#24UURONBEGRENSD We moeten eerlijk en realistisch zijn over het vluchtelingenvraagstuk. Nu bepaalt de vluchtelingencrisis onze emotie. Of het nu om mededogen gaat of angst. Maar we moeten die emotie hanteren en op basis van cijfers en feiten een reële inschatting maken van het aantal vluchtelingen dat Nederland de komende jaren in ons land asiel kan en wil verlenen. Tegelijkertijd zien we dat de huidige stroom van vluchtelingen tot gevoelens van onzekerheid leidt in de samenleving. Voor een helder en humaan vluchtelingenbeleid is een zo breed mogelijk maatschappelijk draagvlak nodig. Dat was de belangrijkste drijfveer van de denktank #24uuronbegrensd die op maandag 14 september 2015 werd gehouden in de Stadsschouwburg in Amsterdam. Een ander en humaner vluchtelingenbeleid, daarmee ging de denktank #24uuronbegrensd aan de slag. Met onder andere bestuurders van Shell, Rabobank, het COA, en ook de Hogeschool van Amsterdam en Vluchtelingenwerk Nederland. In 24 uur is nagedacht over hoe het Europa van 2030 eruit zal zien en wat dat betekent voor de manier waarop we nu met de vluchtelingenproblematiek om moeten gaan. Hierna volgt een overzicht van de uitkomsten. Tijdens #24uuronbegrensd is de huidige vluchtelingencrisis geplaatst in de context van mondiale langetermijn ontwikkelingen: verstedelijking en een wereldwijd groeiende middenklasse; technologische vooruitgang van ongekende omvang en snelheid; wereldwijde vergrijzing van de bevolking en een groeiende mondiale verbondenheid. Dit maakt dat verdelingsvraagstukken steeds zichtbaarder worden en dat crises zich sneller mondiaal manifesteren. Door blijvende internationale conflicten en regionale crises blijven vluchtelingenstromen bestaan. Al jaren is drie procent van de wereldbevolking onderweg en één procent op de vlucht. Vooral in de regio, maar ook richting Europa. Nu zijn het de Syriërs, maar de Hongaren, de Bosniërs, de Somaliërs en de Afghanen gingen hen voor. Nederland kreeg vorig jaar 24.500 asielaanvragen. Dat aantal stijgt nu door de crisis in Syrië. Tijdens #24uursonbegrensd is gezocht naar ideeën en adviezen om de huidige uitdagingen voor Nederland hanteerbaar te maken. Een structureel vluchtelingenbeleid omvat uiteraard een lange termijn visie op versterking van de economie van herkomstlanden waardoor het lokale toekomstperspectief verbeterd kan worden. De globalisering, het delen van kennis en het aanwenden van nieuwe technologie bieden hiertoe steeds meer mogelijkheden. Het opvangvermogen van Nederland wordt beïnvloed door het draagvlak in de samenleving voor het vluchtelingenbeleid. Dat vergt een andere blik op de vluchteling. Om het in perspectief te plaatsen: als 24.000 vluchtelingen verdeeld worden over 400 gemeenten in Nederland gaat het om 60 nieuwe inwoners per gemeente. De samenleving kan baat hebben bij vluchtelingen, maar dat werkt alleen als hun mogelijkheden en competenties zichtbaar worden en ze zo snel mogelijk bij de
samenleving worden betrokken. De meeste voorstellen en ideeën van de sessies op de manifestatie #24uuronbegrensd gaan over ontmoeten, samenwerken, integreren en spreiding over het hele land. Deze ideeën staan haaks op het huidige beleid van tijdelijke opvang en afzondering. De deelnemers stonden vooral stil bij de vraag hoe het ondernemerschap van vluchtelingen kan worden gestimuleerd, hoe ze op te nemen zijn in de gemeenschap via werk, wonen, zorg en onderwijs. Er ontstond heel veel creativiteit in het zoeken naar manieren om vluchtelingen te integreren en hun talenten te verzilveren. Nog los van de acute vluchtelingenstroom van dit moment, is economische migratie van alle tijden. Producten en diensten worden al over de hele wereld aangeboden, kennis en werknemers volgen. Met specifieke vaardigheden of tegen een lagere prijs. Europa kan de kansen van een open en toegankelijke samenleving veel meer benutten. Nederland is als handelsland de afgelopen eeuwen daardoor groot geworden. Meerdere deelnemers gaven aan dat te sturen is op circulaire migratie: mobiliteit is de nieuwe norm. De belangrijkste uitgangspunten vluchtelingenbeleid zijn:
die
geopperd
werden
voor
een
nieuw
1. Wees transparant en duidelijk over het aantal vluchtelingen dat Nederland structureel jaarlijks kan en wil opnemen en zoek naar draagvlak voor dat beleid. 2. Dereguleer en verkort de asielprocedure en haal de vluchtroute uit het illegale circuit. 3. Geef vluchtelingen zo snel mogelijk duidelijkheid over hun status en geef ze direct recht op onderwijs, werk en woonruimte. Bouw vervolgens overige rechten stapsgewijs op. Neem belemmeringen voor het starten van kleine ondernemingen weg. 4. Isoleer vluchtelingen niet, maar neem ze op in de stedelijke omgeving. Maatschappelijke deelname is cruciaal voor enerzijds het bieden van een perspectief aan vluchtelingen en anders voor het draagvlak in de samenleving. 5. Biedt vluchtelingen de gelegenheid om deel te nemen aan het maatschappelijke leven. Daarnaast is nodig een helder migratiebeleid: 6. Ontwerp een creatief en circulair migratiebeleid om aan de vraag en het aanbod op de arbeidsmarkt te kunnen voldoen en remigratie te stimuleren 7. Creëer voorzieningen en een omgeving die interessant is voor zowel hoogwaardige migratie als voor andere arbeidsbehoeften. Iedereen is zich bewust van de complexiteit van de problematiek: er zijn geen makkelijke oplossingen. We kunnen deze crisis zien als een bedreiging en ons verschuilen achter regels en bestaande patronen. Maar het bestaande systeem lijkt niet meer te passen op de actualiteit. We kunnen deze crisis ook aanwenden om het huidige systeem te transformeren. De samenleving is zich hier de laatste weken zeer bewust van en vraagt nadrukkelijk om een nieuwe benadering vanuit een gevoelde gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. De oplossing zal gevonden moeten worden in meer verbondenheid in plaats van in verder isolement. Daarom mocht en mag op ons een beroep gedaan worden.
INZICHTEN EN IDEEEN UIT BRAINSTORMSESSIES: een vrij letterlijke weergave Dit document is een eerste samenvatting van de ideeën en adviezen die op tafel kwamen tijdens de brainstorms van #24uuronbegrensd; het is onmogelijk om 12 uur later een complete en gedetailleerde weergave te maken van alle bijdragen van honderden meedenkers in acht verschillende sessies en op verschillende denkmuren in de Stadsschouwburg. Ook ontvingen we per mail een grote hoeveelheid bijdragen; de komende weken werken we aan een volgende versie en we danken wederom allen voor hun denkkracht. #24uuronbegrensd bestond uit een plenair programma met paneldiscussies en twee sets van vier parallelle brainstormsessies. Tijdens de eerste set brainstorms in de middag is het vluchtelingenvraagstuk geplaatst in de context van vier lange-termijntrends: global economy, technologische disruptie, vergrijzing en verstedelijking. Tijdens de tweede set brainstorms in de avond is gesproken over de knoppen waaraan we nu kunnen draaien om oplossingen voor de korte termijn te realiseren. Deze bijlage is een samenvatting van de brainstorms. De rode draad in alle brainstorms: ● We moeten iets doen; op ons kan een beroep gedaan worden. ● Het is nodig om meer wederzijds begrip te creëren in de Nederlandse samenleving: waarom komt een vluchteling, en waarom is de Nederlander bang? Het adresseren van de angst in de samenleving verdient aandacht en uitleg, op basis van onder andere rationele onderbouwing en met oog voor emotionele impact. Laten we de tegenstem horen en omarmen en het niet wegpoetsen met sociale wenselijkheid. ● Het is nodig om duidelijker onderscheid te maken tussen vluchtelingen die in nood zijn en we verplicht zijn op te vangen om humanitaire redenen, en migranten die komen om elders een betere toekomst op te bouwen. ● Als mensen in Nederland zijn, moeten we ze niet zien als slachtoffer en hen zo snel mogelijk activeren: versnelde procedures, spreiding door het land, directe toegang tot scholing, wonen en werk, en faciliteren van ondernemerschap, zodat mensen zo snel mogelijk zelfredzaam kunnen worden: minder regels, meer kansenzones. ● Het is nodig vaker op een vergelijkbare manier in zo’n divers gezelschap bij elkaar te komen.
INZICHTEN UIT DIALOGEN OVER LANGE TERMIJN TRENDS Global Economy: Alles is met alles verbonden. Het verkeer van mensen, diensten, goederen en informatie neemt een enorme vlucht. We leven steeds meer in ‘The Internet of Everything’. Dat zorgt voor mondiale verbondenheid. Maar ook voor afhankelijkheid en instabiliteit. Een lokale veenbrand laait zomaar op tot een mondiale crisis. Wat zijn de gevolgen voor migratie? Stelling: Fort Europa is een illusie Deelnemers: Arthur van Dijk (Transport & Logistiek Nederland); Arnold Croiset van Uchelen (Allen & Overy); Veronique Swinkels (BKK); Theodor Kockelkoren (bestuurder AFM); Jasper Kuipers (Adjunct-Directeur Vluchtelingenwerk); Kees van Baar (Ambassadeur Mensenrechten); Marnix Krop (Oud-diplomaat en oud-ambassadeur van Nederland in Duitsland) en anderen. Belangrijkste opvattingen: ● Europa afsluiten is een illusie, daarvoor is de wereld te verweven; Europa versterken en meer geintegreerd beleid rondom migratie is juist wel nodig om aan de huidige uitdagingen het hoofd te kunnen bieden: “meer Europa, minder (nationale) regels”. ● Versterken van lokale economieen in herkomstlanden (werkgelegenheid met passend loon, scholing, zorg) zal reden voor economische migratie verminderen; verantwoordelijkheid hiervoor kan breder worden gedragen en international beleid (bv UN sustainability goals en international beleid andere landen) is een inspiratiebron. ● Hoe meer economieen en landen/regio’s verbonden zijn, hoe kleiner de kans op gewelddadige conflicten: boycots werken op de langere termijn wellicht averechts. ● Migratie is geen eenrichtingsverkeer: laten we ook remigratie faciliteren en meer circulair over migratie denken. Technologische disruptie: Technologische innovatie gaat steeds sneller - we leven in een tijd van permanente ontwrichtende vernieuwing. Hele economische sectoren verdwijnen, nieuwe bedrijfsmodellen veroveren de wereld. Maar ook: vraag en aanbod raken beter op elkaar afgestemd. Wat betekent dat voor onze mobiliteit? Stelling: Technologische disruptie maakt maatwerk van migratie mogelijk Deelnemers: Alexandra Jankovich (oprichter SparkOptimus); Yvonne Zonderop (journalist); Bert Verveld (Voorzitter Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten); Jet de Ranitz (Voorzitter Hogeschool Inholland), Marleen Stikker (Waag Society); Leon Ramakers
(Mojo Events); Yuri van Geest (Singularity University); Leen Breevoort (Singularity University) en anderen Belangrijkste opvattingen: ● Technologie maakt het mogelijk voor mensen om elkaar meer ‘nabij’ te komen. Met apps en andere social media het mogelijk maken om 1-1 contact te maken en van elkaar te leren (bijvoorbeeld rond het leven in vluchtelingenkampen; hoe daar iets zinvols van te maken). Individuen maar ook groepen kunnen zo in contact gebracht worden. Dit is ook te gebruiken door de media: op maat en met doelgroepgericht is de achtergrond en aard van de problematiek te duiden. Zodat er meer begrip ontstaat onderling. ● Technologie maakt meer en beter onderwijs. Want die is daarmee onafhankelijk van tijd en plaats. Onderwijs is veel sneller beschikbaar te stellen: meteen als vluchtelingen aankomen. Kanttekening daarbij: de schaduwkant van technologische mogelijkheden. “Ik wil iets doen en die enorme hoeveelheid opties die er tot mij komen via sociale media doen me duizelen. Ik raak daar eerder van in de war. Het menselijk contact is weg.” ● Idee voor opvang in de regio: Een pop-up stad stichten in Noord Jordanië (met een eigen juridische en bestuurlijke structuur). De stad ontstaat en groeit organisch. Vluchtelingen bouwen hier zelf een nieuw bestaan naar eigen inzicht. Financiering door olie- geld. De 3d-huizen zonnecollectoren zijn geprint. Er wordt water gezuiverd met de nieuwste technieken. Vergrijzing: Wereldwijd vergrijzen we, senioren worden steeds ouder. Dat legt een steeds grotere druk op ons welvaartspeil en de jongere, kleinere generaties. Er wordt dan ook wel gezegd: in Europa hebben we die migranten keihard nodig. Maar klopt dat wel? Stelling: Immigratie is een oplossing voor vergrijzing in Europa Deelnemers: Harry Starren (Creative); Marjolijn Moorman (PvdA Amsterdam); Tineke Ceelen (Stichting Vluchteling); Ton Wilthagen (Wetenschapper); Sander Terphuis (Jurist); Bercan Gunel (NGL), Rob Theunissen (partner McKinsey & Company); Erik Scherder (Prof. Neuropsychologie) Belangrijkste opvattingen: ● Deze stelling is voor Europa niet eenduidig te bespreken: Nederland kent de komende tien jaar nog geen vergrijzingsissue, Duitsland en de zuidelijke landen al
●
● ●
wel. Op langere termijn gaat dit voor Nederland wel spelen en is het argument valide. Als we (nu of op termijn) op basis van vergrijzingsargument (dus puur economisch) acteren, impliceert dit: o Ruimhartiger toelaten van kansrijke migranten die specifieke problemen in de arbeidsmarkt kunnen oplossen. o Grotere variëteit aan instroommogelijkheden bieden (bv werkvergunning i.p.v. asiel). Als we hierop inzetten moeten we veel belemmeringen wegnemen om immigranten in te zetten en succesvol te integreren. Het oplossen van ons toekomstige vergrijzingsprobleem door immigratie leidt tot een tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten in herkomstlanden (braindrain), waardoor ontwikkeling daar belemmerd kan worden.
Verstedelijking: De wereld verstedelijkt en industrialiseert in hoog tempo, vooral in de opkomende economieën. De economische macht verschuift, de welvaart stijgt en de middenklasse groeit. Maar er komt ook schaarste en vechten om middelen, en daarmee instabiliteit. Gaan we daardoor meer migreren of juist minder? Stelling: Verstedelijking maakt migratie en integratie makkelijker Deelnemers: Teun Voeten (Fotograaf en antropoloog); Ger Baron (Chief Technology Officer City of Amsterdam); Dorine Manson (Directeur Vluchtelingenwerk Nederland); Tracy Metz (directeur John Adams Institute en journalist); Idi Boudewijn, Najah Ajali (gemeente Amsterdam); Rob Theunissen (partner McKinsey & Company) en anderen Belangrijkste opvattingen: ● Verstedelijking en migratie zijn twee fenomenen die sterk met elkaar samenhangen. ● Verstedelijking kan positief uitwerken op migranten als er o Veel kansen zijn o Zelfredzaamheid het uitgangspunt is o Ondernemen laagdrempelig wordt gemaakt door overheid o On- en offline peer-to-peer en over groepen heen verbinding wordt gemaakt o Vertrouwen gaat ontstaan. ● Negatieve effecten van verstedelijking zijn: o Survival of the fittest o Marginalisering van groepen die niet meekomen o Het ontstaan van “Banlieus”. ● Naar analogie van Canada wordt gesuggereerd dat draagvlak voor migranten vergroot kan worden door hen de eerste jaren in krimpgebieden een bijdrage te laten leveren en te laten integreren. ● Technologie is in te zetten om vraag en aanbod bij elkaar te brengen en interactie te bevorderen.
●
●
De stad gaat in de vraag en aanbod van werk een steeds belangrijker rol spelen. Steden concurreren steeds meer met elkaar als vestingplaats van bedrijven en instellingen. Goede voorzieningen en regelingen zorgen voor een interessant vestigingsklimaat en bloei van lokale economieën. Steden zijn steeds meer de meltingpot van mensen en culturen. De stad is de motor van de ontwikkeling. Steden hebben behoefte aan kennis, ondernemerschap, cultuur en voorzieningen. Steden maken gebruik van mensen en vaardigheden uit alle hoeken en gaten van de wereld.
IDEEEN EN ADVIEZEN VOOR KNOPPEN WAARAAN WE KUNNEN DRAAIEN Werk en opleiding Werk en opleiding, wordt gezegd, vormen het beste integratiemiddel. Maar hoe kom je als migrant aan het werk? Kunnen bijvoorbeeld banken, scholen en uitzendbureaus niet meer doen? Wat zijn baanbrekende initiatieven? Hoe houd je rekening met een arbeidsmarkt die onder druk staat en maak je migratie economisch rendabel? Deelnemers: Mardjan Seighali (Directeur UAF Stichting voor vluchteling-studenten); Wieke Janssen (Partner Ebbinge); Lodewijk Hijmans van den Bergh (Bestuurder); David van Traa (directeur Expatcentrum Amsterdam); Catelene Passchier (vice-voorzitter FNV); Eric Traa (Bestuurder Rabobank Amsterdam); Bercan Gunel (NGL); Kees van Baar (Mensenrechtenambassadeur); Marjolein ten Hoonte (Directeur Arbeidsmarkt Randstad); Huib de Jong (Rector Hogeschool van Amsterdam) en anderen Belangrijkste geopperde ideeën: ● Competentie-paspoort invoeren : snelle inventarisatie van competenties om mensen sneller inzetbaar te maken, en begeleiding in weg naar werk; daarbij aandacht voor (perceptie van) verdringing op de arbeidsmarkt: een derde van de mensen in AZC’s zijn universitair geschoold, een derde heeft middelbare/beroepsopleiding, slechts een derde is laaggeschoold. Tevens directe toegang tot taalonderwijs regelen. ● Ondernemerschap stimuleren : het bedrijfsleven kan niet iedereen opnemen, migranten willen zelfredzaam zijn; daarom belemmeringen voor starters wegnemen en daarmee tevens economische trekkracht van Nederland vergroten (“de koek niet verdelen maar vergroten”); de vluchteling aanmoedigen in plaats van ontmoedigen om hier een bestaan op te bouwen. ● Ontmoeten : mogelijkheden creeren om elkaar te ontmoeten, op regionaal/lokaal niveau: digitale marktplaats, buddy-systeem, ontvangsten bij bedrijven; hiermee is ook de beeldvorming te veranderen (“onbekend maakt onbemind”). ● Politiek leiderschap nemen : we hebben een urgent, korte termijn vluchtelingenprobleem dat om humanitaire redenen moet worden opgelost.
Daarnaast is er behoefte aan een lange termijnperspectief op migratie, met gedifferentieerde mogelijkheden van toegang tot Nederland (Deltaplan voor diversiteit).
Wonen: Hoe zorg je dat sociale huisvesting van migranten niet ten koste gaat van andere woningzoekenden? Hoe is wonen een vitaal onderdeel van een nieuw bestaan opbouwen? Is spreiden goed, of clusteren beter? Wat doet het maatschappelijke middenveld? Kan de regelgeving wat minder? Wat zijn onconventionele oplossingen? Welke rol speelt de betrokken burger? Deelnemers: Gerard Bakker (Directeur COA); Fronnie Biersma (Oprichter St. Vrolijkheid); Hester van Buren (bestuurder woningcorporatie Rochdale); Tineke Ceelen (Directeur St. Vluchteling); Therese van Schie (Bestuurder Amsterdamse Kunstraad en Hermitage); Max van Engen (Directeur Wonen Gemeente Amsterdam); Jacqueline van Loon (Directeur Amsterdams Steunpunt Wonen); Ronald Huikeshoven (Directeur AM); Egbert de Vries (Directeur Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties) en anderen Belangrijkste geopperde ideeën: ● Leegstand gebruiken: leegstaande kantoor-, winkel-, gemeentepanden aanwenden / transformeren voor combinatie wonen/werken (herutilizatie van de plint). ● Verhuurdersheffing afschaffen voor specifieke doelgroep en goedkoopste woningen. ● Woningdelen accomoderen: mogelijkheid creëren om met meer mensen samen te wonen in bestaande woningen (en dit vooraf laten bepalen door statushouders zelf voordat een woning is toegewezen). ● Dorpjes in wijken creëren van containers. ● Meer opvang in krimpgebieden. Integratie en sociale cohesie: Moeten we naar ‘samenleven’ of is ‘naast elkaar’ ook goed? Wat staat integratie in de weg, en waar gaat het ogenschijnlijk vanzelf? Wat zijn schoolvoorbeelden en hoe belangrijk zijn rolmodellen? Als je integreert, waarin dan precies? Is integratie nog wel van deze tijd? Deelnemers: Ahmed Marcouch (Tweede kamerlid PvdA); Saskia Laseur (Notaris Van Doorne); Rocky Tuhuteru (Radiomaker); Jan van Zijl (Voorzitter MBO raad); Ger Baron (Chief Technology Officer Stad Amsterdam); Jan Raes (Directeur Koninklijk Concertgebouworkest); Leo Lucassen (Historicus); Ruben Van Zwieten (Predikant/Ondernemer); Yasemin Tumer (filosoof);
Belangrijkste geopperde ideeën: ● Verenigingsleven stimuleren: mogelijkheid creëren om te ontmoeten en te luisteren; koepels en verenigingen stimuleren/belonen voor integratie-activiteiten. ● Ondernemerschap stimuleren: verminderen van regels; platform creëren voor ontmoetingen met bestaande ondernemers/mentoren; toegang tot financiering mogelijk maken. ● Competenties inzetten: onderwijs voor iedereen toegankelijk maken, ook voor illegalen; diploma’s niet gelijk proberen te schakelen maar mensen laten doen wat ze kunnen (meet them where they are; niet onze standaard opleggen); iedereen is van waarde, niet in bestaande regels proberen te passen. ● Innovatie benadrukken: om innovatie te bevorderen is diversiteit nodig en zijn andersdenkenden van waarde; bewustzijn daarover ontwikkelen. ● Integratie definieren: met elkaar definieren wat we verstaan onder integratie: wat zijn de regels en normen van onze samenleving waar iedereen zich naar moet voegen? Gaat het om integratie of om assimilatie? Hoeveel ruimte is er om naast elkaar te leven, met diversiteit?
Freestyle Ruimte voor al die veel te gekke, out of the box-, nee-dat-is-echt-onmogelijk- of zo-had-ik-het-nog-nooit-bekeken-ideeën. Freestylend vinden we de wereld opnieuw uit, een wereld waarin ‘migratie’ zomaar een mooi woord kan worden. Deelnemers: Rikko Voorberg (Theoloog); Saskia Stolz (Power of Arthouse); Beri Shalmashi (Filmer, Columnist); Pallas Achterberg (Directeur strategie Alliiander); Veronique Swinkels (Directeur BBK); Martijn van Dam (Tweede Kamerlid); Job Cohen (bestuurder), Karel Smouter (Adjunct Hoofdredacteur De Correspondent); Anouk Nuyens (Nieuwe Grond); Mimoun Oaissa (Acteur); Egbert Fransen (Directeur Pakhuis de Zwijger); Barbara Visser (Voorzitter Academie van Kunsten) . Belangrijkste geopperde ideeën: ● “Reframen” van de vluchteling: De vluchteling is noodzakelijk, leg dat iedere keer weer goed uit en laat het zien. Veranderen van het beeld van de vluchteling: geen slachtoffer of kansarme, maar iemand met kwaliteiten die wil bijdragen aan de samenleving en een toekomst voor zichzelf en zijn/haar dierbaren wil opbouwen en bovendien in de meeste gevallen iemand die volgens de internationale verdragen het recht heeft om hier te zijn. ● ZZP AZC oprichten: Een AZC dat ZZp-ers faciliteert en ondersteunt bij het opbouwen van een nieuw netwerk en samenwerking tussen vluchtelingen stimuleren. Daarnaast het creeren van vrije zone voor initiatieven van vluchtelingen om zelfredzaam te zijn (vgl Riacce in Italie), deze zou in een krimpregio gevestigd kunnen worden.
●
●
● ● ●
●
Koppel vluchteling aan burgers: vluchtelingen koppelen aan buddies om hen wegwijs te maken. Dit kan verschillende vormen aannemen; buddy-team, traineeship, adopteer een vluchteling met fiscale voordelen. Europese greencard of paspoort invoeren: zorg dat vluchtelingen snel de rechten hebben om legaal Europa binnen te komen en te werken aan eigen onafhankelijkheid. Makkelijker verkrijgen van vluchtelingen visum (visum afschaffen??), luchtbrug. Nu kunnen alleen de rijken vluchten want die hebben geld. Onderwijs voor iedereen en snel erkenning dilpoma’s. Spreiding: Vluchtelingen veel meer spreiden, kleinere groepjes in wijken onder brengen. Leiderschap: werken aan top-down uitstraling dat vluchtelingen noodzakelijk en moreel geholpen moeten worden. Geen 7.000 maar 30.000 vluchtelingen opnemen. Omdat het kan. Overtuigingen niet laten overschaduwen daar angst maar durven uitdragen. Daarmee ontwikkelt Nederland weer een positie waarmee we ook mede richting kunnen geven aan het europese en wereldwijde beleid. Betrokkenheid van actieve groep denkers structureel vormgeven: Iedere maand bijeenkomst om thema’s verder uit te denken en concrete projecten te ondersteunen met advies.
