulpvragers ook de economisch dakloze wordt pas veel te laat geholpen. Het sociale netwerk van de economisch dakloze moet eerst volledig uitgeput zijn voor er hulp geboden wordt via een traject van het CCP. Het ontbreken van laagdrempelige hulp maakt dat deze groep is aangewezen is op opvang in de Maatschappelijke Opvang die men eigenlijk niet nodig heeft. Deze opvangplekken zijn te duur en te hoogintensief voor de problematiek. Daarnaast zit de daklozenopvang in Den Haag het jaar rond bomvol en is er sprake van te weinig opvangplekken. Regelmatig is er een wachtlijst van 50 personen of meer. Bij uitzondering mogen mensen mondjesmaat naar de BBB voorziening op de Zilverstraat. Mensen belanden dan in de BBB regeling op de Zilverstraat waar geen adequate hulp geboden wordt.

4.2.4

Huisuitzettingen Het project Vermindering Huisuitzetting is volgens de wethouder succesvol. De praktijk leert echter dat het convenant Preventie Huisuitzettingen aan de woningbouwverenigingen de KEUZE laat om wel of niet vroegtijdig melding te doen van huurachterstanden en eventuele meervoudige problematiek. Vaak wordt gekozen voor het sturen van brieven en het inzetten van een procedure via de rechter. Ook al omdat de inzet van de woningbouwvereniging is het binnenkrijgen van achterstallige huurpenningen en Den Haag Op Maat pas ingrijpt na een vonnis van de rechter. Het convenant lijkt meer een papieren tijger dan een preventiemiddel. Delen Achter De Duinen verzoekt de gemeente het convenant aan te scherpen en op te nemen dat corporaties ALTIJD melding doen van huurachterstanden VOOR de gang naar de rechter wordt ingezet. Dit kan eventueel via de nieuwe wijkteams ingezet worden.


20

4.2.5

Afschaffing GGZ-indicaties Er is landelijk maar ook in Den Haag spraken van een toename van verwarde mensen op straat. Delen Achter De Duinen is van mening dat de oorzaak mede ligt aan de extramuralisering van GGZ voorzieningen. Ook bij de nachtopvang is er sprake van een toename van mensen met een zwaardere hulpvraag en zwaardere problematiek m.n. op GGZ niveau. Hoe denkt de wethouder om te gaan met deze toename en zijn er al preventieve trajecten opgezet om te voorkomen dat deze mensen op straat belanden? Heeft de gemeente al cijfers van het CCP m.b.t. de toename van deze groep? Veel cliënten die in het verleden in begeleid wonen projecten dan wel intramuraal opgevangen werden worden nu en in de toekomst extramuraal opgevangen. Meestal in wijken waar een meerderheid van de inwoners lager opgeleid zijn en van een laag inkomen leeft. De draagkracht in deze wijken komt onder druk te staan. Immers iemand die zelf al in de “overlevingsmodus” zit heeft minder draagkracht voor een buur. Hoe gaat de gemeente monitoren en voorkomen dat wijkverzadiging plaatsvindt?

4.3

Ongedocumenteerden Door mensen zonder geldige verblijfspapieren te wijzen op hun recht op zorg en door het geven van gezondheidsvoorlichting kunnen we de zelfredzaamheid van mensen versterken en duurdere zorg voorkomen. Wat is de kracht van deze mensen in Nederland? Velen van hen zijn sterk in het vinden van mogelijkheden en oplossingen. Sommigen handhaven zich al vele jaren in Nederland, terwijl zij materieel weinig of niets hebben. Soms vinden zij een plek in de samenleving waar zij van waarde zijn voor de mensen om hen heen, die hen dan voorzien van hun basisbehoeften als voedsel en onderdak. Zij verkiezen deze moeilijke omstandigheden boven verblijf in hun land van herkomst omdat zij de omstandigheden daar als slechter en onveiliger beschouwen.

4.3.1

Belangrijke problemen die we signaleren Toegang tot huisarts/basiszorg in de buurt. Omdat deze mensen geen verblijfsstatus hebben, kunnen zij zich niet verzekeren voor ziektekosten. Huisartsen moeten gestimuleerd worden hun verantwoordelijkheid voor de publieke gezondheid in hun wijk te nemen. Het is voor ongedocumenteerden van belang om basiszorg te vinden in hun buurt, zodat er een goede kans is op continuïteit van zorg. Dokters van de Wereld helpt huisartsen de weg te vinden naar bijvoorbeeld de regeling van Zorginstituut Nederland, die de belangrijkste zorgkosten vergoedt. Ook kunnen we helpen om andere belemmeringen uit de weg te ruimen. De gemeente zou kunnen helpen door informatie beter toegankelijk te maken voor ongedocumenteerden


21

4.3.2

Betalen voor medicatie. Onverzekerden kunnen hun medicatie bij een door Zorginstituut Nederland aangewezen apotheek meekrijgen voor 5 euro per recept. Voor mensen die geen geld hebben, kan dit toch onoverkomelijk zijn. Stichting Stad en Kerk (STEK/Wereldhuis) voorziet tot nu toe in deze kosten, maar het beroep erop neemt toe. In Amsterdam is er een financiële regeling van de gemeente waarop patiënten een beroep kunnen doen. Kan dat voorbeeld in Den Haag worden nagevolgd?

4.3.3

Zorg van een praktijkondersteuner GGZ (poh-ggz ) Ongedocumenteerden kampen vaak met trauma’s en groot verdriet. Dit maakt deze mensen extra kwetsbaar voor misbruik of uitbuiting en kan een risico vormen voor de algemene veiligheid op straat. Om in aanmerking te komen voor begeleiding en behandeling in de ggz wordt vaak de voorwaarde gesteld dat mensen een vaste verblijfplaats hebben en hun situatie redelijk stabiel is. Dit is voor ongedocumenteerden slechts zelden het geval. We willen huisartsen vragen om de zorg van een poh-ggz hiervoor in te zetten. Hoewel deze zorg niet-specialistisch is en beperkt, is er vaak wel sociaalpsychiatrische deskundigheid. Wellicht kan deze zorg aan ongedocumenteerden een opstap bieden naar verwerking van trauma’s. Voor zover wij weten valt de zorg van de poh-ggz onder huisartsenzorg en kan deze volgens de ZiN-regeling worden gedeclareerd. Om aan het leven weer richting te geven is deze zorgvraag nauw verbonden met zingeving, waarde toevoegen en waardering ontvangen.

4.3.4

Participeren Zowel de ongedocumenteerden als hun hulpverleners kampen met een sterk gevoel van machteloosheid. Voor ongedocumenteerden is er nauwelijks ontwikkelingsperspectief ondanks grote potentie. Vrijwilligers van het Medocproject zien wanhoop en gebrek aan toekomstperspectief, mensen leven bij de dag. De Nederlandse wet verhindert hen een opleiding of vrijwilligerswerk doen. Sommigen brengen hun dagen door in de bibliotheek om zo hun geest scherp te houden. Deze verspilling van potentie en opeenhoping van machteloosheid is vanuit Public Health perspectief een risico op ongezondheid en onveiligheid. We willen pleiten voor toelating van ongedocumenteerden tot de maatschappij. Op basis van humaniteit kunnen we ze toegang verlenen tot cursussen en vrijwilligerswerk, zodat ze een mogelijkheid hebben zin aan hun bestaan te verlenen en waardering te ontvangen. Denk mee om te werken aan gezondheid en veiligheid voor ongedocumenteerden. We vinden het belangrijk om voort te bouwen op de initiatieven die er al zijn voor deze mensen. We zijn ervan overtuigd dat vroegtijdige steun aan ongedocumenteerden preventief en kostenefficiënt werkt omdat grotere sociale en gezondheidsproblematiek zo beter kan worden voorkomen. Zelfredzaamheid, vertrouwen en de ontwikkeling daarvan beschouwen we als kernwaarde, hiermee kunnen ongedocumenteerde mensen dan weer van betekenis zijn voor anderen. Ook kan investeren in migranten hun terugkeer bespoedigen omdat hierdoor hun zelfredzaamheid toeneemt.


22

5

Werkgelegenheid: Knelpunt, oplossing en inspiratie We adviseren de Gemeente om op een andere manier tegen arbeid aan te kijken waardoor er wellicht meer mogelijk wordt, vooral voor mensen die al tijden in een uitkeringssituatie zitten. Ons uitgangspunt daarbij is dat werk (of dat nou in loondienst of als ondernemer is) altijd moet lonen en ook altijd gestimuleerd moet worden. We pleiten voor het laten doorlopen van de (bijstand) uitkering bij nieuw werk, en de nieuwe situatie een bepaalde tijd (bijvoorbeeld een jaar) te verrekenen met de bestaande. Extra aandacht willen we vragen voor de groep 55-plussers en met name voor de in het ZZPschap gelokte onder hen. Ondanks al hun inspanningen zelfredzaam te zijn/worden komt deze groep vaak in een Kafkaiaans model terecht. Enige knelpunten: -

Communicatie over schuldhulp mogelijkheden voor ZZP’ers.

-

Tegemoetkomen aan ZZP’ers die te maken hebben met bestuurlijke opslag in de zorgverzekering.

-

Betere informatievoorziening aan ZZP’ers en meer expertise bij ambtenaren is gewenst

-

Onderzoek naar de relatie scholingmogelijkheden en werk voor 55-plussers

Inspiratie De Buurtopruim coöperatie De Sociale Kas Een scholingsfonds voor Hagenezen in de bijstand die een parttime baan dan wel tijdelijke baan hebben. Inzet van de oudere werkeloze die kennis en kunde in de praktijk, tegen vergoeding dan wel als (parttime) baan, overbrengt op de jongere biedt hier veel kans. Stimuleer wijkeconomie door bij voorkeur in eigen gemeente te kopen. Het stadsdeel zo veel mogelijk in eigen stadsdeel. Sociaal ondernemen de gemeente zou per definitie geen opdrachten meer moeten gunnen aan bedrijven die geen aantoonbaar sociaal gezicht hebben. Introduceer het Buddy-systeem waarin collegeleden en raadsleden zich inzetten als buddy’s voor werkzoekenden. Het Hilversumse Plan van Aanpak zal ter beschikking gesteld worden.


23

5.0

Werkgelegenheid Helaas moet Delen Achter De Duinen constateren dat op het gebied van werkgelegenheid en toeleiding hierheen nog slechts marginale verbetering is in vergelijking met onze vorige inspiratienota voor onze doelgroepen. Ondanks de aantrekkende economie profiteert de laagopgeleide, de 55-plusser, de langdurig werkelozen en de burger met een achterstand op de arbeidsmarkt hier nog nauwelijks van. In deze nota daarom een keur aan inspirerende suggesties om juist deze doelgroepen te kunnen bedienen. De Gemeente Den Haag heeft een ambitieuze doelstelling op het gebied van werkgelegenheid. In de programmabegroting 2015-2019 staat de doelstelling van 4250 mensen uit de bijstand aan het werk met een nadruk op jeugd en ouderen. Het per saldo verhogen van het aantal arbeidsplaatsen is moeilijk, aangezien de stad arbeidsplaatsen verliest op bijna alle gebieden (ambtenarij door bezuinigingen en hervormingen, kassen door automatisering etc.) Vooral de creatie van nieuwe banen is ingewikkeld in een lokale economie die aan verandering onderhevig is. Er komt een nieuwe economie aan, maar alle dienstverlening is nog ingesteld op de oude. We adviseren de Gemeente om op een andere manier tegen arbeid aan te kijken waardoor er wellicht meer mogelijk wordt, met name voor mensen die al tijden in een uitkeringssituatie zitten. Ons uitgangspunt daarbij is dat werk (of dat nou in loondienst of als ondernemer is) altijd moet lonen en ook altijd gestimuleerd moet worden. Het bepalen van welk werk geschikt is moet echter wel in samenspraak met de mensen waar het om gaat; zodat er wordt aangesloten bij mogelijkheden van mensen en dat ook vanuit realistisch perspectief gebeurt. Een parttime baan of tijdelijke moet beter zijn dan geen baan, en hybride constructies van ondernemen en werken moeten mogelijk worden. Dit is niet alleen goed voor de lokale economie en de koopkracht, maar ook voor de sociale cohesie en maatschappelijke activiteit en participatie. Er spelen verschillende problemen bij het gaan werken vanuit een bijstand situatie, waardoor het vaak niet loont om te gaan werken of onacceptabele risico’s met zich mee brengt. De armoede val, de afwezigheid van financiële buffers bij ondernemen en het risico van het gat in het algehele inkomen door de overgang tussen een tijdelijk contract en een nieuw aangevraagde uitkering zijn hier voorbeelden van.


24

5.1

Armoede val Nog steeds is het zo dat bij het aangaan van tijdelijke en/of part time contracten er van te voren weinig zicht is op de financiële consequenties op korte en middellange termijn. Regelingen, subsidies en tegemoetkomingen zijn vaak inkomens afhankelijk, maar hoe e.v.a. met elkaar samenhangt bij verandering van dat inkomen is moeilijk precies voor te rekenen. Zo blijft het voorkomen dat mensen terecht komen in een armoede val en ondanks werk er op achteruit gaan in inkomen. We pleiten daarom voor het laten doorlopen van de (bijstand) uitkering bij nieuw werk, en de nieuwe situatie een bepaalde tijd (bijvoorbeeld een jaar) te verrekenen met de bestaande. Dit maakt het mogelijk om meteen inzichtelijk te krijgen wat er uiteindelijke plus- en minpunten zijn van een situatie en voorkomt het gat in inkomen als een tijdelijke baan stopt, of als een start up onderneming het niet redt.

5.2

Parttime ondernemen met behoud van uitkering Traditioneel wordt arbeid pas meegeteld op het moment dat iemand in dienst komt bij een werkgever voor meer dan 12 uur per week. Wij denken dat er ook arbeidsplaatsen gecreëerd kunnen worden door parttime ondernemen te gaan stimuleren en te gaan meetellen als werk. Nu is parttime ondernemen vaak niet mogelijk omdat mensen of een uitkering hebben en geacht worden te solliciteren op een baan met zoveel mogelijk uren, of omdat mensen dan van een Bijstand uitkering meteen naar de BBZ gaan, waarbij ze geacht worden full time ondernemer te worden. Bijkomend probleem van de BBZ is dat dit moet met een korte buffer tijd om de onderneming op te starten en op te bouwen. Niet iedereen is geschikt om als ZZP-er te ondernemen. Het vraagt een bepaalde houding, en een combinatie van eigenschappen die niet iedereen heeft, en vraagt enorm veelinzet en energie. Slechts een beperkt deel van de mensen die nu in de bijstand zitten zal deze combinatie van factoren bezitten. Daarnaast is het risico voor de groep mensen die vanuit de bijstand gaat ondernemen nog groter dan bij ‘reguliere’ ZZP-ers, aangezien zij met een 1-0 achterstand beginnen; vaak zijn er geen financiële reserves, die zijn al lang uitgeput voordat er ook maar begonnen kan worden met de onderneming. Als de onderneming faalt (elke start-up heeft een kans van 80% om binnen een jaar failliet te gaan) zorgt dat zelfs voor een extra gat in het inkomen doordat er tijd overheen gaat om opnieuw een uitkering aan te vragen. Zo komen mensen van de regen in de drup.


25

Parttime ondernemen in een coöperatie is een innovatieve weg om participatie en ondernemerschap van mensen met een bijstandsuitkering te stimuleren, waarmee ze weer terugkeren in het werkproces. Het is een oplossing voor mensen die vanuit een bijstandsuitkering willen ondernemen, maar voor wie de stap om op eigen kracht een full time onderneming te starten te groot is. Bij coöperatief scharrelondernemen gaan mensen parttime met behoud van uitkering aan de slag om hun eigen bedrijfje(s) op te bouwen onder de vleugels van een coöperatie. Zij versterken elkaar en vangen samen tegenslagen op. Soms starten ze samen één onderneming waarin alle coöperatieleden meewerken. Een andere keer starten leden elk een eigen bedrijfje onder de vleugels van een coöperatie. De deelnemers richten zich op datgene waar ze goed in zijn, de coöperatie helpt hen met overkoepelende zaken als administratie, inkoop en huisvesting. Doordat de ondernemers een deel van hun omzet in een spaarpot doen en onkosten kunnen declareren, neemt hun bestedingsruimte (of koopkracht) voorzichtig toe. Daarnaast neemt hun sociale armoede af: mensen raken uit een sociaal isolement, krijgen contacten, komen vaker buitenshuis. Ze doen weer mee aan het werkproces. Hun zelfvertrouwen en eigenwaarde nemen toe. Wij pleiten voor een regelluwe zone voor mensen met een uitkering die hetzij aan het werk willen hetzij willen gaan ondernemen. Dit vraagt om een positieve en stimulerende houding van de gemeente ambtenaren richting die mensen die wel willen, maar niet kunnen binnen de bestaande mogelijkheden. Dit vraagt om wederzijds begrip en vertrouwen. Wij verheugen ons dat de onderhandelingen over een regelluwe zone in Den Haag voor wat betreft coöperatief ondernemen inmiddels in een vergevorderd stadium zijn. 5.3

Sociaal ondernemen als werkgelegenheid strategie Gemeente Den Haag doet al e.e.a. om sociaal ondernemen te stimuleren. Daar zijn wij erg blij mee. Wat jammer is, is dat de sociale ondernemers vaak uit een andere sociale groep komen dan de mensen die zij in dienst nemen. Zo blijft er een kloof bestaan tussen initiatiefnemer en ‘doelgroeper’. Wij denken dat er ook veel winst te behalen valt bij het ‘empoweren’ van ‘doelgroepers’ zodat zij zelf die sociale ondernemer worden die lotgenoten verder helpt. Wij zien verschillende mogelijkheden om sociale bedrijven te starten die voor en door de doelgroep worden ingericht.


26

5.4

Samen ondernemen als oplossing Delen Achter De Duinen stimuleert in samenwerking met Cordaid coöperatief ondernemerschap in Den Haag. Binnen een sociale coöperatie gaan mensen samen aan de slag. Zij onderzoeken wat de mogelijkheden zijn, ondersteunen elkaar en gaan uitdagingen aan. Coöperatieleden starten gezamenlijk een onderneming, of ieder start een eigen bedrijfje binnen een coöperatief verband waarmee er diensten aangeboden worden aan mensen uit de buurt, stad of regio. De deelnemers richten zich op de activiteiten waar zij goed in zijn, de coöperatie neemt zaken als administratie, inkoop en huisvesting op zich. Inmiddels hebben zich al een aantal groepen aangediend waarmee gekeken wordt of het starten van een sociale coöperatie mogelijk is. Er zijn natuurlijk meer mogelijkheden, waarin eigenaarschap en zeggenschap niet puur hiërarchisch wordt verdeeld (bijvoorbeeld met aandeelhouders, management buy out). Naast de bestaande initiatieven voor sociale coöperaties willen we graag de volgende ideeën voor overige sociale ondernemingen, i.s.m. de gemeente verder uitwerken. 1) Buurtopruim coöperatie In buurten waarin zwerfvuil en/of veiligheid een probleem is, maar bewoners wel bereid zijn te betalen voor schoon en veilig, kan een coöperatie worden gestart met mensen met uitkering die vervolgens gaan opruimen en patrouilleren tegen betaling van een vast bedrag per huishouden. 2) De Sociale Kas Stadslandbouw, al dan niet in kas waar productie en verkoop door mensen met afstand tot de arbeidsmarkt wordt gedaan. Klassieke landbouw coöperatie maar dan met mensen met afstand tot de arbeidsmarkt en levend in de stad.

5.5

Scholing op maat Ondanks alle lofwaardige intenties rond onder meer crisisteams en banenplannen kunnen we veilig aannemen, dat de arbeidsmarkt in deze stadsregio nog wel enige tijd problematisch blijft. Dat betekent wat Delen Achter de Duinen betreft, dat de inzet op werkloosheid veel meer moet worden gericht op scholing met een middellangetermijnperspectief op regulier werk. Er wordt immers al tijden steen en been geklaagd door ondernemend Nederland, dat het vervullen van vacatures in de ambachtelijke c.q. technische sector alleen maar moeilijker wordt. Waarom daar niet op anticiperen en meer dan ooit investeren in scholing?


27

Deze vraag wordt eigenlijk alleen maar urgenter door het gegeven, dat twee derde van het bestand bijstandsgerechtigden met een te grote afstand tot de arbeidsmarkt geen startkwalificatie bezit. Een van de oplossingen is om een scholingsfonds voor Hagenezen in de bijstand die een parttime baan dan wel tijdelijke baan hebben op te richten. Het principe van dit scholingsfonds is hetzelfde als de spaarpot binnen de sociale coöperaties: Mensen met een bijstanduitkering mogen in geval van een parttime baan dan wel tijdelijk werk een deel van het boven de bijstandnorm verdiende geld storten in een fonds waaruit zij vervolgens weer mogen investeren in opleiding. 5.6

Investeren in nieuwe kansen Onder de aanname, dat de economie nu en in de toekomst weer aantrekt, zal er in alle sectoren krapte ontstaan op de arbeidsmarkt, nadat een goed deel van de babyboomers is uitgestroomd. En daarmee ontstaan juist voor degenen, die al zo lang aan de kant staan, nieuwe kansen, maar dan zal er wel in hen moeten worden geïnvesteerd. Het loont volgens ons in ieder geval zeer de moeite om op diverse politieke en bestuurlijke niveaus te bezien, hoe een dergelijke werkelijk structurele aanpak uitgevoerd zou kunnen worden. Net zoals bij een deel van het banenplannen het geval was, kan wellicht cofinanciering gevonden worden in b.v. het in de Opleidings- en Ontwikkelingsfondsen gecumuleerde kapitaal. Door de inspanning nu te richten op het investeren in een toekomst, waarin de arbeidsmarkt feitelijk krapper is, de vergrijzing hou je niet tegen –, voorkom je, dat de ‘kansarme’ van nu straks nog steeds kansloos is. Ook de inzet van de oudere werkeloze die kennis en kunde in de praktijk, tegen vergoeding dan wel als (parttime) baan, overbrengt op de jongere biedt hier veel kans.

5.7

Duurzame alternatieven voor werk met behoud van uitkering In onze visie geldt zeker voor de langdurig werklozen, dat investering in een vakopleiding uiteindelijk een veel beter en duurzamer resultaat zal opleveren dan hen tegen beter weten in productief proberen te houden in een economische situatie die dat eigenlijk niet toelaat, en wat dus gemakkelijk sluipenderwijs ten koste kan gaan van regulier werk. Door (kwalificerende) vakopleiding te combineren met beperkt vrijwilligerswerk is het mogelijk tegemoet te komen aan het principe van wederkerigheid of tegenprestatie zonder daarbij en passant reguliere werkgelegenheid af te breken. Als voorbeeld noemen wij de bestaande Welzijns- en Zorgdomeinen (zoals de mensen van Unie van Vrijwilligers (UVV) in de ziekenhuizen etc.)


28

5.8

55+-plussers, werkgelegenheid en zzp-schap Het aantal werkloze 55-plussers is in de afgelopen jaren flink toegenomen in Nederland. In 2012 68.000, in 2014 104.000. Voorgoed werkloos overkomt steeds meer mensen, ook 55plussers in Den Haag. Mensen die in de bijstand zijn terechtgekomen door baanverlies of faillisement, schulden hebben opgebouwd en geen financiële buffer hebben vormen een uiterst kwetsbare groep en kunnen snel in armoede geraken. De Commissie Samenleving van de gemeente Den Haag stelt in haar 'Intensivering minimabeleid en schuldhulpverlening' (14 januari 2015): 'Werk en onderwijs blijven de beste weg uit armoede en schulden.' Hoe wil de gemeente Den Haag wat betreft 55-plussers daar inhoud aan geven? Zijn alle 55-plussers op de hoogte van de scholingsmogelijkheden? Hoeveel kans maken die scholingsmogelijkheden op een betaalde baan? Is er voldoende expertise in huis bij de gemeente om dat waar te maken? Projecten van de gemeente om uitkeringsgerechtigden met behoud van een uitkering een eigen bedrijf op te starten. Prima initiatief, maar zoals al eerder opgemerkt in deze inspiratienota, niet iedereen die start in zo'n situatie is een rasechte ondernemer! Dat is een bepaalde tak van sport. De uitkeringsgerechtigde grijpt zo'n re-integratietraject aan in de hoop om uit de bijstand te komen, vooral als er sprake is van problematische schulden. Een paar opmerkingen richting de gemeente Den Haag: - Vanaf 2008 zitten we in een economische recessie. Dat is een feit. Het werkloosheidspercentage anno 2015 is hoog te noemen. Een groep is door de economische recessie in de problemen gekomen. Dat is een hele diverse groep. Om deze groep, bestaande uit o.a. 55-plussers met (problematische) schulden, daadwerkelijk te helpen zou maatwerk zeer wenselijk zijn, afgestemd op het individu. - Op de website 'Op weg naar effectieve schuldhulp' kwamen we het volgende artikel tegen: 'Ook ZZP'ers met schulden hebben behoefte aan hulp.' Daarin lezen we: 'Als ze [zzp'ers] snel en goed worden geholpen kunnen ze een doorstart maken. Daarnaast hebben onze deurwaarders de indruk dat niet iedereen op de hoogte is van de mogelijkheden van schuldhulp. Het is belangrijk dat de gemeenten hierover communiceren.' Communiceert de gemeente Den Haag hierover in voldoende mate aan ZZP'ers? - Zorginstituut Nederland. Deze overheidsorganisatie legt boetes op aan mensen, zoals ZZP'ers, die hun zorgverzekering niet kunnen betalen. Dat draagt bepaald niet bij aan het oplossen van problematische schuldenproblematiek in een tijd van economische crisis. Kan de gemeente Den Haag hierin ZZP'ers tegemoet komen? Zo ja, op welke wijze? - Tenslotte, een klacht die we regelmatig horen. Het is niet altijd duidelijk voor de ZZP'er wie hij moet benaderen binnen de gemeente Den Haag voor een specifieke vraag. Als men iemand te pakken heeft waarvan men denkt dat dit de juiste ambtenaar is, dan blijkt die persoon toch niet over voldoende kennis te beschikken. Hoe kan de gemeente dit oplossen? Was Kafka echt een ZZP'er?


29

5.9

Wijkeconomie De gemeente kan, qua thematiek ‘Wijkeconomie’ haar hand in eigen boezem steken. Niet alleen het thema belijden met de mond of richting burger en ondernemer communiceren. Stadsdeelkantoren kunnen bij voorkeur in eigen stadsdeel inkopen. Zo heeft bijvoorbeeld nagenoeg elk stadsdeel wel een kantoorboekhandel en er is niets mis met producten – mits de prijs enigszins concurrerend is – zoals papier, nietjes, pennen etc. etc. in eigen stadsdeel kopen. Of om bij gelegenheden een cateraar uit de wijk te kiezen. Eenzelfde bijvoorbeeld bij het realiseren van nieuwe utiliteitsgebouwen: bij gebleken geschiktheid dient de voorkeur uit te gaan naar een architect, aannemer, dakdekker, installatiebedrijf e.d., welke gevestigd zijn in het stadsdeel dan wel gevestigd binnen de gemeentegrenzen. Hetzelfde zou moeten gelden voor opdrachten in de richting van rioolvernieuwing en andere infrastructurele werken. In concrete zin: De gemeente dient bij voorkeur in eigen gemeente te kopen. Het stadsdeel zo veel mogelijk in eigen stadsdeel.

5.10

Sociaal ondernemerschap: Teneinde het sociaal ondernemerschap te stimuleren kan de gemeente criteria toevoegen waarbij in de gunning het sociaal gezicht van het bedrijf meetelt. Bij grote opdrachten, waarbij gewerkt wordt met inschrijvingen, zou de gemeente criteria kunnen toevoegen als: het aantal arbeidsgehandicapten welke een bedrijf in dienst heeft, minderheden beleid e.d. Kortom: het sociale profiel van een onderneming dient te worden meegewogen in de gunning van (grote) opdrachten. de gemeente zou per definitie geen opdrachten meer moeten gunnen aan bedrijven die geen aantoonbaar sociaal gezicht hebben. Neem dit als criterium op in het gunningbeleid.

5.11

Het Buddysysteem Collegeleden en raadsleden inzetten als Buddy’s voor werkzoekenden In Hilversum draait een project waarbij collegeleden ingezet zijn als buddy’s. Zij begeleiden een 6-tal werkelozen naar werk. Het gaat hierbij niet om “de wethouder zal wel even een baantje regelen” maar de buddy moet door een persoonlijke aanpak de kansen op de arbeidsmarkt van de werkzoekende vergroten. Hierbij kan soms het netwerk gebruikt worden maar het gaat er meer om dat de buddy duidelijk krijgt wat iemand kan en hierop inspeelt. Buddy en werkzoekende worden hierbij passend gematched. De buddy’s hebben training gekregen in coachen, maar ook in het omgaan met verwachtingen, hoe voer je een gesprek en hoe neem je iemand mee. De werkzoekenden worden vooraf getraind in solliciteren en netwerken. Delen Achter De Duinen stelt voor dat in Den Haag de collegeleden en raadsleden meedoen aan een pilot met het buddysysteem. Het Hilversumse Plan van Aanpak zal ter beschikking gesteld worden van college en Raad.


30

6

Werken aan Maatwerk: Knelpunt, oplossing en inspiratie Delen Achter De Duinen verzoekt het college: Zich te blijven inzetten de communicatie van de dienst SZW te verbeteren. Op het gebied van regiobinding zich te houden aan de wettelijke regels en de papieren procedure door te voeren aan het loket. Mensen die bij het CCP een afwijzing krijgen ALTIJD ongevraagd een afwijzingsbesluit mee te geven. De communicatie met de burger te verbeteren door meer mogelijkheden tot persoonlijk contact te creëren.

Delen Achter De Duinen signaleerde onder meer de volgende knelpunten:

Herkenning van kwetsbare klanten en handelwijze bij deze groep behoeft verbetering. Behoorlijk wat hulpverleners zijn vanwege alle veranderingen slecht op de hoogte van de bedoelingen van en mogelijkheden binnen SZW (en de gemeente) Voorschot tijdens aanvraag WAjong / Participatiewet. Het UWV verstrekt geen voorschot


31

6.0

Werken aan Maatwerk: Den Haag op Maat, SZW en het CCP

Er is inmiddels veel verbeterd in de aanvraagprocedure van een bijstanduitkering. In het bijzonder in de fase aanvraag / voorschot / toekenning is een enorme verbeterslag gemaakt. Compliment daarvoor aan de wethouder. De communicatie van de dienst SZW blijft echter een punt van zorg. De brieven blijven ingewikkeld in taalgebruik en mensen worden vaak overspoeld met brieven waarin dubbele en soms naar het lijkt tegenstrijdige informatie staat. Net als de voorgaande jaren bij de presentatie van de inspiratienota blijven er wel klachten over wachtlijsten, fouten en onmogelijke eisen bij Den Haag Op Maat en de Dienst Sociale Zaken. Met name bij het CCP blijven we de klacht horen dat ondanks de brief van de staatssecretaris waarin de landelijke toegang tot de Maatschappelijke Opvang gewaarborgd wordt, het probleem van Regiobinding blijft bestaan. Hoewel de procedure goed op papier staat, blijkt in de praktijk nog altijd dat mensen aan het loket weggestuurd worden louter op basis van het ontbreken van regiobinding, een andere afweging wordt niet gemaakt. Van een warme overdracht is nog steeds geen sprake. In het meest gunstige geval wordt even opgezocht tot welke gemeente men zich moet wenden maar daar blijft het ook bij. Mensen worden nog steeds aan het loket van het CCP weggestuurd zonder afwijzingsbesluit wat het onmogelijk maakt bezwaar aan te tekenen tegen het besluit. Dit is een ernstige schending van het recht op bezwaar die jaar na jaar blijft voortbestaan. Daarnaast frustreert het ontbreken van een afwijzingsbesluit van het CCP de toegang tot andere wegen van hulpverlening. Hoewel de gemeente Den Haag duidelijk gemaakt heeft dat case-workers niet meer terugkomen, willen wij erop wijzen dat het gemis aan persoonlijk contact een struikelblok blijft in de communicatie tussen gemeente en burger. Het is van het grootste belang dat cliënten van Dienst Sociale Zaken en CCP tijdig en effectief geholpen worden daar juist deze groep er het meest last van heeft als er dingen mis gaan in de dienstverlening, deze groep heeft immers geen buffers om tegenvallers op te vangen. Het gebrek aan persoonlijk contact raakt juist deze groep. De ingrijpende locatiewijzigingen die het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden vormen een bron van ergernis en verwarring bij de Haagse burger. Het legitimeren en inleveren van documenten moet op verschillende locaties plaatsvinden zonder dat dit aangegeven wordt in de toegezonden informatiebrief. De informatie die een aanvrager van een uitkering krijgt m.b.t. de aanleverprocedure is onvolledig hetgeen resulteert in veel onnodige reisbewegingen met bijbehorende reiskosten voor de aanvrager.


32

6.1

Knelpunten Wij willen specifiek aandacht vragen voor een drietal knelpunten: 1. Herkenning van kwetsbare klanten en handelwijze bij deze groep behoeft verbetering. Regelmatig wordt door klanten / hun hulpverleners geen ingang of medewerking van SZW ervaren of geen persoonlijke benadering. Verstrekte informatie is onduidelijk. Gaat ondermeer om afdeling BO, KS, Werkplein Neherkade, de toegang via het elektronisch aanvragen van een uitkering levensonderhoud en het team aanvragen bij Support. Oplossingsrichting: Binnen het dienstverleningsconcept dient ruimte te zijn voor de herkenning van kwetsbare klanten. Individuele medewerkers moeten hierin verantwoordelijkheid durven en mogen nemen. Suggesties: Bij vermoedens van kwetsbaarheid contact opnemen met de betrokken hulpverlener of indien nodig hulpverlening in gang zetten. Oog houden voor bijzondere situaties en meedenken met de klant/hulpverlener als gedrag initialiseren. Bij tijdelijk stopzetten, opschorten of intrekken van een uitkering steeds controleren of er sprake is van een kwetsbare klant en redenen om af te zien van stopzetten etc. Indien de kwetsbaarheid na de opschorting en intrekking blijkt en deze onterecht is, snel een herstelactie uitvoeren en het niet laten aankomen op een overbodige bezwaar- of klacht procedure. Duidelijk communiceren, niet directief maar goed luisteren en uitleggen. Gericht zijn op samenwerken en meedenken (en zo nodig gericht doorverwijzen). 2. Behoorlijk wat hulpverleners zijn slecht op de hoogte van de bedoelingen van en mogelijkheden binnen SZW (en de gemeente) De hulpverleners kennen de juiste ingang niet voor zowel reguliere zaken als bijzondere situaties of spoedkwesties. Er is te weinig kennis van sociale zekerheid in het algemeen en van gemeentelijke voorzieningen en diensten. In specifieke situaties (casussen) weten deze hulpverleners (aan zowel de klant als de gemeente) niet de juiste vragen te stellen of tot de juiste actie aan te zetten. Hangt ook samen met het verschijnsel van botsende professionaliteiten (verschillende brillen) en de wederzijds regelmatig gebrekkige ontvankelijkheid voor anderen ziens- en handelswijzen. Veel hulpverleners zijn ook de weg kwijtgeraakt in het woud van veranderingen de afgelopen jaren.


33

Oplossingsrichting De externe professional moet de (of één) weg kennen binnen SZW/ de gemeente. Daartoe kennis en begrip bij externe partijen vergroten over de inrichting en dienstverlening van gemeente en SZW. Welke algemene ingangen en routes zijn er. Speciaal aandacht schenken aan de gang van zaken rond het aanvragen van uitkeringen levensonderhoud verzoeken tot schuldhulpverlening en de verschillende soorten diensten voor klanten met veel/ ernstige problemen Suggesties: Voorlichting geven, Bestaand infomateriaal rondzenden, In sessies wederzijdse veronderstellingen toetsen 3. Voorschot tijdens aanvraag WAjong/ Participatiewet Het UWV verstrekt geen voorschot. Kan SZW dit wel doen? Suggestie Juridische en praktische werkelijkheid bezien


34

7.

Communicatie met de burger: De Casus

Mijn dossier was zoekgeraakt.

Een lange rij stond achter mij.

Ik wist mijn nummer niet meer.

Er klonk steeds meer gemompel. Wie vergeet nu zijn nummer.

Ik moest mijn nummer zeggen.

Dan moet je wel stom zijn. We hebben hier allemaal een nummer.

Mijn naam was niet genoeg. Aan een naam hebben we niets, zei het loket.

Je moet van goeden huize komen als je hier komt zonder je nummer.

Uw nummer hebben we nodig.

Toen ging er een deur open.

Dan kunnen we zoeken in het bestand.

Komt u maar even hier rustig zitten, zei een

U zit onder een code. Ik heb toch een naam, zei ik.

vriendelijke stem.

We kunnen u alleen op nummer vinden, mijnheer.

Ik haal wat koffie voor u.

Ik vergeet soms, zei ik.

Toen ze terugkwam met haar koffie, wist ik mijn nummer weer.

Ik ben suikerpatiënt. Ik ben soms ontregeld.

Hoe is uw naam, zei het jonge meisje.

Daar hebben we niets mee te maken.

Ik noemde mijn naam.

Dat zijn dokterszaken.

Zo heet mijn vriend ook, zei ze.

Wij willen alleen uw nummer.


Ik vind het zo’n mooie naam.

35

7.0

Communicatie

7.1

Correspondentie met Gemeente /DSZW Hoewel er een aanzienlijke verbetering in de communicatie op het gebied van correspondentie geconstateerd wordt blijft het voorkomen dat op reactie van brieven van cliënten dan wel op een terugbelverzoek geen antwoord volgt. De verantwoordelijkheid hiervan wordt onveranderlijk bij de cliënt gelegd. Een wat meer klantvriendelijke benadering is zeer gewenst zeker nu de gemeente steeds meer te maken krijgt met kwetsbare mensen.

7.2

Informatievoorziening aan de burger Ondanks het feit dat bijna alle informatie via de gemeentepagina te vinden is, is dit voor veel burgers een te hoge drempel. Vooral de laaggeletterde groep blijft slecht geïnformeerd waardoor zij vaak niet optimaal gebruik kunnen maken van de regelingen die er zijn. Dit is een onwenselijke situatie die zorgt voor onnodige probleemvorming. De voorschrijdende digitale informatievoorziening van de gemeente Den Haag blijft een punt van aandacht. Op zich een loffelijk streven doch niet vergeten mag worden dat ongeveer 10% van de Haagse burgers te laaggeletterd, digibeet, niet zelfredzaam genoeg of financieel niet draagkrachtig genoeg is om gebruik te maken van het internet. Er kan niet verwacht worden dat andere Haagse burgers deze mensen maar zullen helpen dan wel faciliteren bij deze vorm van dienstverlening. Om maatwerk te kunnen leveren zal de gemeente haar dienstverlening aan de Haagse burger ook fysiek moeten blijven leveren.


36

8.

Hulp en Bijstand vanuit particuliere hoek: inspiratie Inspiratie:

BabyBullenBank -

Baby met hartafwijking, verblijfsvergunning op medische grond. Alleenstaande moeder, Wajong, water afgesloten. Ongedocumenteerd, geen procedure, vader erkent baby niet. Moeder komt uit detentie, nieuw begin met zoon van 3 jaar. Slachtoffer mensenhandel, acht maanden zwanger, alleenstaand, vader doet niets Gezin, veel schulden, kind slaapt in buggy.

Een kleine greep uit de ‘situatieschetsen’ van mensen, meest moeders, die worden doorverwezen naar de BabyBullenBank. Zij zijn hoogzwanger of hebben net een kind gekregen en missen de middelen en de contacten voor de aanschaf van voor andere moeders zo gewone zaken als een wieg, een kinderwagen, een buggy, een badje, een maxi cosi of box. Of ze hebben geen positiekleding, geen speelgoed, veel te weinig kleertjes. Voor hen is er de BabyBullenBank (BBB). Daar brengen mensen en instellingen die deze ‘bullen’ missen kunnen ze heen, daar worden ze geselecteerd, zo nodig gewassen of gerepareerd en opgeslagen. Deze vorm van individuele hulpverlening vanuit de Parkstraat fungeert sinds februari 2013. Van meet af aan is de BBB een groot succes gebleken. Ze wordt vooral gerund door vrijwilligers onder supervisie van een Stekmedewerker. De mensen van de servicebalie van Stek spelen een belangrijke rol bij de intake en het aanbieden van de spullen aan de mensen die ervoor in aanmerking komen. De cliënten worden naar de Parkstraat doorverwezen door tal van welzijnsorganisaties, maatschappelijk werk, vluchtelingenwerk e.d. Zowel de aanlevering van spullen als het aantal afnemers ervan neemt vanaf het begin een grote vlucht.


37

Casus:

De heer S. heeft vanwege verzorging van en overlijden van zijn stiefvader voor de 2de keer een afspraak met SZW gemist. Hij is nu voor één maand voor 100% gekort, is alleenstaande vader met één kind. Zijn hulpvraag is de voedselbank maar dat heeft geen nut want dat is voor 3 maanden. Man komt integer over en weet zich verder geen raad. Raad en Daad Balie regelt leefgeld tot aan eerstvolgende betaling SZW

De heer en mevrouw I: Beiden licht verstandelijk gehandicapt, al jaren bekend bij jeugdzorg, gemeente en andere instanties. Hij heeft WAJong, zij heeft geen inkomen. Huurtoeslag ontbreekt en is nu aangevraagd. Ze hebben 1 kind van zes maanden en mevrouw is weer zwanger. (2 oudere kinderen zijn uit huis geplaatst). Het gas, licht en water zijn al 2 maanden afgesloten en een huisuitzetting dreigt. Veel schulden en een puinhoop in de administratie. Huur, energie en water zijn via het SSSF geregeld, de administratie wordt op orde gemaakt en de familie wordt doorverwezen naar de Stichting MEE voor vrijwillig budgetbeheer en/of beschermbewind en verdere hulp richting de schuldhulpverlening.

De heer H: Mijnheer heeft zijn parttime baan verloren maar liep op dat moment in de ziektewet. UWV erkende dit niet en hij kreeg alleen nog de aanvulling op het inkomen van SZW. Pas na 5 maanden is de uitkering weer volledig geworden. Bezwaar aangetekend bij UWV en SZW wegens alle fouten via een advocaat. Door alle problemen met de uitkeringen had mijnheer 2 maanden huurachterstand en er was al de dreiging van huisuitzetting, 3 maanden zorgverzekering en 2 maanden Eneco energie. De schuld is door het SSSF betaald en de Individuele Hulp via STEK heeft geholpen met leefgeld. Vanuit de Oase is geholpen met voedselbonnen en geld voor zijn medicijnen. Hij kampt met psychische problemen en heeft reuma.


38

De heer en mevrouw van der G. zitten al ruim 8 jaar met zware schulden. Beiden afgekeurd op medische gronden. Zij 8 jaar geleden via een administratiekantoor onder beschermbewind gekomen. Na 3 jaar bleek dit bedrijf verdwenen. De UWV uitkering en de toeslagen werden op de rekening van het administratiekantoor gestort. De heer en mevrouw kregen leefgeld en de vaste lasten werden betaald. De rest van het inkomen dat aan de schuldeisers betaald had moeten worden is nooit verrekend. Dit geld is verdwenen, samen met het administratiekantoor. Zij hebben zich toen aangemeld bij de gemeente Den Haag voor schuldsanering en zijn opnieuw begonnen. Het duurde bijna 2 jaar voor de WSNP van start ging. Zij hebben een koophuis en leven al zeer lange tijd met een lek dak. Vanuit de Vereniging van Eigenaren was geen geld voor reparatie beschikbaar. Zelf hebben ze het ook niet. Vanuit een fondsaanvraag zijn deze kosten vergoed. In een eerder stadium was SSSF en Oase al eens bijgesprongen m.b.t. achterstand in zorgverzekering resp. leefgeld.

Mevrouw F. Alleenstaande moeder met 2 kinderen waarvan één met een lichamelijke en verstandelijke beperking. Hierdoor veel problemen. Mevrouw leeft van een uitkering. Veel schulden en het gezin staat op huisuitzetting. Al jaren in gevecht met Nuon en Vestia vanwege de vele lekkages van het slechte systeem van de vloerverwarming. Veel schimmelvorming en vochtproblemen en steeds weer nieuwe lekkages. Door al deze problematiek kwam ze niet toe aan het oplossen van de schuldenproblematiek. Via SSSF is de huisuitzetting voorkomen en mevrouw wordt nu begeleid naar de schuldhulpverlening via de gemeente.


39

8.0

Hulp en Bijstand vanuit particuliere hoek

8.1

Inleiding Vele particuliere instanties en kerken verlenen bijstand – in welke vorm dan ook – aan personen in Den Haag die in zodanige omstandigheden verkeren of dreigen te geraken dat hun maatschappelijke welzijn daardoor is of wordt bedreigd. Met een beperkt budget is het bijna onmogelijk om hulp te bieden aan mensen die geen perspectief hebben of zien. Er wordt voortdurend nadruk op gelegd dat door de druk van de economische crisis met het geld van de Diaconie alleen mensen in broodnood en ongedocumenteerden geholpen kunnen worden. Broodnood komt heel vaak voor. Beslaglegging op inkomen door schuldeisers, waaronder vaak overheidsinstanties, en het ontbreken van enig inkomen tijdens de aanvraagperiode voor een uitkering zijn daarbij grote boosdoeners. De economische crisis is nog niet tot staan gebracht en veel mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt en de samenleving voelen de problemen aan den lijve. Gelukkig beseffen ook beleidsmakers van gemeente en fondsen hoe groot het probleem is en rekken zij hun aanbod op. De Diaconie van de Protestantse Gemeente te ’s-Gravenhage en Stek blijven zich inzetten om die mensen die nergens anders terechtkunnen zo goed mogelijk van dienst te zijn en weer perspectief te bieden.

8.2

Ontwikkelingen Het aantal aanvragen blijft de laatste jaren stijgen. Het totaal toegekende bedrag is ook gestegen, Deze stijging heeft deels te maken met het toegenomen aantal aanvragen en deels met een lichte stijging van het gemiddeld toegekende bedrag. Al zeven jaar behoren de mensen in de leeftijdscategorie van 25 tot 45 jaar tot de groep voor wie de meeste hulpaanvragen gedaan worden. In 2014 was dit 59,3% van alle aanvragen. Ook al zeven jaar lang zijn het de alleenstaande mannen die het meest hulp nodig hebben: 45,1%. Vrouwen met kinderen volgen op afstand: 21,6%. Alleenstaande vrouwen komen pas daaronder met 17,4%. Het percentage hulpvragers dat tijdelijk of langdurig zonder inkomen leeft was de afgelopen twee jaar weer aan het stijgen, van 42,3% in 2013 en naar 47,8% in 2014. Een deel van deze groep bestaat uit ongedocumenteerden, die niet op legale wijze inkomen mogen of kunnen verwerven. Een ander deel van de hulpvragers zonder inkomen zijn mensen in een overgangssituatie zoals mensen met een uitkering die door een verhuizing opnieuw een aanvraag moeten doen, ex-gedetineerden die zeer onlangs vrij zijn gekomen, of mensen die


40

een uitkering aanvragen en daarbij niet snel alle benodigde papieren kunnen aanleveren. De normale wachttijd tot de eerste uitkering komt is al tot 8 weken gestegen, het toekennen van een voorschot gebeurt alleen in zeer schrijnende situaties. Maar ook mensen die wel een uitkering ontvangen komen regelmatig in de problemen. Blijkbaar is de hoogte van de uitkering zo ontoereikend dat er snel financiële problemen ontstaan. Van de aanvragen is 40,8% voor mensen in deze categorie. 8.3

Herhaalde aanvragen In de voorwaarden voor hulp van de Diaconie staat dat de hulp eenmalig moet zijn en dat er door de hulp een reëel perspectief moet ontstaan. Soms zijn die voorwaarden tegenstrijdig en is het perspectief wel aanwezig maar komt het pas na enige tijd en verscheidene giften dichterbij. In de praktijk gebeurt het dus dat voor een cliënt een herhaalde aanvraag geaccepteerd wordt. Drie jaar geleden zijn voor het eerst de herhaalde aanvragen geteld. Voor een deel wordt dit veroorzaakt door het feit dat de laatste jaren de druk op het budget groot is en dus bij een eerste aanvraag een zo kort mogelijke periode voor leefgeld wordt aangehouden. Maar ook de langdurige periode zonder inkomen voordat een uitkering wordt toegekend en uitbetaald neemt zijn tol. Daarnaast is er een klein aantal mensen dat door gedragsstoornissen of uitzonderlijk gecompliceerde problematiek meerdere malen tot zelfs jarenlang enkele keren per jaar hulp nodig heeft. Daarbij is goed overleg met de hulpverlener heel belangrijk.

8.4

Raad en Daad Balie Er zijn een aantal zeer zorgwekkende ontwikkelingen te zien in de groei van de hulpvragen aan de Raad en Daad Balie, een verdriedubbeling ten opzichte van 2013. Het grootste gedeelte van de hulpvragen in 2014 betreft acute ernstige financiële problemen door bv. Werkeloosheid en problemen met de uitkeringen. De Balie signaleert en handelt steeds vaker als begeleider van de groep cliënten met schulden. Het traject naar de schuldhulpverlening is lang en moeizaam bij de gemeente Den Haag. We zien dat de economische crisis nog steeds een zeer grote impact heeft op de doelgroep. Mensen weten eenvoudig niet meer hoe rond te komen en komen vaak op het allerlaatste moment met zaken zoals huisuitzetting, dreigende afsluitingen energie, achterstand zorgpremie, broodnood. Ondanks de zware situatie waar de cliënten zich in bevinden lukt het de medewerkers van de Balie regelmatig om cliënten weer echt op de goede weg te helpen. Dit kan zowel financieel, met als doel structureel geholpen te worden, of psychosociale hulp zijn waar het goede kanaal wordt gevonden. Wat in ieder geval overal boven uitsteekt is het gevoel dat de cliënten zich weer als mens behandeld voelen.


41

8.5

Achterliggende voorzieningen De CBZ is een zogeheten achterliggende voorziening: alleen als er geen mogelijkheden zijn om de hulp van een ander fonds in te roepen, kunnen hulpverleners zich tot de CBZ wenden. Bureaucratie De achtergrond van veel aanvragen heeft te maken met problemen die voor cliënten ontstaan doordat bureaucratische regels onduidelijk zijn, niet precies worden toegepast of zelfs tot fouten leiden. In voorkomende gevallen kan de CBZ een beroep doen op SWZ zodat problemen die hun oorsprong hebben in de regels of handelwijze van medewerkers van SZW zo mogelijk kunnen worden opgelost. Tabel 2: Doelen van giften (in percentages)

Schulden Reiskosten t.b.v. gezinshereniging Huur en borg Leges en overige juridische kosten Ziekte- en tandartskosten Overige kosten Gemiddeld bedrag

2011

2012

2013

2014

18

16

12

13

-

4

19

11

12

20

18

20

27

25

25

24

11

13

9

11

32

22

17

21

€632

€636

€635

€570

Ook in 2014 werden leges- en andere juridische kosten als doel van een aanvraag het meest genoemd. Anders dan veel andere fondsen biedt de CBZ in bepaalde gevallen ook hulp aan ongedocumenteerden. Dit verklaart wellicht het relatief grote aantal aanvragen voor deze juridische kosten Giften voor huur en borg komen ook vaak voor. Het gaat dan meestal om personen die in een opvangvoorziening verblijven en de mogelijkheid krijgen om zelfstandig te gaan wonen. Als zij woonruimte aangeboden krijgen dan moeten zij vooraf een borgsom en ook al een maand huur betalen om voor de woonruimte in aanmerking te kunnen komen. De CBZ helpt in die gevallen graag


42

Het aandeel van de aanvragen in verband met schulden van betrokkene blijft onveranderd hoog. Opnieuw wil de CBZ erop wijzen dat schuldenproblematiek op veel meer wijst dan het hebben van schulden alleen. Het gaat om een geleidelijke cumulatie van problemen waarbij “het ene gat met het andere wordt gevuld”. Hulpverleners proberen in voorkomende gevallen samen met schuldeisers tot schikkingen te komen zodat de wettelijke weg via de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen niet hoeft te worden bewandeld. Pas als een minnelijke oplossing niet slaagt, kan een beroep op deze wet bij de rechter worden gedaan. Echter, veel aanvragen daartoe worden om diverse redenen afgewezen. In Den Haag werd meer van 40% van deze aanvragen afgewezen. Zeker in die situaties is het voor betrokkenen en hun hulpverleners niet eenvoudig om de financiële problemen op te lossen. Dreigende afsluiting van gas en elektra of zelfs huisuitzetting is soms het gevolg. In dergelijke noodsituaties ligt een aanvraag bij een fonds als de CBZ voor de hand, maar een eenmalige gift kan natuurlijk geen structurele oplossing bieden.


43

De Casus: Zorgverzekering: Het Rotterdammodel Het Rotterdam Model Hebt u bij uw huidige zorgverzekeraar een betalingsachterstand maar wilt u overstappen naar de collectieve zorgverzekering van de gemeente? Elk jaar kunt u zelf uw zorgverzekering kiezen. Hebt u een laag inkomen? Dan kunt u kiezen voor de collectieve zorgverzekering van de gemeente Rotterdam, het IZA Cura Rotterdampakket. Daarmee bent u goed verzekerd tegen medische kosten. ►Overstappen met betalingsachterstand Wilt u overstappen naar het IZA Cura Rotterdampakket, maar heeft u bij uw huidige verzekeraar een betalingsachterstand? Dan kon u tot nu toe niet overstappen. Als u een inkomen op bijstandsniveau heeft, is daar nu een oplossing voor. U kunt dan eenmalig een lening aanvragen bij de

gemeente. De gemeente lost de betalingsachterstand af, en u betaalt de lening in termijnen terug aan de gemeente. Overstappen naar het IZA Cura Rotterdampakket is daarmee wel mogelijk! Als u leenbijstand aanvraagt, dient u rekening te houden met een afhandelingtermijn van maximaal 8 weken. U kunt overstappen bij de eerstvolgende gestelde gelegenheid. Denkt u eraan dat vanaf het moment dat u de leenbijstand aanvraagt er geen nieuwe achterstanden mogen ontstaan. Gebeurt dat wel, kan kunt u niet overstappen naar het IZA Cura Rotterdampakket.

De Casus: Kostendelersnorm

Op 9 juli 2015 ontving de SP fractie een bericht van de contactpersoon van een 77-jarige inwoonster van Den Haag, die samen met haar 60-jarige zwaar gehandicapte zoon een huishouden vormt. De uitkering van de zoon is met 50 procent gekort ten gevolge van de kostendelersnorm. Het gevolg van deze beslissing is dat het huishouden er met 400-450 euro per maand op achteruitgaat. Als deze situatie zo blijft zullen moeder en zoon noodgedwongen hun woning moeten verlaten. Er is door het gezin al een bezwaar ingediend bij de gemeente, maar de uitkomst is negatief


44

9.

Perverse prikkels: Knelpunt, oplossing en inspiratie

Delen Achter De Duinen doet de volgende aanbevelingen aan het college: Delen Achter De Duinen verzoekt de wethouder zich richting de staatssecretaris hard te maken voor afschaffing van de kostendelersnorm tot dit het geval is verzoekt Delen Achter De Duinen de wethouder de oplossingsgerichte aanpak zoals van de gemeente Amsterdam, naar aanleiding van het, door het Groot MO/ GGZ Overleg aangeboden, zwartboek op 21 september jl. toe te passen. Delen Achter De Duinen verzoekt de wethouder zich hard te maken richting de minister om zorg te dragen dat de Belastingdienst een toeslagenschuld niet meer kan verrekenen met lopend toeslagen. Verder verzoeken wij hem ervoor zorg te dragen dat de overheidsvordering rekening moet houden met de beslagvrije voet of – nog beter – wordt afgeschaft. Begeleid burgers met schuldenproblematiek niet alleen tijdens de schuldhulpverlening maar ook een geruime periode daarna. Onderzoek het sanctiebeleid zoals dat nu gehanteerd wordt; welke uitkerende instanties leggen boetes op, hoe vaak wordt dit middel toegepast, welk effect heeft dat, welke hoogte wordt gehanteerd en waarom? Laat flexibilisering en hervorming van de uitkerende instanties als UWV en SZW parallel lopen met de flexibilisering van de arbeidsmarkt om te voorkomen dat mensen keer op keer met betalingsachterstanden geconfronteerd worden door de duur van de uitkeringsaanvraag. is van mening dat de gemeente alle bewindvoering op zich moet nemen via Den Haag Op Maat. Delen Achter De Duinen vraagt de gemeente onderzoek te doen naar de het Rotterdams Model en te onderzoeken of de invoering hiervan in Den Haag mogelijk is. Haal de begrafenisverzekering binnen het collectief van de zorgverzekering.


45

9.0

Perverse Prikkels

9.1

Begeleiden van alle mensen die niet schuldvrij zijn We zien steeds meer mensen die na afloop van een schuldsanering niet in staat zijn hun financiën te beheren. Dat is niet vreemd, gedurende 3 jaar is hen alle verantwoordelijkheid voor het voeren van een kloppende financiële boekhouding ontnomen. Hierdoor komen zij vaak snel weer in de financiële problemen. Delen Achter de Duinen beveelt aan dat burgers met schuldenproblematiek niet alleen tijdens de schuldhulpverlening maar ook een geruime periode daarna begeleiding krijgen. Tijdens maar vooral ook na de schuldsanering moet meer ruimte zijn voor begeleiding en ondersteuning met betrekking tot het huishoudboekje en hoe dit kloppend te houden.

9.2

Ingewikkeldheid wetgeving De nieuwe wetgeving voegt een groot aantal regels en verplichtingen toe waaraan uitkeringsgerechtigden moeten voldoen. Nu al hebben veel mensen moeite met of snappen niets van alle regels en verplichtingen. Alleen al om deze reden is het onverstandig weten regelgeving nog ingewikkelder te maken. Ook voor de uitkerende instanties wordt uitvoering en handhaving ingewikkelder, dit zal leiden tot meer fouten en meer mensen buiten de boot vallen.

9.3

Kostendelersnorm Het gevolg van het wetsvoorstel m.b.t. de kostendelersnorm is dat bij de bepaling van de beslagvrije voet de uitkerende instantie moet weten wat de woonsituatie van de klant is, om te kunnen vaststellen of de kostendelersnorm van invloed is. Dat gaat heel ingewikkeld worden en is zeer foutgevoelig. Toepassing van kostendelersnorm op mantelzorgers staat haaks op beleid om belemmeringen voor mantelzorg weg te nemen. Staat ook haaks op beleid beroep op mantelzorg primair te maken voor betaalde zorg wordt ingericht. Nieuwe woonvormen die wel groepswonen beogen doch geen commerciële relatie noch een gezamenlijke huishouding beogen vallen tussen wal en schip. De toepassing van de kostendelersnorm zorgt ervoor dat meer mensen onder de armoedegrens komen. Schrijnende effecten van deze norm zijn: * jongeren in zijn algemeenheid, die wellicht zwerfjongeren kunnen worden door de toepassing van deze norm of gewoon dak- /thuisloos kunnen raken. * ouders die hun kinderen niet meer in huis willen nemen, * mantelzorgers, die gekort worden op hun uitkering, * goed willende familie en/ of vrienden die iemand niet meer willen helpen met tijdelijke opvang! In Den Haag is "tijdelijk" al zodra iemand langer dan 4 dagen bij een ander verblijft! * een werkende opvanger wordt geconfronteerd met korting op huurtoeslag, alleenstaande ouderkorting en degene die opgevangen wordt kan geen uitkering aanvragen.


46

In Den Haag is- sinds 1 januari 2015- bij 500 nieuwe uitkeringsaanvragen de kostendelersnorm toegepast. Naar aanleiding van 8.000 herbeoordelingen is per 1 juli j.l. bij 3.200 uitkeringen deze norm toegepast. Een scala van problemen, veroorzaakt door deze norm, die ertoe zal leiden dat de algemene maatschappelijke kosten stijgen. Er is meer maatschappelijke opvang nodig- terwijl daar momenteel vaak op bezuinigd wordt- meer hulpverlening op medisch gebied en vermoedelijk ook psychisch, en meer schuldhulpverlening en niet te vergeten baanverlies van degene die met die norm geconfronteerd wordt. Als dat wordt gezet tegenover de -zogenaamde - participatie en vergroting van zelfredzaamheid, kan deze norm niet anders worden betiteld dan een straf/ sanctieboete/ participatieboete en zal ertoe leiden dat goed willende burgers elkaar niet snel meer de helpende hand zullen aanreiken! De perverse prikkel voor het gemeentelijk beleid is dat toepassing van deze norm op korte en zeker lange(re) termijn eventuele besparingen teniet gedaan gaan worden door het kostenopdrijvend effect. In de vier grote steden is het aantal aanvragen voor postadressen bij hulpverlenende instanties (explosief) gegroeid. Dit heeft alles te maken met de kostendelersnorm en leidt ertoe dat mensen echt gaan zwerven en eigenlijk spookburgers gaan worden. Bij jongeren is dit een trend die al langer wordt geconstateerd. Het grote probleem is dat zonder postadres een uitkering aanvragen niet mogelijk is, een bankrekening niet te openen is, een ziektekostenverzekering niet af te sluiten is, het verlengen van een identiteitsbewijs niet mogelijk is. Voor de AOW is de kostendelersnorm uitgesteld maar dat geldt niet voor ouderen met een AIO-uitkering; zij worden wel degelijk getroffen door een ‘mantelzorgboete’. Mensen worden vaak dubbel gekort. Mensen die een woning delen kunnen te maken krijgen met korting op hun uitkering vanwege lagere woonlasten en daar komt de kostendelersnorm vervolgens nog eens overeen. De kostendelersnorm is een typisch voorbeeld van ‘penny-wise pound-foolish’. Een beperkte besparing op uitkeringen en een grote groei van de kosten voor zorg, opvang en schuldhulpverlening. Delen Achter De Duinen verzoekt de wethouder zich richting de staatssecretaris hard te maken voor afschaffing van de kostendelersnorm tot dit het geval is verzoekt Delen Achter De Duinen de wethouder de oplossingsgerichte aanpak zoals van de gemeente Amsterdam, naar aanleiding van het, door het Groot MO/ GGZ Overleg aangeboden, zwartboek op 21 september jl. toe te passen.


47

9.4

Boetebeleid Sociale Dienst De bijstandsuitkering is bedoeld voor mensen die in zodanige omstandigheden verkeren of dreigen te verkeren dat zij niet over de middelen beschikken om in de noodzakelijke kosten van bestaan te kunnen voorzien. Van een vangnet kan geen sprake meer zijn wanneer de volledige en verplichte uitsluiting van het recht op uitkering volgt wij vragen ons dus af of een drastisch sanctiebeleid niet op gespannen voet staat met de wettelijke ondergrens. De beslagvrije voet is immers een wettelijk vastgesteld bedrag dat overgehouden moet kunnen worden, waarop geen beslag gelegd mag worden. In de praktijk gaat dit nog weleens mis en houden mensen nauwelijks iets of soms niets over. Het opleggen van de 3 maanden maatregel is heel disproportioneel als het om weigeren van flexibele arbeid gaat. Het opleggen van een maatregel wegens navolgende verplichting “het verkrijgen, het aanvaarden of het behouden van algemeen geaccepteerde arbeid niet belemmeren door kleding, gebrek aan persoonlijke verzorging of gedrag”. De betrokkene zou in dit geval moeten bewijzen dat hij iets niet heeft gedaan. Dit is een nagenoeg onmogelijke opgave. Met betrekking tot de nieuwe zelfstandige verplichting “het zich onthouden van zeer ernstige misdragingen jegens de met de uitvoering van deze wet belaste personen en instanties”. Gemeenten doen hiervan aangifte. Als deze gedragingen strafrechtelijk worden vervolgd, dan wordt betrokkene in geval van detentie dubbel bestraft. 1 x door de detentie en 1x door de 3 maandenmaatregel. In geval van strafrechtelijke vervolging zou de gemeente zich moeten onthouden van de 3 maandenregel. In artikel IX Toeslagenwet wordt behalve aan de degene die aanspraak maakt op toeslag ook op de echtgenoot of zijn wettelijk vertegenwoordiger de last opgelegd zich te onthouden van zeer ernstige misdragingen. De klant krijgt dus een maatregel opgelegd voor een zeer ernstige misdraging gepleegd door zijn wettelijke vertegenwoordiger. Dat lijkt een heel onrechtvaardige maatregel. In alle adviezen valt te lezen dat het opleggen van de 3 maanden maatregel af te raden is. Het is ook juridisch discutabel. Benadrukt moet worden dat dit dakloosheid tot gevolg kan hebben de 3 maanden grens is immers ook de juridische grens tot het opstarten van de huisuitzettingsprocedure. Net als vorig jaar bevelen wij u aan het sanctiebeleid zoals dat nu gehanteerd wordt eens te onderzoeken; welke uitkerende instanties leggen boetes op, hoe vaak wordt dit middel toegepast, welk effect heeft dat, welke hoogte wordt gehanteerd en waarom?

9.5

Hulp van familie/vrienden Gemeente verwacht van de burgers dat zij elkaar binnen hun netwerk helpen. Echter door alle wijziging in weten regelgeving bestaat er onder hulpvragers en hulpgevenden binnen de netwerken een gerechtvaardigde angst voor het in elkaar zakken van bestaande situatie, zoals reparatie van huurtoeslag/uitkering etc.


48

Dakloze jongeren kunnen vaak door familieleden of vrienden geholpen worden, maar die durven dat niet aan uit angst voor effect op inkomen. Die angst is niet altijd terecht maar is wel begrijpelijk. Praktijk is dat een uitkering snel wordt aangepast/gekort vanwege een nieuwe situatie dat iemand inwoont en bv een uitkering ontvangt. Maar als zo iemand vertrekt, en dat kan van de ene op de andere dag gebeuren, dan is de inkomenssituatie voor degene die de hulp aanbood niet snel genoeg teruggebracht naar de oude situatie. Met een (tijdelijk) inkomensgat als gevolg. Vervelend vanwege de vaste lasten die dit niet toestaan. Een voorziening om dit op te vangen is welkom en goede samenwerking met DSZW is essentieel. 9.6

Flexibiliteit De boodschap die nu uitgedragen wordt is de noodzaak voor hervorming naar een flexibele arbeidsmarkt. Voor werknemers geldt dat de noodzaak aanspraak te doen op een (deel) uitkering hierbij vaker zal voorkomen. Een en ander als gevolg van de vele flex- en deeltijdbanen die hierdoor ontstaan. Flexibilisering en hervorming van de uitkerende instanties als UWV en SZW zal hier parallel aan moeten lopen indien men wil voorkomen dat mensen keer op keer met betalingsachterstanden geconfronteerd worden door de duur van de uitkeringsaanvraag. Stoppen gaat razendsnel, repareren van een inkomensgat kost veel tijd. Een voorbeeld: Bij mededeling van een voornemen te starten met een studie was de uitkering al snel gestopt. Toen bleek dat de opleiding een maand later zou starten, waardoor het recht op studiefinanciering een maand later was, was het niet mogelijk het besluit van SWZ te herzien anders dan in een officieel verzoek om herziening. Deze procedure kost veel tijd en de vaste lasten lopen door. En DUO was er ook snel bij om het teveel betaalde te verrekenen in de lopende studiefinanciering. Bij situatie die je al van ver ziet aankomen en waarop je dus goed kunt anticiperen, zoals het voortijdig stoppen van de opleiding, het eindigen van een werkcontract, enz. is het NIET mogelijk dit sluitend te laten verlopen. Reserveren van financiële middelen om dit inkomensgat te dichten is voor de mensen die het betreft vaak niet mogelijk vanwege het toch al beperkte inkomen in de periode ervoor. Gevolg is een inkomensgat en vaste lasten die niet betaald kunnen worden. Met alle gevolgen (schulden, huisuitzetting). Redenen zijn dat inkomen als studiefinanciering en loonbetaling stopgezet moeten worden voordat de aanvraag uitkering in behandeling wordt genomen. Van een zekere inkomenssituatie ontstaat een onzekere situatie, waarvan de afloop nooit bij voorbaat vaststaat. Het moet toch mogelijk zijn een echte sluitende aanpak te realiseren met afstellen van ingangsdatum op maat of verrekening achteraf.


49

9.7

Bekostiging en Begroting Ook hier herhalen wij een knelpunt van de vorige inspiratienota: De Voedselbank constateert regelmatig, dat mensen in een traject onder nul overhouden voor hun dagelijkse zaken. Soms is er ook een flink bedrag afgehouden door een bewindvoerder voor hun werkzaamheden. De Voedselbank is er niet voor om aan te vullen wat een bewindvoerder van de uitkering afhoudt. Bewindvoering zou in de meeste gevallen gratis moeten zijn. Veel bewindvoerders adviseren cliënten om gedurende het schuldhulpverlenings-traject in de WWB te blijven zitten dan wel een WWB uitkering aan te vragen. Dit is niet voor het cliëntbelang maar omdat de bewindvoerder dan een zekere betaling heeft via de bijzondere bijstand. Een dergelijk advies staat haaks op de belangen van de cliënt en maatschappij en vormt een ernstige belemmering voor participatie en ontwikkeling van mensen met schulden. Delen Achter De Duinen is van mening dat de gemeente alle bewindvoering op zich moet nemen via Den Haag Op Maat. Toewijzing van de bewindvoerder geschiedt echter door de rechter. Delen Achter De Duinen gaat dit punt aangeven bij het Presidium van de rechters.

9.8

Bijzondere incassobevoegdheid van het rijk

9.8.1

Dwangverrekeningen belastingdienst De sociale raadslieden hebben hun handen vol aan het rechtzetten van de dwangverrekeningen door de Belastingdienst. Dit zijn dan nog de mensen die hiervoor een beroep doen op de sociale raadslieden, omdat de voedselbank of schuldhulpverlening hen hierop wijst. Velen weten niet dat Belastingdienst de beslagvrije voet letterlijk met voeten treedt. Zij hebben daardoor een inkomen ver onder de beslagvrije voet en komen nog dieper in de financiële problemen.

9.8.2

De overheidsvordering Verrekenen van heffingskortingen en toeslagen is een ingrijpend middel. Maar het kan nog erger. Sinds 2009 hanteert de overheid een nieuw instrument: ‘de overheidsvordering’. Bedragen worden rechtstreeks van iemands bankrekening afgeschreven. Twee keer per maand, maximaal 500 euro per keer, gedurende drie maanden (dus in totaal zes keer). Zo wordt geprobeerd om de aanslag of toeslagschuld te innen, zonder rekening te houden met enig inkomen of beslagvrije voet. Dit heeft grote gevolgen, vooral voor mensen die in de schulden zitten. De overige schulden lopen op door deze agressieve methode van innen. Het leidt tot het niet toelaten tot schuldregelingen. Dat zit zo: gemeenten hanteren vaak als toelatingseis dat mensen drie maanden hun vaste lasten moeten hebben betaald. Int de Belastingdienst zodra er geld op de rekening staat direct 500 euro dan blijft er onvoldoende geld over voor het betalen van de vaste lasten. Ongewild en zonder dat betrokkene er zelf iets aan kan veranderen, is deze niet in staat de vaste lasten te betalen waardoor de toegang tot de schuldhulpverlening wordt afgesneden.


50

Delen Achter De Duinen verzoekt de wethouder zich hard te maken richting de minister om zorg te dragen dat de Belastingdienst een toeslagenschuld niet meer kan verrekenen met lopende toeslagen. Verder verzoeken wij hem ervoor zorg te dragen dat de overheidsvordering rekening moet houden met de beslagvrije voet of – nog beter – wordt afgeschaft. 9.9

Verzekeringen

9.9.1

Zorgverzekering Het aantal onverzekerden voor zorgverzekering is nog steeds stijgend. Een ongewenste situatie die de volksgezondheid in gevaar kan brengen. Tevens doet dit een onevenredig beroep op de middelen van de maatschappelijke organisaties. Het tijdelijk onverzekerd leidt zijn tot hoge schulden en een mogelijke levenslange hoge premie voor de onverzekerde. De opslag bij achterstallige betaling ziektekosten is een vervelende en ernstige kwestie. Dit is echter landelijk beleid, waar gemeente Den Haag weinig aan doet. Mensen die de betalingen hebben laten oplopen mogen pas overstappen naar een andere (bijv. collectieve en goedkopere) verzekering als schulden zijn afgelost. Ambtenaren hebben aangegeven dat zij het belangrijk vinden dat dit signaal wordt ingebracht in landelijke CR Werk en Inkomen, zodat dit op landelijk niveau bij staatssecretaris/ minister wordt neergelegd. Delen Achter De Duinen heeft dit opgepakt. Delen Achter De Duinen vraagt de gemeente onderzoek te doen naar de het Rotterdams Model en te onderzoeken of de invoering hiervan in Den Haag mogelijk is.

9.9.2

Begrafenisverzekering Steeds meer mensen hebben geen begrafenisverzekering, ze kunnen de premie niet opbrengen, zijn uit de verzekering wegens wanbetaling of zien simpelweg de noodzaak niet. Dit betekent dat er in de toekomst steeds vaker een beroep gedaan zal worden op de gemeente om de kosten van begrafenis/crematie te voldoen. Immers de kosten van de begrafenis kunnen vaak niet uit de nalatenschap voldaan worden en erfgenamen kunnen die ook niet voldoen of zien af van de erfenis vanwege de schuldenlast die nagelaten wordt. Delen Achter De Duinen voorziet een sterke toename in de kosten in het kader van de wet op de lijkbezorging. Inspiratie: Koppel de uitvaartverzekering aan het collectief van de zorgverzekering

9.9.3

Wettelijke Aansprakelijkheid Particulieren (WAP) Ook voor de WAP zien we dat steeds meer mensen onverzekerd zijn. Ook hier zien we een toekomstige stapeling van problemen. We nodigen de gemeente uit mee te denken over een oplossing hiervoor.


51

Deelnemende organisaties:

Recommend Documents