De chemie van denken en bewustzijn

S. Bosman [email protected]

>

De chemie van denken en bewustzijn Welke hormonen regelen ons bewustzijnsniveau en maken denken (on)mogelijk? Een verkenning van pijnappelklier-hormonen, bewustzijnsstaten en hersengolven.

S. Bosman Inleiding

O

Ons lichaam gebruikt allerlei hormonen voor haar

een verkenning van de invloed van de diverse hor-

interne communicatie. Temidden van die veelheid

monen van de pijnappelklier op denken en bewust-

aan hormonen zijn er een aantal waarvan bekend is

zijn.

dat die invloed uitoefenen op ons denken en ons bewustzijn. Dit gebeurt vooral via de hersenen,

De pijnappelklier

Daarnaast produceren de hersenen nog veel meer

De pijnappelklier bevindt zich in het midden van

stoffen, die invloed hebben op denken en bewust-

het menselijk brein, midden tussen de linker- en

zijn. Voorbeelden zijn de neurotransmitters, die

rechter hersenenhelft. De pijnappelklier is namelijk

onze neuronen activeren of remmen en daardoor de

een uitgroeisel van de hersenstam, en bevindt zich

communicatie in onze hersenen mede bepalen.

daardoor bovenaan de hersenstam, aan de achter-

Ook zijn er diverse enkefalinen; dit zijn korte eiwit-

zijde (dorsaal). Dit is ook net onder de plaats waar

ten die een rol spelen bij verschillende emoties. In

een brede bundel neuronen-uitlopers de twee helf-

het artikel wordt vooral gekeken naar de hormonen

ten van de grote hersenen verbindt. Dit is de her-

die een rol spelen in de manier waarop we denken

senbalk, ofwel Corpus callosum (zie figuur 1). De

en hoe we ons voelen. Deze hormonen worden niet

pijnappelklier ligt dus echt centraal in ons hoofd.

alleen in de hersenen geproduceerd, maar ook

Dit hele gebied wordt de epithalamus genoemd, en

elders, bijvoorbeeld in de geslachtsklieren. Die pro-

is geassocieerd met directe overlevingsprocessen.

ductie, elders in het lichaam, wordt, via terugkoppelingsprocessen, gereguleerd door hormonen uit de hypofyse, een klier die deel uitmaakt van de her-

153

senen. Een andere hormoonklier in de hersenen is de pijnappelklier: de epifyse, Deze produceert een heel spectrum van hormonen, dat de mens in de loop van een etmaal in verschillende bewustzijnsstaten brengt. Over de hypofyse en de epifyse, de pijnappelklier, is nu veel meer bekend dan vroeger. Dat biedt de mogelijkheid om de veelheid en variaties aan subjectieve beleving op andere manieren te begrijpen. De verschillende hormonen van de pijnappelklier spelen hierin een centrale rol, en dit artikel gaat in op de manier waarop die bepalend zijn voor onze interne processen, zoals ons bewustzijnsniveau, onze emoties, en ons denken. Het is

Figuur 1 — Plaats van de pijnappelklier in de menselijke hersenen. Men kijkt hier tegen de binnenkant van de rechter hersenhelft aan.

TIG jaargang 19 | nr. 3 | 2003

>

S. Bosman

De chemie van denken en bewustzijn

Ten opzichte van de buitenkant van het hoofd is de

uit met de rest van het brein. Belangrijk hierin is de

pijnappelklier te vinden op het kruispunt van drie

verbinding met de ogen. De pijnappelklier reageert

denkbeeldige rechte lijnen: 1) De lijn tussen de

op veranderingen in licht en donker door het uit-

bovenaanhechtingen van de oren. 2) De lijn die

scheiden van hormonen. Onze biologische klok (in

loopt van het punt midden tussen de wenkbrauwen

de ‘nuclues suprachiasmaticus’, net boven de oog-

naar het punt ca. 5 cm boven de achterhoofdsknob-

zenuwkruising) reageert op deze hormonen en be-

bel. (Het inion, dit is achter aan de onderrand van

paalt ons ritme van waken en slapen, dus ook ons

de schedel te vinden.) 3) De lijn tussen de kruin

bewustzijn. (De biologische klok corrigeert, na cor-

(top van het hoofd bij rechtop staan of -zitten) en

rectie door de pijnappelklier, ook voor de ‘jet lag’

het perineum; deze lijn valt samen met de lengte-as

die ontstaat na meerdere tijdzones vliegen naar het

van het lichaam. De hypofyse bevindt zich net

oosten of het westen.)

boven-achter de neusholte, tussen de slapen.

Twee regelsystemen spelen hierin een rol: een snel-

De epifyse heet ook wel pijnappelklier omdat ze

le (sympathische) verbinding, en een langzame

eruit ziet als een denne-appeltje. Je kan het je ook

(‘habenulaire-’ of centrale-) innervatieroute.

voorstellen als een champignonnetje met een nog

Het langzame systeem verschaft de pijnappelklier

niet geopende hoed; het steeltje ervan staat op de

informatie over de ritmen van dag en nacht, en de

hersenstam. Figuur 2 is hiervan een zeer schemati-

wisseling van seizoenen. De neuronale verbinding

sche tekening.

hiervan loopt van de netvliezen in de ogen, via de hypothalamus (respectievelijk de suprachiasmatische- en de paraventriculaire kern), langs het rugFiguur 2 — Schematische tekening van de pijnappelklier, een hol orgaantje dat in verbinding staat met de derde hersenholte en omgeven is door bloed.

genmerg (de zenuwknopen aan weerszijden van de bovenste cervicale ganglia, bovenaan de hals) naar de pijnappelklier. Via het snelle systeem krijgt de pijnappelklier informatie over ondermeer lichtflitsen, zoals bliksem. De bijbehorende zenuwbanen leggen tot de suprachiasmatische kern dezelfde route af als hierboven, maar gaan dan via de achterkant van de hersenbalk

154

(het habenulair-posterieure commissurencomplex) De pijnappelklier combineert hormonale- met

naar de pijnappelklier.

neuronale functies.

Naast de directe zenuwverbinding van de epifyse

Bijzonder aan de pijnappelklier is dat het al haar

met de ogen zijn er ook directe zenuwbanen naar

hormonen afgeeft zowel aan het bloed als aan de

de oren en andere zintuigen. De pijnappelklier rea-

liquor: de hersenvloeistof. Deze hormonen zijn alle-

geert dus niet alleen op veranderingen in licht,

maal afgeleid van Tryptofaan. De pijnappelklier is

maar ook op geluid en andere zintuiglijke prikkels.

een hol orgaantje dat via een kanaaltje door het

De functie hiervan is nog niet opgehelderd. De pijn-

steeltje in verbinding staat met de derde hersenhol-

appelklier heeft ook indirecte neuronale verbin-

te. Het is dus gevuld met hersen-ruggemerg-vloei-

dingen met de gehoorszenuw.

stof. Aan de buitenkant is de pijnappelklier omge-

Er bestaan vermoedens dat de mens naast de be-

ven door bloed.

kende zintuigen ook nog een elektromagnetisch

Naast hormoon-producenten, zijn de cellen van de

waarnemingssysteem heeft waarvan nog niet veel

pijnappelklier, de pinealocyten, ook neuronen. Net

bekend is. Het blijkt namelijk dat ons lichaam in

als alle neuronen wisselen die elektrische signalen

kunstlicht ook na maanden nog steeds een 24-uurs


S. Bosman


ritme aanhoudt (Oschman, 2000). De verklaring

hersenen is te bepalen (Van Nieuwenhuijze, 2002;

wordt gezocht in een lichaamsrespons op een

2003). In het volgende wordt eerst samengevat

elektromagnetisch ritme: de zogeheten Schumann-

welke die elektrische signalen zijn; vervolgens

resonantie. Dit is een resonantie frequentie van

wordt beschreven welke pijnappelklier hormonen

natuurlijke radiogolven in de atmosfeer van de

worden uitgescheiden en hoe ze met veranderingen

Aarde. De Schumann resonantie frequenties varië-

van bewustzijnstoestand verband hebben.

ren elk met maximaal 0,5 Hz als gevolg van het

Daarmee kan de relatie tussen de chemie van ons

ritme van dag en nacht en van invloeden (zoals

denken en bewustzijn worden begrepen. Verderop

zonne-uitbarstingen) uit de ruimte. De 8 belangrijk-

zien we dan ook nog een andere elektromagneti-

ste gemeten ritmen zijn die van 8, 14, 20, 26, 33,

sche relatie tussen ons denken en die chemie: de

39, 45 en 51 Hz. Deze frequenties zijn ook (zie ver-

hormonen zelf zijn, volgens Robert Endroes, geken-

derop) in onze hersenen te meten en vallen binnen

merkt door specifieke radiogolven in hun over-

het bereik van de hersengolven. Het zal geen toeval

dracht van informatie. Ook komt aan bod dat er,

zijn dat de Schumann-resonantie, de normale

naast het 24-uurs ritme van licht en donker, een

eigentrilling van de Aarde, ook in onze hersenen

klokritme is dat door het Aardmagnetisch veld lijkt

een rol speelt. Uit hersenmetingen bleek het

te worden bepaald.

bestaan van een synchronisatie tussen beide.

De verschillende bewustzijnsniveaus zijn herken-

Daarom wordt vermoed dat de hersenen in staat

baar aan wat we ervaren (of juist niet ervaren), aan

zijn het uiterst zwakke elektromagnetische signaal

onze hersengolven en aan hetgeen hartslag en

van de Schumann-resonantie (in de orde van 10

ademhaling doen. Hersengolven zijn electrische

picotesla) te detecteren, te versterken en erop te

potentiaalwisselingen van slechts 2 tot 200 micro-

reageren. Men vermoedt dat ook de waarneming

volt (miljoensten volt), die via op de hoofdhuid

van dit elektromagnetische signaal de pijnappel-

bevestigde electroden opgepikt kunnen worden,

klier beïnvloedt (Oschman, 2000).

versterkt en weergegeven worden als het electro-

De hormonen die de pijnappelklier uitscheidt ver-

encephalogram (EEG), dat golvende lijnen toont. De

anderen dus gedurende dag en nacht, en hebben te

frequentie van deze hersengolven wordt uitgedrukt

maken met het verschil in bewustzijn tussen waken

in Hertz (Hz), het aantal cycli per seconde. De ver-

en slapen. Eerst wordt nu bekeken hoe dat – via

schillende bewustzijnsniveaus gaan gepaard met

elektrische metingen – te maken heeft met de ver-

verschillende hersengolf-patronen, zoals geïllus-

andering in bewustzijn. Daarna wordt bekeken

treerd in figuur 3. Wat we registreren als hersengol-

welke hormonen dat zijn en welke effecten ze heb-

ven, wordt door de gezamenlijke electrische acti-

ben.

viteit van vele neuronen veroorzaakt. Elke electrode

>

155

op het hoofd registreert de activiteit van duizenden

De Pijnappelklier en bewustzijnsniveaus

neuronen. Dezelfde golven zijn als magnetische

We zagen al dat de epifyse (de pijnappelklier) een

veldsterkte-wisselingen te registreren via gevoelige

centrale plaats heeft in onze hersenen; de vraag is

sensoren op korte afstand van het hoofd.

of ze ook zo’n centrale plaats heeft in ons denken.

Belangrijke onderdelen van deze sensoren zijn de

Om daarin inzicht te krijgen kunnen we kijken naar

zogenaamde SQUIDs (SuperConducting Quantum

de relatie tussen veranderingen in ons bewustzijn

Interference Devices), die gekoeld moeten worden

en de uitscheiding van hormonen door de pijn-

met vloeibaar helium om supergeleiding (d.i. elek-

appelklier. Veranderingen van bewustzijn houden

trische geleiding zonder weerstand) te bereiken. De

verband met verandering in elektrische hersenacti-

magneetvelden van de hersenen zijn in de orde van

viteit, zoals die via elektrische metingen aan de

pico- tot nanotesla’s, wat een miljoenste tot een


>

S. Bosman


duizendste van de sterkte van het aardmagnetisch

die een muis opwacht).

veld is (45 microtesla). De registratie die men op

Belangrijk voor motoriek en lichaamsgevoel;

deze manier maakt wordt een magneto-encephalo-

belangrijk voor onderlinge organisatie van de

gram (MEG) genoemd en dit wordt op slechts drie

hersenfuncties in het algemeen; belangrijk voor

plaatsen in Nederland gedaan: het Max Planck Instituut in Nijmegen, de Vrije Universiteit in

alertheid en reactiesnelheid.

Alfa (8-12 Hz):

Amsterdam en de Technische Universiteit Twente.

Ontspannenheid.

Gewoonlijk onderscheidt men vier niveaus van

Gunstig voor leren; niet denken; niet visualiseren; ontvankelijkheid; informatie-opslag.

bewustzijn, die als 4 verschillende frequentiebanden zijn te meten in het EEG of MEG van volwassen

Thèta (4-8 Hz):

personen. Deze staan bekend als de delta-, thèta-,

Diepe meditatieve staat en lichte slaap.

alfa- en bèta-hersengolfgebieden, die samenhan-

Spontane innerlijke beelden; dromen; staten van (on)behagen en slaperigheid.

gen met diverse innerlijke processen.

Delta (0.5-4.0 Hz): Diepe slaapstadia.

Figuur 3 — De vier voornaamste frequentiebanden van hersengolven in het volwassen electroencephalogram (EEG): Delta (0.5-4.0 Hz), Theta (4-8Hz), Alfa (8-12 Hz), Beta (12-60 Hz).

De grenzen tussen de frequentiebanden willen nogal eens verschillen tussen de diverse auteurs, omdat deze overgangen niet scherp zijn.

De Pijnappelklier als schakel tussen hormonale- en neuronale regulatie De verschillende hormonen die de pijnappelklier afgeeft aan bloed en liquor beïnvloeden waarschijnlijk het Reticulair Activerend Systeem (RAS), een bundel zenuwvezels die tussen pons en kleine hersenen door de hersenstam loopt en van waaruit een diffuus net van zenuwvezels doorloopt naar de

156

Het hogere, bèta, frequentiegebied wordt ook wel

hersenschors. Dit bepaalt het hersengolfpatroon en

onderverdeeld in drie gebieden: hoog-, midden- en

hiermee het niveau van wakkerheid van de mens.

laag bèta.

Het is nog niet bekend welke hersencentra en

Hoge Bèta of Gamma (30-60 Hz):

zenuwverbindingen de bewustzijnsstaten van dro-

Hyper-arousal (hyper-alerte staat).

men en visioenen (de interne belevingsstaten)

40 Hz is belangrijk voor integratie van alle her-

bepalen. Op dit gebied is nog lang niet alles opge-

senfuncties en mogelijk ook voor intellect en zin-

helderd.

geving.

De invloed van de verschillende pijnappelklier-hor-

Midden Bèta (15-30 Hz):

monen (zie figuur 4) zal hieronder geïllustreerd wor-

Normale wakende, alerte staat.

den aan de hand van een verkennende studie die is

Zintuiglijke waarneming; logisch denken; besluit-

gedaan bij mensen, die voor taoïstische trainings-

vorming; actieve visualisatie (opzettelijke voor-

doeleinden twee weken of langer in een volslagen

stellingen).

donker gebouw verbleven (Ackerly, 2002), aange-

Lage Bèta (SMR of Sensory Motor Rhythm,

vuld met de onderzoeksresultaten van andere

12-15 Hz):

auteurs.

Staat van alerte ontspanning (vergelijk: een kat


S. Bosman


Pijnappelklier, tryptofaan en bewustzijn

Deze hormonen zijn allemaal aan elkaar verwant.

Het aminozuur tryptofaan is de grondstof voor alle

Ze worden elk hieronder besproken.

>

hormonen van de pijnappelklier die hieronder worden besproken. Tryptofaan wordt niet door ons

Serotonine: waken

eigen lichaam aangemaakt. Het is een zogenaamd

Overdag wordt de pijnappelklier door het daglicht

‘essentieel aminozuur’, dat wil zeggen dat we het

gestimuleerd om serotonine te produceren, dat de

moeten opnemen uit ons voedsel. Het is vooral te

mens wakker en alert houdt: het waakbewustzijn.

vinden in pompoenpitten, linzen, bananen, dadels,

In het waakbewustzijn kan men helder en rationeel

cottage cheese (hüttenkäse), biogarde, kwark, eie-

denken en bewust interacteren met zijn omgeving.

ren, granen, zilvervliesrijst, sesamzaad, zonne-

Dit bewustzijnsniveau gaat gepaard met bèta-gol-

bloempitten, pinda’s en noten. Het tryptofaan

ven. Zodra men zich ontspant en ophoudt met den-

wordt echter pas goed opgenomen in de hersenen

ken en het visuele voorstellingsvermogen te gebrui-

als er iets van zoetigheid bij gegeten wordt, zoals

ken, verschijnen er alfa-golven in het EEG of MEG.

een beetje honing. Het genoemde voedsel werkt

Dit laatste is echter niet bij iedereen zo. Bij mensen

goed als inslaapmiddel en tegen depressie, zoals

die (vrijwel) alleen in beelden denken, verschijnen

op de website www.natuurarts.nl te lezen valt. De

er dan geen alfa-golven, maar wel thèta-golven.

pijnappelklier-hormonen hebben invloed op neuro-

Maar men is nog wakker en de pijnappeklier geeft

nen, verspreid in het hele brein.

serotonine af aan de circulatie. Pas als men de

De belangrijkste pijnappelklierhormonen zijn sero-

ogen dichthoudt en zich blijft ontspannen, zoals in

tonine, melatonine, pinoline, 5-meo-DMT en DMT.

sommige vormen van meditatie, komen er andere pijnappelklier-hormonen aan te pas. Dit vindt des te sterker plaats als men daarbij ook nog in een donkere ruimte verblijft. In de hierna besproken staten van bewustzijn, vindt de interactie vooral, voor zover er sprake van is, plaats met onze binnenwereld. Bij uitzondering, zoals in diep ontspannen, meditatieve toestand kan ook beïnvloeding van de buitenwereld plaatsvinden, bijvoorbeeld het informeren van water zonder dit aan te raken, als hiertoe van tevoren de intentie gevormd is. Er is nog

157

geen verklaring voor hoe dit werkt, er zijn alleen aanwijzingen dát het werkt.

Melatonine: slapen Zodra het donker invalt zet de pijnappelklier het serotonine om in melatonine. Als gevolg van dit hormoon wordt ons denken minder helder; we worden eerst slaperig en vallen later in slaap. Bij het in slaap vallen gaat het EEG (of MEG) snel via een alfarespectievelijk thèta- over in een delta-golvenpaFiguur 4 — Schema van de omzetting van tryptofaan in diverse pijnappeklier-hormonen.

troon dat gepaard gaat met een trage hartslag en trage, diepe ademhaling. Dit is het diepste slaapstadium. Vervolgens gaat men via minder diepe


>

158

S. Bosman


slaapstadia naar de snelle oogbewegingen-fase

innerljke beelden en andere innerlijke (d.i. niet in

(Rapid Eye Movements, REM), waarin de spieren

de buitenwereld aanwezige) ervaringen optreden,

(behalve die van de ogen) volkomen slap zijn,

zoals hieronder beschreven. Deze veranderde (niet-

adem- en hartfrequentie onregelmatig zijn en men

slaap-)bewustzijnstoestanden gaan gepaard met

levendige dromen heeft vol beelden, actie en emo-

veel thèta-activiteit in het EEG en met name met

ties. Het EEG vertoont dan een patroon dat op bèta-

golven op de grens tussen de alfa- en thètabanden,

activiteit lijkt, terwijl men toch slaapt. Daarom

het gebiedje van 7 tot 8 Hz. Deze nauwe frequentie-

wordt de REM-fase ook wel de paradoxale slaap

band wordt aangetroffen in het EEG van healers,

genoemd (Shagass, 1972). Zo gaat de mens per

paragnosten en mediteerders wanneer ze ‘in func-

nacht slaap van 7 tot 8 uur door 4 à 6 slaapcycli

tie’ zijn. Deze golven blijken gelijk op te gaan met

heen en droomt 4 tot 6 keer. Echter, we dromen niet

die van de basisfrequentie (7,8 ± 0,5 Hz) van de

op melatonine. Vlak voor de REM-fase wordt dit

Aarde, de boven al beschreven Schumann-resonan-

omgezet in andere hormonen (zie verderop).

tie. De koppeling tussen de frequenties van de

Tijdens een continu verblijf in een donkere ruimte

Schumann resonantie en onze hersenfrequenties,

bevinden mensen zich de eerste 3 dagen in het

met hetzelfde ritme, is alleen te zien zolang ze niet

zogenaamde melatonine-stadium (Ackerly, 2002).

aangedreven worden door de thalamus. De cellen

De pijnappelklier maakt er 2 tot 5 milligram per dag

in de kern van de thalamus hebben een intermitte-

van aan en geeft deze af aan de circulatie. Er wordt

rend pace maker ritme: ze ontladen 5-30 seconden,

die eerste dagen veel geslapen, maar ook als de

zijn dan 5-30 seconden stil, etc. met frequenties

persoon wakker is produceert de pijnappeklier

van 6-10 Hz (Oschman, 2000).

melatonine, doordat de externe lichtprikkel ont-

Het is nog niet duidelijk of er misschien nog meer

breekt.

betekenis is in deze Schumann-frequentie.

In het normale leven met licht-donker- en seizoens-

Hierboven zagen we al dat die een rol speelt in het

wisselingen kan door een tekort aan daglicht te

reguleren van onze 24-uursklok. De Schumann fre-

lang een teveel aan melatonine in het bloed aanwe-

quentie ligt in het thèta hersengolf bereik (nabij de

zig zijn, wat tot najaars- en winterdepressie kan lei-

grens met de alfagolven), dat veel wordt gemeten

den. Dit kan gepaard gaan met pessimistische

bij genezers tijdens genezing. Ze komt ook veel voor

gedachten en zelfs gedachten aan zelfmoord.

bij personen die getraind zijn in het oproepen van

Mogelijk verklaart dit het hoge zelfmoordpercentage

een toestand van diepe ontspanning, zoals door

in noordelijke gebieden zoals Scandinavië.

middel van yoga-ademhalinsoefeningen, autogene training en neurofeedback. Deze bewustzijnsstaat

Omzetting van melatonine in pinoline, 5-meo-DMT en DMT

(mijmertoestand of rèverie) gaat veelal gepaard met

Volgens James Callaway (1988) wordt melatonine

bekend als psychologisch integrerend. Ze wordt

vlak voor de REM-slaapfase omgezet in pinoline,

vaak opgeroepen om (problemen in) het leven met

DMT (dimethyltryptamine) en 5-meo-DMT (5-

veel meer innerlijke rust en een scherper bewust-

methoxy-dimethyltryptamine), die door hun speci-

zijn te kunnen beschouwen, wat deze methode

fieke psycho-activiteit het spontaan optreden van

interessant maakt voor psychotherapeutische toe-

innerlijke belevenissen en dus dromen, mogelijk

passingen (Green, 1989). Het is ook bekend dat

maken. In dromen kunnen gedachten en emoties

sommige wetenschappers, zoals August Kékulé von

voorkomen. Vindt de productie van (één van) deze

Stradowitz en Albert Einstein, in deze bewustzijns-

drie hormonen plaats in waaktoestand, dan is de

staat op briljante ideeën zijn gekomen. Kékulé vond

persoon in een bewustzijnsstaat waarin spontaan

zo de structuur van benzeen, en Einstein de Alge-


spontaan opkomende innerlijke beelden, en staat

S. Bosman


mene Relativiteitstheorie.

enigszins geremd worden, wat gepaard gaat met

Callaway (1988) differentieert nog niet tussen de

diepe, meditatieve trance-staten. 5-meo-DMT inter-

effecten van de drie hormonen waar melatonine in

caleert met (dus gaat tussen de basen zitten van)

omgezet wordt, Ackerly (2002) wel, zoals hieronder

het messenger-RNA, dat medieert in de gen-expres-

zal blijken.

sie (Ackerly, 2002).

Pinoline: celherstel

DMT: verhelderd waarnemen

Na drie dagen in onafgebroken, absolute duisternis,

Gedurende dag 9 tot en met 12 in het donker wordt

bereikt de melatonine-concentratie in het bloed een

melatonine, via de tussenvorm 5-methoxy-tryptami-

niveau waarop de pijnappelklier reageert door het

ne, door de pijnappelklier omgezet in dimethyltryp-

om te zetten in pinoline, of men nu wakker is of

tamine (DMT). Wanneer er genoeg DMT circuleert,

niet. Pinoline stimuleert celdeling (mitose), wat her-

kan de ervaring zeer visueel zijn. Het gezichtsver-

stelprocessen ten goede komt. Pinoline intercaleert

mogen breidt zich uit naar infrarood en ultraviolet.

met het DNA van de cellen waar het binnenkomt,

Een persoon, die in het absolute donker verblijft,

wat wil zeggen dat het tussen de baseparen in gaat

kan een andere persoon zien in het infrarood en

zitten. Hierop zal verderop dieper ingegaan worden.

kan hierdoor naar hem toegaan en hem aanraken.

Mensen in het pinoline-stadium rapporteren lucide

Ook in het DMT-stadium waant men zich in een

dromen (dromen, waarin men beseft dat men

andere werkelijkheid, compleet met beeld en geluid

droomt) en zelfs bijna-dood-ervaringen. Tijdens

en men kan ermee interacteren. Met de juiste oefe-

lucide dromen kan men bewust interacteren met

ningen, gewoonlijk samen met een partner, kunnen

zijn droomwereld. Soms treden helderziendheid en

een diepe liefde en compassie ervaren worden,

helderhorendheid op. Men kan sensaties krijgen in

gepaard gaande met diepe orgastische ervaringen.

de vorm van licht, beelden en muziek. In deze staat

Ackerly meent (2002) dat er dan in het hele lichaam

kan men tot inzichten komen over de kosmos en in

een 8 Hz trilling aanwezig is, overeenkomend met

zichzelf, wat weer de psychologische integratie ten

de basisfrequentie van de Schumann-resonantie. In

goede komt. Dit gaat zo door tot en met de vijfde

het DMT-stadium heeft men zeer weinig slaap

dag in het donker (Ackerly, 2002). Daarna speelt

nodig, slechts 3 uur per etmaal (Ackerly, 2002).

>

het volgende hormoon een bepalende rol. DMT wordt niet alleen in ons lichaam geproduceerd,

5-meo-DMT: verhelderd bewustzijn

het is ook in diverse planten te vinden. In meerdere

Van dag 6 tot en met 8 in het donker zet de pijn-

culturen worden zulke planten gebruikt om de staat

appelklier het melatonine via de tussenvorm 5-

van verhelderde waarneming te kunnen oproepen.

methoxy-tryptamine om in 5-methoxy-dimethyltryp-

Een voorbeeld hiervan is het kruidenmengsel aya-

tamine (5-meo-DMT), dat ook wel akashon

huasca dat traditioneel door Zuid-Amerikaanse sja-

genoemd wordt. Dit tryptamine is zeer luminescent

manen al tot dit doel werd gebruikt. Tegenwoordig

(geeft licht af) en fosforescerend (geeft licht af na

wordt DMT ook gesynthetiseerd, en de stof kan wor-

stimulatie met licht; dit is anders dan de biofoto-

den ingenomen, gerookt, of ingespoten. Dit leidt

nen, die we verderop tegen zullen komen.)

dan binnen een half uur tot innerlijke ervaringen

Dit hormoon activeert 40% extra van de hersen-

vergelijkbaar met die tijdens het DMT-stadium in

schors. Mensen kunnen dan telepathie ervaren en

het donker.

zelfs de sensatie, buiten het lichaam te reizen in

Er is echter wel een belangrijk verschil: de DMT die

een ruimtelijke, hologram-achtige werkelijkheid. De

door de pijnappelklier wordt geproduceerd is deel

productie van 5-meo-DMT kan in dit stadium ook

van een biochemische cyclus, waarin stoffen in

159


>

S. Bosman


elkaar omgezet worden. De DMT metabolieten rem-

verschillende hersengolfgebieden daarmee verwant

men daarbij de DMT productie in de epifyse

zijn. (Beta-golven zijn daarin gerelateerd aan de

waardoor een totale balans steeds bewaard blijft.

Buitenbeleving, alfa-golven aan onze lichaamsbele-

Dit is niet het geval als de stof niet in het lichaam

ving, theta-golven aan onze zelfbeleving, en delta-

wordt geproduceerd, maar ingenomen wordt van

golven met onze levensbeleving.) Ook in de boven-

buitenaf. Ook dan ontstaan DMT metabolieten, die

genoemde hormonen is die relatie te zien, die elk

de epifyse productie van DMT remmen. Echter, die

op hun manier onze afsluiting en openstelling,

zijn niet in balans met de biologische procesketen

grensoplossing en grensdefinitie mede bepalen.

in het lichaam, waardoor de biochemische balans

160

verstoord wordt. De natuurlijke DMT productie door

Werkingsmechanismen

de epifyse blijft uit, met alle gevolgen vandien. Bij

Van de werkingsmechanismen van de pijnappel-

sporadische inname van DMT (zoals in de sjama-

klier-hormonen in het algemeen is nog maar een

nistische traditie het geval is) blijft de balans wel

beperkte hoeveelheid kennis beschikbaar. Waarom

behouden en kan, bijvoorbeeld door Ayahuasca

de diverse pijnappelklier-hormonen zulke verschil-

een andere bewustzijnsbeleving worden bereikt.

lende effecten hebben, is nog niet bekend.

Dit is onderzocht door Rick Strassman. Hij heeft bij

Tryptofaan wordt, zoals genoemd, omgezet in de

gezonde, volwassen proefpersonen (niet in het don-

diverse, elk op hun eigen manier psycho-actieve

ker) onderzoek gedaan naar de ervaringen die ze

hormonen. Deze binden aan hetzelfde membraan-

kregen als gevolg van toediening van DMT. Hij koos

eiwit, de serotonine receptor (of 5HT-receptor), die

voor het inspuiten van DMT, omdat dan de bloed-

zich in vele neuronen verspreid over het hele brein

spiegel ervan beter in de hand te houden was dan

bevindt. Hier zet het hormoon aan tot biochemische

bij het slikken of roken van DMT. De proefpersonen,

processen binnen de cel, die weer leiden tot depo-

die tijdens deze experimenten in een ziekenhuis in

larisatie (omkering van positieve en negatieve

bed lagen, rapporteerden een scala aan ervaringen.

lading in en buiten de cel). Dit leidt weer tot com-

Deze begonnen vaak met het zien van licht, kleuren

plexe patronen van actiepotentialen, electrische

en geometrische vormen en het horen van een hoog

pulsen die van neuron naar neuron gaan. De pijn-

geluid, gevolgd door bizarre wezens en machines.

appelklier-hormonen blijven niet altijd aan de

Dit culmineerde in een sensatie buiten het lichaam

receptor hangen, maar gaan soms ook de cel en

te reizen in andere werkelijkheden, ermee interacte-

zelfs de celkern binnen. Althans, van pinoline, 5-

rend. Sommigen beschreven zelfs bijna-doodserva-

meo-DMT en DMT is bekend, dat ze tussen de base-

ringen en helderziendheid in ruimte en tijd

paren (de genetische code) van het DNA schuiven,

(Strassman, 2001). Het is mogelijk dat ook tijdens

wat ‘intercalatie’ genoemd wordt. Dit is mogelijk

een overlijdensproces het DMT een rol speelt in de

doordat deze moleculen qua vorm en afmetingen

(bijna-) doodservaringen die daarbij kunnen wor-

sterk lijken op die van de basen van het DNA. Dit

den beschreven (McKenna, 1993).

verandert de ruimtelijke vorm (conformatie) van het

Het is waarschijnlijk dat er een verband is tussen de

DNA. DNA is erg vorm-variabel doordat het dubbel-

grensovergangen tussen leven en dood, en de ver-

spiraal is van suiker-fosfaat-ketens met ertussen,

schuivingen tussen waken en slapen. In De

als de sporten van een ladder, de baseparen. De

Elektrische Metingen van Hersenfuncties (TIG 18-5,

DNA dubbelspiraal is weer tot grotere spiralen

TIG 19-2) werd beschreven dat onze bewustzijnstoe-

opgerold. Als de ruimtelijke vorm ervan verandert,

standen ook kunnen worden geïnterpreteerd als

verandert ook de gen-expressie, dus het patroon

een ‘grensovergang’: de overgang in beleving van

van welke genen wel of niet bereikbaar zijn voor de

buitenwereld naar onze binnenwereld, en hoe de

enzymen die de codes kopiëren in de vorm van


S. Bosman


messenger-RNA (McKenna, 1993).

van de pijnappelklier verstoort (Redecke, 1999).

>

Niet alleen de vorm verandert, de interne energieverdeling is ook variabel. Er worden veranderingen

Meten aan de pijnappelklier

gemeten in de hoeveelheid biofotonen die worden

Het is mogelijk om op minstens 3 manieren de acti-

uitgezonden en ontvangen in de cel, waarschijnlijk

viteit van de pijnappelklier te meten. Ik ben bezig

in het DNA. Het licht dat met biofotonen aangeduid

de bruikbaarheid van deze meetmethoden te on-

wordt, onderscheidt zich hierin van chemo-lumi-

derzoeken voor een onderzoek aan de rol van de

nescentie en fosforescentie. Biofotonen hebben

pijnappelklier in verschillende bewustzijnsstaten.

een functie in de communicatie in en tussen cellen.

1 Chemisch: De hormonen die de pijnappelklier

Fritz Albert Popp van het International Institute of

afgeeft aan het bloed kunnen in een klinisch-che-

Biophysics in Neuss, Duitsland, vermoedt dat bio-

misch laboratorium gemeten worden door hor-

fotonen tevens een rol spelen bij het ontstaan en functioneren van ons bewustzijn (Bischof, 1995).

moon-bepalingen. 2 Biomagnetisch: de pijnappelklier ligt te diep in

Men zou verder kunnen speculeren, dat hierin een

de hersenen om de activiteit ervan te zien in het

deel van de psychoactieve werking van de pijnap-

EEG. In het MEG is met de juiste, ruimtelijk-sta-

pelklier-hormonen ligt. De gebroeders McKenna

tistische bewerking van de meetresultaten, acti-

speculeren dat de electronenspin-resonantie van

viteit van kleine, diep gelegen bronnen eruit te

het intercalatieproces tussen tryptamine-moleculen

lichten. De auteur van dit artikel en een collega

en het neuronen-DNA een staande golf in de ruimte

zijn erin geslaagd met een 180 kanaals SQUID

creëert, die een hologram is van een idee, de inner-

een respons van de pijnappelklier te detecteren

lijke ervaring die we dan hebben. Zij vermoeden dat

op eenvoudige, auditieve prikkels. Voor zover

deze electronenspin-resonantie, die in het audiobe-

bekend, is verder nog nergens ter wereld de bio-

reik ligt, op één of andere manier vertaald wordt in

magnetische of -electrische activiteit van de men-

een geluid, dat vaak gehoord wordt in het hoofd,

selijke pijnappelklier op non-invasieve manier

door mensen die tryptamines innemen (McKenna,

gemeten. De pijnappelklier staat niet alleen in

1993).

indirecte verbinding met de ogen, maar ook met de oren, al is de biologische functie van deze

Electromagnetische invloeden

laatste verbinding nog niet bekend

Kunstmatig opgewekte electromagnetische velden

3 Microgolven: rotaties en vibraties van biomolecu-

en met name de 50 Hz magnetische velden van ons

len leiden onder andere tot het uitzenden van

electriciteitsnet (en de 60 Hz in de USA) die de

microgolven. Dit treedt in sterke mate op bij hor-

atmosfeer vullen, verminderen de productie van

moon-moleculen. Hierdoor zenden de hormoon-

melatonine door de pijnappelklier, zodat slecht sla-

klieren, vergeleken met de rest van het lichaam,

pen het gevolg kan zijn. Als mensen klagen over

een relatief sterke microgolfstraling uit. Het gaat

slecht slapen kan het nuttig zijn om na te gaan, of

echter om zeer zwakke intensiteiten (in de orde

hun nachtkastje vol staat met apparaten die op het

van microwatts), wat ook in dit geval zeer gevoe-

net zijn aangesloten, zoals radiowekkers en tele-

lige apparatuur vereist. Robert Endroes, een

foons of telefoon-laders. Of, erger nog, dat ze onder

inmiddels overleden Duitse ingenieur zegt in zijn

een electrische deken slapen of boven een elec-

boek Die Strahlung de Erde (1988) hierin

trisch aangedreven mechanisme waarmee ze de

geslaagd te zijn, en heeft deze meting als medi-

vorm van het bed kunnen aanpassen. Al deze appa-

sche diagnosemethode gepatenteerd. Hij detec-

raten hebben een sterk 50 Hz magneetveld (en

teerde in de jaren ’70 en ’80 tot op 2,4 m afstand

electrisch veld) om zich heen, dat het functioneren

van het menselijk lichaam ter hoogte van de hor-

161


>

S. Bosman

Figuur 5 — Intensiteit van de spontane microgolf-uitstraling van de epifyse, gemeten op 2,4 m afstand. Detector-opname bij 3190 megahertz, terwijl de proefpersoon naar de antenne kijkt (bovenkant van de curve) en terwijl de proefpersoon het gezicht van de antenne afgewend houdt (opzij kijkt).


Figuur 6 — Intensiteitsspectrum van de microgolf-uitstraling van de hormoonklieren op een neutrale (d.i. niet geopathisch belaste) plaats.

Beide afbeeldingen ontleend aan: Endroes R. (1988) Die Strahlung der Erde, Paffrath-Druck, Remscheid, Deutschland.

162

moonklieren microgolven met golflengten van 1

Conclusie

tot 20 cm (frequenties: 1,5-30 GHz) in niet-afge-

De pijnappelklier vervult een sleutelrol in de herse-

schermde omgevingen. Hij gebruikte hiervoor

nen. Neuronen en hormonen zijn hierin beide bepa-

een staaf-antenne, die hij in lengte kon verstellen

lend, en niet alleen chemische maar ook elektro-

om de verschillende golflengten te meten. Hij

magnetische effecten spelen mee. De klier geeft

beweerde de klieren van elkaar te kunnen onder-

verschillende, van het aminozuur tryptofaan afgelei-

scheiden, zelfs zulke dicht bijeengelegen klieren

de hormonen af aan het bloed en het hersen-rugge-

als de hypofyse en de epifyse, doordat de micro-

mergvocht. Deze beïnvloeden de neuronen van

golfstraling van elke klier weer anders gepolari-

onder meer het reticulair activerend systeem in de

seerd was. De auteur van dit artikel is samen met

hersenen en hiermee het bewustzijnsniveau van de

een electronicus de voorbereidingen aan het tref-

mens. De verschillende hormonen, die de pijnap-

fen om deze metingen te reproduceren.

pelklier produceert, werken als een soort sleutels


S. Bosman


Biofeedback, 5th Ed., Knoll Publishing, Ft. Wayne,

op de hersencellen, om de mens in de loop van de dag-nacht-cyclus in verschillende bewustzijnsstaten te brengen. In de waaktoestand (serotonine) heeft

USA

McKenna, T. and McKenna, D. (1993) The Invisible Landscape, Harper, San Francisco

de mens contact met de buitenwereld, tijdens de slaap, enkele weken lang verbijf in het donker en

Van Nieuwenhuijze, O. (2002) Elektrische sig-

tijdens diepe meditatie (melatonine, pinoline, (5-

naalmeting van hersenfuncties – Deel 1: de ont-

meo-)DMT) heeft de mens contact met zijn binnen-

wikkeling van de Elektro-Fysiologie, TIG 18(5), pp. 285-294

wereld. Pinoline en (5-meo-)DMT spelen waarschijnlijk een rol bij dromen, bewustzijnsstaten waarin

Van Nieuwenhuijze, O. (2003) Elektrische sig-

men innerlijke, ‘andere werkelijkheden’ beleeft en

naalmeting van hersenfuncties – Deel 2: de ont-

zelfs helderziendheid. De afwisselende afgifte van

wikkeling van de Elektro-Psychologie, TIG 19(2), pp. 91-101

serotonine en melatonine maken het slaap-waakritme mogelijk. De bewustzijnsstaten in de slaap

Oschman, J.L. (2000) Energy Medicine (the scientific basis), Churchill Livingstone, Edinburgh

dienen de psychologische integratieprocessen. Diepe slaap dient biologische herstelprocessen.

>

Redecke, M. (1999) Über den Einfluss von elektri-

Voldoende slaap, innerlijke rust en tryptofaan-rijke

schen Feldern, Magnetfeldern und elektromagne-

voeding optimaliseren het functioneren van de pijn-

tischen Feldern auf Epifyse (Zirbeldrüse) und das

appelklier.

Hormon Melatonin (sowie weitere biologische Wirkungen),

Literatuur

Ackerly, S. and Chia, M. (2002) Dark Room

amor.rz.hu-berlin.de/~h0444wkz/epiemf.htm

Enlightenment, Lesser, Greater, and Greatest Kan & Li, Universal Tao Center, Thailand,

Reiter, R.J. (1977) The Pineal, In: Annual Research Reviews: The Pineal, Vol. 2, Eden Press

Shagass, C. (1972), Electrical activity of the brain,

www.universal-tao.com

In: Handbook of Psychophysiology, Greenfield,

Bischof, M. (1995) Biophotonen, das Licht unse-

N.S. and Strenbach, R.A. (Eds.), Holt, Rinehart &

rer Zellen, Zweitausendeins, Frankfurt

Winston, New York, pp. 263-328

Callaway, J.C. (1988) A proposed mechanism for

Strassman, R. (2001), DMT, the spirit molecule

the visions of dream sleep, Medical Hypotheses

(a doctor’s revolutionary research into the biolo-

Vol. 36, pp. 119-124, www.cures-not-wars.org

gy of near-death and mystical experiences), Park

Endroes, R. (1988) Die Strahlung der Erde,

Street Press, Rochester, USA

Paffrath Verlag, Remscheid

www.rickstrassman.com/dmt

163

Green, E. and Green, A.M. (1989) Beyond


>

S. Bosman


Samenvatting De chemie van denken en bewustzijn Bewustzijnsniveau, emoties en denken worden

de dag en nacht-wisseling, de slaapcycli en diepe,

beïnvloed, soms zelfs geïnduceerd, door diverse

meditatieve trance. De verschillende hormonen van

hormonen, enkefalinen en neurotransmitters.

de pijnappelklier geven aanleiding tot verschillende

Omdat bepaalde bewustzijnsniveaus een voor-

bewustzijnsniveaus, ze maken ervaringen van

waarde zijn voor het denken, wordt in dit artikel

binnen- en/of buitenwereld mogelijk en er gaan ver-

dieper ingegaan op de hormonen van de pijnappel-

schillende hersengolfpatronen mee gepaard.

klier. De productie hiervan varieert als gevolg van

Summary The chemistry of thinking and conciousness States of consciousness, emotions and thinking are

varies as a function of diurnal cycles, sleep cycles

influenced and sometimes even induced by various

and deep, meditative trance. The various hormones

hormones, enkephalins and neurotransmitters.

from the pineal gland give rise to different states of

Because certain states of consciousness are a pre-

consciousness, which enable humans to experience

requisite for thinking, this article elaborates on the

their inner or outer world and which are accompa-

hormones from the pineal gland. Their production

nied by different brainwave patterns.

Key words thinking

consciousness

hormones

brainwaves

pineal gland

Auteur Dr. S. Bosman, biologe

164

SOTHIS Research, Culemborg en Stichting Milieubewustzijn, ’s-Graveland adres Martinus Nijhoffpad 15 4103 WP Culemborg e [email protected]


De chemie van denken en bewustzijn

Recommend Documents