De aansprakelijkheid van de jeugdleider, de jeugdvereniging en de verzekering hiervan

Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2008-2009

De aansprakelijkheid van de jeugdleider, de jeugdvereniging en de verzekering hiervan.

Masterproef van de opleiding ‘Master in de rechten’ ingediend door

Katrien Boonen (20032501) (Major Burgerlijk en Strafrecht)

Promotor: Prof Dr. H. Bocken Commissaris: S. Vereecken

VOORWOORD   

“van de jeugdleiding mag niet worden verwacht dat deze na het ongeval onmiddellijk een wellicht ijdele zoektocht naar de verloren tanden van Wim zou ondernemen”1

    Ongetwijfeld zou deze masterproef niet geworden zijn wat ze nu is zonder de hulp van bepaalde personen. Graag wil ik hen hier dan ook voor bedanken. Allereerst wil ik mijn promotor Prof. Dr. H. Bocken bedanken mij de mogelijkheid te geven dit thema te behandelen. Ik wil hem eveneens, samen met Dhr. S. Vereecken danken voor de begeleiding en de hulp die bijgedragen hebben tot dit resultaat. Graag wil ik ook mijn ouders bedanken voor het nalezen, de kritische reflecties als ik het even niet meer wist en vooral voor de steun de voorbije maanden en het feit geen verveling te tonen wanneer ik alweer over mijn masterproef aan het praten was. Ten slotte richt ik een woord van dank aan iedereen die me de voorbije maanden vertelde dat ik met iets nuttig bezig was en graag het resultaat van mijn werk wilden horen. Dankjewel voor jullie interesse, het is fijn te weten dat mijn masterproef, waar ik bijzonder hard aan gewerkt heb, niet zomaar meteen in een kast vergeten zal worden.

                                                           1

 

Gent, 30 mei 2003, RGAR, 2006, 4093

 

 

  II 

INHOUDSTAFEL  Voorwoord_____________________________________________________________________________________ II    Inhoudstafel __________________________________________________________________________________ III    Inleiding________________________________________________________________________________________ 1    Algemene situering en afbakening thema _______________________________________________________ 1  Algemeen ___________________________________________________________________________________________ 1  Begrip jeugdleider _________________________________________________________________________________ 2  Aansprakelijkheid__________________________________________________________________________________ 3    Volgorde behandelde onderwerpen _____________________________________________________________ 4 

  Deel I: Aansprakelijkheid van de jeugdleider____________________________________________ 6    Hoofdstuk 1: Diversiteit aan regelgeving________________________________________________________ 6  Afdeling 1: Een gestructureerde vereniging: de vrijwilligerswet ______________________________ 6  Paragraaf 1: Algemeen ____________________________________________________________________________________ 6  Paragraaf 2: Toepassingsgebied__________________________________________________________________________ 8  A.Vrijwilligerswet ______________________________________________________________________________________ 8  A.1 Wanneer is een jeugdleider vrijwilliger volgens de wet _____________________________________ 8  A.2 Plaats waar de jeugdleider zijn activiteit uitoefend. _______________________________________ 11  Paragraaf 3: aansprakelijkheidsregeling ______________________________________________________________ 11  A. De aansprakelijkheidsregeling, enkel van toepassing op specifieke organisaties____________ 12  B.Organisaties met een specifieke verbondenheid ________________________________________________ 13  C. de regel; algemene immuniteit ___________________________________________________________________ 14  D. Afwijken van de aansprakelijkheidsbeperking _________________________________________________ 16  E. Aansprakelijkheidsimmuniteit uit de wet enkel voor schade aan derden ____________________ 16  F. Ruime interpretatie van de aansprakelijkheidsregeling________________________________________ 17 

Afdeling 2: Arbeidsrecht__________________________________________________________________________17  Paragraaf 1: Toepassingsgebied________________________________________________________________________ 17  A. Werknemers verbonden door een arbeidsovereenkomst _____________________________________ 17  B. Schade verricht tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst __________________________ 18  Paragraaf 2: Aansprakelijkheidsregeling ______________________________________________________________ 18  A. Aansprakelijkheidsimmuniteit voor lichte fout _________________________________________________ 18  B. Afwijken van de aansprakelijkheidsbeperking__________________________________________________ 20 

Afdeling 3: Zuiver feitelijk verband______________________________________________________________20  Paragraaf 1: Aansprakelijkheidsregeling ______________________________________________________________ 20  A. Wetgeving __________________________________________________________________________________________ 20  B. Instaan voor eigen fout____________________________________________________________________________ 21  C. feitelijke vereniging zonder werknemers _______________________________________________________ 21 

Afdeling 4: Besluit_________________________________________________________________________________22  Praktijk – welke regelgeving is op welke jeugdleiders van toepassing _____________________________ 22  vrijwilligerswet_______________________________________________________________________________________ 22  arbeidswetgeving ____________________________________________________________________________________ 23  Zuiver feitelijk verband ______________________________________________________________________________ 24 

  Hoofdstuk 2: Ogv 1382 BW – voor eigen fout__________________________________________________ 25  Inleiding ___________________________________________________________________________________________25  Afdeling 1: buitencontractuele of contractuele fout____________________________________________26  Afdeling 2 : resultaatsverbintenis of inspanningsverbintenis _________________________________28 

 

 

 

  III 

Afdeling 3: Opzettelijke fout, zware fout of al dan niet gebeurlijke lichte fout_______________29  Paragraaf 1: opzettelijke of intentionele fout _________________________________________________________ 29  Paragraaf 2: zware fout _________________________________________________________________________________ 30  Paragraaf 3: Gewoonlijk voorkomende lichte fout____________________________________________________ 31 

Afdeling 4: Zorgvuldigheidsnorm – de normaal zorgvuldige jeugdleider ____________________32  Paragraaf 1:  De beoordeling en de rol van leeftijd, opleiding en ervaring _________________________ 33  Paragraaf 2: Toezichtsplicht en Organisatieplicht ____________________________________________________ 37  A. Organisatieplicht __________________________________________________________________________________ 37  B. Toezichtsplicht ____________________________________________________________________________________ 40  B.1 Leeftijd van de kinderen _____________________________________________________________________ 42  B.2 Toezichtsplicht bij het gebruik van specifieke voorwerpen_______________________________ 43  B.3 Realiteitszin van de rechter, geen toezichtsfout____________________________________________ 44  B.4 Aantal aanwezige jeugdleiders ______________________________________________________________ 49  B.5 Toezichtsplicht en schade aangericht door deelnemers aan de activiteit ________________ 50  B.6  Sancties door de jeugdleider opgelegd _____________________________________________________ 51  Paragraaf 3: organisatie en toezichtsplicht in verband met veiligheid van de deelnemers _______ 52  A. Algemene veiligheidsvoorzorgen ________________________________________________________________ 52  B. Veiligheidsvoorzorgen in het verkeer ___________________________________________________________ 54  C. Gevaarlijke activiteiten____________________________________________________________________________ 56  D. Veiligheid van spelterrein en omgeving _________________________________________________________ 58 

Afdeling 5: overtreding van een specifieke rechtsnorm _______________________________________59  Paragraaf 1: Algemeen __________________________________________________________________________________ 59  Paragraaf 2: Overtreding van een strafrechtelijke norm _____________________________________________ 61 

Afdeling 6: Besluit_________________________________________________________________________________62    Hoofdstuk 3: Aansprakelijkheid van de jeugdleider op grond van art. 1384 BW _______ 65  Inleiding ___________________________________________________________________________________________65  Afdeling 1: Geen algemeen beginsel van aansprakelijkheid voor andermans daad _________65  Afdeling 2: Art. 1384, lid 1 B.W. – schade door zaken die men onder zijn toezicht heeft ___66  Afdeling 3: Art 1384, lid 3 B.W. – aanstellers en aangestelden?_______________________________69  Afdeling 4: Art 1384, lid 4 B.W.  – analogie met onderwijzers? _______________________________69  Afdeling 5: Besluit met betrekking tot de toepassing van artikel 1384 BW __________________72    Hoofdstuk 4: schade aan zaken die de jeugdleider in bruikleen of bewaring heeft ____ 73  Inleiding ___________________________________________________________________________________________73  Afdeling 1: Bruikleen _____________________________________________________________________________74  Afdeling 2: Bewaargeving ________________________________________________________________________74 

  Deel II Aansprakelijkheid van de organisatie ___________________________________________ 76    Inleiding ____________________________________________________________________________________________ 76    Hoofdstuk 1: eigen aansprakelijkheid van de organisatie__________________________________ 77  Inleiding ___________________________________________________________________________________________77  Afdeling 1: op grond van 1382 BW – voor eigen fout __________________________________________77  Paragraag 1: zorgvuldigheidsnorm ____________________________________________________________________ 77  Paragraaf 2: Overtreding van een specifieke rechtsnorm ____________________________________________ 80 

Afdeling 2: Orgaantheorie ________________________________________________________________________81    Hoofdstuk 2: aansprakelijkheid voor de jeugdleider________________________________________ 84  Afdeling 1:  op grond van art 1384, lid 3 BW – de jeugdorganisatie als aansteller __________84  Paragraaf 1: Band van ondergeschiktheid _____________________________________________________________ 85  A.Band van ondergeschiktbeid bij de jeugdleider met een arbeidscontract_____________________ 86  B. Band van ondergeschiktheid bij de vrijwillige jeugdleider ____________________________________ 86  Paragraaf 2: Verdere toepassingsvoorwaarden_______________________________________________________ 88  Paragraaf 3: Nut van de kwalificatie als aansteller/aangestelde ____________________________________ 89 

 

 

 

  IV 

Afdeling 2: de aansprakelijkheid van de organisatie in de vrijwilligerswet __________________90  Inleiding __________________________________________________________________________________________________ 90  Paragraaf 1: Artikel 5 vrijwilligerswet _________________________________________________________________ 91  Paragraaf 2: Afwezige band van ondergeschiktheid __________________________________________________ 92  Paragraaf 3: Foutloze aansprakelijkheid van de jeugdvereniging? __________________________________ 93  Afdeling 5: Verhaal door de organisatie op de jeugdleider___________________________________________ 94  Paragraaf 4: Aansprakelijkheid van een feitelijke vereniging op basis van de vrijwilligerswet___ 94 

  Hoofdstuk 3: besluit met betrekking tot de aansprakelijkheid van de organisatie ____ 95 

  Deel III verzekering _________________________________________________________________________ 98    Hoofdstuk 1: de verzekering in de vrijwilligerswet _________________________________________ 98  Inleiding ___________________________________________________________________________________________98  Afdeling 1: Verplichte verzekering van de organisatie_________________________________________99  Paragraaf 1 : Toepassingsgebied _______________________________________________________________________ 99  Paragraaf 2 : Omvang van de waarborg ______________________________________________________________ 100  Paragraaf 3 : controle, sancties en gevolgen indien niet verzekerd conform de vrijwilligerswet 103 

Afdeling 2: verzekering van de jeugdleider? __________________________________________________ 104  Paragraaf 1: Familiale polis als redmiddel ___________________________________________________________ 104 

  Hoofdstuk 2: de vrijwillige jeugdleider die niet onder het toepassingsgebied van de  vrijwilligerswet valt______________________________________________________________________________ 106  Afdeling 1: Verzekering van de organisatie ___________________________________________________ 106  Afdeling 2: Verzekering van de jeugdleider___________________________________________________ 106    Hoofdstuk 3: de collectieve polis ______________________________________________________________ 107  Inleiding _________________________________________________________________________________________ 107  Afdeling1: De collectieve polis uit de vrijwilligerswet _______________________________________ 108  Afdeling 2: De gratis collectieve polis met de middelen van de nationale loterij __________ 109 

  Algemeen Besluit __________________________________________________________________________ 111    Bibliografie _________________________________________________________________________________ 115    Wetgeving____________________________________________________________________________________________ 115  Parlementaire stukken______________________________________________________________________________ 116  Rechtspraak__________________________________________________________________________________________ 116  Rechtsleer____________________________________________________________________________________________ 118  Boekwerken ______________________________________________________________________________________ 118  Tijdschriftartikels ________________________________________________________________________________ 119 

 

 

 

 

  V 

INLEIDING  Algemene situering en afbakening thema  Algemeen  1.

In België en zeker in Vlaanderen bestaat er een zeer lange en algemeen verspreide

jeugdwerktraditie, nergens ter wereld zetten zoveel jongeren en volwassenen zich zowel in vakanties als tijdens het schooljaar in om activiteiten en vrijetijdsbesteding te bieden aan kinderen en jongeren. Hoe nobel deze doelstelling ook is, vrijetijdsbesteding organiseren voor kinderen en jongeren brengt echter risico’s met zich mee. Als er een ongeluk gebeurt of er wordt schade veroorzaakt door de jeugdleider of door de kinderen en jongeren die hij begeleidt kan dit immers de aansprakelijkheid van de jeugdleider(s) met zich meebrengen. Deze risico’s worden vaak door de jongeren en volwassenen die zich inzetten als jeugdleider onderschat, ondanks de pogingen van de nationaal overkoepelende en lokale organisaties om te verduidelijken hoe ver de verantwoordelijkheid gaat die men als jeugdleider opneemt. Een bijkomende verwarrende factor zijn de media, die dikwijls enkel de spectaculaire aansprakelijkheidsgevallen met betrekking tot jeugdleiders weergeven. 2.

De situatie met betrekking tot de grootte van de verantwoordelijkheid welke men als

jeugdleider concreet opneemt en als gevolg daarvan hoe ver de aansprakelijkheid gaat die ze ten opzichte van hun engagement dragen is voor de meeste jeugdleiders in de praktijk ingewikkeld en onduidelijk. In het algemeen wordt ervan uitgegaan (en doorgegeven op vormingscursussen) dat men als jeugdleider moet handelen als een goede huisvader om te vermijden dat een handeling in het kader van de jeugdactiviteit als fout wordt beschouwd en daardoor de aansprakelijkheid van de jeugdleider met zich meebrengt. In de praktijk stelt men echter vragen over wat “handelen als een goede huisvader” nu net inhoud. Als gevolg van de interpretatie die de rechter met betrekking tot dit begrip maakt in een concrete situatie is het immers bijzonder moeilijk om dit in het algemeen te verduidelijken en deze vraag te beantwoorden. Deze masterproef heeft om die reden voornamelijk tot doel om, aan de hand van de rechtspraak met betrekking tot de aansprakelijkheid van jeugdleiders, concrete voorbeelden aan te halen en te onderzoeken of er tendensen vast te stellen zijn die weergeven wanneer een handeling in het kader van een jeugdactiviteit als fout beschouwd wordt door de rechterspraak, of de jeugdleider daar bijgevolg dan al dan niet aansprakelijk voor gesteld kan worden en in hoeverre andere personen of organisaties geacht worden deze aansprakelijkheid te dragen of mede aansprakelijk te zijn.  

 

 

  1 

3.

Verscheidene gesprekken met jongeren en volwassenen die zich in de praktijk als

jeugdleider engageren, zowel vrijwillig als beroepsmatig, hebben mij geleerd dat zeer weinig van deze mensen op de hoogte zijn, of zelfs maar kunnen inschatten hoe de aansprakelijkheidsregeling in elkaar zit. Graag probeer ik daarom in deze masterproef een algemeen overzicht te schetsen van de regels met betrekking tot de aansprakelijkheid en de bijhorende aansprakelijkheidsverzekering van iedereen die zich inzet als jeugdleider, in de ruime zin van het woord. 4.

Men moet er zich echter, tijdens het lezen van dit werk, van bewust zijn dat het niet

evident is een algemeen beeld van de aansprakelijkheid van jeugdleiders te vormen met betrekking tot concrete feiten. Bij mijn zoektocht naar rechterlijke beslissingen in verband met jeugdleiders heb ik ondervonden dat het in het kader van het jeugdwerk en vrijwilligerswerk in het algemeen immers dikwijls zo is dat men eerder genoegen neemt met een onderlinge oplossing, vaak een minnelijke schikking, in plaats van de zaak door de rechtbank te laten beslechten. Dit is logisch gezien de negatieve publiciteit die rechtszaken vaak met zich meebrengen en de over het algemeen vlottere afhandeling bij een minnelijke schikking. Als gevolg hiervan kunnen we in principe eigenlijk enkel het topje van de ijsberg behandelen als we spreken over de juridische aansprakelijkheid van jeugdleiders.

Begrip jeugdleider  5.

Om te kunnen spreken over de aansprakelijkheid van jeugdleiders is het essentieel om

het begrip “jeugdleider” op een duidelijke wijze te omschrijven en af te bakenen. In het algemeen wordt er, als men spreekt over een jeugdleider, gemeenzaam in de eerste plaats gedacht aan jongeren en jong volwassenen die zich engageren voor de plaatselijke jeugdbeweging en in dat verband wekelijks activiteiten organiseren voor de kinderen en andere jongeren van de gemeente of buurt. Wanneer men het begrip jeugdleider juridisch bekijkt kan er echter veel meer onder gebracht worden. Een zeer grote groep die tevens binnen dit begrip valt zijn alle personen die op een al dan niet occasionele wijze een vrijetijdsbesteding voor kinderen en jongeren aanbieden. Te denken valt bijvoorbeeld aan jongeren

die

activiteiten

begeleiden

op

een

speelpleinwerking,

begeleiders

in

vakantiekampen, studentenverenigingen die een doop of cantus organiseren voor hun leden, maar ook mensen die met de kinderen van de buurt een spel spelen of een activiteit begeleiden op het nabijgelegen pleintje. Verder kan men het al dan niet onder het begrip jeugdleider vallen niet afhankelijk stellen van een bepaalde leeftijdsgroep. In het algemeen

 

 

 

  2 

wordt er meestal uitgegaan van jongeren en jongvolwassenen, maar volwassenen en ouderen kunnen uiteraard ook binnen de afgebakende categorie vallen. 6.

Voor deze masterproef wordt er uitgegaan van alle hierboven vermelde vormen van

jeugdleiders. De afbakening wordt gemaakt door, alles wat buiten een gericht aanleren van een specifieke vaardigheid valt, uit te sluiten. De jeugdleider waarover in dit werk geschreven wordt is de persoon die een occasionele of regelmatige activiteit/vrijetijdsbesteding aanbiedt aan kinderen en/of jongeren, in een georganiseerd of vrijblijvend verband, waarbinnen er geen sprake is van een specifieke en gerichte kennis- en/of vaardighedenoverdracht.

Aansprakelijkheid  7.

Belangrijk in het omvangrijk aansprakelijkheidscontentieux met betrekking tot

jeugdleiders is het feit dat niet elke jeugdleider zich op dezelfde basis inzet, als gevolg daarvan moet elk van deze verschillende hoedanigheden op een andere mannier juridische gekwalificeerd worden. Het grootste deel van de jeugdleiders in België organiseert activiteiten op vrijwillige basis, echter, een niet onbelangrijk (maar kleiner) deel van de jongeren die zich bezighoud met het aanbieden van vrijetijdsbesteding voor kinderen is via een

arbeidscontract

verbonden

aan

een

organisatie

of

gemeente.

De

aansprakelijkheidsregeling van degene die zich vrijwillig engageren zal gebaseerd zijn op het gemeen recht, personen die zich inzetten als jeugdleider op basis van een arbeidscontract hebben te maken met een aansprakelijkheidsregeling op basis van het arbeidsrecht. 8.

Daarbij komt het feit dat er in Vlaanderen en Wallonië een zeer grote verscheidenheid

bestaat aan organisaties en verbanden waarbinnen de jeugdleider zijn engagement opneemt. Het meest verspreid zijn de (veelal van bovenuit goed georganiseerde) plaatselijke jeugdbewegingen zoals Scouts, Chiro, KSJ-KSA-VKSJ, KLJ,… en andere initiatieven zoals speelpleinwerking, de jeugdgroepen van het Rode Kruis, jongerenvakanties/vakantiekampen via het ziekenfonds,… . Vertrekkende van de organisatie/het verband waaronder een jeugdleider activiteiten organiseert kan men ook een onderscheid maken met betrekking tot het toepasselijke recht. In grote lijnen zal een jeugdleider die actief is in een georganiseerd verband meestal vallen onder de vrijwilligerswetgeving (of de arbeidswetgeving) in tegenstelling tot de zogezegde niet georganiseerde feitelijke verbanden die vallen onder de aansprakelijkheidsregeling van artikel 1382 e.v. uit het Burgerlijk Wetboek.

 

 

 

  3 

9.

Met de hierboven vermelde recente wet betreffende de rechten van vrijwilligers van 3

juli 20052 is er heel wat gewijzigd met betrekking tot de aansprakelijkheid van jeugdleiders. Het merendeel van de jeugdleiders in Vlaanderen en Wallonië resulteert onder de toepassing van deze wet en ziet daardoor zijn situatie geregeld. In de meeste gevallen draagt de organisatie waarvoor de jeugdleider zich inzet de aansprakelijkheid. Een aantal situaties zijn echter uitgesloten uit deze regeling, bijvoorbeeld wanneer men te maken heeft met een feitelijke vereniging zonder personeel (onder verdere voorwaarden) of een jeugdleider verbonden via een arbeidscontract. Het feit dat de overkoepelende organisatie in de meeste gevallen de aansprakelijkheid draagt in plaats van de vrijwillige jeugdleider of deze die zijn taak uitvoert met een arbeidscontract in tegenstelling tot de jeugdleider in een zuiver feitelijk verband maakt de situatie des te ingewikkelder en ondoorzichtiger voor de betrokkenen. 10.

Een tweede belangrijk gevolg van de wijziging van de wetgeving met betrekking tot

een groot deel van de jeugdleiders is het feit dat de huidig bekende rechtspraak zich vaak richt op de vraag of de jeugdleider aanzien kan worden als een orgaan van de vereniging waar hij zich voor engageert. Bekeken zal moeten worden of deze kwalificatie gehandhaafd moet worden en / of ze overbodig geworden is door de aansprakelijkheidsregeling in de nieuwe vrijwilligerswet. 11. de

Bovenstaande uiteenzetting geeft het kluwen weer waarin de juridische aspecten van aansprakelijkheid

van

jeugdleiders

zich

bevinden.

Een

eenvormige

aansprakelijkheidsregeling met betrekking tot de jeugdleider in het algemeen bestaat niet. Deze masterproef heeft daarom als doel deze veelheid aan regels op de duidelijke en systematische mannier weer te geven en aan te tonen in hoeverre de rechtspraak zijn stempel drukt op dit geheel.

Volgorde behandelde onderwerpen  12.

Dit werk bevat 3 grote delen, de aansprakelijkheid van de jeugdleider, deze van de

organisatie en vervolgens als laatste de verzekering van de aansprakelijkheid van zowel de jeugdleider als de organisatie. 13.

Deel I vangt aan met een hoofdstuk betreffende de diversiteit aan regelgeving met

betrekking tot de aansprakelijkheid van de jeugdleider. Gezien jeugdleiders hun engagement zoals eerder vermeld op verschillende wijze kunnen aangaan wordt in dit hoofdstuk bekeken wat dit voor gevolg heeft voor de juridische kwalificatie van het toepasselijke recht dat op de                                                          2

 

Wet 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, BS 29 augustus 2005.

 

 

  4 

verschillende jeugdleiders betrekking heeft. De belangrijkste opdeling, die gemaakt kan worden in relatie met de op hen toepasselijke wetgeving waaruit de burgerrechtelijke aansprakelijkheid blijkt, is deze met betrekking tot het al dan niet vrijwillig opnemen van hun engagement. Achtereenvolgens worden de jeugdleider als vrijwilliger in een gestructureerde vereniging, deze met een arbeidscontract en als laatste degene die zijn taak vrijwillig uitoefent en niet tot de eerste categorie behoort behandeld. Hoofdstuk 2 van Deel I bespreekt verder de toepassing van artikel 1382 BW met betrekking tot jeugdleiders. Er wordt in dit hoofdstuk voornamelijk een analyse gemaakt van de praktische toepassing van het foutbegrip aangaande jeugdleiders door de rechtspraak. De bespreking met inbegrip van de rechtspraak inzake aansprakelijkheid van de jeugdleider op grond van artikel 1384 BW kan verder teruggevonden worden in hoofdstuk 3. Hoofdstuk 4 licht als laatste kort de aansprakelijkheid van jeugdleiders toe in verband met schade aan zaken die hij in bruikleen of bewaring gekregen heeft. 14.

Verder, in Deel II, kan de bespreking betreffende de aansprakelijkheid van de

organisatie die met jeugdleiders werkt teruggevonden worden. Hier wordt enerzijds de aansprakelijkheid van de organisatie behandeld wanneer deze zelf een fout begaat. Terug te vinden zijn deze op grond van artikel 1382 BW en deze op basis van de orgaantheorie. Anderzijds wordt in dit deel, in hoofdstuk 2, tevens de bespreking aangaande de aansprakelijkheid van de organisatie voor de fouten van de jeugdleider besproken. Dit op basis van de aanstellers-aansprakelijkheid uit artikel 1384, lid 3 BW en op basis van de nieuwe vrijwilligerswet. 15.

Ten slotte wordt, in Deel III, bekeken of de jeugdleider en/of de organisatie beroep

kunnen doen op een verzekering om de schadeleider te vergoeden. Aansprakelijkheid is immers de ene kant van de zaak, of de jeugdleider en/of de organisatie deze schadelast in voorkomend

geval

persoonlijk

moeten

dragen

maakt

echter,

zowel

voor

de

jeugdleider/organisatie als voor de schadeleider zelf, een groot verschil uit. De nadruk wordt hier gelegd op 3 belangrijke pijlers met betrekking tot de verzekering. Enerzijds de verzekeringsplicht van de organisatie uit de vrijwilligerswet, anderzijds de familiale polis die eventueel tussenkomt bij een eventuele schadevergoeding die de jeugdleider zelf verschuldigd zou zijn en ten slotte het initiatief in verband met de collectieve verzekeringspolis voor het vrijwilligerswerk.

 

 

 

  5 

DEEL I: AANSPRAKELIJKHEID VAN DE JEUGDLEIDER  Hoofdstuk 1: Diversiteit aan regelgeving  16.

Zoals reeds aangehaald bestaat er in België een lange en zeer uitgebreide

jeugdwerktraditie, dit brengt met zich mee dat jeugdleiders zich inzetten in uiteenlopende verbanden die juridisch op verscheidene wijzen gekwalificeerd kunnen worden.

In de

praktijk zal de uitkomst veelal hetzelfde zijn, aangezien het overgrote deel van de jeugdleiders zich of als vrijwilliger inzet voor een gestructureerde vereniging of als werknemer. Daar de wetgever de aansprakelijkheidsregeling in de wet betreffende de rechten van vrijwilligers3 (hierna vrijwilligerswet) min of meer gebaseerd heeft op het arbeidsrecht4 zal de aansprakelijkheid voor de fout bij de jeugdleider die zich als vrijwilliger inzet voor een gestructureerde vereniging of deze met een arbeidscontract als gevolg hiervan op ongeveer dezelfde wijze kunnen toegerekend worden aan de jeugdleider zelf of aan de organisatie. 17.

De jeugdleider die handelt als vrijwilliger in een andere dan gestructureerde

vereniging / verband wordt voor zijn aansprakelijkheid juridisch anders behandeld dan voorgaande, op hem is het gemeen aansprakelijkheidsrecht van toepassing.5

Afdeling 1: Een gestructureerde vereniging: de vrijwilligerswet  Paragraaf 1: Algemeen   18.

Vrijwillige jeugdleiders (en vrijwilligers in het algemeen) lopen een niet onbelangrijk

aansprakelijkheidsrisico als gevolg van hun engagement. Dit risico werd als onbillijk beschouwd gezien hun meestal belangenloze inzet. De jeugdleider die een fout maakte en daarvoor aansprakelijkheid opliep moest deze schade namelijk zelf dragen in tegenstelling tot de beroepskracht van een jeugdvereniging of de jeugdleider met een arbeidscontract die dezelfde

fout

zouden

maken;

aansprakelijkheidsregeling

in

deze

gaan

de

meestal

vrijuit

op

grond

van

arbeidsovereenkomstenwetgeving.6

de De

                                                         3

Wet 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, BS 29 augustus 2005 (hierna vrijwilligerswet).

4

zie randnummer 37.

5

zie randnummer 51 ev.

6

artikel 18 Wet 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, BS 22 augustus 1978 (hierna arbeidsovereenkomstenwet).

 

 

 

  6 

vrijwilligerswetgeving is hieraan tegemoetgekomen en heeft de jeugdleider (vrijwilliger) onder een gelijkaardig regime geplaatst.7 19.

Reeds sinds een aantal jaren had de wetgever het belang ingezien van een degelijk

statuut voor vrijwilligers.8 Met de komst van de vrijwilligerswet9 heeft de wetgever een poging gedaan om een wettelijk kader te creëren voor het vrijwilligerswerk en om vrijwilligers

meer

rechtszekerheid

te

bieden.

Er

werd

een

specifieke

aansprakelijkheidsregeling ingevoerd voor vrijwilligers, waartoe het grootste gedeelte van de jeugdleiders in Vlaanderen en Wallonië behoren. 20.

Deze vrijwilligerswet trad in werking op 1 augustus 2006 (met uitzonderingen van de

artikelen 5, 6 en 8bis). De bepalingen met betrekking tot de aansprakelijkheid en de verzekeringsplicht van vrijwilligers zijn in werking getreden op 1 januari 2007. De vrijwilligerswet werd intussen reeds gewijzigd bij de wetten van 27/12/2005 (BS 30 december 2005), 7 maart 2006 (BS 13 april 2006) en 19 juli 2006 (BS 11 augustus 2006); deze laatste heeft onder andere het artikel 5 dat betrekking heeft op de aansprakelijkheidsregeling aangepast.10

                                                         7

Amendement op het wetsvoorstel betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl.Doc. Kamer, 2004-2005, nr. 51 0455/007, 3; K. GOOSSENS, Het vrijwilligersstatuut, artikelsgewijze bespreking in Advocatenpraktijk, Antwerpen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, 15; G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (727) 18; R. MARCHETTI, A. PURZ, “La responsabilité civile et l’assurance des volontaires et de leurs organisations”, JT 2006, (385) 3; D. SIMOENS, “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR 2007, (55) 18; G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, (272) 1; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 2; zie randnummer 37.

8

Wetsvoorstel houdende invoeging van de artikelen 1383bis en 1384bis in het Burgerlijk Wetboek, inzake de aansprakelijkheid, organisatie- en toezichtsplicht van personen die onbezoldigd en op vrijwillige basis toezicht uitoefenen op minderjarige kinderen in het kader van jeugdverenigingen, Parl.Doc. Senaat 1999-2000, 2-107/1; Wetsvoorstel betreffende de rechten van de vrijwilliger, Parl.Doc. Senaat 2004-2005, 3-993/1; R. MARCHETTI, A. PURZ, “La responsabilité civile et l’assurance des volontaires et de leurs organisations”, JT 2006, (385) 1.

9

BS. 29 augustus 2005.

10

G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, (272) 272.

 

 

 

  7 

Paragraaf 2: Toepassingsgebied 

A.Vrijwilligerswet 21.

De

meeste

jeugdleiders


van

zullen de

zoals

zal

worden

vrijwilligerswet

aangetoond

vallen.

onder

Alvorens

de het

aansprakelijkheidssysteem uit de wet te bespreken wordt hieronder het toepassingsgebied van de wet bekeken om aan te tonen op welke jeugdleiders de wet specifiek betrekking heeft. Een jeugdleider

als

vrijwilliger

wordt

namelijk

enkel

beschermd

door

de

aansprakelijkheidsregeling van bovenvermelde wet indien hij activiteiten organiseert die de wet als vrijwilligerswerk beschouwd. De wet bepaalt tevens specifiek met betrekking tot de aansprakelijkheids- en verzekeringsregeling bij welke organisatievormen de vrijwilliger onder de bescherming van de wet valt. Het toepassingsgebied van deze artikelen verschilt immers iets van het algemene toepassingsgebied van de wet. Bijgevolg dient er eerst onderzocht te worden wanneer een jeugdleider volgens de wet beschouwd kan worden als een vrijwilliger en vervolgens of deze dan ook onder de aansprakelijkheidsregeling valt. Dit is nodig gezien enkel

vrijwilligers

bij

bepaalde

gestructureerde

organisaties

de

aansprakelijkheidsbescherming van artikel 5 vrijwilligerswet genieten. Ten slotte kan er dan besloten worden of de wet in welbepaalde gevallen van toepassing is.

A.1 Wanneer is een jeugdleider vrijwilliger volgens de wet 22.

De vrijwilligerswet bepaalt aan de hand van artikel 3 of iemand, in casu een

jeugdleider, beschouwd kan worden als vrijwilliger en daardoor onder de algemene toepassing

van

de

wet

ressorteert.

De

wet

definieert

vooreerst

wat

als

een

vrijwilligersactiviteit beschouwd kan worden, vervolgens wordt er gesteld dat elke natuurlijke persoon die een dergelijke activiteit uitoefent als vrijwilliger aangemerkt kan worden. 23.

Als vrijwilligerswerk wordt elke activiteit beschouwd die aan de volgende

voorwaarden voldoet11: 1° Elke activiteit:                                                          11

Art. 3 vrijwilligerswet; G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, (272) 1; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 14.

 

 

 

  8 

die onbezoldigd en onverplicht wordt verricht; die verricht wordt ten behoeve van één of meer personen, andere dan degene die de activiteit verricht, van een groep of organisatie of van de samenleving als geheel; die ingericht wordt door een organisatie anders dan het familieof privé-verband van degene die de activiteit verricht; en die niet door dezelfde persoon en voor dezelfde organisatie wordt verricht in het kader van een arbeidsovereenkomst, een dienstencontract of een statutaire aanstelling; 2° Vrijwilliger: elke natuurlijke persoon die een in 1° bedoelde activiteit verricht; 24.

Om duidelijk te kunnen besluiten welke jeugdleiders tot deze (vrijwilligers) definitie

behoren is het belangrijk om een aantal aspecten van naderbij te bekijken. Vooreerst is het vereist dat de activiteit onbezoldigd en onerplicht wordt verricht; de jeugdleider mag geen financiële vergoeding verkrijgen voor zijn prestaties, dit wil zeggen geen “loon” ontvangen. Dit staat uiteraard een beperkte forfetaire onkostenvergoeding (zoals beschreven in artikel 10 vrijwilligerswet) of een onkostenvergoeding op basis van zijn effectieve uitgaven niet in de weg.12 Het onverplichte karakter van de activiteit omschreven in de wet heeft als implicatie dat, in zeer uitzonderlijke gevallen, een jeugdleider die zijn taak vervuld in het kader van een onbezoldigde verplichte stage niet onder de bescherming van de vrijwiligerswet zou vallen.13 25.

Vervolgens wordt in punt b) door de wetgever benadrukt dat de jeugdleider

(vrijwilliger) de activiteit niet puur voor zichzelf of voor de organisatie voor wie hij de taak uivoert mag verrichten.14 Deze voorwaarde is vanzelfsprekend vervuld bij jeugdleiders

                                                         12

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 10 en 45; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 15.

13

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 12; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 15.

14


 

 

 

  9 

aangezien we hier spreken over personen die een occasionele of regelmatige activiteit/vrijetijdsbesteding aanbieden aan kinderen en/of jongeren. 26.

Tot hier kon men alle onbezoldigde vormen van het jeugdwerk onder de wet brengen.

De wetgever legt echter, in punt c), een meer beperkende factor op. Er dient een bepaalde mate van structuur te zijn waarbinnen de jeugdleider zijn taak uitvoert, de activiteit die hij organiseert moet verricht worden buiten elke familiale of private context.15 Vereist is dat de jeugdleider de activiteiten die hij voorziet voor kinderen en jongeren inricht in het kader van een gestructureerde vereniging of organisatie.16 De wet definieert deze georganiseerde werkvorm als volgt: 3° organisatie : elke feitelijke vereniging of private of publieke rechtspersoon

zonder

winstoogmerk

die

werkt

met

vrijwilligers

(waarbij onder feitelijke vereniging wordt verstaan elke vereniging zonder rechtspersoonlijkheid van twee of meer personen die in onderling overleg een activiteit organiseren met het oog op de verwezenlijking van een onbaatzuchtige doelstelling, met uitsluiting van enige winstverdeling onder haar leden en bestuurders, en die een rechtstreekse controle uitoefenen op de werking van de vereniging)17 27.

Tot slot bevat de wet een verbod voor de jeugdleider (vrijwilliger) op het tegelijkertijd

uitvoeren van vrijwilligerswerk en werk in het kader van een arbeidsovereenkomst voor eenzelfde organisatie.18 Deze bepaling heeft gevolgen voor bijvoorbeeld betaalde medewerkers van de overkoepelende organisatie die een plaatselijke afdeling van een jeugdbeweging/speelplein

tijdelijk

als

jeugdleider

komen

ondersteunen

of

jeugdleiders/vrijwilligers die zowel vrijwillig als met een jobstudentencontract binnen dezelfde speelpleinorganisatie activiteiten begeleiden, echter, enkel het juridische                                                          15


16

D. DE LAETER, “KB’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 1; D. SIMOENS, “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR, 2007, (55) 11; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382)18.

17

Art 3,3° vrijwilligerswet.

18

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382)10 en 45, 16; D. SIMOENS, “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR 2007, (55) 10; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 18.

 

 

 

  10 

aanknopingspunt zal verschillend zijn, de jeugdleider zelf zal hier weinig van merken aangezien

de


van

de

vrijwilligerswet

en

aansprakelijkheidsregeling binnen het arbeidsrecht een gelijkaardige bescherming bieden.

de 19

A.2 Plaats waar de jeugdleider zijn activiteit uitoefend. 28.

Het territoriale toepassingsgebied van de vrijwilligerswet is van groot belang bij

jeugdleiders, bijzonder veel jeugdbewegingen en vakantieorganisaties organiseren immers geregeld buitenlandse kampen / vakanties. De vrijwilligerswet bepaald in artikel 2 dat, opdat de wet toepassing zou vinden, de jeugdleider zijn activiteit moet uitvoeren op Belgisch grondgebied. Verder wordt er bepaald dat het vrijwilligerswerk dat daarbuiten wordt verricht en dat georganiseerd wordt vanuit België, tevens onder toepassing van de wet valt indien de jeugdleider (vrijwilliger) zijn hoofdverblijfplaats in België heeft (beide voorwaarden dienen vervuld te zijn) voor zover er geen andere bepalingen van toepassing zijn in het land waar de activiteit wordt uitgevoerd.20 Dit betekent dat de meerderheid van de vrijwillige jeugdleiders die buitenlandse kampen / vakanties begeleiden van de aansprakelijkheidsregeling van de vrijwilligerswet zullen kunnen genieten. Paragraaf 3: aansprakelijkheidsregeling  29.

De Aansprakelijkheidsregeling voor vrijwillige jeugdleiders is te vinden in artikel 5

van de vrijwilligerswet. De wetgever heeft bij het opstellen van de regeling twee uitgangspunten in acht genomen. Enerzijds werd er rekening gehouden met het slachtoffer van een onrechtmatige daad dat niet onvergoed mocht blijven, daarnaast verdiende de vrijwilliger, wegens het onbaatzuchtige karakter van zijn inzet, bescherming te verkrijgen tegen

aansprakelijkheidsvorderingen

vrijwilligerswerk.

21

gebaseerd

op

schade

toegebracht

tijdens

het

Deze uitgangspunten zijn moeilijk met elkaar te verenigen, bijgevolg

heeft de wetgever in bepaalde gevallen de aansprakelijkheid van vrijwilligers (waaronder

                                                         19

zie randnummer 37.

20

G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (727) 5; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 28; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 13.

21

Wetsvoorstel betreffende de rechten van de vrijwilliger. Parl.Doc. Kamer 2003-2004, 51-499/1; Wetsvoorstel betreffende de rechten van de vrijwilliger, Parl.Doc. Senaat 2004-2005, 3-993/1.

 

 

 

  11 

uiteraard jeugdleiders) verschoven naar de organisatie waarvoor deze vrijwilligers zich engageren.22

A. De aansprakelijkheidsregeling, enkel van toepassing op specifieke organisaties 30.

De bepaling uit artikel 5 met betrekking tot de aansprakelijkheid van de vrijwilliger /

jeugdleider heeft de organisaties die binnen het toepassingsgebied van de vrijwilligerswet vallen23 verder gepreciseerd en aangaande de aansprakelijkheids - en verzekeringsregeling in de wet verder beperkt. De vrijwillige jeugdleider zal enkel van deze voor hem voordelige aanspakelijkheidsregeling kunnen genieten indien de organisatie in welk kader hij activiteiten begeleid voor kinderen en/of jongeren binnen het toepassingsgebied van artikel 5 valt. De wetgever heeft hierdoor een onderscheid willen maken tussen, enerzijds de grotere en gestructureerde verenigingen en anderzijds, de kleinere feitelijke verenigingen die eerder uit een los verband bestaan. De wetgever wilde de kleine ‘spontane’ feitelijke verenigingen niet ontmoedigen en ging ervan uit dat enkel de grote en gestructureerde verenigingen werden geacht op de hoogte te zijn van de plichten vervat in de artikelen 5 (en 6) van de wet en in staat te zijn de aansprakelijkheid voor de fout van hun vrijwilligers (jeugdleiders) te kunnen dragen.24 31.

In bovenstaand artikel25 zien we dat de jeugdleider van de immuniteit voor de schade

veroorzaakt door zijn gebeurlijke lichte fout geniet indien hij als begeleider handelt in het kader van de volgende organisatie-vormen; 26 a) in de eerste plaats de organisaties met rechtspersoonlijkheid (zoals bijvoorbeeld in vele gevallen de vzw’s die beroep doen op jeugdleiders;                                                          22

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 52; voor de aansprakelijkheid van de organisatie zie randnummer 178 ev.

23

zie randnummer 26.

24

G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (727) 12; G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, (272) 3; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 8.

25

art. 5 vrijwilligerswet.

26

D. DE LAETER, “K.B.’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 1; E. DE LEMBRE, C. VANHEE, “aanpassing vrijwilligerswet”, VZW info 2007, nr 13, 4; G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (727) 12; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 53; D. SIMOENS, “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR 2007, (55) 20; G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, (272) 1; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 5.

 

 

 

  12 

b) verder ook de feitelijke verenigingen die, als bijkomende voorwaarde die niet wordt geformuleerd door artikel 3, een of meerdere personen tewerkstellen die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst voor werklieden of bedienden (indien dit het geval is, gaat de wet ervan uit dat er binnen de vereniging voldoende structuur bestaat om op de hoogte te zijn van de plichten die uit de wet voortvloeien; c) tenslotte worden ook feitelijke verenigingen die beschouwd kunnen worden als een afdeling van een organisatie zoals vermeld in de punten a) en b) onder toepassing van de aansprakelijkheidsregeling gesteld. Volgens de wet kan men stellen dat er van een afdeling gesproken kan worden voor zover deze een “specifieke verbondenheid” vertoont met de rechtspersoon of feitelijke vereniging.

B.Organisaties met een specifieke verbondenheid 32.

Paragraaf a) en b) spreken voor zich, moeilijker echter blijkt de interpretatie van de

derde en laatste paragraaf, op welke wijze deze toegepast wordt is nochtans zeer belangrijk met betrekking tot het onderwerp van deze masterproef. Bijzonder veel jeugdverenigingen en hun begeleiders zullen potentieel behoren tot deze laatste paragraaf, te denken valt bijvoorbeeld aan de meeste klassieke jeugdbewegingen zoals Scouts en Chiro. De vrijwilligerswet spreekt in zijn artikel 5 over deel uit maken van (‘een afdeling vormen’), daarvoor wordt verder in het artikel zelf verwezen naar de ‘specifieke verbondenheid’ met de overkoepelende organisatie. Deze vormen zijn echter niet duidelijk in de wet omschreven of gedefinieerd.27 De rechtsleer stelt dat het onduidelijk is of de afdeling lid moet zijn van de koepel, of deze afdeling dezelfde naam moet dragen, dezelfde doelstellingen moet hebben of de leden van de afdeling tegelijkertijd lid moeten zijn van de overkoepelende organisatie waarmee er een ‘specifieke verbondenheid’ verwacht wordt?28 33.

Over het algemeen kan dit beschouwd worden als een feitenkwestie, de feitenrechter

zal (bij gebrek aan duidelijke omschrijving in de wet) de mate van verbondenheid moeten beoordelen. Van GELDER29 wijst er in zijn artikel op dat de mate van onafhankelijkheid van de feitelijke vereniging ten aanzien van de koepelorganisatie een grote rol kan spelen. Hij                                                          27

G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (731) 12; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 7.

28


29

N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 7.

 

 

 

  13 

benadrukt tevens het belang van een ruime interpretatie van het begrip, aangezien een ruime mate van interpretatie ervoor zou kunnen zorgen dat vele jeugdbewegingen en sportclubs, die vaak lid zijn van een overkoepelende organisatie of federatie, op die mannier tevens zouden kunnen

genieten

van

de


van

de

vrijwilligerswet.

De

volksvertegenwoordigers in het parlement hebben zich tevens uitgesproken over de noodzaak van een duidelijkere omschrijving. 30 34.

Andere auteurs gaan er dan weer zonder nuance vanuit dat vrijwilligers, van elke

kleine vereniging die aangesloten is bij een federatie, enkel aansprakelijk zijn bij grote fout, bedrog, of eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomende lichte fout.31 De LEMBRE en VANHEE32 halen als voorbeeld een sportclub aan die aangesloten is bij Bloso. Mijns inziens kan dit alleszins doorgetrokken worden naar de begeleiders van de plaatselijke jeugdbeweging die aangesloten is bij een nationale koepel, zoals bijvoorbeeld scouts en chiro waarvan hierboven sprake. Zeker wanneer deze jeugdbewegingen lid zijn van de nationale koepel, de leden hier tevens lid van zijn, de jeugdbeweging verder dezelfde naam draagt en dezelfde doelstellingen heeft. Ook al zijn deze afdelingen redelijk onafhankelijk in relatie met hun overkoepelende organisatie. In het verleden werden jeugdleiders uit jeugdbewegingen vaak als orgaan van de nationale koepel beschouwd.33 Daaruit leid ik af dat er tussen een begeleider uit de jeugdbeweging en de nationale organisatie inderdaad de specifieke verbondenheid bestaat die de vrijwilligerswet vereist. Vervolgens kunnen we besluiten dat artikel 5 van toepassing is op deze categorie van begeleiders en dat deze vrijwillige jeugdleiders dan ook enkel aansprakelijk kunnen gesteld worden bij grote fout, bedrog, of eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomende lichte fout.

C. de regel; algemene immuniteit 35.

De vrijwilligerswet gaat uit van de aansprakelijkheid van de organisatie, de

jeugdleider wordt slechts persoonlijk aansprakelijk gesteld in een aantal gevallen. Hij kan enkel burgerlijk aansprakelijk gesteld worden wanneer er sprake is van bedrog, zware fout of                                                          30

Wetsvoorstel tot wijziging van de Wet 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/005, 5; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 7.

31

D. DE LAETER, “K.B.’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 1; E. DE LEMBRE, C. VANHEE, “aanpassing vrijwilligerswet”, VZW info 2007, nr 13, 4.

32

E. DE LEMBRE, C. VANHEE, “aanpassing vrijwilligerswet”, VZW info 2007, nr 13, 4.

33


 

 

 

  14 

lichte gebeurlijke fout; met andere woorden de jeugdleider geniet een immuniteit tegen elke aanspraak op vergoeding die gebaseerd is op een lichte fout met een toevallig karakter.34 SIMOENS35 stelt dat de wetgever de tolerantiegrens bijgevolg getrokken heeft op het niveau van de lichte schuld, tussen de gevallen waarin die bij de betrokkene frequent voorkomt en die waarin ze zich slechts toevallig manifesteert. 36.

Artikel 5 van de vrijwilligerswet bepaald dit als volgt: Behalve in geval van bedrog, zware fout of eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomende lichte fout van de vrijwilliger, is deze, behalve als het om schade gaat die hij zichzelf toebrengt, niet burgerlijk aansprakelijk voor de schade die hij veroorzaakt bij het verrichten van vrijwilligerswerk, ingericht door een in artikel 3, 3° bedoelde feitelijke vereniging die één of meer personen tewerkstelt die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst voor werklieden of bedienden, door een in artikel 3, 3° bedoelde rechtspersoon, of door een feitelijke vereniging die op grond van haar specifieke verbondenheid hetzij met de voormelde feitelijke vereniging, hetzij met de voormelde rechtspersoon beschouwd kan worden als een afdeling daarvan.36  

37.

De wetgever heeft met deze bepaling de aansprakelijkheidsregeling op dezelfde lijn

gebracht als het gunstige regime dat van toepassing is op de relatie werknemers-werkgevers terug te vinden in artikel 18 arbeidsovereenkomstenwet.37 Deze innovatie is een van de hoofdpijlers waarop de aansprakelijkheidsregeling van de vrijwilligerswetgeving rust.38 Door

                                                         34

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 57; G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, (272) 1.

35

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 60.

36

Art. 5 vrijwilligerswet.

37

Amendement op het wetsvoorstel betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl.Doc. Kamer, 2004-2005, nr. 51 0455/007, 3; K. GOOSSENS, Het vrijwilligersstatuut, artikelsgewijze bespreking in Advocatenpraktijk, Antwerpen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, 15; G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (727) 18; R. MARCHETTI, A. PURZ, “La responsabilité civile et l’assurance des volontaires et de leurs organisations”, JT 2006, (385) 3; D. SIMOENS, “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR 2007, (55) 18; G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, (272) 1; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 2.

38

 


 

 

  15 

dit wetgevend initiatief hoeft men geen pogingen meer te ondernemen om een vrijwilliger als een werknemer te beschouwen om onder het voor de vrijwilliger gunstige regime te vallen.39

D. Afwijken van de aansprakelijkheidsbeperking 38.

Het

tweede

lid

van

art

5

vrijwilligerswet

stelt

dat

van

bovenstaande

aansprakelijkheidsregeling niet afgeweken kan worden in het nadeel van de vrijwilliger, dit op straffe van nietigheid.40 Uiteraard kan een organisatie wel afwijkingen voorzien in de andere zin, een organisatie zou bijvoorbeeld, via haar verzekering, ook kunnen instaan voor de zware schuld van haar vrijwillige jeugdleiders, of aannemelijker, met het doel randbetwistingen te vermijden, via haar verzekering instaan voor de vaak voorkomende lichte schuld. Op die mannier kan de organisatie in het voordeel van de vrijwilliger afwijken van de bijzondere aansprakelijkheidsregel.41

E. Aansprakelijkheidsimmuniteit uit de wet enkel voor schade aan derden 39.

De organisatie waarvoor de jeugdleider zijn activiteiten uitvoert of de overkoepelende

organisatie zal enkel aansprakelijk gesteld worden wanneer de jeugdleider een lichte fout met een toevallig karakter begaat die schade berokkend aan derden; dit zijn alle andere personen dan de jeugdleider en de organisatie zelf. De organisatie kan namelijk moeilijk verantwoordelijk zijn tegenover zichzelf.42 Verder zal de organisatie niet verantwoordelijk zijn voor de schade die de jeugdleider door een lichte fout met toevallig karakter aan zichzelf toebrengt, deze schade zal hij zelf moeten dragen.43

                                                         39

R. MARCHETTI, A. PURZ, “La responsabilité civile et l’assurance des volontaires et de leurs organisations”, JT, 2006, (385), 2.

40

Wetsvoorstel tot wijziging van de Wet van 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/001, 10; D. DE LAETER, “K.B.’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 1; G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (727) 19; G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, (272) 1.

41

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 56 en 63; G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (727) 19.

42

Wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/001, 9; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 62.

43

 

E. DE LEMBRE, C. VANHEE, “aanpassing vrijwilligerswet”, VZW info 2007, nr 13, 2.

 

 

  16 

F. Ruime interpretatie van de aansprakelijkheidsregeling 40.

Volgens de memorie van toelichting bij het voorstel van de vrijwilligerswet is er

uitgegaan van een ruime interpretatie. Ook de aansprakelijkheid voor de schade aan derden die veroorzaakt wordt door de jeugdleider op weg van en naar de plaats waar hij zijn activiteiten als begeleider uitoefent wordt geregeld door bovenstaande bepalingen.44

Afdeling 2: Arbeidsrecht  41.

Een deel van de jongeren en volwassenen die in België actief zijn als jeugdleider doen

dit op een professionele basis. Op deze jeugdleider, die zijn taken niet op een vrijwillige basis uitvoert maar hiervoor werkt met een arbeidscontract en overeenkomstig vergoed wordt, is de aansprakelijkheidsregeling van het arbeidsrecht van toepassing. Paragraaf 1: Toepassingsgebied  42.

Artikel 18 van de arbeidsovereenkomstenwet bevat een specifieke bepaling met

betrekking tot aansprakelijkheid; deze bepaling betreft de burgerrechtelijke aansprakelijkheid voor de schade die tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst is veroorzaakt door werknemers verbonden door een arbeidsovereenkomst.45

A. Werknemers verbonden door een arbeidsovereenkomst 43.

De jeugdleider moet verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst zoals bepaald in

artikel 1, eerste lid arbeidsovereenkomstenwet; dit wil zeggen een overeenkomst voor werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers of dienstboden.46 Art. 1, tweede lid bepaalt verder dat de aansprakelijkheidsregeling van artikel 18 arbeidsovereenkomstenwet tevens van toepassing is op werknemers tewerkgesteld door het Rijk, de provincies, de

                                                         44

Wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/001, 10; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 20062007, (382) 61.

45

A. VAN OEVELEN, “ De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”, RW 198788, (1172) 6.

46

P. HUMBLET, R. JANVIER, W. RAUWS, M. RIGAUX, synopsis van het Belgisch arbeidsrecht, AntwerpenOxford, Intersentia, 2006, p.90, 154.

 

 

 

  17 

gemeenten,... voor zover de toestand van deze werknemers niet statutair is geregeld.47 (dit laatste kan van belang zijn voor bijvoorbeeld jeugdconsulenten die als jeugdleider meedraaien en de verantwoordelijkheid hebben over het gemeentelijke speelplein – een jeugdconsulent die eventueel statutair benoemd zou zijn geniet een aansprakelijkheidsbeperking analoog met art 18 arbeidsovereenkomstenwet48).

B. Schade verricht tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst 44.

De door art. 18 arbeidsovereenkomstenwet bepaalde aansprakelijkheidsregeling geldt

enkel voor de fouten die de jeugdleider tijdens de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst zou hebben begaan. Voor de schade die hij buiten de uitvoering hiervan berokkent, geldt het gemeen recht.49 In tegenstelling tot de ruime interpretatie van de aansprakelijkheidregeling bij de jeugdleiders, die binnen het toepassingsgebied van de vrijwilligerswet vallen, beschermt de overeenkomstige regeling in de arbeidsovereenkomstenwet de jeugdleiders met een arbeidscontract niet voor de schade die hij berokkent wanneer hij zich op weg van en naar zijn activiteiten begeeft.50 45.

Verder is het, om onder het toepassingsgebied van art. 18 te resorteren, voldoende dat

de schadeverwekkende daad van de jeugdleider tijdens de duur van de bediening werd verricht, dit is tijdens het uitvoeren van zijn taak als jeugdleider, en in verband met die bediening staat, zelfs al is dit verband slechts onrechtstreeks en occasioneel.51 Paragraaf 2: Aansprakelijkheidsregeling 

A. Aansprakelijkheidsimmuniteit voor lichte fout                                                          47


48

Wet 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbere rechtspersonen, BS 27 februari 2003; P. HUMBLET, R. JANVIER, W. RAUWS, M. RIGAUX, synopsis van het Belgisch arbeidsrecht, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2006, P. 89, 153.

49


50

A. VAN OEVELEN, “ De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”, RW 198788, (1172) 11 en 31.

51

Cass., 24 december 1980, Arr. Cass., 1980-1981, 472, Pas., 1981, I, 467; R.W. 1981-82, 2739; A. VAN OEVELEN, “ De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”, RW 1987-88, (1172) 12 (en de verwijzingen aldaar).

 

 

 

  18 

46.

De persoonlijke burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de jeugdleider die zijn taak

onder arbeidscontract uitvoert, wordt in grote mate beperkt door artikel 18 van de arbeidsovereenkomstenwet: Ingeval de werknemer bij de uitvoering van zijn overeenkomst de werkgever of derden schade berokkent is hij enkel aansprakelijk voor zijn bedrog en zijn zware schuld. Voor lichte schuld is hij enkel aansprakelijk als die bij hem eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt.52 47.

Dit is een belangrijke aansprakelijkheidsbeperking aangezien deze bepaling de

jeugdleider immuun maakt voor eventuele aansprakelijkheid naar aanleiding van zijn toevallige lichte fout, hij kan enkel aansprakelijk gesteld worden voor zijn opzet, grote fout of eerder regelmatige lichte fout (deze laatste hoeven niet noodzakelijk van dezelfde aard te zijn53).54 Deze regeling zal in praktijk dezelfde gevolgen hebben voor de jeugdleider met arbeidscontract als de jeugdleider als vrijwilliger bij een gestructureerde vereniging (dit is logisch aangezien de aansprakelijkheidsregeling uit de vrijwilligerswet gebaseerd is op deze uit het arbeidsrecht55) 48.

De jeugdleider die zijn taak uitvoert met een arbeidscontract heeft dankzij art. 18

arbeidsovereenkomstenwet immuniteit voor aansprakelijkheidsvorderingen naar aanleiding van zijn toevallige lichte fout zowel voor de schade die hij berokkent aan zijn werkgever (contractueel) als aan derden (buitencontractueel).56 49.

Indien een derde de jeugdleider rechtstreeks wenst aan te spreken tot vergoeding van

zijn schade zal hij bijgevolg in hoofde van de jeugdleider het bestaan moeten bewijzen van een zware fout, opzettelijke fout of eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomende lichte fout.57                                                          52

Art 18 arbeidsovereenkomstenwet

53

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.157, 89.

54

P. HUMBLET, R. JANVIER, W. RAUWS, M. RIGAUX, synopsis van het Belgisch arbeidsrecht, AntwerpenOxford, Intersentia, 2006, p.93, 157; E., VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 79.

55

zie randnummer 37.

56

P. HUMBLET, R. JANVIER, W. RAUWS, M. RIGAUX, synopsis van het Belgisch arbeidsrecht, AntwerpenOxford, Intersentia, 2006, p.90, 154 en p. 93, 157; A. VAN OEVELEN, “ De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”, RW 1987-88, (1172) 20 en 23.

57


 

 

 

  19 

B. Afwijken van de aansprakelijkheidsbeperking 50.

Artikel 18 derde lid van de arbeidsovereenkomstenwet bepaalt dat de werkgever (in

dit geval de organisatie waarvoor de jeugdleider activiteiten begeleidt) op straffe van nietigheid niet mag afwijken van de van door de wet vastgestelde aansprakelijkheidsregeling. Bijgevolg mag er geen zwaardere aansprakelijkheidsclausule bepaald worden ten laste van de jeugdleider. Deze afwijkende clausules worden door de wetgever met de nietigheid gesanctioneerd.58

Afdeling 3: Zuiver feitelijk verband  51.

Er zijn, als laatste categorie, tevens vrijwillige (onbezoldigde) jeugdleiders die

activiteiten organiseren in een occasioneel en zuiver feitelijk verband. Het gaat over jeugdleiders die niet tot een organisatie met rechtspersoonlijkheid, noch tot een feitelijke vereniging met minstens één werknemer in de zin van de arbeidsovereenkomstenwet, noch tot een afdeling van een van beiden behoren. Kort gezegd de vrijwillige jeugdleiders (zoals bepaald door artikel 3 van de vrijwilligerswet59, waarop de aansprakelijkheidsregeling van art 5 vrijwilligerswet60 niet van toepassing is.61 Paragraaf 1: Aansprakelijkheidsregeling 

A. Wetgeving 52.

De aansprakelijkheid van deze jeugdleiders wordt geregeld overeenkomstig de

gemeenrechtelijke regels van het burgerlijk wetboek.62 Voor de totstandkoming van de                                                          58

P. HUMBLET, R. JANVIER, W. RAUWS, M. RIGAUX, synopsis van het Belgisch arbeidsrecht, AntwerpenOxford, Intersentia, 2006, p.93, 157; A. VAN OEVELEN, “ De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”, RW 1987-88, (1172) 21 en 37.

59


60

zie randnummer 36.

61

Wetsvoorstel tot wijziging van de Wet van 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/005, 10; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 64; G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, (272) 1.

62

Wetsvoorstel tot wijziging van de Wet van 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/005, 10; P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 247-250; E. DE LEMBRE, C. VANHEE, “aanpassing vrijwilligerswet”, VZW info 2007, nr 13, 3; G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW

 

 

 

  20 

vrijwilligerswet was deze regeling van toepassing op alle vrijwilligers, zo bijgevolg ook op alle vrijwillige jeugdleiders.63 Uit de parlementaire voorbereidingen blijkt dat de wetgever de situatie met betrekking tot deze categorie van vrijwilligers (aldus ook jeugdleiders) heeft willen

behouden;

“voor

het

overige

blijft

met

andere

woorden

de

huidige

aansprakelijkheidsregeling van gemeen recht van toepassing. De vrijwilliger blijft dus instaan voor de eigen fout, met het eigen patrimonium of via dekking van de familiale verzekering”.64

B. Instaan voor eigen fout 53.

De aansprakelijkheidsregeling met betrekking tot deze categorie van jeugdleiders

vindt men terug in de artikelen 1382 e.v. van het Burgerlijk Wetboek.65 Dit artikel bepaalt dat degene die een fout maakt en daardoor schade veroorzaakt aansprakelijk is, en tot vergoeding verplicht is. Dit wil zeggen dat deze categorie van vrijwillige jeugdleiders aansprakelijk kan gesteld worden voor elke fout die ze in het kader van hun activiteiten als jeugdleider begaan, zowel voor opzet, grove schuld, herhaalde alsook toevallige lichte schuld.66 54.

In sommige gevallen beschouwt de rechtspraak de jeugdleider als een aangestelde van

zijn organisatie, op grond van deze qualificatie zou de organisatie (mede)? aansprakelijk gesteld kunnen worden overeenkomstig de aanstellersaansprakelijkheid uit art 1384 lid 3 B.W. Om tot deze kwalificatie te komen is het nodig dat er sprake is van een ondergeschikt verband.67

C. feitelijke vereniging zonder werknemers 55.

Sommige jeugdleiders zullen hun activiteiten niet op een occasionele maar

regelmatige basis organiseren, in een feitelijke vereniging zonder rechtspersoonlijkheid. De wet betreffende de rechten van vrijwilligers heeft voor de eerste keer een definitie gegeven                                                          2008-2009, (272) 1; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 10. 63


64

Wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/001, 7.

65

P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 247-250; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 64.

66

SIMOENS, D. “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR, 2007, (55) 21.

67

Art. 1384, lid 3 B.W., P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 196869, (243) 246-247; zie voor een uitgebreide bespreking hiervan randnummer 193 ev.

 

 

 

  21 

van het begrip feitelijke vereniging. Volgens artikel 3,3° van voormelde wet kan men “elke vereniging zonder rechtspersoonlijkheid van twee of meer personen die in onderling overleg een activiteit organiseren met het oog op de verwezenlijking van een onbaatzuchtige doelstelling, met uitsluiting van enige winstverdeling onder haar leden en bestuurders, en die een rechtstreekse controle uitoefenen op de werking van de vereniging” kwalificeren als een feitelijke vereniging. In een feitelijke jeugdvereniging zoals deze draagt elk lid de verantwoordelijkheid voor zijn eigen daden, ze zijn eveneens onbeperkt persoonlijk aansprakelijk voor de schulden van de vereniging (bijvoorbeeld gemaakt bij de huur van een locatie waar de jeugdleiders hun activiteit zullen uitoefenen).68 Elk lid van de feitelijke vereniging is echter wel enkel uitsluitend verantwoordelijk voor zijn deel van de eventuele schulden, er is geen hoofdelijke aansprakelijkheid.69

Afdeling 4: Besluit  Praktijk – welke regelgeving is op welke jeugdleiders van toepassing  De uiteenzetting hierboven heeft aangetoond dat een jeugdleider, naar gelang in welk verband hij zijn activiteiten organiseert, onder verschillende wettelijke regelingen en de al dan niet daar in opgenomen aansprakelijkheidsbescherming kan vallen. Dat de meeste jeugdleiders tot het toepassingsgebied van de vrijwilligerswet behoren was reeds eerder aangehaald, hieronder wordt hier dieper op ingegaan door gericht op de praktijk te bekijken welke regeling van toepassing is op elke concrete groep van jeugdleiders.

vrijwilligerswet 56.

In principe is deze wet van toepassing op elke jeugdleider die als vrijwilliger kan

aangemerkt worden in de zin van art 3 vrijwilligerswet70 en zijn activiteiten uitoefent bij een vereniging die behoort tot deze beschreven in artikel 5 vrijwilligerswet71.72                                                          68

D. VAN GERVEN, Beginselen van het Belgisch privaatrecht IV – rechtspersonen Deel I, Mechelen, Kluwer, 2007, p.242, 92; D. VAN GERVEN, Handboek Verenigingen, Kalmthout, Biblio, 2002, p. 41, 21.

69

D. VAN GERVEN, Beginselen van het Belgisch privaatrecht IV – rechtspersonen Deel I, Mechelen, Kluwer, 2007, p.247, 95; D. VAN GERVEN, Handboek Verenigingen, Kalmthout, Biblio, 2002, p. 51, 31.

70


71

zie randnummer 36.

72


 

 

 

  22 

57.

Het gaat hier zoals reeds aangehaald om het merendeel van de jeugdleiders die actief

zijn in ons land. Het vergt niet zo’n denkwerk om te besluiten dat jeugdleiders die hun taak onbezoldigd uitoefenen gemakkelijk aan de overige toepassingscriteria van artikel 3 voldoen. Kort samengevat gaat het over een jeugdleider, die onbezoldigd en onverplicht, een activiteit aanbiedt aan een of meer kinderen of jongeren, in een ander kader dan het familieof privéverband. Als we verder de toepassingsvoorwaarden van artikel 5 bekijken kunnen we besluiten dat het overgrote deel van de vakantiekampen, een deel van de speelpleinwerkingen (deze die werken met jobstudenten niet73), ... ingericht wordt door organisaties met rechtspersoonlijkheid (meestal VZW’s) bijgevolg zijn deze vrijwillige begeleiders beschermd door de vrijwilligerswet. Op de begeleiders van de klassieke jeugdbewegingen (supra reeds aangehaald, zoals chiro, scouts, ksj-ksa-vksj, klj,..) is de regeling tevens van toepassing aangezien zij over het algemeen een afdeling zijn van, en aangesloten zijn bij hun nationale koepel. Tot deze laatste categorie behoren meteen ook bijvoorbeeld kookouders die met de jeugdvereniging op kamp vertrekken, ook volwassen begeleiders van jeugdbewegingen, die niet actief elk weekend activiteiten begeleiden, kunnen als jeugdleider (of tenminste als vrijwilliger) aangemerkt worden zodat de wet mede op hen van toepassing wordt. Iemand die tijdelijk inspringt voor een andere begeleider geniet evengoed van de regeling uit de vrijwilligerswet. De vrijwilligerswet stelt immers geen verdere vereisten met betrekking tot een bepaald langdurig engagement om onder de toepassing van de aansprakelijkheidsregeling te kunnen vallen. Zoals tevens eerder aangehaald behoren deze vrijwillige jeugdleiders die hun activiteiten uitoefenen in het buitenland onder bepaalde voorwaarden eveneens tot het toepassingsgebeid van de wet.74

arbeidswetgeving 58.

Vaak  worden  in  vakantieperiodes  jongeren  als  jobstudent  aangenomen  om  

vakantiekampen en –werkingen te begeleiden. Aangezien deze jeugdleiders verbonden  zijn door een arbeidsovereenkomst is de aansprakelijkheidsregeling uit het arbeidsrecht  op hen van toepassing. Er zijn in België echter ook zeer veel volwassenen die in dienst  zijn van (al dan niet overkoepelende) jeugdorganisaties; indien deze vrijgestelden, vaste  medewerkers,  volwassen  begeleiders,  jeugdconsulenten  met  arbeidsovereenkomst...  zich in praktijk ook bezighouden met de begeleiding van kinderen en jongeren of op de                                                           73

zie randnummer 58.

74

zie randnummer 28.

 

 

 

  23 

jeugdwerking aanwezig zijn, zijn zij ook aan te merken als jeugdleiders en bijgevolg via  de hierboven beschreven  mechanismen van de arbeidswet beschermd met betrekking  tot hun burgerlijke aansprakelijkheid. 

Zuiver feitelijk verband 59.

Als  men  kijkt  naar  wat  gemeen  als  jeugdleider  beschouwd  wordt  zullen  er 

bijzonder  weinig  jeugdleiders  tot  deze  categorie  behoren.  Over  het  algemeen  zijn  de  meeste  jeugdleiders  vrijwilliger  bij  een  vereniging,  waarbinnen  er  een  zodanige  mate  van structuur bestaat, waardoor ze onder het toepassingsgebied van de vrijwilligerswet  vallen  of  begeleiden  ze  hun  activiteiten  als  jobstudent.  Echter,  sommigen  zullen  wel  degelijk tot deze categorie behoren. Een groep die zich organiseert om kinderen en/of  jongeren  vrijetijdsbesteding  te  bieden  valt  onder  de  regeling  van  een  feitelijke  vereniging.  Een  bijzonder  goed  voorbeeld  hiervan  zijn  de  jongeren  die  activiteiten  begeleiden bij studentenverenigingen, wanneer ze bijvoorbeeld een doop of een cantus  organiseren  voor  hun  leden  (enkel  indien  de  studentenvereniging  geen  rechtspersoonlijkheid  bezit,  indien  deze  wel  rechtspersoonlijkheid  heeft  geldt  de  regeling uit de vrijwilligerswet). Wanneer het misloopt bij een studentendoop zal men  zich bijgevolg moeten beroepen op bovenstaande artikelen van het burgerlijk wetboek;  een  mooi  voorbeeld  uit  de  rechtspraak  is  bijvoorbeeld  de  studentendoop  die  misloopt  omdat  de  gedoopten  zich  moesten  onderdompelen  in  een  bak,  ondermeer  gevuld  met  mest, en hierdoor ernstige verwondingen opliepen. 75  60.

Verder  zal  deze  aansprakelijkheidsregeling  bijvoorbeeld  gelden  voor  het 

buurtcomité  dat  een  spel  voorziet  en  begeleidt  voor  kinderen  uit  de  buurt  op  een  nabijgelegen  pleintje  of  tijdens  een  straatfeest,  alsook  voor  een  plaatselijke  jeugdbeweging die geen lid is van een overkoepelende gestructureerde organisatie.  

                                                         75

Antwerpen 30 juni 1992, aangehaald door M. VANDER BORGHT, Jeugdbewegingen: leiding aansprakelijk?, ZW 1994, 111-113; intercontact (N), 1994, (186) 112.

 

 

 

  24 

Hoofdstuk 2: Ogv 1382 BW – voor eigen fout  Inleiding  61.

Om tot de aansprakelijkheid van de jeugdleider te kunnen besluiten moeten de drie

basiselementen die essentieel zijn voor de toepassing artikel 1382 van het burgerlijk wetboek aanwezig zijn; fout, schade en causaal verband.76 Met andere woorden, om de jeugdleider te kunnen aanspreken tot vergoeding van de schade moet de schade bijgevolg veroorzaakt zijn door de fout van de jeugdleider. Het slachtoffer draagt hiervan de volle bewijslast en zal, om vergoeding te kunnen verkrijgen van de jeugdleider of de organisatie, moeten bewijzen dat de jeugdleider een fout beging, alsook dat deze fout in causaal verband stond met de door het slachtoffer geleden schade.77 Bijgevolg zal er eerst door de rechter moeten vastgesteld worden of de handeling van de jeugdleider foutief was en of deze eventueel foutieve handeling vervolgens in causaal verband stond met de veroorzaakte schade. 62.

Als gevolg van de recente vrijwilligerswet (voor vrijwillige jeugdleiders) en de

arbeidswetgeving (voor jeugdleiders met een arbeidsovereenkomst) zal de rechter eveneens moeten beoordelen of deze eventuele fout te kwalificeren valt als grote fout, opzettelijke fout, eerder gewoonlijk dan toevallige lichte fout, of toevallige lichte fout. Dit heeft als gevolg dat de jeugdleider eventueel aansprakelijk zou kunnen zijn op grond van artikel 1382 BW maar deze aansprakelijkheid toch ontloopt als gevolg van de bijzondere vrijwilligers- en arbeidswetgeving.78 Enkel in het laatste geval, als er sprake is van een toevallige lichte fout, zal het grootste deel van de jeugdleiders vrijuit gaan.79 63.

In dit deel wordt bekeken wanneer de rechtspraak specifieke handelingen van

jeugdleiders als fout en als (mede) oorzaak van de schade aanmerkt. Met betrekking tot het onderscheid toevallig lichte fout / eerder gewoonlijke dan toevallige lichte fout en zware fout is de mening van de rechtspraak moeilijk te bepalen. Aangezien de vrijwilligerswet van redelijk recente datum is zijn er immers (nog) geen uitspraken van rechtscolleges te vinden die dit onderscheid maken. De gemaakte onderverdeling terug te vinden in afdeling 4 van dit                                                          76


77

P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 247; L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.46, 30.

78


79

 

zie randnummer 35.

 

 

  25 

hoofdstuk is om die reden enkel gebaseerd de verschillende kwalificaties van fouten uit de rechtsleer met betrekking tot het de aansprakelijkheidsrecht op deze uit het arbeidsrecht. 64.

De fout van de jeugdleider kan zich op twee mogelijke vlakken manifesteren,

enerzijds is een fout in hoofde van de begeleider gemakkelijk aan te tonen indien deze een overtreding beging van een specifieke rechtsnorm. Anderzijds zal het aantonen van een fout veel moeilijker zijn indien men deze fout baseert op het feit dat de jeugdleider zich niet conform de zorgvuldigheidsnorm –‘de goede huisvader of normaal voorzichtige jeugdleider’ gedroeg, waarbij men het gedrag van de jeugdleider (de schadeverwekker) aan deze maatstaf toetst om te beslissen of de jeugdleider een fout gemaakt zou hebben.80 Dit laatste houdt meteen het objectieve element van het foutbegrip in, daarbij komt het subjectieve element van het foutbegrip. Dit subjectieve element verwijst naar de vrije wil van de jeugdleider, waarmee bedoeld wordt dat deze toerekeningsvatbaar moet zijn om aansprakelijk gesteld te kunnen worden.81 65.

Indien men uiteindelijk tot de conclusie komt dat de jeugdleider een fout beging in de

uitvoering van zijn taak heeft dit meestal betrekking op het niet of slecht uitvoeren van de organisatie en/of toezichtsverplichting.

Afdeling 1: buitencontractuele of contractuele fout  66.

Indien de jeugdleider schade toebrengt, aan de organisatie of aan derden, en hij

bijgevolg aansprakelijk gesteld zou kunnen worden is het belangrijk te weten of deze schade van contractuele dan wel van buitencontractuele aard is, dit kan immers beide voorkomen.82 67.

Men gaat er vaak vanuit dat de jeugdbeweging een overeenkomst gesloten heeft met

de ouders van de minderjarige kinderen waarvoor ze activiteiten organiseert, hierdoor nemen ze de contractuele verbintenis op om een behoorlijk toezicht uit te oefenen op de kinderen die                                                          80

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p. 34, 21; B. WEYTS, “ Wordt de algemene zorgvuldigheidsnorm steeds subjectiever?”, (noot onder Cass. 5 juni 2003), TBBR 2005, (112) 1.

81

De toerekeningsvatbaarheidsvereiste wordt niet verder behandeld in dit werk, jeugdleiders zullen omwille van de functie die ze uitoefenen over het algemeen toerekeningsvatbaar zijn. Aangezien de meeste toerekeningsvatbaarheidsproblemen zich stellen met betrekking tot kinderen, geestesgestoorden of personen die de controle over hun handelingen verliezen. Enkel met betrekking tot de rechtvaardigingsgronden zouden er eventuele toerekeningsvatbaarheidsproblemen kunnen rijzen met betrekking tot jeugdleiders. (zie voor meer informatie: L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.21, 13 en verder; B. WEYTS, “ Wordt de algemene zorgvuldigheidsnorm steeds subjectiever?”, (noot onder Cass. 5 juni 2003), TBBR 2005, 112, 1.

82

 

G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (730) 14.

 

 

  26 

aan hen zijn toevertrouwd.83 Of men effectief over een overeenkomst kan spreken zal een feitenkwestie zijn waarover de rechter een oordeel zal moeten vellen. 68.

Indien we uitgaan van een contractueel verband tussen de organisatie en de ouders van

de begeleide kinderen of de jongeren zelf zal de jeugdleider indien hij een fout begaat die schade veroorzaakt aan de contractspartij beschermd worden door de quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent. Sedert de cassatie arresten van 4 juni 197184 en 7 december 197385 kan de schadelijder de uitvoeringsagent (in dit verband de jeugdleider) enkel aanspreken op grond van de aansprakelijkheidsartikelen uit het BW wanneer de schadeveroorzakende fout tevens de schending uitmaakt, niet van de contractuele verbintenis, maar van een aan ieder opgelegde verplichting, en indien deze fout andere dan aan de slechte uitvoering van het contract te wijten schade heeft veroorzaakt. Dit is met name het geval wanneer de fout tegen het contract ook een strafrechtelijk gesanctioneerd feit uitmaakt.86 Indien de fout aldus een misdrijf uitmaakt zal het slachtoffer (indien men uitgaat van een contractuele verbintenis betreffende de relatie tussen de jeugdleider/organisatie en de deelnemers) de jeugdleider kunnen aanspreken op grond van de artikelen 1382-1383.87 Dit zal echter vaak het geval zijn aangezien het overgrote deel van de schadegevallen (die leiden tot gerechtelijke procedures) bij jeugdleiders gaat om kinderen en/of jongeren die lichamelijke schade oplopen als gevolg van de activiteit van de jeugdleiders. Deze schade kan men steeds beschouwen als een schending van artikel 418 van het strafwetboek, wat meebrengt dat de benadeelde wederpartij van de organisatie (hoofdschuldenaar) tevens een buitencontractuele vordering kan instellen tegen zijn jeugdleiders (de uitvoeringsagenten) tot vergoeding van de door het misdrijf geleden schade.88

                                                         83

A. VAN OEVELEN, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders voor organisatie- en toezichtsfouten” (noot onder Gent 21 februari 1995), RW 1996-97, (1333) 1.

84

Cass. 4 juni 1971, Arr. Cass. 1971, 989.

85

Cass. 7 december 1973, Arr Cass 1973, 395.

86

Cass. 26 oktober 1990, Arr. Cass. 1990-1991, 244; Pas. 1991, I, 216; RCJB 1992, 497; HUMBLET, P., JANVIER, R., RAUWS, W, RIGAUX, M., synopsis van het Belgisch arbeidsrecht, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2006, p.92, 155.

87


88

Cass., 26 oktober 1990, Arr. Cass. 1990-1991, 244; Pas., 1991, I, 216; RCJB 1992, 497; A. VAN OEVELEN, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders voor organisatie- en toezichtsfouten” (noot onder Gent 21 februari 1995), RW 1996-97,(1333) 1.

 

 

 

  27 

Afdeling 2 : resultaatsverbintenis of inspanningsverbintenis  69.

Indien men uitgaat van een contractuele relatie tussen de jeugdleider / organisatie en

de deelnemers aan zijn activiteit kan men de vraag stellen of een jeugdleider in bepaalde gevallen gehouden is tot een resultaatsverbintenis of inspanningsverbintenis. Dit is belangrijk met betrekking tot het bewijs van fout dat geleverd zal moeten worden. Indien men uitgaat van een resultaatsverbintenis zal het bewijs van de fout gemakkelijker zijn voor het slachtoffer aangezien er enkel bewezen moet worden dat de overeenkomst niet naar behoren is uitgevoerd. Bij een inspanningsverbintenis daarentegen moet er vaststaan dat een goed huisvader, onder dezelfde omstandigheden de ingeroepen contractuele verbintenis niet zou hebben miskend89, dit is moeilijker bewijsbaar. 70.

Rechtspraak en rechtsleer zijn ervan overtuigd dat het met betrekking tot jeugdleiders

gaat om een inspanningsverbintenis.90 Enkel E. VANDERHEIDEN91 haalt aan dat sommige rechtscolleges uitgaan van een resultaatsverbintenis omwille van volgende uitspraak: “Le contrat par lequel un enfant, incapable en raison de son âge de veiller à sa propre sécurité, a été confié, moyennant une somme (...) oblige ceux-ci non seulement (...), mais surtout à veiller sur celui-ci de manière à pouvoir le rendre, en parfaite santé, à l’expiration (...). Ce contrat donne naissance à une obligation de résultat.”92 71.

Echter, de rechtspraak en rechtsleer die specifiek over jeugdleiders handelt, bepaaldt

overwegend dat het gaat over een inspanningsverbintenis. R. O. DALCQ stelt dit als volgt: ...le jurisprudence considère que les mouvements de jeunesse ou les colonies de vacances doivent aussi assumer une obligation de sécurité, mais que c’est une simple obligation de moyen93. Het hof van beroep te Gent houdt er dezelfde mening op na; “De verbintenis tot garantie van de veiligheid van de deelnemers, die rust op jeugdleider is geen resultaatsverbintenis, maar ontegenzeglijk een inspanningsverbintenis”94                                                          89


90

Antwerpen 24 november 1975, RGAR 1977, 9696; Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332; Dalcq, R. O., traité de la responsabilité civile, in Les novelles, Droit civil, V-1, Les causes de responsabilité, Brussel, Larcier, 1967, 1746; E., Vanderheiden, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 84.

91

E. Vanderheiden, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 84.

92

Brussel 2 februari 1962, Pas. 1963, II, 53, aangehaald door Vanderheiden, E., “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 84.

93

Dalcq, R. O., traité de la responsabilité civile, in Les novelles, Droit civil, V-1, Les causes de responsabilité, Brussel, Larcier, 1967, 1746.

94

 

Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332.

 

 

  28 

Afdeling 3: Opzettelijke fout, zware fout of al dan niet gebeurlijke lichte fout  72.

Zowel in de vrijwilligerswetgeving95 als in de arbeidsovereenkomstenwetgeving96

wordt gesproken over het verschil tussen opzettelijke fout, zware fout en eerder gewoonlijk dan toevallige of toevallige lichte fout. Aangezien de aansprakelijkheidsregeling van deze twee wetten van toepassing is op het merendeel van de jeugdleiders is het belangrijk te weten hoe de fout van de jeugdleider gekwalificeerd kan worden. Dit toepassen op jeugdleiders is echter een moeilijke opdracht, enerzijds aangezien er niet veel rechterlijke uitspraken te vinden zijn over jeugdleiders met een arbeidsovereenkomst en anderzijds omdat de vrijwilligerswet immers van recente datum is en er (nog) geen rechterlijke uitspraken te vinden zijn die, conform de aansprakelijkheidsregeling in deze wet, bepalen of de fout van de jeugdleider dan wel aan te merken is als opzet, grote fout of lichte fout. 73.

De aard van de fout, begaan door de jeugdleider, beoordelen is immers niet

vanzelfsprekend, het begrip fout en het verschil tussen opzet, zware en lichte fout zijn juridische begrippen die door de feitenrechter toegepast moeten worden. Het Hof van Cassatie oefent hier toezicht op uit en gaat na of de rechter ten gronde, op basis van de feitelijke omstandigheden, wettig tot het bestaan van een opzettelijke, grote of lichte fout kon beslissen.97 74.

Om te bekijken onder welke categorie bepaalde fouten van jeugdleiders behoren

kunnen we echter wel terugvallen op de algemene theorieën over de verschillende kwalificaties van fouten uit de rechtsleer met betrekking tot het de aansprakelijkheidsrecht en het arbeidsrecht. Paragraaf 1: opzettelijke of intentionele fout  75.

De opzettelijke of intentionele fout onderscheidt zich van de andere fouten door het

inzicht, de bedoeling waarmee ze gepleegd wordt.98 Over het algemeen wordt deze fout omschreven als deze met de bedoeling begaan om schade te veroorzaken. Anderen stellen dat deze fout het bewust en gewild niet nakomen is van een contractuele verplichting of een                                                          95


96

Art. 18 arbeidsovereenkomstenwet.

97

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.163, 93; A. VAN OEVELEN, “ De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”, RW 1987-88, (1172) 16.

98


 

 

 

  29 

(buiten contract) algemeen geldende norm; het opzettelijk miskennen van een wetsbepaling of een algemene zorgvuldigheidsnorm.99 Beide opvattingen bevatten echter de aanwezigheid van een intentioneel element, de wil om schade te berokkenen. 100 Paragraaf 2: zware fout  76.

Het onderscheid tussen de zware en opzettelijke fout is gemakkelijk te maken, bij de

zware fout ontbreekt het intentionele element, de opzet of kwade trouw, wat men wel terugvindt bij de opzettelijke fout.101 Het is echter moeilijker om het onderscheid te maken tussen de zware en de lichte fout. Logischerwijze kan men er van uitgaan dat de zware fout ernstiger (erger of zwaarder) moet zijn dan de lichte (of gewone) fout.102 77.

Om te kunnen bepalen wat een zware fout is moet ze worden omschreven. Vaak

gebruikt men hiervoor de definitie van De PAGE: (“une faute tellement grossière, tellement excessive qu’elle ne se comprend pas d’une personne raisonnable”)103; of anders, de dader was zich ervan bewust of behoorde zich ervan bewust te zijn dat zijn foutieve handeling schade zou berokkenen.104 78.

Om de zware fout verder te omschrijven kunnen we het begrip in verband brengen met

de bestanddelen van de fout, meer bepaald kan de nadruk gelegd worden op enerzijds het belang van de overtreden gedragsregel voor de samenleving en anderzijds het verschil dat bestaat tussen het gedrag van de aansprakelijke jeugdleider en dat van de normaal                                                          99

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.169, 96; A. VAN OEVELEN, “ De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”, RW 1987-88, (1172) 16.

100

P. HUMBLET, R. JANVIER, W. RAUWS, M. RIGAUX, synopsis van het Belgisch arbeidsrecht, AntwerpenOxford, Intersentia, 2006, 426p, p.90, 154.

101

P. HUMBLET, R. JANVIER, W. RAUWS, M. RIGAUX, synopsis van het Belgisch arbeidsrecht, AntwerpenOxford, Intersentia, 2006, p.90, 154; A. VAN OEVELEN, “ De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”, RW 1987-88, (1172) 16.

102


103

De Page, H, Traité, II, 585-588, nr.591bis; Dalcq, R.O., Traité, I, nr.277 aangehaald in L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.163, 93; A. VAN OEVELEN, “ De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”, RW 1987-88, (1172) 16.

104


 

 

 

  30 

voorzichtige en redelijke jeugdleider, in dezelfde feitelijke omstandigheden geplaatst.105 Men zou een zware fout kunnen definiëren als de schending van een wettelijke of reglementaire gedragsnorm of algemene voorzorgsregel, waarvan de naleving noodzakelijk is voor de vrijwaring en de handhaving van de maatschappelijke orde. Bijgevolg zou men kunnen besluiten dat de miskenning van de strafwet meteen een zware fout uitmaakt aangezien de regels uit het strafrecht aan de voorgaande definitie van een zware fout beantwoorden (tenminste op voorwaarde dat de miskenning van een strafbepaling als een fout in de zin van de artikelen 1382-1383 BW kan gelden).106 Echter andere auteurs benadrukken dat in het kader van het arbeidsrecht strafrechtelijk gesanctioneerde tekortkomingen niet noodzakelijk altijd als een zware fout aan te merken zijn.107 Aangezien de aansprakelijkheidsregeling voor vrijwilligers gebaseerd is op deze van werknemers108 kan deze interpretatie hier overgenomen worden. Paragraaf 3: Gewoonlijk voorkomende lichte fout   79.

Zowel in art. 18 arbeidsovereenkomstenwet als in artikel 5 vrijwilligerswet heeft de

wetgever de aansprakelijkheid van de jeugdleider weerhouden voor de eerder gewoonlijk dan toevallige lichte fout. De frequentie en veelvuldigheid van de lichte fout van de jeugdleider zal hier met zich meebrengen dat hij toch aansprakelijk gesteld kan worden.109 Het is niet vereist dat het steeds om dezelfde lichte fout zou gaan opdat er van gewoonlijk voorkomende lichte fout zou kunnen gesproken worden.110 De onderscheiden lichte fouten moeten zich tevens binnen een relatief korte tijdspanne hebben voorgedaan, aangezien ze immers anders enkel door het toeval kunnen worden verklaard.111                                                          105


106


107


108

zie randnummer 37.

109


110


111


 

 

 

  31 

Afdeling 4: Zorgvuldigheidsnorm – de normaal zorgvuldige jeugdleider  80.

De  zorgvuldigheidsnorm  houdt  in  dat  de  jeugdleider  enerzijds  moet  handelen  

conform  het  eigen  belang  en  anderzijds  eveneens  rekening  moet  houden  met  de  belangen van anderen en voorzorgen neemt om schade aan hun persoon en goederen te  voorkomen.112 Dit geldt zowel voor derden als voor de kinderen/jongeren waarvoor hij  activiteiten organiseert. Vereist is dat de jeugdleider handelt conform de veronderstelde  gedraging  van  de  goede  huisvader,  in  dit  geval  de  normaal  zorgvuldige  jeugdleider  (cassatie  vergelijkt  het  gedrag  van  een  vrijwillige  jeugdleider  met  dat  van  de  “jonge,  normaal  omzichtige  en  zorgvuldige  monitor‐vrijwilliger”113).114  Elke  tekortkoming  aan  deze  gestelde  norm,  zelfs  de  kleinste,  kan  aansprakelijkheid  met  zich  meebrengen.115   Verder is het, om een schending van de zorgvuldigheidsnorm uit te maken, vereist dat  het  berokkenen  van  schade  voorzienbaar  was.116  Het  Hof  van  Cassatie  stelde  dat  het  enkel  om  de  redelijke  voorzienbaarheid  moet  gaan;  bijgevolg  is  het  voldoende  dat  de  jeugdleider enige schade kon voorzien zonder dat hij de effectief veroorzaakte schade in  zijn totaliteit had moeten voorzien.117 Verder maakt het voor de jeugleider geen fout uit die bestaat in een gebrek aan voorzichtigheid of voorzorg indien hij nalaat een ongewone of ongebruikelijke voorzorgsmaatregel te nemen waarvan achteraf zou blijken dat deze het ontstaan van de schade had kunnen voorkomen. 118

                                                         112

H. BOCKEN, Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsmechanismen Samenvattende syllabus, onuitg. Ugent, academiejaar 2005-2006, p.62, 142.

113

Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14 en TBBR 2005, 110; JLMB 2004, 543.

114

E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 198586, (76) 89.

115


116

H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1593.

117

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.42, 26; H. BOCKEN, Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsmechanismen Samenvattende syllabus, onuitg. Ugent, academiejaar 2005-2006, p.63, 146; B. WEYTS, “ Wordt de algemene zorgvuldigheidsnorm steeds subjectiever?”, (noot onder Cass. 5 juni 2003), TBBR 2005, 112, 2.

118

Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332; C. HENNEAU – HUBLET, “l’action civile fondée sur le délit de coups et blessures par imprudence”, R.G.A.R., 1992, 11.938 en de verwijzingen aldaar; H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1604.

 

 

 

  32 

81.

Het criterium van de bonus pater familias, de goede huisvader of in dit geval de

normaal zorgvuldige jeugdleider, is een abstract criterium.119 Men kan geen vaste criteria geven om uit te maken of een bepaalde handeling of activiteit foutief is of niet en bijgevolg conform de gedragingen van een goede huisvader, het is een vaag en relatief begrip.120 Uit de rechtspraak met betrekking tot jeugdleiders, kan er echter wel een beeld gevormd worden over hoe de rechtscolleges in concreto oordelen over het gedrag van de normaal zorgvuldige jeugdleider. Infra wordt allereerst bekeken hoe de rechter het gedrag van de jeugdleider beoordeeldt en of hij bij de beoordeling van de fout van de jeugdleider rekening kan houden met zijn leeftijd, opleiding en ervaring. Vervolgens wordt de rechtspraak in verband met de toezichtsplicht en de organisatieplicht besproken. Deze laatste twee begrippen worden door de rechtspraak en rechtsleer gehanteerd om de verplichting van de jeugdleider met betrekking tot het handelen als een normaal zorgvuldig jeugdleider te concretiseren.121 Ten slotte volgt er, gezien de rechtspraak over jeugdleiders hier in de meerderheid van de gevallen aandacht aan besteedt, een bespreking van de concrete toepassings van deze organisatie en toezichtsverplichting met betrekking tot de veiligheid van de begeleide kinderen en jongeren. Paragraaf 1:  De beoordeling en de rol van leeftijd, opleiding en ervaring  82.

In beginsel gaat men, wanneer men moet bepalen of het gedrag van een jeugdleider

eventueel in strijd was met het gedrag van een normaal zorgvuldig huisvader, uit van de appreciatie in abstracto.122 De rechter zou een normaal zorgvuldige en omzichtige persoon, geplaatst in dezelfde omstandigheden voorop moeten stellen. Hij mag in principe eveneens geen rekening mogen houden met de leeftijd, het geslacht, de intelligentie, de opleiding,... van het individu dat de eventueel foutieve gedraging stelt. Professor R.O. Dalcq schrijft hier het volgende over: “L’âge, le sexe, l’intelligence, l’education ou l’instruction de l’individu sont sans influence; da conduite sera toujours comparéé à ce qu’aurait été celle de l’homme normalement prudent et dilidgent placé dans les mêmes circonstances. (De Page, traité, tome                                                          119

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.35, 21; E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 89.

120


121

P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 250.

122

Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14; H. BOCKEN, Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsmechanismen Samenvattende syllabus, onuitg. Ugent, academiejaar 2005-2006, p.62, 143; D. PHILIPPE, “Le bon père de famille est-il désincarné?” (noot onder Cass. 5 juni 2003), JLMB 2004, (547) 548.

 

 

 

  33 

II, n° 944)”123. Men stelt voorop dat er bij de foutbeoordeling enkel rekening kan worden gehouden met externe omstandigheden, zoals plaats en tijd. Met interne omstandigheden, dit wil zeggen persoonlijke kenmerken en hoedanigheden van de jeugdleider zoals leeftijd, ervaring, intelligentie en karakter, zou daarentegen geen rekening gehouden mogen worden.124 In werkelijkheid stelt men echter vast dat de rechtspraak zich in haar appreciatie van het foutbegrip wel degelijk af en toe laat leiden door leeftijd, opvoeding en ervaring.125 Met betrekking tot een jeugdleider heeft het Hof van Cassatie zich in zijn arrest van 5 juni 2003126 hierover uitgesproken. De aanleiding van deze uitspraak was een schadegeval tijdens een vakantiekamp. Een kind van vijf raakte ernstig gewond bij een spoorzoek-activiteit op een veldweg. De jongen liep samen met een ander kind naar het maisveld aan de overkant van de weg. Een van de aanwezige monitoren haalde de kinderen terug en begeleidde hen terug naar de groep, toen een van de jongens opnieuw ontsnapte werd hij aangereden door een auto. Het hof van beroep te Bergen wees de aansprakelijkheid (op grond van artikel 1382 BW) van de jeugdleider af aangezien hij oordeelde dat het gedrag van de begeleider beantwoordde aan dat van een jonge, normaal omzichtige monitor-vrijwilliger, de jeugdleider kon niet voorzien dat het kind zich opnieuw zou losrukken en de straat opnieuw zou overrennen127; “(...) Het gedrag van (verweerder) beantwoordde aan dat van een jonge, normaal omzichtige en zorgvuldige monitor-vrijwilliger; toen hij twee kinderen de rijbaan zag oversteken bestefte hij het gevaar voor een ongeval en trof hij de voorzorgsmaatregelen waardoor het normaal had moeten kunnen worden voorkomen; toen hij die kinderen bij de hand had teruggebracht, diende hij niet noodzakelijkerwijs te verwachten dat een van hen opnieuw ervandoor zou gaan en de rijbaan zou oplopen zonder uit te kijken”128                                                          123

R. O. DALCQ, traité de la responsabilité civile, 1968, n° 263 aangehaald door D. PHILIPPE, “Le bon père de famille est-il désincarné?” (noot onder Cass. 5 juni 2003), JLMB 2004, (547) 548.

124

H. BOCKEN, Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsmechanismen Samenvattende syllabus, onuitg. Ugent, academiejaar 2005-2006, p.62, 143; E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 89.

125

Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14 en TBBR 2005, 110; JLMB 2004, 543; H. BOCKEN, Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsmechanismen Samenvattende syllabus, onuitg. Ugent, academiejaar 2005-2006, p.62, 143; E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 90.

126

Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14, TBBR 2005, 110, JLMB 2004, 543.

127

Bergen 20 september 2000, TBBR 2001, 616, voorziening afgewezen door Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14, TBBR 2005, 110, JLMB 2004, 543.

128


 

 

 

  34 

83.

Het Hof van Cassatie bevestigde deze uitspraak, stelde dat “de rechter bij de

beoordeling rekening mag houden met het gebruikelijke gedrag van een persoon die dezelfde functie uitoefent en dezelfde kwalificatie heeft als degene wiens aansprakelijkheid in het gedrang komt” en bepaalde dat het hof van beroep te Bergen de fout in abstracto had beoordeeld door ze te toetsen aan de hand van het criterium van een normaal omzichtige en zorgvuldige jonge monitor-vrijwilliger.129 84.

Het Hof stelt in dit arrest bijgevolg dat de rechter rekening mag houden met het

gebruikelijke gedrag van een persoon die dezelfde functie uitoefent en dezelfde kwalificatie heeft als degene wiens aansprakelijkheid in het gedrang komt, aangezien bijvoorbeeld de jeugdige leeftijd in dit geval uitdrukkelijk in rekening gebracht werd bij de zorgvuldigheidstoetsing.130 Als gevolg hiervan kan men er vanuitgaan dat de leeftijd en de daarmee samengaande onervarenheid in combinatie met het vrijwillig karakter van de betrokken jeugdleider ‘verzachtende omstandigheden’ kunnen zijn bij de beoordeling van de fout van de begeleider.131 85.

Het hierboven beschreven principe van de zorgvuldigheidstoetsing in abstracto, die

louter rekening houd met de externe concrete omstandigheden beantwoordt dus niet helemaal meer aan de juridische realiteit.132 De subjectieve factoren winnen de laatste tijd bij de beoordeling van de fout aan belang, in de rechtspraak vinden we, zoals hieronder aangetoond, meerdere uitspraken terug waarin rechters rekening houden met subjectieve factoren bij de beoordeling van een fout in hoofde van een jeugdleider. 86.

In deze context kunnen we als voorbeeld eveneens een arrest van het hof van beroep

in Antwerpen133 aanhalen. Een kind dat aan mongolisme leed nam deel aan een vakantiekamp. Toen de groep terugkeerde van een bezoek aan Bokrijk ontsnapte het kind tijdens een rustpauze uit de groep. De jongen zette zich naast een rail van een spoorlijn die zich op 200 meter van de groep bevond en werd vervolgens door een locomotief geraakt. De

                                                         129

Cass., 5 juni 2003, NJW 2004, 14; TBBR 2005, 110, JLMB 2004, 543; D. PHILIPPE, “Le bon père de famille est-il désincarné?” (noot onder cass. 5 juni 2003), JLMB 2004, 543.

130

B. WEYTS, “ Wordt de algemene zorgvuldigheidsnorm steeds subjectiever?”, (noot onder Cass. 5 juni 2003), TBBR 2005, (110) 9.

131

X, noot onder Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 16.

132

B. WEYTS, “ Wordt de algemene zorgvuldigheidsnorm steeds subjectiever?”, (noot onder Cass. 5 juni 2003), TBBR 2005, (110) 8.

133

 

Antwerpen 24 november 1975, RGAR1977, 9696.

 

 

  35 

rechter maakte hier een onderscheid tussen beroepskrachten (opgeleid om om te gaan met gehandicapte kinderen) en de vrijwillige begeleiding134; Dat  al  mag  worden  aangenomen  dat  zij  ervaring  hadden  van  de  omgang  met  gehandicapten,  zij  toch  geen  medici  waren,  en  derhalve,  nu  het  gaat  om  een  zo  moeilijke  materie  als  de  geestesgezondheid  niet  mag  worden  beweerd  dat  zij  de  geestestoestand van elk kind individueel moesten kennen.135  87.

Dit arrest houdt tevens rekening met het feit dat de betrokken jeugdleiders gebrek aan

ervaring hadden, mede hierdoor ontsnappen deze begeleiders aan hun aansprakelijkheid. Sommige auteurs stellen echter dat gebrek aan ervaring geen invloed behoord te hebben op de zorgvuldigheidstoetsing gezien het moeilijk is om een dergelijk gegeven te meten en het beoordelen ervan zou volgens een aantal auteurs onoverkomelijk willekeur als gevolg hebben.136 88.

Verder is het belangrijk om aan te halen dat het gedrag van een jeugdleider moet

vergeleken worden met dat van een normaal zorgvuldige jeugdleider geplaatst in de zelfde omstandigheden en niet met dat van iemand die over meer ervaring beschikt wat betreft het omgaan met kinderen, zoals bijvoorbeeld leerkrachten of opvoeders. Het hof van beroep te Bergen oordeelde dit in zijn arrest dat aanleiding gaf tot de hierboven aangehaalde beslissing van het Hof van Cassatie.137 Concreet werd er geoordeeld dat een jeugdleider niet over dezelfde vaardigheden en hetzelfde gezag beschikt (en dat dit van hem ook niet verwacht kan worden) als deze die terecht van gediplomeerde leerkrachten of opvoeders kan worden verwacht.138 Cassatie oordeelde terecht dat het hof van beroep te Bergen bij zijn uitspraak rekening mocht houden met het feit dat het normaal is dat jeugdleiders, het bij hun spelactiviteiten, niet zo nauw moeten nemen met de tucht die men van leerkrachten verwacht;

                                                         134

E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 198586, (76) 90.

135

Antwerpen 24 november 1975, RGAR1977, 9696.

136

B. WEYTS, “ Wordt de algemene zorgvuldigheidsnorm steeds subjectiever?”, (noot onder Cass. 5 juni 2003), TBBR 2005, (110) 4 en de verwijzingen aldaar.

137

Cass., 5 juni 2003, NJW 2004, 14, TBBR 2005, 110, JLMB 2004, 543.

138

Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14, TBBR 2005, 110; JLMB 2004, 543.

 

 

 

  36 

“... mag er niet uit het oog verloren worden dat feiten zich hebben voorgedaan bij een spel tijdens een vakantie, waarvoor de kinderen of de ouders vrij gekozen hadden, en niet tijdens een verplichte en doorlopende schoolse activiteit; daaruit volgt, enerzijds dat het normaal is dat men het bij een in dergelijke omstandigheden georganiseerd spel niet zo nauw neemt met de tucht, en, met name, dat de kinderen niet verplicht zijn in rijen te stappen, of voortdurend, ‘rustig in de pas’ moeten lopen.”139 Paragraaf 2: Toezichtsplicht en Organisatieplicht  89.

In bepaalde gevallen heeft de rechtspraak en de rechtsleer de verplichting van de

begeleiders zich te gedragen als een normaal zorgvuldige jeugdleider geconcretiseerd in een organisatie en toezichtsverplichting. Het is inderdaad zo dat de meeste fouten die de jeugdleider bij de uitvoering van zijn taak kan maken terug te brengen zijn tot het niet of slecht uitvoeren van de organisatie- en/of toezichtsverplichting. De rechtsleer stelt over het algemeen dat het onderscheid bestaat uit enerzijds de fout of onzorgvuldigheid die de organisatoren

of

de

hoofdinrichter

van

de

activiteit

niet

mogen

maken

(de

organisatieverplichting) en anderzijds de fout of onzorgvuldigheid die de werkelijk ter plaatse zijnde jeugdleiders niet mogen maken.140

A. Organisatieplicht 90.

De organisatieplicht houdt in dat de jeugdleider de nodige voorzorgs- en

veiligheidsmaatregelen moet nemen en tevens de activiteiten die hij voorziet op een doordachte en zo nauwgezet mogelijke manier moet plannen, zodat op die wijze voorzienbare schade of ongevallen uitgesloten en vermeden kunnen worden. Deze verplichting noemt men de organisatieplicht. Wat deze verplichting concreet inhoud en of de jeugdleider deze verplichting voldoende naleeft, zal afhangen van de omstandigheden, de leeftijd, de ervaring

                                                         139

Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14 en TBBR 2005, 110; JLMB 2004, 543.

140


 

 

 

  37 

en de capaciteiten van de deelnemers (dit laatste zowel fysiek en psychologisch).141 De jeugdleider maakt een fout indien hij de feitelijke omstandigheden van de activiteit niet op een degelijke wijze georganiseerd heeft zodanig dat voorzienbare ongelukken vermeden kunnen worden.142 91.

De organisatieplicht op een goede mannier naleven houdt in dat de jeugdleiders-

organisatoren onder meer goed de plaats leren kennen waar de activiteiten zullen plaatsvinden, om op die grond de nodige veiligheidsmaatregelen te kunnen nemen.143 In dit kader kunnen we de beslissing vermelden van het hof van beroep te Gent waarbij de scoutsleiders niet aansprakelijk gesteld werden voor de aanrijding van een groepje scouts die gebeurde naar aanleiding van een dropping. Het hof oordeelde dat aan de scoutsleiders geen gebrek in de organisatieplicht verweten kon worden.144 “Wanneer scoutsleiders voor zeventienjarige scouts die zich voorbereiden op het leiderschap een dropping organiseren die in het verleden reeds viermaal werd gelopen, zonder dat toen opmerkingen werden geformuleerd omtrent mogelijke tekorten, gebreken of gevaren van de tocht, kan aan die scoutsleiders geen gebrek in de organisatie worden verweten.”145 92.

Zo kan in dit kader eveneens de uitspraak van het hof van beroep te Gent aangehaald

worden waarbij een van de deelnemers door de rivier de Lesse meegesleurd werd en verdronk.146 De rechter stelde bij de beoordeling van deze zaak vrij strenge eisen aan de organisatieverplichting;147

                                                         141

P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 250; A. VAN OEVELEN, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders voor organisatie- en toezichtsfouten” (noot onder Gent 21 februari 1995), RW 1996-97, (1333) 3.

142


143

Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332; P. CRAB, o.c., Jura Falc. 1968-69, (243) 250; A. VAN OEVELEN, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders voor organisatie- en toezichtsfouten” (noot onder Gent 21 februari 1995), RW 1996-97, (1333) 3.

144

Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332.

145

Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332.

146

zie randnummer 122.

147

P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 250; E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 85.

 

 

 

  38 

“... overwegende immers dat eerste appellant als inrichter van de vakantiereis wist of moest weten dat de Lesse, zoals overigens al de snel stromende bergrivieren diepe putten of verraderlijke draaikolken vertoont; dat - ... - eerste appelant als leider van het kamp; tot plicht had de onder zijn bewaking staande kinderen niet in het water te laten vooraleer, op de gekozen plaats, de bedding van de rivier met een stok zorgvuldig te hebben gepeild of door een goede zwemmer te hebben doen peilen en daarna met paaltjes de zone te hebben afgebakend binnen dewelke de kinderen mochten spelen;...” 148 93.

Verder ontsnapte een jeugdleider aan de aansprakelijkheid voor het ongeluk waarbij

een kind in een ravijn viel. Doordat de jeugdvereniging zich op een officieel wandelpad bevond oordeelde de rechtbank dat de weg niet als gevaarlijk bestempeld kon worden en dat de jeugdleider door deze weg te volgen en tevens door orders te geven aan de deelnemers om het pad niet te verlaten voldoende aan zijn organisatieplicht voldaan had. “overwegende dat het weggetje benut door deze vakantiegroep een pad is dat als wandeling wordt aangeprezen in een boekje door aanleggende partij voorgelegd en dat uitgegeven is door het “syndicat d’Initiative Officiel d’Olloy-sur-Viroin”; dat uiteraard deze weg dus niet als gevaarlijk mag bestempeld worden en het ook niet was, vermits hij door de bossen loopt op 10 meter van de afgrond; dat weliswaar het gevaarlijk kan zijn van de weg af te wijken; dat dictus F. Heeft verklaard dat hij orders had gegeven van de weg niet te verlaten; ... ; Overwegende dat het in die omstandigheden, het niet als fout of onvoorzichtigheid in hoofde van D kan weerhouden worden met zijn groep bewuste wandeling ondernomen te hebben”149 94.

Als laatste kan er nog op gewezen worden dat hoofdleiders en verantwoordelijken van

jeugdorganisaties op basis van een fout in de organisatieplicht aansprakelijk gesteld kunnen worden voor een activiteit waarover zij geen toezicht hadden en waarbij ze bijgevolg niet aanwezig waren. In dit kader wordt de fout van de jeugdorganisatie besproken in deel II van dit werk. Het zou echter eventueel kunnen dat de hoofdleiding, groeps-, of kampverantoordelijke die men vindt in elke jeugdbeweging en vakantiekamp, en welke niet noodzakelijk dezelfde zijn als ‘de organisatie’ maar evengoed mede-jeugdleider, op deze                                                          148

Gent 10 maart 1954, R.W., 1954-1955, kol 1209.

149

Brussel 6 oktober 1967, Bull Ass 1970, 513.

 

 

 

  39 

grond eventueel aansprakelijk gesteld zou kunnen worden ook al zijn deze personen misschien zelfs niet ter plaatse of in de buurt van een eventueel schadegeval. Dit veronderstelt natuurlijk dat de bewuste hoofdleiding, groeps-, of kampverantwoordelijke een fout in de organisatie van de activiteit heeft begaan die bijdraagt tot het schadegeval.150

B. Toezichtsplicht 95.

Naast de organisatieplicht heeft de jeugdleider de verplichting om behoorlijk toezicht

te houden op de kinderen en jongeren voor151 en tijdens de activiteit, hij heeft de plicht behoorlijk toezicht te houden over de personen die aan zijn leiding, bewaking en toezicht zijn toevertrouwd.152 Dit is met name de toezichtsplicht van de jeugdleider. Volgens P. CRAB betekent dit dat de deelnemende kinderen en jongeren moeten weten en ervaren dat ze onder toezicht staan.153 In welke mate de intensiteit en de fysieke aanwezigheid van de toezichthoudende

jeugdleider(s)

vereist

zijn,

is

in

dit

geval,

zoals

bij

de

organisatieverplichting, eveneens afhankelijk van de leeftijd van de kinderen en/of jongeren, de mate waarin hun persoonlijkheid volgroeid is, of ze al dan niet reeds bekwaam zijn om zelf in te staan voor de eigen veiligheid, de graad van gevaarlijkheid van het spel, enz...154 96.

Wezenlijk houdt de toezichtsplicht in dat de jeugdleider ter plekke aanwezig is en

toezicht uitoefent op de kinderen en/of jongeren die deelnemen aan zijn activiteit.155 In die zin oordeelde de rechter dat de lokale begeleiders van een jeugdbeweging niet de nodige voorzorgsmaatregelen hadden genomen en manifest tekort kwamen aan hun essentiële taak van toezicht toen ze twee jongens van jeugdige leeftijd (11 jarigen) zonder begeleiding met de fiets de openbare weg opstuurden, wetende dat de jongens een tamelijk lang en gevaarlijk traject dienden af te leggen.156                                                          150


151

Pol. Mechelen, 29 juni 2004, T.Vred., 2005, 183.

152

P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 251; E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 86.

153


154


155

Rb Dinant 10 februari 1966, RGAR 1966, 7657; P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 251; E., VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 86.

156

 

Rb. Turnhout, 14 oktober 1988, verkeersrecht 1993, 4.

 

 

  40 

97.

Toezicht houden alleen is weliswaar niet genoeg, de doelmatige toezichtsverplichting

houdt eveneens in dat de jeugdleider zich tijdens zijn activiteit op het terrein waar hij zich bevindt zo opstelt dat hij op elk moment kan ingrijpen157 en wel degelijk reageert wanneer activiteiten uit de hand dreigen te lopen. Het hof van beroep te Brussel stelde hierover dat aan de toezichtsplicht niet voldaan is indien kinderen een spel spelen dat gevaren inhoudt en hier niet op gereageerd is door de betrokken jeugdleiders.158 Op dezelfde manier oordeelde het hof van beroep te Antwerpen dat een aantal jeugdleiders een persoonlijke toezichtsfout begingen aangezien er door onvoldoende toezicht niet tijdig kon tussengekomen worden om te beletten dat een spel uit de hand zou lopen en gevaarlijk zou worden.159 Het hof van beroep te Brussel heeft eveneens op deze wijze geoordeeld. Het hof stelde dat een jeugdleidster van een groep kinderen een toezichtsfout had gemaakt aangezien de kinderen elkaar met zand bekogelden en de begeleidster hierop niet gereageerd had. Ze werd verantwoordelijk gesteld voor de schade die ontstond aan de bril en het oog van een kind toen een ander kind uit het zand plots een stuk klei tevoorschijn haalde en deze brok tussen het zand naar de andere kinderen wierp.160 98.

Het is tevens belangrijk erop te wijzen dat de toezichtsplicht voor de jeugdleider

inhoudt dat hij niet alleen tijdens maar ook bij de aanvang van de activiteit die hij organiseert behoorlijk toezicht houdt op de deelnemende kinderen en/of jongeren. In het net vermelde arrest van het hof van beroep te Antwerpen stelt de rechter dat er onvoldoende toezicht was aangezien “Dat de feiten plaatsvonden in de luttele tijdspanne van enkele minuten, na de openingsformatie doch tijdens de activiteiten, en het ongeval gebeurde op een ogenblik dat de groepsleidsters zich in het chirolokaal bevonden.”161 We kunnen hieruit opmaken dat de begeleiders uiteraard ook toezicht moeten voorzien tussen de formatie en de eigenlijke activiteit. In diezelfde zin kan er een uitspraak aangehaald worden van de politierechtbank te Mechelen waarin het volgende gesteld werd:

                                                         157

Gent 10 maart 1954, RW 1954-55, 1213.

158

Brussel 3 januari 2005, RGAR 2006, 14133.

159

Antwerpen 6 januari 1993, Limb. Rechtsl. 1993, 45.

160

Brussel 30 maart 1953, RGAR 1955, 5517.

161


 

 

 

  41 

“Van een normale en voorzichtige jeugdleider die kinderen van amper 8 jaar begeleidt, mag verwacht worden dat ook hij bij de aanvang van de activiteit alle redelijke voorzorgsmaatregelen neemt teneinde ongevallen te voorkomen”162

B.1 Leeftijd van de kinderen 99.

Hierboven163 werd reeds aangehaald dat de intensiteit en de fysieke aanwezigheid van

het verplichte toezicht door de jeugdleider varieert naargelang de leeftijd van de kinderen welke hij concreet begeleidt. Het mag duidelijk zijn dat de verplichting tot constante fysieke aanwezigheid daalt naargelang de leeftijd van de deelnemers stijgt. In dit kader wijzen we op de uitspraak van het Hof van beroep te Gent dat bepaalde dat een aantal jeugdleiders van een scoutsgroep geen fout begingen door groepjes 17 jarigen zonder constante begeleiding maar echter wel met regelmatige controleposten een dropping te laten stappen164, ongetwijfeld had de rechter hier anders over geoordeeld wanneer in casu jongere deelnemers aan de tocht deelgenomen zouden hebben. In hetzelfde kader kan er gewezen worden op een uitspraak van de Rechtbank van Eerste Aanleg te Turnhout waarbij een zesjarig kind gekwetst werd door in de baan van een schommeltoestel (vliegende hollander) te gaan staan om het te willen stoppen. De rechtbank oordeelde dat er rekening houdende met de aard van het speeltuig en de leeftijd van de kinderen onvoldoende toezicht werd uitgeoefend; “Uit deze verklaring blijkt dat er onvoldoende toezicht werd uitgeoefend vermits er geen volwassene toezicht hield in de onmiddellijke nabijheid van het speeltuig om te beletten dat een van de kinderen te dicht tijdens het schommelen het speeltuig zou naderen, ... , Gelet op de leeftijd van het kind (6jaar) kon dit onvoldoende inschatten welke de mogelijke gevolgen zouden zijn van de handeling; rekening houdend met de aard van het speeltuig en de leeftijd van de kinderen werd onvoldoende toezicht uitgeoefend.”165 100.

Ten slotte oordeelde het hof van beroep te Brussel in een arrest dat de jeugdleider

eveneens rekening mocht houden, in zijn beslissing over de beste mannier van toezicht, met                                                          162

Pol. Mechelen 29 juni 2004, T.Vred., 2005, 183.

163

zie randnummer 97.

164

Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332.

165

REA Turnhout 26 februari 1996, Turnh. Rechtsl., 1995-96, 101.

 

 

 

  42 

het feit dat het in casu een groep van dertien-jarigen betrof die verondersteld werden zelf over een eigen verantwoordelijkheidszin te beschikken en tevens in staat zijn gevaar te beseffen.166

B.2 Toezichtsplicht bij het gebruik van specifieke voorwerpen 101.

De jeugdleider is zoals reeds vermeld steeds verplicht om behoorlijk toezicht te

houden op de kinderen en jongeren die deelnemen aan zijn activiteit. De intensiteit van deze verplichting is afhankelijk van de persoonlijkheid en bekwaamheid van de deelnemers in combinatie met de graad van gevaarlijkheid van de activiteit of de materialen waarmee gewerkt wordt door de jeugdleider en de deelnemers. In dit opzicht kunnen we een drietal voorbeelden aanhalen. 102.

Allereerst kunnen we het voorbeeld aanhalen van een scoutskamp waarvan de

deelnemers voor een derde uit gehandicapte kinderen bestond. Wanneer de groep een omheining opgetrokken uit houten paaltjes begon af te breken wilde een mentaal gehandicapte jongen helpen, gebruikte hiervoor een bijl die hij gevonden had en hakte hierbij per ongeluk een deel van de vinger van een van zijn mededeelnemers af. De rechter oordeelde dat het gebruik van potentieel gevaarlijke voorwerpen, zoals een bijl, perfect kan bij 16 jarige normaal begaafde deelnemers, de begeleiders van de groep begingen echter een toezichtsfout door een mentaal gehandicapte jongen een bijl te laten gebruiken zonder aangepast toezicht te voorzien. Verder werd er geoordeeld dat er in hoofde van de jeugdleiders een verhoogde toezichtsplicht bestaat, rekening houdend met de specifieke samenstelling van de groep. “que s’il paraît normal de laisser des adolescents âgés de 16 ans manipuler des objets potentiellement dangereux, tels qu’une hache, lorsqu’ils sont en pleine possession de leurs facultés physiques et mentales, il ne se justifie par contre nullement de laisser des enfants atteints d’un handicap mental grave manipuler seuls et sans surveillance de tels objets; ... ; que les responsables de la troupe scout ont restés en défaut d’exercer la surveillance des que l’on pouvait attendre de leur part contenu de la composition particulière de la troupe;” 167 103.

Vervolgens kan het voorbeeld aangehaald worden waarbij een begeleider van een

jeugdbeweging zwaar gekwetst raakt bij de opbouw van een avondactiviteit door van een                                                          166

Brussel 6 oktober 1967, Bull Ass 1970, 513; zie randnummer 106 voor een beschrijving van de feitelijke gegevens.

167

 

Rb. Brussel 10 januari 1992, JT, 1992, 643.

 

 

  43 

stelling te vallen. De rechter besliste dat de begeleiders een toezichtsfout begingen aangezien deze er hadden moeten op toezien dat het 16 jarige lid van de jeugdbeweging die de stelling meebracht, deze op de juiste wijze en op en daartoe geschikte plaats opstelde; De met de organisatie belast leiding heeft evenwel toegelaten dat aanleggende partij binnen het kader van een activiteit die onder haar verantwoordelijkheid werd georganiseerd een stelling meebracht en opbouwde. X was op het ogenblijk van de feiten 16 jaar oud. De leiding had als een goed huisvader erop moeten toezien dat aanleggende partij deze stelling op de juiste wijze opbouwde op een daartoe geschikte plaats. De loutere omstandigheid dat deze stelling wegzakte in het mulle zand op het ogenblijk dat derde deze aan de buitenzijde beklom wijst erop dat de leiding niet het nodige toezicht, dat van een voorzichtige leiding moet verwacht worden, heeft doorgevoerd. Dit gebrek aan toezicht maakt een fout uit dewelke rechtstreeks heeft bijgedragen tot de totstandkoming van het ongeval.168 104.

Als laatste is er het voorbeeld van een jeugdleider die wist dat de gebruikte

voetbaldoelen op het speelterrein met betonblokken en pinnen dienen verankerd te worden doch naliet dit te controleren. Het spelen met deze voetbaldoelen op zich maakte geen fout uit, echter het feit dat de jeugdleider de jonge kinderen niet op dit gevaar wees en niet het gepaste toezicht hield om ervoor te zorgen dat de kinderen niet in de netten gingen hangen (waardoor het doel omviel en een jongen gekwetst raakte), maakte voor de rechter een fout uit in het toezicht. “Tweede verweerder (jeugdleider) wist dat de doelen met betonblokken en pinnen dienden verankerd te worden, teneinde de stabiliteit ervan te verzekeren, doch controleerde dit niet zoals hijzelf verklaarde. Dit maak ten zijnen hoofde een tekortkoming uit nu hij de groep achterliet zonder toezicht en tevens naliet de jongens te wijzen op de gevaren van het in de netten hangen.”169

B.3 Realiteitszin van de rechter, geen toezichtsfout

                                                         168

Tongeren, 20 maart 2001, intercontact (N), 2001, 42.

169

Pol. Mechelen, 29 juni 2004, T.Vred., 2005, 183.

 

 

 

  44 

105.

Hoewel de hiervoor aangehaalde voorbeelden degene zijn waarbij de rechter

oordeelde dat de jeugdleiders een fout in het toezicht maakten zijn er evengoed andere waarbij geoordeeld werd dat de jeugdleiders wel op voldoende wijze aan de toezichtplicht voldeden. De uitspraken waarbij er beslist wordt dat de jeugdleider zijn toezichtsplicht wel op een correcte manier heeft uitgevoerd geven een grote realiteitszin van de rechterlijke instanties weer, kinderen zijn immers af en toe wispelturig en zelfs de beste jeugdleider kan nu eenmaal niet alles zien. 106.

Een belangrijke beslissing in dit opzicht is deze waarbij het hof van beroep te Brussel

oordeelde dat de jeugdleider geen (toezichts)fout maakte door zich bij een wandeltocht in het midden van de groep te plaatsen en op die mannier de groep van zeventien 13-jarige jongens het beste in het oog kon houden. De groep liep op een kronkelend pad niet ver van een ravijn; op kop van de groep lopen had als gevolg gehad dat de jeugdleider de jongen had kunnen zien afwijken van de groep en op tijd waarschuwen zodat hij niet in het ravijn terecht zou gekomen zijn. Het zou voor de jeugdleider echter een veel moeilijkere positie geweest zijn om de staart van de groep in het oog te houden. De rechter hield bij zijn beoordeling tevens rekening met het feit dat de jeugdleider rekening mocht houden, bij de beoordeling van zijn positie in de groep, dat het om een groep van dertienjarigen ging. Jongeren van die leeftijd dragen een eigen verantwoordelijkheid en zijn in staat het gevaar te beseffen. “Overwegende dat aan D ook verweten wordt M R uit het oog te hebben verloren; dat het nochtans onmogelijk is voor gelijk wie, op een kronkelende weg een groep van 17 jongens bestendig in het oog te houden; dat wellicht door zich in het midden van de groep te plaatsen, D het beste middel had gekozen om zo goed mogelijk al de kinderen in hun doen en laten te volgen; dat door zich op kop op te stellen zoals voorgesteld door aanleggende partij D, wel beter M had kunnen zien, maar des te slechter de laatsten van de groep; dat dus evenmin D op dit gebied fout treft; Overwegende tenslotte dat een jongen van dertien jaar oud een eigen verantwoordelijkheid draagt; dat hij in staat is gevaar te beseffen, dat D daarop zich deels mocht verlaten; dat de andere jongens het gevaar maar al te best schijnen beseft te hebben vermits M R de enige blijkt te zijn die zich tot tegen de rand van de groef heeft gewaagd; Overwegende dat het in die omstandigheden, het niet als fout of

 

 

 

  45 

onvoorzichtigheid in hoofde van D kan weerhouden worden met zijn groep bewuste wandeling ondernomen te hebben.”170 107.

Op een vergelijkbare mannier werd er geoordeeld dat de jeugdleider die het opportuun

achtte bij de groep te blijven en een jongetje niet vergezelde richting toilet geen toezichtsfout trof toen de jongen bij terugkomst onder de manoeuvrerende wielen van de bus terecht kwam. De rechter oordeelde tevens dat het geen fout in hoofde van de jeugdleider uitmaakte zich rechts achterin de bus te bevinden en daardoor niet in staat was op tijd bij het slachtoffer te komen; “Dat op een bepaald ogenblik, de elfjarige Olivier V., die zich van de groep verwijderd had om naar het toilet te lopen, maar ziende dat de buschauffeur hem een teken gaf om achteruit te gaan, een paar passen achterwaarts deed, doch struikelde en met zijn linker voet onder het wiel van de bus geraakte die verder manoeuvreerde; dat appelanten onder meer F.L. mede aansprakelijk stellen voor dit ongeval (jeugdleider); overwegende dat te dezen evenwel geen fout wordt aangetoond van F.L.; dat hem immers niet kan verweten worden toelating te hebben gegeven aan het slachtoffer om naar et toilet te gaan, noch de elfjarige jongen niet te hebben vergezeld; dat nu hij alleen moest zorgen voor de bewaking van negen kinderen, hij de plicht had om bij de groep te blijven; overwegende dat hem evenmin ten kwade kan geduid worden dat hij niets heeft ondernomen om aan olivier V. teken te doen dat hij zich van de bus diende te verwijderen daar de chauffeur nog aan het manoeuvreren was; dat F.L. zich immers rechts achteraan de bus bevond op het ogenblik van het gebeuren en dat alles zich vrij vlug beeft afgespeeld, zodat hij geen fout beging door de groep niet te hebben achtergelaten om het slachtoffer achteruit te trekken;”171 108.

Vaak oordeelt de rechtbank, zoals in het hiervoor reeds aangehaalde arrest waarbij de

jeugdleider geen toezichtsfout beging toen een jongen uit zijn groep in een ravijn viel172, dat de jeugdleider, bij het beoordelen van de meest adequate manier van toezicht, kan rekenen op de eigen verantwoordelijkheid en voorzichtigheid van de kinderen en/of jongeren die hij                                                          170

Brussel 6 oktober 1967, Bull Ass 1970, 513.

171

Brussel 4 januari 1988, RW 1988-1989, 1132.

172

Brussel 6 oktober 1967, Bull Ass 1970, 513; zie randnummer 106.

 

 

 

  46 

begeleidt. De toezichtsverplichting blijkt immers voor de jeugdleider niet zo ver te gaan dat hij ook in staat moet zijn het (eventueel moedwillig) onverwacht en onvoorzienbaar gedrag van de begeleide kinderen en/of jongeren moet voorzien en ten allen tijde voorkomen. In die zin besliste het hof van beroep te Gent dat de jeugdleider geen toezichtsfout beging toen een kind dat hij begeleidde totaal onverwacht en onvoorzienbaar handelde en daarbij aangereden werd door een bromfiets. Het hof stelde dat het kind, hoewel het slechts 8 jaar oud was, diende te weten dat zijn gedrag onvoorzichtig was. “Het hof besluit dat K totaal onverwacht en onvoorzienbaar handelde. Zelfs met voldoende toezicht en uitoefening van het nodige gezag is niet alle foutief gedrag van een jongere te voorkomen. Op zijn leeftijd diende K te weten dat zijn gedrag onvoorzichtig was. Hij heeft zich kennelijk moedwillig aan het toezicht en het gezag onttrokken. Het hof oordeelt dat aan de jeugdbeweging geen beleidsfout kan worden verweten. De activiteiten van een jeugdbeweging zijn niet louter recreatief. Het betreft een ledenvereniging die van haar leden ook een zeker engagement vereist en hen een gevarieerd programma aanbiedt vanuit een bepaalde levensbeschouwing. De activiteiten bevatten dus ook een educatief element. Hierin kadert ook de betrokken activiteit. De jeugdbeweging wil de jongeren discipline aanleren met betrekking tot het gedrag en het verkeer op de openbare weg. De keuze te voet te gaan ipv met het openbaar vervoer maakt daar deel van uit.”173 109.

Ook het hof van beroep te Gent hield rekening met het verantwoordelijkheidsbesef

van de scoutsleden die deelnamen aan een dropping. De deelnemers waren 17-jarige jongeren die zich voorbereiden op het leiderschap. Het hof ging er van uit dat de deelnemers zelf reeds een voldoende verantwoordelijkheidsbesef ontwikkelden, en –in ’t bijzonder- zeker wisten wat ze moesten doen om hun eigen veiligheid te waarborgen, mits ze de veiligheidsvoorschriften naleefden die hen meegedeeld waren door de begeleiding. Het hof oordeelde, mijns inziens terecht, dat van de scoutsleiding in die omstandigheden niet geëist kon worden dat ze permanent toezagen in hoeverre de deelnemers aan de dropping de hun bekende veiligheidsvoorschriften naleefden. In casu gebeurde de controle van de dropping en de gedropte groepjes van 4 leden op een tweeledige wijze, enerzijds door permanente posten, anderzijds door ‘vliegende patrouilles’ die met de auto de route en de rijbaan controleerden. Het hof oordeelde dat deze werkwijze overeenkomt met deze van de normaal zorgvuldige en                                                          173

 

Gent 23 april 2004, intercontact (N), 2004, 128.

 

 

  47 

redelijk handelende scoutsleiders. Verder legt het er terecht de nadruk op dat een verhoogde toezichtsverplichting in de gekende omstandigheden “moeilijk verzoenbaar zou zijn met het opvoedings- en opleidingspatroon verbonden aan de inrichting en de organisatie van een dropping, waarvan 17-jarige scoutsleden in het vooruitzicht van een later waar te nemen leiderschap, en de dienomtrent gevolgde opleidingsmethoden, deelnemen.” 174 110.

In diezelfde zin werd geoordeeld dat het dwars door de stad alleen naar huis laten

fietsen van een zestienjarige jongen geen fout in het toezicht uitmaakt; “Attendue que le cycliste nétait plus sous la direction de VdB, mais se rendait à titre privé chez lui, de l’autre côté de la ville, pour faire soigner un furoncle au cou; Que d’ailleurs, un dirigeant laissant curculer à vélo dans la ville un garçon de seize ans ne commet pas de faute dans sa surveillance.”175 111.

Ten slotte kunnen we nog vermelden dat de rechtspraak evengoed met realiteitszin

oordeelt wat betreft zwemactiviteiten. Het hof van beroep te Gent stelt in dit opzicht dat de jeugdleiders mogen vertrouwen op een degelijke veiligheidsorganisatie van een zwembad en het toezicht door de badmeesters, er wordt van de jeugdleiders niet verwacht dat ze zich daar in zouden mengen. Verder stelde het hof in deze beslissing dat een zwemnamiddag tot de normale activiteiten van een chirogroep behoord.176 112.

Het maakt tevens ook geen fout in het toezicht uit dat de monitor zich in het water

tussen de deelnemers van de activiteit bevindt en tevens aan het zwemen is. Het feit dat een monitor zich in het water bevindt en ook aan het zwemmen is is op zich niet foutief, jeugdleiders hoeven bij zich bij een zwemactiviteit niet per definitie aan de kant van het zwembad op te stellen om de kinderen in het oog te houden. Het hof van beroep te Gent oordeelde in dit opzicht dat een begeleider geen fout beging door zich met de 15 jarige deelnemers in het zwembad te bevinden. Naar aanleiding van de verdrinking van een van de deelnemers oordeelde de rechtbank dat het gedrag van de jeugdleider in de gegeven omstandigheden niet als foutief kon worden beschouwd, gelet op de ouderdom van de

                                                         174

Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332; A. VAN OEVELEN, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders voor organisatie- en toezichtsfouten” (noot onder Gent 21 februari 1995), RW 1996-97,(1333) 5.

175

Rb Gent 30 juni 1955, Bull Ass, 1956, 84.

176

Gent 30 mei 2003, RGAR 2006, 4093.

 

 

 

  48 

jongens, die in casu allen goed konden zwemmen, de beperkte groep die onder zijn bewaking stond en de betrekkelijk geringe afmetingen van het zwembad.177

B.4 Aantal aanwezige jeugdleiders 113.

Een belangrijke vraag uit de praktijk is steeds hoeveel jeugdleiders er nodig zijn om

een groep kinderen en/of jongeren te begeleiden bij een activiteit conform de toezichtsverplichting. Het antwoord hierop is zeer moeilijk te geven aangezien ook dit weer sterk afhankelijk is van de grote van de groep, de leeftijd, de verantwoordelijkheidszin van de deelnemers, de potentiële risico van de activiteit, ... . Om hierop een antwoord te geven kunnen we enkel bekijken wat de rechter in concrete situaties beslist heeft. 114.

Allereerst valt de uitspraak te vermelden van het ongeval met de jongen die door de

Lesse werd meegesleurd.178 De rechtbank oordeelde dat het toezicht in deze zaak doelmatig en voldoende was, dit is logisch, in casu waren er voor de hoogstens vijf knapen die in de rivier stonden drie begeleiders in de onmiddellijke nabijheid en twee andere in de nabijheid.179 115.

Verder zijn een aantal andere uitspraken waarin de rechter –mijns inziens terecht-

oordeelt dat aan de toezichtsplicht voldaan is omdat er genoeg jeugdleiders aanwezig waren. Zo is er onder andere een uitspraak waarin de rechter bepaald dat 11 begeleiders op 45 kinderen voldoende is, zelfs voor een zwemactiviteit.180 Een tweede uitspraak in die zin is diegene die bepaalt dat één enkele jeugdleider die toezicht uitoefent over 6 à 10 gezonde veertienjarigen die over een zekere handigheid en begrip van zelfbehoud beschikken voldoende is.181 Het tegenovergesteld geval is dit waarbij de jeugdleiders zich op het ogenblik van een ongeluk van een deelnemer allen in het leidingslokaal bevinden, hier is de toezichtsplicht uiteraard niet correct nageleefd.182 116.

Het is echter niet altijd zo gemakkelijk de lijn te trekken en te besluiten wat nu net een

voldoende aantal jeugdleiders is om een groep te begeleiden en op een correcte manier in het oog te kunnen houden. Dit zal, zoals overigens bijna alles met betrekking tot dit onderwerp, steeds een feitenkwestie zijn. Dat het niet gemakkelijk is dit te bepalen kunnen we afleiden uit                                                          177

Gent 8 mei 1973, De verz 1974, 600.

178

zie randnummer 92 en 122.

179

Gent 10 maart 1954, RW 1954-55, 1213.

180

Gent 30 mei 2003, RGAR 2006, 4093.

181

Gent 27 juni 1958, RGAR 1959, 6277.

182

Antwerpen 6 januari 1993, Limb.Rechtsl. 1993, 45.

 

 

 

  49 

twee rechterlijke beslissingen. Enerzijds werd er geoordeeld dat één begeleider op 11 achtjarigen geen fout uitmaakt wanneer de groep zich op de openbare weg begeeft,183 anderzijds werd er tevens geoordeeld dat slechts één jeugdleider op 12 achtjarigen die een voetbalspel speelden op een veld zeker ontoereikend was.184

B.5 Toezichtsplicht en schade aangericht door deelnemers aan de activiteit 117.

In de eerste plaats houdt de toezichtsplicht van jeugdleiders in dat ze ervoor moeten

zorgen dat de deelnemers aan hun activiteit niets overkomt. Anderzijds houdt de toezichtsplicht tevens in dat jeugdleiders erop moeten toezien dat de kinderen/jongeren die ze onder hun hoede hebben geen schade toebrengen aan andere al dan niet bij de organisatie betrokken personen (zowel de mede-begeleiders, de mede-deelnemers, de organisatie, de buurtbewoners, ...). Jeugdleiders zijn immers degenen aan wie het toezicht op de kinderen en/of jongeren die ze begeleiden is toevertrouwd. Het hof van beroep te Antwerpen stelde in deze zin dat “de chiroleiding bovendien de aansprakelijkheid van de ouders heeft overgenomen en instond voor het toezicht op de personen die aan hun hoede waren toevertrouwd”.185 Artikel 1384 BW bevat geen algemeen beginsel van aansprakelijkheid voor andermans daad186, dit artikel bevat tevens geen specifieke bepaling inzake de aansprakelijkheid van jeugdleiders voor de schade toegebracht door de kinderen en/of jongeren die ze onder hun toezicht hebben. De jeugdleider kan bijgevolg enkel op grond van de zorgvuldigheidsverplichting vervat in artikel 1382 BW aansprakelijk gesteld worden voor de schade die veroorzaakt is door de deelnemers van zijn activiteit als hem een toezichtsfout verweten kan worden.187 118.

Als illustratie kunnen we twee zevenjarige chirojongens aanhalen die stiekem het

terrein van de jeugdbeweging verlaten tijdens een groepsdag ter gelegenheid van de start van het nieuwe chiro-jaar. De beide jongens begeven zich naar de nabijgelegen parochiekerk en gooien er met stenen een aantal ramen van stuk.188 De jeugdleiders zouden aansprakelijk gesteld kunnen worden aangezien ze geen toezicht gehouden hebben zoals het een normaal zorgvuldig jeugdleider betaamt. Indien de twee jongens in het oog waren gehouden door hun                                                          183

Gent 23 april 2004, intercontact (N) 2004, 128.

184

Pol. Mechelen 29 juni 2004, T.Vred. 2005, 183.

185


186


187

zie voor een uitgebreidere bespreking randnummer 149 ev.

188

Vred. Halle 28 oktober 1998, AJT 2000-01, 73; intercontact (N) 2001, 43.

 

 

 

  50 

begeleiding hadden ze wellicht nooit de kans gehad ongemerkt de terreinen van de groep te kunnen verlaten en had de schade zich niet voorgedaan.189

B.6 Sancties door de jeugdleider opgelegd 119.

Jeugdleiders hebben steeds een (minder belangrijke maar niet verwaarloosbare)

opvoedende taak, ze dienen erop toe te zien dat de deelnemers aan hun activiteiten zich correct gedragen. Indien kinderen en jongeren, die deelnemen aan activiteiten, begeleid door jeugdleiders, gedrag stellen dat maatschappelijk onaanvaardbaar is, dient de jeugdleider in te grijpen en duidelijk te maken aan de kinderen en/of jongeren dat de bewuste gedraging niet gewenst is. Indien de jeugdleider deze kinderen en/of jongeren een sanctie oplegt voor hun gedrag moet hij uiteraard ook in deze omstandigheden steeds handelen als een normaal zorgvuldige jeugdleider. In dit kader stelt de rechtbank van Namen dat de jeugdleiders van een scoutsgroep geen fout maken indien ze een aantal van hun leden publiekelijk vragen op te biechten of ze een diefstal begaan hebben tijdens een voettocht en ze vervolgens na bekentenis voor een jaar uit de groep sluiten. De rechtbank oordeelde dat de reactie van de jeugdleiders in verhouding stond tot de gepleegde feiten, alsook conform was aan de principes van het scoutisme. Bijgevolg konden de jeugdleiders niet aansprakelijk gesteld worden voor de vermeende psychologische en traumatische gevolgen die de bewuste leden opgelopen zouden hebben door de sanctie die ze opgelegd kregen. Le chef d’un unité qui, apprenant que des chefs de patrouilles et seconds se sont rendus coupables de vols à l’occasion d’une sortie, les dénonce au cours d’une veillée, leur demande publiquement de restituer le produit de leurs larcins puis les exclut de la troupe pour une duré d’un an et les ramène immédiatement chez leurs parents, agit d’une façon conforme aux principes du scoutisme , auxquels tant les parents des scouts sanctionnés que ceux-ci, eux-mêmes, ont nécessairement adhéré. Il ne commet donc pas de faute qui puisse justifier qu’il soit condamné à réparer le soi-disant préjudice moral subi par ces scouts à la suite de ces événements.190

                                                           DE TAVERNIER, P., “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt leden van een jeugdbeweging” (noot onder Vred. Halle 28 oktober 1998), AJT 2000-01, (74), 5.

189

190

 

door

Rb. Namen 3 februari 1998, JLMB 1998, 646.

 

 

  51 

Paragraaf 3: organisatie en toezichtsplicht in verband met veiligheid van de deelnemers  120.

De meerderheid van de terug te vinden rechtspraak in verband met jeugdleiders heeft

betrekking op het concretiseren van de organisatie en toezichtsplicht in verband met de voorzorgen en handelingen van de begeleiders die de veiligheid van de kinderen en jongeren waarvoor ze activiteiten organiseren moeten waarborgen. Handelen als een normaal zorgvuldig jeugdleider in dit kader betekent vooral dat de jeugdleider, in het bijzonder met betrekking tot verkeersveiligheid, de nodige voorzorgsmaatregelen moet nemen om de integriteit van de deelnemers te waarborgen.

A. Algemene veiligheidsvoorzorgen 121.

Zoals hierboven reeds aangehaald moeten normaal zorgvuldige jeugdleiders steeds

zorgen voor de veiligheid van de kinderen en/of jongeren die deelnemen aan hun activiteiten. Het nalaten (algemene) veiligheidsmaatregelen/voorzorgen te nemen kan door de rechter aangemerkt worden als een gebrek aan voorzichtigheid of voorzorg, of een gebrek in het toezicht of de organisatie van de activiteit. Allereerst kan er in dit verband een uitspraak van het hof van beroep te Brussel vermeld worden waarbij de verantwoordelijke van een vakantiekamp een fout begaat door enkel de lege flessen drank weg te halen en verder geen maatregelen te nemen wanneer hij ontdekt dat de deelnemers in staat van dronkenschap verkeren door het leegdrinken van een fles Schnaps en twintig flessen bier. De deelnemers bevonden zich in de buurt van een balkon op 7, 50 meter boven de begane grond afgesloten met een borstwering van 0,90 meter hoog, een van de jongeren viel naar beneden en raakte gewond. Als gevolg van het nalaten verdere veiligheidsmaatregelen te treffen beging de begeleider een fout door een gebrek aan voorzichtigheid of voorzorg.191 122.

Vervolgens beging de inrichter van een vakantiekamp volgens het hof van beroep te

Gent een ernstige onvoorzichtigheid en kon bijgevolg aansprakelijk gesteld worden op grond van de artikelen 1382 en 1383 BW wanneer hij de 15-16 jarige jongeren, die deelnamen aan een vakantiekamp, in een snelstromende bergrivier (de Lesse) laat afdalen zonder eerst de vereiste voorzorgsmaatregelen te hebben getroffen. De deelnemers aan het vakantiekamp werden opgedragen een trap te bouwen met stenen uit de rivier zodanig dat er uit diezelfde rivier water gehaald kon worden. Een van de deelnemers werd meegesleurd door de stroming en overleed. De rechter stelt in deze zaak dat het werk een gevaar inhield, maar dat dit gevaar                                                          191

 

Cass. 26 oktober 1990, Arr. Cass. 1990-1991, 244; Pas. 1991, I, 216; RCJB 1992, 497.

 

 

  52 

geen onoverkomelijk probleem was om het werk uit te voeren, mits de jeugdleiders de nodige voorzorgmaatregelen genomen zouden hebben; in casu hadden de jeugdleiders de jongeren moeten waarschuwen voor het gevaar en het nodige toezicht moeten voorzien; “Er bestond een gevaar dit werk te laten uitvoeren. M.I. mochten de meesters het trotseren zo zij alle schikkingen genomen hadden om er menselijkerwijze aan te ontkomen zo het zich voordeed. Een goede doch niet beschroomde huisvader zou in dezelfde voorwaarden hetzelfde werk toegelaten hebben. Twee voorwaarden zijn onderverstaan; 1 dat de meesteres de aandacht van de kinderen getrokken hadden op het gevaar van een rivier zoals de Lesse en verbod opgelegd hadden zich van de boord te verijderen; 2 dat bij het uitvoeren van werken in gezegde rivier minstens een der toezichters op voldoende wijze kon zwemmen om gebeurlijk op doelmatige manier in te grijpen.”192 - ... - “met door de kinderen, waarvan het slachtoffer deel uitmaakte; gevaarlijk werk te laten uitvoeren zonder vooreerst de vereiste voorzorgsmaatregelen te hebben getroffen aan zijn plicht van toezicht tekort gekomen is en een zwaarwichtige onvoorzichtigheid bedreven heeft,waarvan hij, bij toepassing van artikelen 1382 en 1383 bw de schadelijke gevolgen moet dragen.”193

123.

In de twee vorige zaken werd geoordeeld dat de begeleiding niet de nodige

voorzorgen genomen had om de veiligheid van de deelnemers te waarborgen. Dit is niet altijd het geval, het kan immers evengoed voorvallen dat de rechtbank oordeelt dat de jeugdleiders wel de nodige voorzorgen hebben genomen en toch niet hebben kunnen beletten dat het schadeverwekkend feit voorviel. In dit kader kunnen we het voorbeeld aanhalen van en zevenjarige jongen die tijdens de treinreis op weg naar de kampbestemming de verkeerde deur opende, op de sporen terechtkwam en overleed. De rechtbank oordeelde dat de monitrices geen fout of nalatigheid begingen. Door de kinderen de opdracht te geven zich tot hen te wenden en naar de toiletten te laten vergezellen door de begeleidsters hebben de jeugdleidsters de nodige voorzorgen genomen. Het feit dat er zich geen monitrice op net dat moment op die plek bevond is door de rechtbank niet weerhouden als onzorgvuldig gedrag;

                                                         192

Gent 10 maart 1954, RW 1954-55, 1213.

193

Gent 10 maart 1954, RW 1954-55, 1216; Hoewel de rechter de begeleiders hier als meesters aanduid gaat het in dit arrest wel degelijk om een zomerkamp van de jeugdbeweging verbonden aan een college.

 

 

 

  53 

“Qu’une monitrice normalement prudente et avisée ne pouvait raisonnablement prévoir qu’un enfant, qui, conformément aux instructions donnée, devait s’adresser à elle pour se faire accompagner aux toilettes, surgisse du compartiment où il est censé dormir, et se dirige immédiatement sur la plate-forme contiguë, où se trouve la porte du wagon; qu’en l’espèce il ne peut être imputé à faute ou à négligence à l’une des monitrices de ne pas s’être trouvée à un moment précis, à un endroit déterminé, que, seul, le déroulement de l’accident fait apparaître; attendu qu’en ce qui concerne les monitrices, leur impuissance à empêcher l’accident, tel qu’il s’est produit, ne relève ni du domaine de la faute, ni de celui de la négligence.”194

124.

Verder kan er nog vermeld worden dat een jeugdleider die de toelating geeft om

verstoppertje te spelen op een terrein bestaande uit zandgrond met struiken en laagstammige boompjes geen gebrek aan voorzorg kan verweten worden. In deze zaak oordeelde de rechter dat de jeugdleider gepoogd had de veiligheid in voldoende mate te waarborgen, men kon hem geen fout verwijten aangezien hij redelijkerwijze niet kon voorzien dat een van de deelnemende kinderen zich in een boom zou verstoppen en ongelukkig ten val zou komen.195

B. Veiligheidsvoorzorgen in het verkeer 125.

Aangezien jeugdwerkingen geregeld tijdens hun activiteiten, als bijvoorbeeld fietser of

voetganger, deelnemen aan het verkeer is het belangrijk te weten welke voorzorgsmaatregelen een normaal zorgvuldige jeugdleider hoort te nemen om de veiligheid van de deelnemers te waarborgen. Uit de hieronder beschreven rechtspraak kunnen we afleiden dat het belangrijk is om de deelnemende kinderen en jongeren te herinneren aan de verkeersregels en hen tot voorzichtigheid aan te manen.196 De frequentie en de uitgebreidheid hiervan is afhankelijk van de leeftijd van deelnemers die de jeugdleider begeleidt.197 126.

De rechtbank van Dinant besliste in die zin dat een stadsspel op zaterdagnamiddag

geen onvoorzichtigheid van de betrokken jeugdleiders inhield, aangezien de begeleiders de kinderen, vooraleer het spel te starten, hadden aangemaand tot voorzichtigheid en ze ervoor hadden gezorgd dat er in elke groepje deelnemers uit voorzorg een oudere en bijgevolg meer                                                          194

Brussel 30 november 1983, Pas 1984, II, 57; RGAR 1985, 10852 .

195

Gent 27 juni 1958, RGAR 1959, 6277.

196

Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332; Rb Dinant, 10 februari 1966, RGAR 1966, 7657.

197

Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332.

 

 

 

  54 

verantwoordelijke scout werd geplaatst. De rechter oordeelde dat het niet onrechtmatig was kinderen van 12 tot 16 jaar op eigen houtje in de stad te laten rondlopen, de jeugdleiders mochten immers uitgaan van een minimum aan voorzichtigheid van hun leden om in hun eigen veiligheid te voorzien; “Attendue que les défendeurs allèguent, - ... -, que , avant le jeu, les règles générales de prudence avaient été rappelées aux participants et que, pour assurer la surveillance, chaque groupe de trois scouts était placé sous la surveillance d’un apiné, - ... - Attendu que les jeunes scouts qui participaient au jeu, étaient âgés de 12 à 16 ans, connaissaient parfaitement la ville et les dangers de la circulation; qu’en plus des précautions prises pour assurer leur surveillance, les organisateurs du jeu pouvaient compter que, même les plus jeunes participants, feraient, en circulant en ville preuve d’un minimum de prudence pour assurer leur propre sécurité.”198

127.

In diezelfde zin besliste de het Hof van beroep te Gent dat de jeugdleiders van een

jeugdbeweging geen onzorgvuldigheid begaan in hun verplichting de veiligheid van hun leden te waarborgen wanneer een groepje 17-jarigen tijdens een dropping aangereden wordt door een auto aangezien ze in het begin van de tocht de jongeren erop wezen dat ze de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen moesten naleven. In deze zaak wees de rechtbank er tevens op dat de begeleiders deze noodzakelijke veiligheidsmaatregelen niet op elke controlepost hadden moeten herhalen. Echter, evenzeer wees de rechtbank op het feit dat deze voorzorgsmaatregelen bij een groep jongere leden aan striktere criteria onderworpen geweest zou zijn.199  128.

Het hof van beroep te Brussel besliste eveneens dat een stadsspel met jongere

kinderen op zich niet onvoorzichtig was, zeker omdat het in de bewuste zaak om een observatiespel ging en niet om een snelheidswedstrijd. De rechter wees er in deze zaak op dat de kinderen van hun ouders de toestemming kregen om zich op eigen houtje van en naar de jeugdbeweging te verplaatsen en dat de begeleiding er daardoor mocht vanuit gaan dat de deelnemers het gewend waren om zich in het verkeer te bewegen.

De monitoren of

monitrices hadden echter wel rekening moeten houden met en voorzien dat, wanneer ze jonge                                                          198

Rb Dinant 10 februari 1966, RGAR 1966, 7657.

199

Gent 21 februari 1995, RW 1996-97, 1332.

 

 

 

  55 

kinderen aan een wedstrijd laten deelnemen waarbij ze gevaarlijke banen moeten oversteken, de opwinding van het spel de aandacht van de kinderen zou kunnen afleiden van de gevaren van het stadsverkeer.200 129.

Het hof van beroep te Bergen benadrukt tenslotte dat het normaal is dat kinderen en

jeugdleiders die deelnemen aan een jeugdwerkactiviteit of een georganiseerd spel, het niet zo nauw nemen met de tucht en met name niet verplicht zijn in rijen te stappen of verplicht moeten zijn voortdurend, rustig in de pas te lopen.201 130.

Jeugdleiders nemen echter niet de nodige voorzorgsmaatregelen en begaan daardoor

wel een fout indien ze twee elfjarige jongens zonder begeleiding met de fiets een gevaarlijk traject op de openbare weg laten afleggen. “zonder begeleiding de openbare weg op sturen wetend dat zij een gevaarlijk traject dienden af te leggen, vertrekkend midden in de bossen en dit traject zich uitstrekkend over een tamelijk geruime afstand - ... – de leiders dienden te weten dat een kind van deze leeftijd op zich in het verkeer reeds onstuimig kan zijn, doch dat die kans merkelijk vergroot wordt wanneer dit kind zoals in casu vergezeld wordt door een kameraadje en na een ongetwijfeld ontspannende en uitbundige buitenactiviteit met de nodige opwinding - ... – dat de aanwezige leiders het nodig hadden geacht – terecht – de overige kinderen te verplaatsen met de auto en onder begeleiding.”202

C. Gevaarlijke activiteiten 131.

Sommige activiteiten kunnen een groter gevaar inhouden voor de veiligheid van de

kinderen en jongeren die eraan deelnemen dan andere. Belangrijk is dat de jeugdleider hierover waakt en op tijd ingrijpt wanneer de activiteit te ruw of te gevaarlijk wordt. Het gaat hier natuurlijk over feitelijke criteria die door de rechter beoordeeld zullen worden. De jeugdleider begaat geen fout door het organiseren van gevaarlijke activiteiten op zichzelf, hij zal echter wel de nodige voorzorgsmaatregelen moeten nemen ter voorkoming van ongevallen.203                                                          200

Brussel 21 juni 1991, RGAR 1991, 11856.

201


202

Rb. Turnhout 14 oktober 1988, verkeersrecht 1993, 4.

203


 

 

 

  56 

132.

Een spel dat op zich niet gevaarlijk is kan dat wel worden door de materialen waarmee

gespeeld wordt. Bijvoorbeeld kinderen die een koord rond zich heen draaien waarbij de anderen erover moeten springen, indien dit koord vervangen wordt door een stuk hout wordt dit een gevaarlijke activiteit en begaat de jeugdleider die geen verbod oplegt dit spel te spelen of die niet eist dat het spel wordt gespeeld zonder gebruik te maken van een voorwerp dat overduidelijk van aard is om schade te berokkenen een onzorgvuldigheid en bijgevolg een fout. In casu ging het om een stuk hout van om en bij de 70 centimeter. Het hof van beroep te Brussel besloot dat dit spel manifest niet aan de veiligheidscriteria voor een activiteit van een groep welpen (7-12 jaar) beantwoordde, oordeelde dat de jeugdleider een fout beging en als gevolg daarvan (in solidum met de jeugdvereniging) moest instaan voor de schade opgelopen door de gekwetste deelnemer.204 133.

In dezelfde zin oordeelde het hof van beroep te Antwerpen dat de jeugdleiders

aansprakelijk waren aangezien ze niet tijdig geanticipeerd hadden op de verruwing van een spel. In casu hielden de leden van een jeugdbeweging een sneeuwballengevecht, na verloop van tijd echter werd er eveneens met peertjes gegooid die de kinderen op de grond hadden gevonden. Als gevolg van het kruisvuur met deze laatste projectielen raakte een meisje gekwetst aan haar oog. De rechter oordeelde dat aan het gooien met projectielen, ongeacht of het peertjes betreft dan wel sneeuwballen, ontegensprekelijk gevaren zijn verbonden aangezien het risico daarbij bestaat dat de deelnemers ernstig gekwetst raken aan de ogen. De rechtbank oordeelde verder dat dit een fout inhield in hoofde van de jeugdleiders die ter plekke een jeugdactiviteit organiseren. 205 134.

Verder zijn er tevens activiteiten waarover geen twijfel bestaat dat ze niet thuishoren

in het jeugdwerk. Als voorbeeld hiervan kan de jeugdleider aangehaald worden die aan de 17 jarige leden van zijn jeugdbeweging vraagt om een preparaat te maken voor een scoutsfeest. In casu ging het over het bereiden van vuurwerk (“feux de bengale”). De begeleider werd gedeeltelijk aansprakelijk gesteld voor de schade die veroorzaakt werd door de ontploffing die plaatsvond bij het bereiden van het preparaat. (De leden zelf waren tevens aansprakelijk aangezien ze zich niet aan de instructies van het handboek gehouden hadden);206                                                          204


205


206

Rb. Brussel 30 juni 1967, JT 1968, 6; E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 88.

 

 

 

  57 

“Qu’il serait même sans relevance que d.V. et P eussent offert de fabriquer le mélange pyrotechnique (feu bengale) qu’il n’en resterait pas moins imprudent de la part V de confier l’opération, dangereuse en elle-même, à les jeunes gens de 17 ans, et ce , d’autant plus que n’ayant à ce qu’il semble, aucune connaissance particulière en chimie, il devait laisser tous les détails d’exécution à leur entière discrétion, et le pouvait leur donner éventuellement que des conseils généraux de prudence, sans pouvoir préciser la nature de danger et les causes possibles d’accident; qu’il ne résulte d’aucun élément que Vl. ait su que d.V. ne suivrait pas exactement la recette du manuel de l’eclaireur, ni les quantités qui seraient fabriquées; que cette circonstance ne fait que souligner l’imprudence sommise en abandonnant l’opération sans contrôle à la bonne volonté excesive de d.V. et P.”207

D. Veiligheid van spelterrein en omgeving 135.

Ten slotte is het belangrijk te wijzen op het feit dat jeugdleiders zich bewust moeten

zijn van de veiligheid die het spelterrein en de omgeving al dan niet biedt. In verband met het spelterrein kan er verwezen worden naar een rechterlijke uitspraak waarbij gesteld wordt dat de jeugdleider in casu niet volgens de algemene zorgvuldigheidsnorm gehandeld had aangezien de plaats waar de kinderen voetbal speelden niet voldoende veilig was, het voetbaldoel waar de kinderen mee speelden diende volgens de rechter voldoende verankerd te zijn teneinde ongevallen te voorkomen. Toen de kinderen een doelpunt maakte gingen ze uit enthousiasme in de netten hangen waardoor het doel omviel en op het hoofd van een van de deelnemers belandde. Bij de beoordeling van de onzorgvuldigheid van de jeugdleider werd specifiek rekening gehouden met het feit dat het nog zeer jonge kinderen van amper acht jaar waren die op het voetbalveld speelden.208 136.

Met betrekking tot de omgeving kan de aandacht gevestigd worden op een beslissing

van het hof van beroep te Gent waar geoordeeld werd dat de jeugdleiders van een jeugdbeweging (en de jeugdvereniging zelf) een fout maakten door 10-jarige kinderen te laten slapen in, volgens de rechtbank gevaarlijke, stapelbedden. In casu bevond het bovenste bed zich op een hoogte van 1 meter 30 en waren er geen veiligheidsbalken aanwezig om te

                                                         207

Rb. Brussel 30 juni 1967, JT 1968, 6.

208


 

 

 

  58 

beletten dat een kind uit het bed op de betonnen vloer viel en daardoor verwondingen opliep.209

Afdeling 5: overtreding van een specifieke rechtsnorm  Paragraaf 1: Algemeen  137.

Zoals hierboven uitgebreid vermeld kunnen jeugdleiders een fout maken en bijgevolg

aansprakelijk zijn voor de schade wanneer ze niet handelen als de normaal zorgvuldige jeugdleider. Ze kunnen echter evengoed aansprakelijk worden gesteld indien de schadeverwekkende handeling de overtreding inhoud van een specifiek wettelijk gebod of verbod, een rechtsnorm die een bepaald gedrag voorschrijft of verbiedt, aangezien dit immers tevens aan te merken is als onrechtmatig gedrag.210 In principe is het zo dat een normaal zorgvuldig persoon steeds de wet dient na te leven, zodat een schending van een rechtsnorm op zichzelf als een fout in de zin van de art. 1382 – 1383 BW kan worden aangemerkt en bijgevolg aansprakelijkheid voor de schade met zich kan meebrengen.211 Het is op dit punt irrelevant na te gaan of een normaal zorgvuldig en bedachtzaam persoon in dezelfde omstandigheden een dergelijke overtreding zou kunnen hebben begaan. De overtreding van een specifieke wettelijke of verordeningsbepaling maakt op zich een fout uit, die leidt tot de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de dader, mits die overtreding willens en wetens is begaan.212 Hieraan moet echter een nuance worden toegevoegd. Opdat een wetsovertreding automatisch een fout zou uitmaken in hoofde van de jeugdleider, is vereist dat de overtreden rechtsregel in materiële betekenis een welbepaalde gedragsregel bevat, de tekst moet een welbepaald gedrag voorschrijven in de vorm van een gebod of verbod.213 Het is vereist dat het                                                          209

Brussel 25 oktober 2005, RGAR 2007, 14322; intercontact (N) 2008 (verkort), 51.

210

H. BOCKEN, Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsmechanismen Samenvattende syllabus, onuitg. Ugent, academiejaar 2005-2006, p.63, 147; G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (726) 16; H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1563.

211

H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1564; B. WEYTS, “ Wordt de algemene zorgvuldigheidsnorm steeds subjectiever?”, (noot onder Cass. 5 juni 2003), TBBR 2005, (112), 1.

212


213

H. BOCKEN, Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingsmechanismen Samenvattende syllabus, onuitg. Ugent, academiejaar 2005-2006, p.63, 147; L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p. 59, 40; H.

 

 

 

  59 

om een gedragsregel gaat waarvan is aan te nemen dat hij door een normaal voorzichtige en redelijke mens steeds zou worden nageleefd.214 Indien kan vastgesteld worden dat de jeugdleider dit gebod of verbod miskend heeft staat meteen vast dat hij een fout gemaakt heeft en wordt het onderzoek naar de voorzienbaarheid van de schade in dit geval niet uitgevoerd.215 In het andere geval echter, indien de wet enkel mogelijkheid doch geen verplichting aan de jeugdleider oplegt, maakt de omstandigheid dat de jeugdleider van de geboden mogelijkheid geen gebruik maakt niet noodzakelijk een fout uit in de zin van artikel 1382 – 1383 BW.216 Dit is eveneens zo indien de tekst en de bedoeling van de wetgever niet duidelijk is en men deze bijgevolg moet interpreteren.217 Onder deze omstandigheden zal men, wanneer er vastgesteld wordt dat de jeugdleider de beoordelingsvrijheid verkeerd gebruikt heeft en dat de wet bijgevolg werd overtreden, moeten nagaan of een normaal voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde omstandigheden geplaatst, de beoordelingsvrijheid anders zou hebben aangewend.218 138.

In het kader van de rechtspraak met betrekking tot jeugdleiders gaat het echter vooral

om het miskennen van de zorgvuldigheidsnorm, de algemeen zorgvuldige jeugdleider. Over het algemeen wordt aan jeugdleiders enkel verweten dat ze zich niet gedroegen als een voorzichtig en redelijk begeleider in dezelfde omstandigheden. Zelden wordt aan de jeugdleider de overtreding van een specifieke rechtsnorm verweten. Als voorbeeld van een jeugdleider die een fout begaat door de overtreding van een specifieke rechtsnorm kunnen we de jeugdleider aanhalen die bij een avondlijke tocht als laatste van de groep loopt en geen rood achterlicht draagt. Gezien het dragen van een rood achterlicht door de wegcode                                                          VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1563 – 1571. 214

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.59, 40; H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1563.

215

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.59, 40; H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, P. HAMELINK, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1964-1978)”, TPR 1980, (1139) 1148; B. WEYTS, “ Wordt de algemene zorgvuldigheidsnorm steeds subjectiever?”, (noot onder Cass. 5 juni 2003), TBBR 2005, (112) 1.

216


217


218

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p. 59, 40.

 

 

 

  60 

voorgeschreven wordt219 begaat de jeugdleider een fout en kan hij bijgevolg aansprakelijk gesteld worden indien er door de deelnemers van de tocht schade geleden wordt als gevolg van bijvoorbeeld een aanrijding. De rechtbank te Turnhout besliste in deze zin.220 Indien de jeugdleider zich echter niet op dat exacte moment bij de groep bevond begaat hij zelf geen overtreding van de wegcode en is er in zijn hoofde geen overtreding van de specifieke gedragsnorm. De jeugdleider kan in dit geval echter wel een onzorgvuldigheid verweten worden en eventueel aansprakelijk gesteld worden op grond van artikel 1382 BW. Er zou hem immers een organisatiefout verweten kunnen worden indien hij er bijvoorbeeld niet voor gezorgd zou hebben de groep aan te manen het rode achterlicht te dragen. Paragraaf 2: Overtreding van een strafrechtelijke norm  139.

Wat wel af en toe voorkomt in de rechtspraak is de schending, door de jeugdleider, bij

een ongeluk met lichamelijke schade of overlijden van een van de deelnemers, van de artikelen 418 en 420 van het strafwetboek. Het gebeurt dat er tijdens de activiteit die de jeugdleider begeleidt een ongeluk voorvalt waarbij de deelnemers (ernstige) verwondingen oplopen. De fout van de jeugdleider kan in dit geval een inbreuk vormen op artikel 418 SW; onopzettelijke slagen en verwondingen en onopzettelijke doding.221 Om de jeugdleider schuldig te achten aan deze tenlastelegging, zal moeten vaststaan dat de jeugdleider een gebrek aan voorzichtigheid of voorzorg heeft begaan en tevens dat dit gebrek aan voorzichtigheid of voorzorg in oorzakelijk verband staat met de lichamelijke schade of het overlijden van het slachtoffer. Opdat er sprake zou zijn van een oorzakelijk verband is niet vereist dat deze bewezen verklaarde nalatigheid de enige en exclusieve oorzaak van het overlijden is. Strafbaar is immers niet alleen wie de letsels of het overlijden rechtstreeks veroorzaakte, maar ook al wie hiertoe heeft bijgedragen en door zijn gedraging het overlijden mede heeft veroorzaakt.222

                                                         219

Art. 30.3, 4° KB 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg, BS 9 December 1975.

220

Rb. Tongeren 10 maart 1967, RW 1967-1968, 1287 (dit vonnis heeft betrekking op een schutterschilde waarbij de commandant een onzorgvuldigheid werd verweten omdat hij er niet voor had gezorgd de groep van een rood licht te voorzien, het is mutatis mutandis van toepassing op jeugdleiders die met hun groep in het donker op stap zijn).

221

A. VAN OEVELEN, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders voor organisatie- en toezichtsfouten” (noot onder Gent 21 februari 1995), RW 1996-97, (1333) 2.

222

 

Art 419 Sw.; Corr. Tongeren 23 februari 2006, TJK 2006, 358, 359.

 

 

  61 

140.

Aangezien strafwetten steeds betrekking hebben op welomschreven gedragingen die

aan personen worden opgelegd of hen worden verboden, zal de overtreding van een strafwet automatisch een fout uitmaken in hoofde van de jeugdleider.223 Indien de strafrechter beslist dat de jeugdleider deze artikelen schendt, staat vervolgens zijn aansprakelijkheid op grond van de artikelen 1382 en 1383 van het burgerlijk wetboek tevens vast, aangezien het gebrek aan voorzichtigheid of voorzorg in de zin van art 418 en volgende van het strafwetboek overeenstemt met de nalatigheid of onvoorzichtigheid in de zin van art 1383 BW.224 Een normaal voorzichtig en redelijke persoon (jeugdleider) eerbiedigt namelijk de strafwetten, temeer omdat schade bij de overtreding van een strafwet voorspelbaar is.225

Afdeling 6: Besluit  141.

Jongeren en volwassenen die zich als jeugdleider engageren willen vaak graag

concreet weten hoe ze moeten handelen om ervoor te zorgen dat ze bij eventuele schade veroorzaakt in het kader van een activiteit niet aansprakelijk gesteld kunnen worden. Bovengaande uiteenzetting geeft aan dat het niet eenvoudig, zoniet onmogelijk, is om hierop een duidelijk, ongenuanceerd en eenvormig antwoord te geven. Zelfs een algemene lijn vinden in de beoordelingswijze van de rechtscolleges blijkt absoluut niet evident. 142.

Allereerst kunnen we constateren dat er bij de beoordeling van het eventuele foutieve

gedrag van een jeugdleider rekening kan gehouden worden met het gebruikelijke gedrag van een persoon die dezelfde functie uitoefent en dezelfde kwalificatie heeft als degen wiens aansprakelijkheid in het gedrag komt. Concreet wil dit zeggen dat de rechter het gedrag van de jeugdleider vergelijkt met dat van een normaal zorgvuldige jeugdleider geplaatst in dezelfde omstandigheden en rekening kan houden met bijvoorbeeld de jeugdige leeftijd, onervarenheid en het eventuele vrijwillige inzet van de jeugdleider. Dit is niet onbelangrijk gezien jeugdleiders vaak jongeren zijn met een beperkte opleiding wat betreft het jeugdwerk.

                                                         223


224

Cass., 26 oktober 1990, Arr. Cass. 1990-1991, 244; Pas. 1991, I, 216; RCJB 1992, 497; Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14, TBBR 2005, 110, JLMB 2004, 543; L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.62 ,41; Antwerpen 24 november 1975, RGAR 1977, 9696.

225


 

 

 

  62 

143.

Vervolgens kunnen er met betrekking tot de beoordelingswijze van de organisatie en

toezichtsplicht van de jeugdleider een aantal zaken vastgesteld worden. 144.

De organisatieverplichting houdt, zoals vermeld, in dat de jeugdleider zijn activiteit op

een doordachte manier moet plannen en de nodige voorzorgs- en veiligheidsmaatregelen moet nemen zodanig dat voorzienbare schade of ongevallen uitgesloten en vermeden kunnen worden. Op basis van de organisatieverplichting kunnen ook groepsverantwoordelijken die niet fysiek bij de activiteit aanwezig zijn voor ongelukken aansprakelijk zijn. De mate waarin de jeugdleider zijn activiteit moet organiseren blijkt uit de rechtspraak af te hangen van de omstandigheden, de leeftijd, de ervaring en de capaciteiten van de deelnemers. Concreet betekent dit onder meer dat de jeugdleider goed de plaats moet leren kennen waar de activiteiten zullen plaatsvinden. Zo maakt het voorvallen van een ongeluk tijdens een avonddropping geen fout in hoofde van de begeleiding uit indien het parcours gekend was, reeds enkele malen gelopen werd en de deelnemers zeventienjarige jongeren waren. Aan de organisatieplicht bleek tevens voldaan te zijn indien de groep zich op een officieel wandelpad bevindt en de begeleiding de instructies geeft aan de deelnemers om het pad niet te verlaten. Jeugdleiders hebben echter niet aan hun zorgvuldigheidsplicht voldaan om de plaats goed leren kennen wanneer ze deelnemers aan hun activiteit in het water van een rivier laten zonder eerst de gevaarlijkheid van de stroming waar te nemen. 145.

De toezichtsverplichting houdt in dat de jeugdleider behoorlijk toezicht uitoefent op

de kinderen en jongeren die deelnemen aan zijn activiteit. De mate waarin de jeugdleider zijn toezicht moet uitoefenen is hier, zoals bij de organisatieverplichting, evenzeer afhankelijk van de kenmerken van het spelterrein, gebruikte materialen en van de groep die de jeugdleider onder zijn hoede heeft. Concreet houdt deze verplichting in dat er voldoende toezicht moet zijn zowel voor, tijdens als na de activiteit, op een manier waarbij de jeugdleider tijdig kan en moet ingrijpen. Met betrekking tot de leeftijd vereist de rechter bijvoorbeeld toezicht in de onmiddellijke nabijheid voor zesjarigen bij een schommeltoestel. Daar tegenover is de vereiste aangaande toezicht van dertienjarigen minder groot met betrekking tot de onmiddellijke

nabijheid

gezien

deze

verondersteld

worden

over

een

eigen

verantwoordelijkheidszin te beschikken. Het gebruik van gevaarlijke voorwerpen, zoals het gebruik van gereedschap zoals een bijl of een stelling, vereisen dan weer een verhoogd toezicht van de begeleiding, ook al ging het in casu om 16 jarige deelnemers. Verder blijkt het ook belangrijk dat jeugdleiders hun toezicht op die mannier uitoefenen dat ze kunnen voorkomen dat de deelnemers van hun activiteit schade toebrengen aan anderen.

 

 

 

  63 

146.

Speciale aandacht werd besteed aan de toezichts- en organisatieplicht met betrekking

tot de veiligheid van deelnemers aan de activiteit. Wat betreft verkeersveiligheid moet de jeugdleider onder meer de deelnemers herinneren aan de verkeersregels en hen tot voorzichtigheid aanmanen indien hij wil handelen als een normaal zorgvuldig jeugdleider. Uit de rechtspraak blijkt dat de frequentie en uitgebreidheid hiervan afhankelijk is van de leeftijd van de deelnemers. Verder blijkt het belangrijk als jeugdleider aandacht te besteden aan de veiligheid van de materialen die kinderen en jongeren tijdens de activiteit gebruiken. Het kan een tekortkoming op de zorgvuldigheidsnorm uitmaken indien een jeugdleider niet tijdig ingrijpt wanneer een spel met een stuk hout gevaarlijk wordt. Het maakt tevens een fout uit 16 jarige deelnemers zonder toezicht een vorm van vuurwerk te laten maken met chemicaliën. 147.

Zoals vermeld blijft de beoordeling van het eventuele foutieve gedrag van de

jeugdleider een feitenkwestie. De rechterlijke uitspraken welke hierboven aangehaald zijn kan men enkel als richtingaangevend beschouwen, in praktijk houdt de rechter, wanneer hij over de zorgvuldigheidsnorm oordeelt, rekening met elk onderdeel van de feiten. Het is daardoor ook onmogelijk algemeen geldende criteria te formuleren op basis waarvan een jeugdleider zich kan gedragen om niet met dit aansprakelijkheidsrisico geconfronteerd te worden. Een voorbeeld van deze onmogelijkheid vinden we in het feit dat het ene rechtscollege oordeelt dat één jeugdleider op 11 achtjarige kinderen voldoende is om zich op de openbare weg te begeven en er op een ander moment beslist wordt dat slechts één jeugdleider die 12 achtjarigen begeleid zeker ontoereikend is om een voetbalspel te begeleiden. 148.

Naast deze opmerking is het echter wel belangrijk op te merken dat rechters vaak,

maar niet altijd, met bijzonder veel realiteitszin oordelen. Hierbij verwijs ik onder meer naar de beoordeling door de rechter die stelt dat het normaal is dat kinderen en jeugdleiders die deelnemen aan een jeugdwerkactiviteit of georganiseerd spel het niet zo nauw nemen met de tucht en met name niet verplicht zijn in rijen te stappen of verplicht moeten zijn voortdurend rustig in de pas te lopen. Jeugdwerk is nu eenmaal een vorm van vrijetijdsbesteding waarbij men niet dezelfde discipline terugvindt die men in schoolverband kan verwachten. Ten slotte blijken sommige rechters te beseffen dat jeugdleiders geen supermensen zijn en oordelen ze, dat onder meer de toezichtsverplichting voor de jeugdleider niet zo ver dient te gaan dat hij ook in staat moet zijn het onverwacht en onvoorzienbaar gedrag van de begeleide kinderen en of jongeren te voorzien en ten allen tijde ongelukken moet kunnen voorkomen. In deze zin is het interessant om twee dingen op te merken. Enerzijds het feit dat rechters ook rekening houden met het verantwoordelijkheidsbesef van de deelnemers aan de activiteit en anderzijds

 

 

 

  64 

dat jeugdleiders in bepaalde gevallen mogen vertrouwen op toezichthoudend personeel op sommige plaatsen, zoals badmeesters in een zwembad.

Hoofdstuk 3: Aansprakelijkheid van de jeugdleider op grond van art. 1384 BW  Inleiding  149.

In het raam van activiteiten begeleid door jeugdleiders doen zich onvermijdelijk 

ongevallen voor. Overwegend gaat het over ongelukken waarvan een deelnemer van de  activiteit  zelf  het  slachtoffer  is.  Het  kan  echter  tevens  voorkomen  dat  een  lid  van  een  jeugdbeweging,  een  deelnemer  aan  een  speelpleinactiviteit  of,  simpelweg,  iemand  die  onder toezicht staat van een jeugdleider schade berokkent aan een mededeelnemer, de  jeugdleider,  de  organisatie  of  een  derde.  Onderzocht  wordt  of  de  schadeleider  in  dit  geval  vergoeding  kan  verkrijgen  van  de  jeugdleider  die  op  dat  ogenblik  het  toezicht  uitoefende  over  de  schadeverwekkende  kinderen/jongeren  die  deelnamen  aan  zijn  activiteit en op welke rechtsgrond zal hij zich moeten beroepen om dit te verkrijgen. 

Afdeling 1: Geen algemeen beginsel van aansprakelijkheid voor andermans daad  150.

Het hof van beroep te Bergen bepaalde een aantal jaar geleden in een arrest van 27

december 1995 dat het slachtoffer, van schade veroorzaakt door een minderjarige deelnemer van een jeugdbeweging, zich zou kunnen beroepen op een algemeen vermoeden van aansprakelijkheid voor andermans daad op grond van artikel 1384 eerste lid BW.226 Het hof bepaalde dit als volgt; qu’il y a rien d’illogique à soutenir que l’alinéa 1er contient un principe général de responsabilité du fait d’autrui comme la jurisprudence a considéré qu’il contenait un principe général du fait des choses (...).227 Artikel 1384, eerste lid van het burgerlijk wetboek bevat echter geen algemeen beginsel van aansprakelijkheid voor andermans daad.228 De bedoeling van de wetgever bestond er immers in aan art 1384 eerste lid BW iedere zelfstandige betekenis te ontzeggen en deze bepaling enkel op te vatten als een                                                          226

P. DE TAVERNIER, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door leden van een jeugdbeweging” (noot onder Vred. Halle 28 oktober 1998), AJT 2000-01, (74) 7.

227

Bergen 27 december 1995, RGAR 1996, nr. 12578 aangehaald door P. DE TAVERNIER, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door leden van een jeugdbeweging” (noot onder Vred. Halle 28 oktober 1998), AJT 2000-01, (74) 7.

228

Cass. 19 juni 1997, JT 1997, 692, RW 1998-99, 148; Vred. Halle 28 oktober 1998, AJT 2000-01, 73; W. VAN GERVEN, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 379.

 

 

 

  65 

inleiding op de volgende leden van art 1384, en op de art 1385 en 1386 BW.229 Er rust bijgevolg enkel een kwalitatieve aansprakelijkheid op de toezichthouders vermeld in en binnen de perken van de bijzondere regels van het tweede tot het vierde lid van artikel 1384 BW. Op deze plek wordt in het burgerlijk wetboek een beperkende opsomming gegeven welke de personen zijn die aansprakelijk zouden kunnen zijn voor de onrechtmatige daden van andere personen.230 Het Hof van Cassatie heeft dit principe bevestigd in zijn arrest van 19 juni 1997.231 Dit betekent dat de schadeleider, wil men de jeugdleider op grond van artikel 1384 BW aansprakelijk stellen voor de schade toegebracht door de kinderen en/of jongeren waarover hij toezicht heeft, zal moeten aantonen dat de jeugdleider onder een van deze bijzondere aansprakelijkheidsregimes ressorteert. Dit is echter quasi onmogelijk. 151.

De kwalitatieve aansprakelijkheid, waaronder de toezichtsplicht vervat in artikel 1384

tweede lid BW, geldt immers enkel en alleen ten aanzien van de ouders van de minderjarige. Andere personen, zoals de jeugdleider, die op de minderjarige toezicht uitoefenen, maar geen ouder van deze minderjarige zijn, kunnen bijgevolg enkel aangesproken worden op grond van artikel 1382 BW.232 152.

Indien het slachtoffer een poging wil doen zich op de aansprakelijkeid van de

onderwijzer te beroepen, moet hij, om artikel 1384 lid 4 BW van toepassing te laten verklaren kunnen aantonen dat de aangesproken toezichthouder, hier de jeugdleider, een onderwijzer is. Infra zal aangetoond worden dat, hoewel aan het begrip onderwijs een ruime betekenis wordt gehecht233, de rechtspraak deze hypothese niet aanvaardt.234

Afdeling 2: Art. 1384, lid 1 B.W. – schade door zaken die men onder zijn toezicht heeft  153.

Jeugdleiders hebben vaak materiaal bij zich waarmee ze hun activiteit organiseren, het

is niet ondenkbaar dat een van de deelnemers of een van zijn medebegeleiders schade oploopt                                                          229

A.VAN OEVELEN, “Er bestaat geen algemeen beginsel van buitencontractuele aansprakelijkheid voor andermans daad en onderwijsinstellingen zijn niet te beschouwen als onderwijzer, in de zin van art. 1384, vierde lid, B.W.” ( noot onder Cass. 19 juni 1997), Arr. Cass. 1998, (359) 6.

230

Vred. Halle 28 oktober 1998, AJT 2000-01, 73; A.VAN OEVELEN, “Er bestaat geen algemeen beginsel van buitencontractuele aansprakelijkheid voor andermans daad en onderwijsinstellingen zijn niet te beschouwen als onderwijzer, in de zin van art. 1384, vierde lid, B.W.” ( noot onder cass. 19 juni 1997), Arr. Cass. 1998, (359) 3.

231

Cass. 19 juni 1997, JT 1997, 692 en RW 1998-99, 148; Vred. Halle 28 oktober 1998, AJT 2000-01, 73.

232

P. DE TAVERNIER, De buitencontractuele aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door minderjarigen, Antwerpen/Oxford, Intersentia, 2006, p. 141, 193; W. VAN GERVEN, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 379.

233

zie hiervoor P. DE TAVERNIER, De buitencontractuele aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door minderjarigen, Antwerpen/Oxford, Intersentia, 2006, p. 141, 193 en de verwijzingen aldaar.

234

 


 

 

  66 

door een eventueel gebrek in de spelmaterialen die door de jeugdleider worden gebruikt. Krachtens artikel 1384 eerste lid is de jeugdleider aansprakelijk voor de schade welke veroorzaakt wordt door de daad van zaken die hij onder zijn bewaring heeft en welke een gebrek vertonen.235 De jeugdleider kan zich hieraan niet onttrekken door een beroep te doen op onoverkomelijke onwetendheid, hij kan zich bijgevolg slechts van deze aansprakelijkheid bevrijden indien hij het bewijs kan leveren van een vreemde oorzaak, als daar zijn overmacht, toeval of de daad van een derde.236 Vervolgens is artikel 1384, lid 1 BW van toepassing op zowel roerende als onroerende goederen237, aldus is het mogelijk dat jeugdleiders op deze grond worden aangesproken indien de leden van een jeugdbeweging bijvoorbeeld gewond raken door de slechte staat van het jeugdbewegingslokaal. 154.

Opdat deze aansprakelijkheidsregeling toepassing zou vinden is echter vereist dat de

jeugdleider als bewaarder aangemerkt kan worden. Het hof van Cassatie bepaalde dat de bewaarder degene is die voor eigen rekening de zaak gebruikt, ervan geniet of ze onder zich houdt met de mogelijkheid erover leiding, toezicht en controle uit te oefenen.238 De voorwaarde dat de jeugdleider de zaak voor eigen rekening moet gebruiken dient echter nader onderzocht te worden aangezien hier met betrekking tot jeugdleiders niet automatisch aan voldaan is. Bij de jeugdleiders die als aangestelde aangemerkt kunnen worden239 is dit niet bijzonder ingewikkeld aangezien de bewaarder in dat geval niet de aangestelde is maar wel de eigenaar van de zaak, omdat het gebruik hem ten goede komt en aangezien hij de mogelijkheid van leiding, bewaking en toezicht behoudt (onder de voorwaarde dat de zaak niet voor eigen doeleinden gebruikt wordt).240 Echter, jeugdleiders worden niet vaak als aangestelde aangemerkt.241 Voor de vele vrijwillige jeugdleiders welke niet als aangestelde beschouwd kunnen worden zal de zaak ingewikkelder zijn. Men zal van geval tot geval

                                                         235

W. VAN GERVEN, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 397.

236

E., VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 198586, (76) 93; W. VAN GERVEN, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 397.

237


238

Cass. 15 december 1967, RW 1967-1968, 1375; E., VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 93; W. VAN GERVEN, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 399.

239


240


241

 


 

 

  67 

moeten nagaan of deze jeugdleiders de gebrekkige zaak voor eigen rekening gebruikten.242 Dit is in het kader van bijvoorbeeld vrijwillige jeugdleiders van een speelpleinwerking of jeugdbeweging moeilijk denkbaar. 155.

Verder is het uiteraard noodzakelijk dat de bewuste zaak een gebrek vertoont.

Hieronder valt elk abnormaal kenmerk van de zaak waardoor zij onder bepaalde omstandigheden schade aan derden kan berokkenen243, bijvoorbeeld een ontploffende bal. Het slachtoffer zal het bewijs van dit gebrek moeten leveren.244 156.

Als illustratie hierbij kan de beslissing van de rechtbank van Aarlen aangehaald

worden. De rechter stelde daarin dat de overheid die een zandbak ter beschikking van kinderen stelt krachtens art. 1384, eerste lid BW aansprakelijk kan worden gesteld voor het ongeval van een meisje dat, toen zij erin speelde, aan haar been gewond werd door de aanwezigheid van een flesscherf in de bak. Dit interpreteerde de rechter als een gebrek in de zaak.245 Een andere toepassing van dit artikel kan gevonden worden in een vonnis van de rechtbank te Brussel: hier werd geoordeeld dat een scoutsvereniging niet aansprakelijk is op grond van artikel 1384, eerste lid indien een patrouilleleider met een jeep die hij van zijn baas geleend heeft een ongeval heeft, waarvan de oorzaak onbekend is en waardoor een scout het leven verliest. De toepassingsvoorwaarden inzake het gebrek van artikel 1384 eerste lid BW waren in deze zaak niet bewezen. De rechtbank benadrukt in deze zaak tevens hoe dergelijk bewijs gegeven moet worden. “La responsabilité du propriétaire ou du gardien d’une chose inanimée n’est engagée que si la victime établit avec précision l’existence du vice, cause de l’accident, ou démontre, par voie d’élimination successive de toutes les causes génératrices autres que le vice de la chose, que sans ce vice l’accident demeurerait inexplicable.”246

                                                         242

E., VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 198586, (76) 94.

243


244


245

Vred. Aarlen, 9 februari 1979, Bull. Ass. 1980, 723.

246 Rb

 

Brussel 1 juli 1950, Pas 1950, III, 124 en Bull. Ass. 1950, 803. 

 

 

  68 

Afdeling 3: Art 1384, lid 3 B.W. – aanstellers en aangestelden?  157.

De jeugdleider wordt soms onder bepaalde voorwaarden als aangestelde aanzien.

Gezien het feit dat dit voor min of meer alle gevallen zal voorkomen in het kader van de aansprakelijkheid van de jeugdorganisatie, als aansteller, wordt er verwezen naar deel II waar deze hypothese volledig wordt uitgewerkt.247

Afdeling 4: Art 1384, lid 4 B.W.  – analogie met onderwijzers?  158.

Men

heeft

vele

malen

getracht

om

jeugdleiders

onder

het

aansprakelijkheidsvermoeden met betrekking tot onderwijzers te laten vallen. De heersende rechtspraak en rechtsleer heeft dit echter steeds afgewezen.248 Over het algemeen wordt er geoordeeld dat jeugdleiders geen “onderricht” als dusdanig verstrekken, doch er zich vooral op toeleggen dat jongeren tijdens het weekend en de schoolvakantie een nuttige en aangename vrijetijdsbesteding krijgen.249 159.

Het is evident dat personen die schade leiden door de daad van (een) kind(eren) en/of

jongere(n) die deze schade veroorzaakten tijdens de deelname aan een activiteit begeleid door jeugdleiders een poging doen om het aansprakelijkheidsvermoeden uit het burgerlijk wetboek met betrekking tot onderwijzers van toepassing te laten verklaren op jeugdleiders. Indien de rechtspraak deze analogie zou toestaan en jeugdleiders gelijk zouden stellen met onderwijzers, dan zouden deze begeleiders krachtens artikel 1384, lid 4 BW vermoed worden aansprakelijk te zijn voor de schade aangericht door een van de deelnemers van de jeugdgroep aan een mededeelnemer of een buitenstaander (op voorwaarde dat het schadeveroorzakende feit voorviel tijdens de periode dat de deelnemer onder het toezicht stond van de bewuste jeugdleider en te wijten was aan het foutief gedrag van deze deelnemer)250. Op die wijze zou het voor de slachtoffers veel gemakkelijker zijn om vergoeding voor hun schade te verkrijgen gezien ze de fout van de jeugdleider niet zouden hoeven aan te tonen. Het zou immers aan de                                                          247


248

art. 1384, lid 4 B.W., Cass. 3 december 1986, Rb. Turnhout, 14 oktober 1988, verkeersrecht 1993, 4; Vred. Halle, 28 oktober 1998, AJT 2000-01, 73; P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 244-245; W. VAN GERVEN, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 386.

249

P. DE TAVERNIER, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door leden van een jeugdbeweging” (noot onder Vred. Halle 28 oktober 1998), AJT 2000-01, (74) 6 en de verwijzingen aldaar.

250

 


 

 

  69 

jeugdleider zijn om dit vermoeden te weerleggen door te bewijzen dat hij het ongeval niet kon beletten en bijgevolg geen toezichtsfout heeft begaan. 160.

Uitgezonderd een enkele beslissing waarbij de rechter van Nijvel besliste dat de

begeleider van een padvinderspatrouille onder toepassing van art 1384 lid 4 viel251 bevestigen de rechtsleer en rechtspraak in België dat de uitzonderlijke verantwoordelijkheid van artikel 1384 in beperkte zin moet worden uitgelegd en wijzen bijgevolg elke analogie met onderwijzers resoluut af.252 Allereerst is voor de toepassing van artikel 1384 lid 4 BW vereist dat het slachtoffer bewijst dat de aangesproken toezichthouder (de jeugdleider) een onderwijzer is. Hoewel in de rechtspraak aan het begrip onderwijs een ruime betekenis gehecht wordt253, worden personen die alleen een loutere toezichtsverplichting over minderjarigen hebben, zoals jeugdleiders, niet beschouwd als onderwijzer.254 Om als onderwijzer beschouwd te worden moeten er immers twee voorwaarden vervuld zijn:255 -

men moet een of ander onderricht verstrekken (wetenschappelijk, artistiek of

professioneel); -

men moet belast zijn met het toezicht over de leerlingen

Deze 2 voorwaarden worden zeer nauwkeurig in herinnering gebracht door de rechtbank van Dinant: “le terme instituteur dans l’article 1384, al 4. , qui désigne toute personne donnant l’enseignement, se rapporte à tout enseignement, qu’il soit scientifique, artistique,

                                                         251

Rb. Nijvel, 7 april 1960, Jur. Nivelles 1961, 191 aangehaald door E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 80.

252

Cass. 3 december 1986, RW 1987-1988, 54; Gent 10 maart 1954, RW 1954-55, 1212; Brussel 21 juni 1957, Pas 1958, II, 252; Brussel 6 oktober 1967, Bull.ass. 1970, 513; Gent 8 mei 1973, De verz 1974, 597; Bergen, 20 september 2000, TBBR 2001, 616, 617, voorziening afgewezen door Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14, TBBR 2005, 110, JLMB 2004, 543; Rb Gent 30 juni 1955, Bull.ass. 1956, 84; Vred. Oudenaarde, 4 juni 1962, JJP 1965, 196; Vred. Halle, 28 oktober 1998, AJT 2000-01, 73.

253


254

P. DE TAVERNIER, De buitencontractuele aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door minderjarigen, Antwerpen/Oxford, Intersentia, 2006, p. 141, 193.

255

P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 245; H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1821; E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 80; Gent 10 maart 1954, RW 1954-55, 1212.

 

 

 

  70 

professionnel ou moral et concerne toute personne qui, dans le cadre de cet enseignement, est chargée à la fois de l’instruction et de la surveillance”256 161.

Dezelfde criteria worden aangenomen door het vredegerecht van Oudenaarde.257

Bijgevolg kan een onderwijzer enkel degene zijn die onderwijs verstrekt en in de uitoefening van die opdracht een of andere vorm van onderricht verstrekt. Alleszins moet er een of andere vorm van onderricht worden verstrekt, ook al wordt dit begrip ruim opgevat.258 Het woord onderwijzer, uit artikel 1384 lid 4 BW moet dus in een beperkende zin worden geinterpreteerd, het slaat niet op degene die belast is met de opvoeding. Het hof van Cassatie stelde dit als volgt; “Het woord “onderwijzer” in een beperkende zin moet worden opgevat; het op de persoon slaat die onderwijs verstrekt en niet op degene die belast is met de opvoeding;

een

persoon

wiens

opdracht

erin

bestaat

een

zedelijke

of

maatschappelijke vorming te geven aan jongeren, een opvoeder is en geen onderwijzer, aangezien onderwijs de overdracht van technische of intellectuele kennis in lesverband veronderstelt.”259 162.

Personen die wel een opvoeding geven of toezicht uitoefenen op minderjarige

kinderen, maar geen onderwijs verstrekken, vallen dus in de regel niet onder het aansprakelijkheidsvermoeden van toepassing op onderwijzers. Jeugdleiders vallen hier bijgevolg mutadis mutandis eveneens niet onder, evenals opvoeders in jeugdtehuizen, bewakers in zwembaden, toezichthouders op scholen,...260 Dat jeugdleiders geen onderwijs verstrekken maar enkel een mannier zijn om vrije tijd op te vullen wordt zelfs in bepaalde uitspraken expliciet benadrukt:

                                                         256

Rb. Dinant 28 maart 1963, RGAR 1963, nr. 7094 aangehaald door E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 80.

257

Vred. Oudenaarde 4 juni 1962, JJP 1965, 196 aangehaald door E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 80.

258

P. DE TAVERNIER, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt leden van een jeugdbeweging” (noot onder Vred. Halle 28 oktober 1998), AJT 2000-01, (74) 6.

259

Cass., 3 december 1986, RW 1987-1988, 54 .

260

R. KRUITHOF, “Aansprakelijkheid voor andermans daad”, RW 1978-1979, (1393), 21.

 

 

door

 

  71 

“l’article 1384 ne s’applique pas au dirigeant de groupe d’un mouvement de jeunesse dont le but n’est ni l’enseignement ni l’éducation , mais uniquement un passe-temps.”261 “Jeugdleiders kunnen niet als onderwijzer worden aangemerkt aangezien zij geen  onderricht als dusdanig verstrekken maar er zich vooral op toeleggen dat jongeren  een nuttige en aangename vrijetijdsbesteding krijgen.”262  163.

Verder wordt er ook als argument gebruikt dat van jeugdleiders (in casu een monitor-

vrijwilliger) niet dezelfde vaardigheid en hetzelfde gezag kunnen worden gevergd als die welke terecht van gediplomeerde leerkrachten verwacht kan worden.263 164.

Ten slotte kunnen we nog vermelden dat leerkrachten die in de zomervakantie, op

initiatief van de school op kamp gaan met de leerlingen van de school evengoed als jeugdleider aangemerkt kunnen worden en in de bewuste situatie niet tot het toepassingsgebied van het artikel 1384 lid 4 BW behoren indien er geen onderwijs verstrekt wordt of dit louter bijkomstig is. “Desnoods  zou  nochtans  kunnen  aangestipt  worden  dat  de  uitstap  naar  Anseremme een dubbel doel had: ontspanning en vorming, waarin lessen voorzien  werden.  Zodat  de  leiders  van  het  kamp  toch  de  hoedanigheid  van  leermeesters  hadden.  Doch  de  lessen  van  godsdienst  waren  zeker  heel  bijkomstig  en  hadden  veeleer  tot  doel  het  moreel  peil  der  groep  hoog  te  houden  dan  tot  eigenlijk  onderwijs te dienen.”264  

Afdeling 5: Besluit met betrekking tot de toepassing van artikel 1384 BW  165.

Zoals besproken geldt er geen algemeen beginsel van aansprakelijkheid voor

andermans daad op grond van artikel 1384 eerste lid BW. Dit is belangrijk, gezien het aanvaarden van een dergelijk algemeen beginsel van aansprakelijkheid voor andermans daad immers een bijzonder nadelige invloed zou kunnen hebben op de inzet van personen,                                                          261

Rb Gent 30 juni 1955, Bull.ass. 1956, 84.

262

Vred. Halle, 28 oktober 1998, AJT 2000-01, 73.

263

Bergen, 20 september 2000, TBBR 2001, 616, 617, voorziening afgewezen door Cass. 5 juni 2003, TBBR 2005, 111.

264

 

Gent 10 maart 1954, RW 1954-55, 1212.

 

 

  72 

waaronder jeugdleiders, die op vrijwillige en belangeloze wijze met een toezichtstaak over minderjarigen zijn belast.265 166.

Jeugdleiders zijn verder geen ouders van de minderjarigen die ze bij hun activiteiten

onder hun toezicht hebben en kunnen tevens niet aangemerkt worden als onderwijzer. Als gevolg hiervan is het bijzonder moeilijk, bijna onmogelijk, om jeugdleiders aan te spreken op grond van artikel 1384. Dit blijkt enkel mogelijk te zijn met betrekking tot de aansprakelijkheid voor zaken die de jeugdleider in zijn bewaring heeft. 167.

Personen die schade leiden door toedoen van een kind en/of jongere die op dat

moment onder toezicht staat van een jeugdleider kunnen zich bijgevolg enkel beroepen op artikel 1382-1383 BW om hun schade eventueel door de jeugdleider (of de organisatie) vergoed te zien. Ze moeten hierbij echter niet aantonen dat degene die de schade veroorzaakte en op wie de jeugdleider op dat moment toezicht uitoefende een fout beging. Uiteraard is het, om de jeugdleider (of de organisatie) op deze grond aansprakelijk te kunnen stellen, wel verreist aan te kunnen tonen dat de jeugdleider een fout in het toezicht beging of om het even welke fout die in oorzakelijk verband staat met de schade die door de deelnemer aan de activiteit is veroorzaakt.266

Hoofdstuk 4: schade aan zaken die de jeugdleider in bruikleen of bewaring  heeft  Inleiding  168.

Jeugdleiders gebruiken voor hun activiteit niet zelden materiaal dat ze in bruikleen

hebben, bij wijze van voorbeeld kunnen we de jeugdbeweging vermelden die spelmateriaal gebruikt dat door de gemeente ter beschikking gesteld wordt of de jeugdleider van de speelpleinwerking die materiaal gebruikt van de provinciale uitleendienst. Jeugdleiders houden eveneens vaak zaken in bewaring van medebegeleiders of deelnemers aan de activiteit, hier gaat het dikwijls om waardevolle zaken zoals fototoestellen, gsm’s, ...

                                                         265

P. DE TAVERNIER, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door leden van een jeugdbeweging” (noot onder Vred. Halle 28 oktober 1998), AJT 2000-01, (74) 7; A.VAN OEVELEN, “Er bestaat geen algemeen beginsel van buitencontractuele aansprakelijkheid voor andermans daad en onderwijsinstellingen zijn niet te beschouwen als onderwijzer, in de zin van art. 1384, vierde lid, B.W.” ( noot onder cass. 19 juni 1997), Arr. Cass. 1998, (359) 6.

266

DE TAVERNIER, P., De buitencontractuele aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door minderjarigen, Antwerpen/Oxford, Intersentia, 2006, p.141, 193-194.

 

 

 

  73 

169.

Met deze zaken kan buiten de wil van de jeugdleider steeds iets misgaan waarvoor de

jeugdleider eventueel aansprakelijk gesteld zou kunnen worden. Bijgevolg is het dan ook nuttig om kort de aansprakelijkheid van de jeugdleider in dat opzicht te bespreken.

Afdeling 1: Bruikleen  170.

Wanneer de jeugdleider zijn activiteiten verricht door middel van het gebruik van

andermans materiaal kan er van bruikleen gesproken worden. Bruikleen is een overeenkomst waarbij een persoon, de uitlener, aan een ander, de ontlener (in dit geval de jeugdleider) het tijdelijke en kosteloze gebruik van een zaak afstaat, onder de verplichting om de zaak in natura terug te geven na gebruik of op een overeengekomen tijdstip.267 171.

De jeugdleider zal de in bruikleen gekregen zaak moeten gebruiken als een goede

huisvader, overeenkomstig de bestemming bepaald door de aard van de zaak of door de overeenkomst.268 De bruikleenverbintenis is een inspanningsverbintenis, de jeugdleider is niet aansprakelijk indien hij de in bruikleen gehouden zaak verliest dor toeval / overmacht. De uitlener blijft eigenaar en draagt bijgevolg het risico voor verlies door toeval. Op dit principe bestaan echter een aantal uitzonderingen deze zijn terug te vinden in de suppletieve artikelen 1881-1883 BW.269 Indien er door de jeugdleider zelf, door toeval of door een daad van onbekenden schade, wordt toegebracht aan de ontleende zaak kan de aansprakelijkheid van de jeugdleider in bepaalde gevallen bijgevolg hierdoor in het gedrang komen.270

Afdeling 2: Bewaargeving  172.

Het gebeurd bijzonder vaak dat deelnemers of medebegeleiders van activiteiten die de

jeugdleider organiseert aan deze laatste voorwerpen in bewaring geven, dikwijls gaat het over zaken die waarde hebben en in de handen van kinderen of jongeren gevaar lopen stuk te gaan gedurende de activiteit. Het aan de jeugdleider toevertrouwen van dergelijke voorwerpen

                                                         267

artikel 1875 BW; A. VERBEKE, B. TILLEMAN, bijzondere overeenkomsten in kort bestek, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2007, p. 201.

268

artikel 1880 BW; E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 95.

269

A. VERBEKE, B. TILLEMAN, bijzondere overeenkomsten in kort bestek, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2007, p. 202.

270

E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 198586, (76) 95.

 

 

 

  74 

kunnen we juridisch kwalificeren als kosteloze bewaargeving.271 Bewaargeving is terug te vinden in artikel 1915 van het Burgerlijk Wetboek, het is een contract waarbij de bewaargever een roerende zaak aan de bewaarnemer afgeeft ter bewaring en bewaking, die op zich neemt om voor de zaak te zorgen onder de plicht tot teruggave in natura op eerste verzoek.272 173.

De jeugdleider is er als bewaarnemer toe gehouden de ontvangen zaak zorgvuldig te

bewaken, dit houdt voor de jeugdleider, zoals bij bruikleen, een inspanningsverbintenis in.273 Indien de in bewaring gegeven voorwerpen beschadigd worden zal de jeugdleider hiervoor aansprakelijk zijn indien de schadeleidende deelnemer of medebegeleider kan aantonen dat de jeugdleider niet de nodige redelijke inspanningen heeft gedaan voor een normale bewaring van de zaak. Echter, voor de onbezoldigde bewaargeving geldt het lichte criterium van de culpa levis in concreto274, de jeugdleider (bewaarnemer) zal voor de in bewaring gegeven voorwerpen op dezelfde wijse moeten instaan zoals hij dit voor zijn eigen zaken zou doen.275 Bijgevolg is het raadzaam uit te kijken aan wie de bewaargever zijn zaken toevertrouwt.

                                                         271


272

A. VERBEKE, B. TILLEMAN, bijzondere overeenkomsten in kort bestek, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2007, p.283.

273

E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 198586, (76) 95; A. VERBEKE, B. TILLEMAN, bijzondere overeenkomsten in kort bestek, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2007, p.286.

274

Art. 1927 BW.

275

A. VERBEKE, B. TILLEMAN, bijzondere overeenkomsten in kort bestek, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2007, p.286.

 

 

 

  75 

DEEL II AANSPRAKELIJKHEID VAN DE ORGANISATIE  Inleiding  174.

Personen die menen schade te hebben geleden door een al dan niet foute gedraging

van een jeugdleider zullen over het algemeen, naast de jeugdleider zelf, proberen om tevens de organisatie in welk kader de jeugdleider activiteiten organiseert aansprakelijk te stellen voor deze schade. Dit is logisch, aangezien het merendeel van de jeugdleiders handelt binnen een overkoepelende organisatie en de organisatie meestal meer solvabel zal zijn dan de jeugdleider zelf, onder andere aangezien deze vaak over een verzekering zal beschikken en dit de kans op vergoeding voor het slachtoffer groter maakt. 175.

De organisatie kan op twee vlakken aansprakelijk gesteld worden bij schade

veroorzaakt in het kader van de activiteiten die de jeugdleider organiseert. Enerzijds is het mogelijk dat de organisatie zelf een fout heeft gemaakt, bijvoorbeeld door een fout in organisatie of indien de jeugdleider kan beschouwd worden als haar orgaan en zijn fout aldus aan de overkoepelende organisatie toegerekend wordt. Anderzijds is het mogelijk dat de organisatie als aansteller van de jeugdleider (de aangestelde) de aansprakelijkheid draagt voor de fout die de jeugdleider gemaakt heeft. Verder is de organisatie, met de komst van de nieuwe vrijwilligerswet, in vele gevallen automatisch aansprakelijk voor de fout van de jeugdleider.276 176.

Verder mag het duidelijk zijn dat het verschil tussen enerzijds jeugdleiders die hun

activiteit organiseren in het kader van een gestructureerde vereniging of met een arbeidscontract en anderzijds jeugdleiders die dit in een zuiver feitelijk verband doen zeer groot is met betrekking tot de aansprakelijkheid van de organisatie. Bij deze laatste is er immers geen orgaan of organisatie dat de aansprakelijkheid zou kunnen opvangen in de plaats van de jeugdleider. Indien deze categorie een fout maakt kan het slachtoffer hiervoor enkel de bewuste jeugdleider aanspreken.

                                                         276

 

Art 5 vrijwilligerswet.

 

 

  76 

Hoofdstuk 1: eigen aansprakelijkheid van de organisatie  Inleiding  177.

Naast de eventuele foutieve gedraging van de jeugdleider kan de organisatie in welk

kader de jeugdleider een activiteit voor kinderen en/of jongeren organiseert uiteraard eveneens zelf fouten maken waardoor er schade veroorzaakt wordt aan de een van de deelnemers. Enerzijds is dit het geval indien de organisatie zich niet als een normaal zorgvuldige organisatie heeft gedragen en bijgevolg aansprakelijk kan zijn op grond van de art. 1382-1383 BW. Anderzijds worden jeugdleiders door de rechtspraak en rechtsleer regelmatig als orgaan van de organisatie beschouwd en is de vereniging bijgevolg verantwoordelijk voor de fouten gemaakt door haar organen.

Afdeling 1: op grond van 1382 BW – voor eigen fout  Paragraag 1: zorgvuldigheidsnorm  178.

Uiteraard

hoort

ook

de

jeugdorganisatie

zich

te

gedragen

conform

de

zorgvuldigheidsverplichting, ze zal zich moeten gedragen zoals een goed huisvader277, in deze omstandigheden concreet zoals een normaal zorgvuldige jeugdorganisatie zich zou gedragen in dezelfde omstandigheden. Indien zij hier niet aan voldoet en bijgevolg een fout maakt waardoor schade veroorzaakt wordt kan ze op grond van de artikelen 1382-1383 BW aansprakelijk gesteld worden en bijgevolg verplicht zijn de veroorzaakte schade te moeten vergoeden.278 179.

In het kader van de organisatie is het vooral de organisatieverplichting, die we ook

terugvonden bij de fout van de jeugdleider279, die ze zal moeten naleven, aangezien het concrete toezicht op kinderen en jongeren die deelnemen aan activiteiten meestal zal uitgevoerd worden door de jeugdleiders zelf. Nochtans is het evenwel niet ondenkbaar dat een organisatie een toezichtsfout zou kunnen maken door niet op een gepaste wijze toezicht uit te oefenen over de ingeschakelde jeugdleiders en de activiteiten die ze organiseren. Hier is echter geen jurisprudentie over.                                                          277

Pol. Mechelen, 29 juni 2004, T.Vred. 2005, 183.

278


279


 

 

 

  77 

180.

Als illustratie met betrekking tot de organisatiefout van de jeugdvereniging kan het

arrest aangehaald worden dat het hof van beroep te Brussel velde aangaande het dramatisch ongeval dat de groep zeescouts overkwam toen twee jongens van op hun schip in het water doken en verlamd raakten. In casu meerden de zeescouts hun boot aan in de Haringvliet in Nederland, een door de Deltawerken van de open zee afgeschermde zeerivierarm. ’s Nachts omstreeks 3u45 duiken twee begeleiders in het water om zich te verfrissen en worden daarbij verrast door het ondiepe water waardoor ze beiden hun nek breken. In de pers ontstond grote commotie toen bekend werd dat de overkoepelende VZW in zware financiële moeilijkheden zou terechtkomen indien ze uitvoering gaven aan de beslissing van het hof. Het hof besliste immers dat de koepelorganisatie mede aansprakelijk was voor het ongeval aangezien de vereniging onder andere een organisatiefout beging door de deelnemers aan het kamp niet voldoende te informeren over de specifieke getijden in de Haringvliet, zijnde de plaats waar het kamp grotendeels zou plaatsvinden.280 “ overigens is het op zichzelf onverantwoord een kamp te organiseren op het water voor kinderen en jongeren, zonder dat de deelnemers, minstens de leiding op de hoogte worden gesteld van de aard van het water (aanwezigheid of niet van getijden, stroming e.d.) waarop men gedurende verschillende dagen zal verblijven en (zee)scoutsactiviteiten zal ontwikkelen. - ... – in water waarin, zoals in casu, de aanof afwezigheid van getijden klaarblijkelijk niet geacht kan worden tot de standaardkennis van kampdeelnemers te behoren, is de omstandigheid dat het water een getijdenwater is, een stuk essentiële informatie met betrekking tot de veiligheid van het kampgebeuren, die een normaal voorzichtige kamporganisator noch een normaal voorzichtige kampverantwoordelijke zal nalaten minstens aan diegenen die leiding hebben over de groepen jongere deelnemers mee te delen; door zulks in casu niet te hebben gedaan, wat op zichzelf niet betwist wordt, hebben de kamporganisator en de kampverantwoordelijke een fout begaan die aan de VZW F.O.S. aan te rekenen is.”281 181.

Een ander voorbeeld vinden we in de zaak waarbij de rechter tot een zware fout 

in  hoofde  van  de  organisator  van  een  vakantiekamp  besloot  aangezien  deze  zijn                                                           280

T. VANDROMME, “ De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de koepel van een jeugdbeweging voor fouten van haar begeleiders” (noot onder Brussel 22 april 2005), RW 2005-2006, (1670) 1-5.

281

 

Brussel 22 april 2005, RW 2005-2006, 1668.

 

 

  78 

toezichtsverplichting  niet  voldoende  nagekomen  was,  in  het  bijzonder  omdat  hij  in  de   promotiefolder  van  het  vakantiekamp  permanent  toezicht  door  pedagogisch  opgeleide  personen  had  beloofd.  De  organisatie  moest  (deels)  instaan  voor  de  schade  voortvloeiend  uit  de  verkrachting  van  een  15  jarig  meisje.  Het  volstond  volgens  de  rechter niet om de 15 jarige deelnemers enkel te verbieden uit te gaan, er had ook het  bijhorende toezicht moeten zijn.    “que la relation des faits dans le dossier répressif établit que S.C. prit des risques;  Que cela est propre à son âge et aux tentations inhérentes aux circonstances de lieu  et de temps; ...; Qu’à son âge, elle ne jouissait en effet pas du discernement requis  pour  user  de  façon  adulte  d’une  liberté  complète;  Que  la  circulaire  du  10  juillet  1981  aux  parents  établit  d’ailleurs  que  la  défenderesse  en  était  consciente  puisqu’elle  précise  que:  “tout  nos  voyages  pour  les  jeunes  jusque  21  âns  sont  encadrés  par  des  pédagogues  adultes  ayant  pour  mission  de  vous  remplacer.  (...)  Ceci  exclut  toutes  les  sorties  solitaires  à  moins  d’autorisation  spéciale  écrite  de  votre  part”  (...)    Que  la  défendresse  utilisa  ainsi  tous  les  moyens  pour  susciter  la  confiance des parents de sorte que ceuxci étaient en droit de croire que leur enfant  bénéficierait de vacances profitables et sûres; Que la défenderesse déclare dans sa  note d’audience avoir suveillé les activités sportives ce qui est d’ailleurs contesté, ne  prétend  pas  avoir  exercé  d’autre  surveillance  et  prit  même  des  risques  certains;  Qu’en effet, deux garcons et deux filles, âgés entre 15 et 19 ans logeaient seuls dans  un pavillon isolé, mais que, de plus, la défenderesse n’exerçait absolument aucune  surveillance sur les allées et venues desdits jeunes et même d’étrangers.; Qu’en sa  qualité  de  “pedagogue  avertie”,  la  défenderesse  savait  et  devait  savoir  qu’il  est  aberrant  de  croire  qu’un  jeune  de  15  ans  sait  user  de  sa  liberté  avec  la  même  discernement  qu’un  adulte;  (...);  qu’il  ne  suffit  pas  d’interdire  les  sorties,  interdiction  qui  n’est  même  pas  établie,  mais  qu’il  convient  en  outre  de  limiter  l’exercice  de  cette  liberté  par  les  contraintes  adéquates  bien  connues  de  pédagogues; Que cette inexécution partielle de l’objet du contrat fut d’une gravité  telle  qu’eu  égard  aux  circonstances  il  entraîna  inévitablement  l’exposition  de  la  mineure aux risques cités de sorte que le dommage subi par les demandeurs et leur 

 

 

 

  79 

enfant  était  prévisible  et  fut  directement  provoqué  par  la  faute  grave  de  la  défendresse.“ 282  182.

Als laatste kunnen we nog vermelden dat de overkoepelende jeugdorganisatie

eveneens een organisatiefout begaat indien ze toelaat dat activiteiten georganiseerd worden met onvoldoende begeleiding. In casu had er slechts 1 jeugdleider toezicht over een groep van 12 kinderen, de rechtbank oordeelde dat de organisatie een voorzichtigheids en voorzorgsplicht heeft en dat hieraan niet voldaan was en stelde bijgevolg de aansprakelijk van de organisatie vast op grond van artikel 1382 BW.283 Paragraaf 2: Overtreding van een specifieke rechtsnorm  183.

De overtreding van een wettelijk gebod of verbod kan voor de organisatie eveneens,

zoals reeds besproken voor de jeugdleider zelf284, een fout uitmaken in hoofde van de organisatie en bijgevolg de aansprakelijkheid van deze organisatie met zich meebrengen. Bijgevolg zal de organisatie verplicht zijn de schade die het slachtoffer heeft geleden te vergoeden. Dit is echter het minst voorkomend, zoals besproken in het kader van de fout van de jeugdleider zal de fout van de organisatie hier eveneens overwegend vastgesteld worden op grond van overtreding van de zorgvuldigheidsnorm. 184.

In de rechtspraak is van deze hypothese echter wel een concreet voorbeeld te vinden.

In hogervermelde rechtszaak betreffende de twee begeleiders van een zeescoutsgroep die in ondiep water doken en daarbij hun nek braken werd door het hof van beroep te Brussel geoordeeld dat de overkoepelende federatie naast de organisatiefout285 tevens een fout maakte door het niet naleven van een wettelijk gebod, namelijk het niet aanwezig zijn van de door de wet verplichte documenten aan boord van het schip.; “het feitelijk gegeven van het niet aanwezig zijn van een getijdenboekje is een overtreding van een wettelijke, strafrechtelijk beteugelde verplichting waardoor meteen vaststaat dat deze een fout uitmaakt in de zin van art 1382 BW.”286

                                                         282

Vred. Sint Gillis 29 maart 1982, RGAR 1984, 10817.

283


284


285

zie randnummer 180.

286

Brussel 22 april 2005, RW 2005-2006, 1668.

 

 

 

  80 

Afdeling 2: Orgaantheorie  185.

De rechtspraak heeft, met betrekking tot de schade veroorzaakt door jeugdleiders,

steeds geprobeerd de organisatie aansprakelijk te stellen. Enerzijds omdat dit voor de slachtoffers een meer solvabele schuldenaar is en de overkoepelende verenigingen hier vaak voor verzekerd zijn, anderzijds uit sociale overwegingen. Jeugdleiders zijn overwegend vrijwilligers en het is vaak onbillijk om dezen de schade alleen te laten vergoeden van een fout gemaakt tijdens hun vrijwillige engagement. Onder meer om deze redenen is er steeds getracht jeugdleiders, naast de mogelijkheid ze als aangestelde aan te zien287, te kwalificeren als organen288 van de overkoepelende organisatie. Via de kwalificatie van de jeugdleider als orgaan van de organisatie waarvoor hij activiteiten organiseert komt de aansprakelijkheid voor de schade naast bij de jeugdleider tevens bij de organisatie te liggen. De fouten van de jeugdleider die handelt als orgaan zijn immers eveneens de fouten van de organisatie.289 Met de nieuwe vrijwilligerswet zullen de pogingen om jeugdleiders op deze mannier te kwalificeren waarschijnlijk sterk afnemen aangezien deze wet ervoor zorgt dat de organisatie bijna automatisch aansprakelijk is wanneer de vrijwilliger (binnen dit kader de jeugdleider) een fout begaat. Dit neemt echter niet weg dat een kwalificatie als orgaan steeds mogelijk zal blijven, daarom is het opportuun dit hier nog te bespreken. 186.

Er moet echter wel benadrukt worden dat de jeugdleider enkel als orgaan aanzien kan

worden indien de vrijwilliger jeugdleider die activiteiten organiseert, dit bij een organisatie met rechtspersoonlijkheid doet, meestal zal dit een VZW zijn. Bij de jeugdleiders die als werknemer activiteiten organiseren kan de werkgever steeds aangesproken worden op basis van de aansprakelijkheid van de aansteller.290 187.

De wet betreffende de verenigingen zonder winstoogmerk, de internationale

verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen van 27 juni 1921291 (hierna VZW-wet) bepaalt in het artikel 14 dat de vereniging aansprakelijk is voor de fouten die kunnen worden toegerekend aan haar aangestelden of aan de organen waardoor zij handelt. Indien de                                                          287


288

Antwerpen 6 januari 1993, Limb. Rechtsl. 1993, 45; Brussel 3 januari 2005, RGAR 2006, 14133; Bussel, 25 oktober 2005, RGAR 2007, 14322; Rb. Turnhout, 14 oktober 1988, verkeersrecht 1993, 4; M. VANDER BORGHT, “jeugdbewegingen: leiding aansprakelijk?, ZW 1994, (111) 112.

289


290

zie randnummer 196.

291

BS 1 juli 1921.

 

 

 

  81 

jeugdleider aldus aanzien kan worden als een orgaan van de vereniging zal men de overkoepelende jeugdorganisatie samen met de jeugdleider aansprakelijk kunnen stellen voor de schade voortkomend uit de fout van de jeugdleider. Een orgaan is de natuurlijke persoon door wiens tussenkomst de rechtspersoon zijn activiteit uitoefent.292 Om te weten of een jeugdleider als orgaan van zijn organisatie kan beschouwd worden moet er naar de feiten gekeken worden, dit zijn voornamelijk de statuten en de eigen reglementen van de organisatie.293 188.

Een voorbeeld waarbij de rechtspraak uit het reglement van de organisatie afleidt dat

de jeugdleider een orgaan is van de jeugdvereniging vinden we in een uitspraak van de rechtbank van Brussel; In casu werden de jeugdleider en de organisatie aansprakelijk gesteld voor een ontploffing veroorzaakt door leden van de scoutsgroep: “Il résulte des capacités qu’on exige de lui, de ses fonctions, de la manière dont il est désigné, qu’un chef d’unité ( Règlement d’ordre intérieur de la Féderation des scouts catholiques); que le chef d’unité est désigné suivant une procédure nettement déterminé (ibidem); ... attendu qu’il résulte des capacités qu’on exige de lui, de ses fonctions, de la manière don til est désigné, qu’un chef d’unité est un des organes par lesquels la fédération des scouts catholiques manifeste sa volonté, et tend à la réalisation de ses buts et à l’excercice de son action.; ... Que pour autant que V. Agit dans la sphère de sa compétence comme chef de camp, sa volonté était celle de la Féderation des scouts catholiques sa faute doit être considérée comme celle de la fédération des scouts catholiques.”294 189.

Een andere illustratie van een uitspraak waarbij de rechtbank oordeelt dat de

jeugdleiders als organen van de overkoepelende jeugdvereniging beschouwd kunnen worden is deze van het hof van beroep te Antwerpen waarbij een aansprakelijke gezocht werd voor schade aan het oog van een deelnemer aan een activiteit waarbij de kinderen met

                                                         292

P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 248; H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1840; T. VANDROMME, “ De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de koepel van een jeugdbeweging voor fouten van haar begeleiders” (noot onder Brussel 22 april 2005), RW 2005-2006, (1670), 10.

293


294

Rb. Brussel 30 juni 1967, JT 1968, 6 aangehaald door E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 80.

 

 

 

  82 

sneeuwballen gooiden.295 De rechtbank bepaalt hier dat de jeugdleiders organen zijn, niet aangezien dit vastgesteld is aan de hand van de statuten, wel wordt het reglement van inwendige orde van de overkoepelende VZW gebruikt. “Dat de statuten weliswaar niet uitdrukkelijk bepalen dat de groepsleiders als orgaan van de vzw moeten bestempeld worden doch uit het reglement van inwendige orde en de afgesloten verzekering moet afgeleid worden dat jeugdleiders bij de organisatie van activiteiten ontegensprekelijk optreden als organen waardoor de wil van de vzw in casu de morele sociale en lichamelijke opvoeding van jongens en meisjes, wordt uitgevoerd – overwegende inderdaad dat niet alleen de statuten maar ook het huishoudelijk reglement het juridisch afsprakenpakket vormen voor de beweging”296 190.

In een aantal andere uitspraken gaat de rechtspraak echter verder in het kwalificeren

van de jeugdleider als orgaan van de overkoepelende jeugdvereniging. De rechtspraak gaat regelmatig uit van een interpretatie van de statuten van de vereniging of organisatie. Zo wordt bijvoorbeeld bepaald dat de jeugdleiders organen zijn van de overkoepelende VZW aangezien zij ingeschakeld worden om het doel van de vereniging te bereiken; “Uit de statuten van verwerende partij blijkt dat haar doel erin bestaat het stimuleren van vorming en opvoeding van kinderen en jongeren op maatschappelijk, politiek, cultureel, godsdienstig en lichamelijk gebied. Opdat zij dit doel zou kunnen bereiken doet de jeugdvereniging de facto beroep op personen die omschreven worden als leiders van de jeugdbeweging, deze jeugdleiders zijn bijgevolg een orgaan van de vz – het organiseren van een beach party kan ondergebracht worden onder het doel van de jeugdvereniging”297 “dat de leider een scoutsleider is te beschouwen als een orgaan van zijn vereniging, daar het doel van de vzw vlaams verbond van katholieke scouts en meisjes niet kan worden verwezenlijkt zonder de actieve medewerking van de niet in dienstverband optredende leiders.”298                                                          295

zie randnummer 133.

296


297

REA Tongeren 20 maart 2001, intercontact (N) 2001, (42) 43.

298

Antwerpen 9 april 1992, RW 1994-95, 716.

 

 

 

  83 

191.

Het hof van beroep te Brussel oordeelde zelfs zeer recent dat jeugdleiders te

kwalificeren zijn als orgaan van de jeugdvereniging zonder te verwijzen naar de statuten of reglementen van de organisatie; “In de mate dat de leiders niet optreden in een welbepaalde band van ondergeschiktheid en zij geen “functie uitoefenen ten dienste van een baas” maar zij hun toewijding ten dienste stellen van een ideaal ook al ontvangen zij noodzakelijkerwijze richtlijnen en aanbevelingen, moeten zij beschouwd worden als organen van de vzw waarvan zij lid zijn, zodat de vzw in solidum met hun moet worden veroordeeld”299 192.

Er zijn echter auteurs die hier anders over oordelen door te stellen dat enkel de door de

wet bepaalde organen worden aanzien als organen van een rechtspersoon. Bij een VZW gaat het dan enkel om de algemene ledenvergadering en de Raad van Bestuur. Op grond daarvan zou men er vanuit kunnen gaan dat jeugdleiders van een jeugdbeweging nooit als organen van de vereniging beschouwd kunnen worden.300

Hoofdstuk 2: aansprakelijkheid voor de jeugdleider  Afdeling 1:  op grond van art 1384, lid 3 BW – de jeugdorganisatie als aansteller  193.

Zoals reeds beschreven werden er regelmatig pogingen gedaan de organisatie (mede)

aansprakelijk te laten stellen voor de fout van de jeugdleider. Enerzijds om ervoor te zorgen dat het slachtoffer zich kan beroepen op een solvabele schuldenaar, anderzijds uit sociale overwegingen voor de jeugdleider, opdat het dikwijls onbillijk bevonden werd hem alleen de schade te laten vergoeden veroorzaakt door een fout begaan tijdens zijn vrijwillig engagement. In dat kader werd er meermals getracht de jeugdleider te kwalificeren als aangestelde van zijn jeugdorganisatie, de aansteller. Krachtens art 1384, lid 3 BW worden aanstellers immers aansprakelijk geacht voor de schade veroorzaakt door het foutief optreden                                                          299


300

P. DE TAVERNIER, Aansprakelijkheid voor anderen (ouders, aanstellers,…) in Bijzondere overeenkomsten. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van mrechtspraak en rechtsleer, IV commentaar Verbintenissenrecht, Titel III, Hfdst. 3, Mechelen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, p.267, 205.

 

 

 

  84 

van hun aangestelde, indien die fout in verband staat met de uitoefening van de hen toegewezen functies.301 Als er besloten kan worden dat de jeugdleider aan te merken valt als aangestelde kan hij zelf niet meer aansprakelijk gesteld worden.302 Of deze kwalificatie enigszins mogelijk is, is niet gemakkelijk vast te stellen. De rechtspraak geeft hierop geen eenduidig antwoord. De rechtscolleges oordelen overwegend dat jeugdleiders niet als aangestelde beschouwd kunnen worden, enkele besluiten dat dit wel kan. 194.

Artikel 1384 lid 3 BW bepaalt dat meesters en zij die anderen aanstellen aansprakelijk

zijn voor de schade door hun dienstboden veroorzaakt in de bediening waartoe zij hen gebezigd hebben. Dit is een onweerlegbaar vermoeden, indien de organisatie als aansteller gekwalificeerd zou kunnen worden kan hij zich van deze aansprakelijkheid slechts bevrijden door aan te tonen dat aan de toepassingsvoorwaarden niet is voldaan.303 Immers opdat deze bijzondere aansprakelijkheidsregeling eventueel van toepassing zou kunnen zijn op jeugdleiders moet aan een aantal toepassingsvoorwaaden voldaan zijn. De belangrijkste voorwaarde is deze dat er tussen de aansteller (de organisatie) en de aangestelde (de jeugdleider) een band van ondergeschiktheid moet bestaan304, daarnaast zijn er nog een aantal andere voorwaarden. Paragraaf 1: Band van ondergeschiktheid  195.

Om als aangestelde aangemerkt te kunnen worden is het, zoals vermeld, vereist dat er

een band van ondergeschiktheid bestaat tussen de jeugdvereniging en de jeugdleider. Deze band van ondergeschiktheid houdt in dat de organisatie zijn gezag en toezicht op de daden

                                                         301

P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 246; P. DE TAVERNIER, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door leden van een jeugdbeweging” (noot onder Vred. Halle 28 oktober 1998), AJT 2000-01, (74), 8.

302

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p. 363, 219.

303

buitencontractueel

aansprakelijkheidsrecht,

deel

I,


304

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.363, 219; P. CRAB, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, (243) 246; H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1835; E., VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 81; T. VANDROMME, “ De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de koepel van een jeugdbeweging voor fouten van haar begeleiders” (noot onder Brussel 22 april 2005), RW 2005-2006, (1670), 6.

 

 

 

  85 

van de jeugdleider in feite kan uitoefenen.305 Deze band wordt in feite beantwoord306 en dient werkelijk voorhanden te zijn op het ogenblik dat de schade wordt veroorzaakt.307 196.

De vraag of een jeugdleider in relatie met zijn jeugdorganisatie handelt in een band

van ondergeschiktheid is gemakkelijker te beantwoorden met betrekking tot jeugdleiders die activiteiten organiseren binnen het kader van een arbeidsovereenkomst dan aangaande jeugdleiders die dit vrijwillig doen.

A.Band van ondergeschiktbeid bij de jeugdleider met een arbeidscontract 197.

Indien er tussen de jeugdleider en de organisatie waarvoor hij zijn taak uitoefent een

arbeidsovereenkomst bestaat is de band van ondergeschiktheid zeer gemakkelijk vast te stellen, tussen werkgever en werknemer bestaat deze band immers automatisch.308 Indien de schadeleider zich wil beroepen op artikel 1384, 3e lid BW volstaat het dat hij enkel de aanwezigheid van een fout van de jeugdleider (zelfs de lichtste fout) bewijst, opdat de organisatie aansprakelijk gesteld zou kunnen worden.309

B. Band van ondergeschiktheid bij de vrijwillige jeugdleider 198.

Het is echter veel ingewikkelder de band van ondergeschiktheid aan te tonen bij

vrijwillige jeugdleiders, in dit geval zal de schadeleider het feitelijke bestaan van deze band tussen de jeugdleider en de jeugdorganisatie effectief moeten aantonen.310 Uit de feiten zal moeten blijken dat de jeugdorganisatie gezag en toezicht op de jeugdleider kon uitoefenen, dit                                                          305

Cass. 19 oktober 1999, Arr. Cass. 1999, 545, Pas. 1999, I, 545; L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.363, 219; T. VANDROMME, “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de koepel van een jeugdbeweging voor fouten van haar begeleiders” (noot onder Brussel 22 april 2005), RW 2005-2006, (1670) 6; H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1835; W. VAN GERVEN, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 390.

306

P. DE TAVERNIER, Aansprakelijkheid voor anderen (ouders, aanstellers,…) in Bijzondere overeenkomsten. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van mrechtspraak en rechtsleer, IV commentaar Verbintenissenrecht, Titel III, Hfdst. 3, Mechelen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, p.260, 197

307

Gent 23 april 2004, intercontact 2004, 128; T. VANDROMME, “ De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de koepel van een jeugdbeweging voor fouten van haar begeleiders” (noot onder Brussel 22 april 2005), RW 20052006, (1670) 1671.

308

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.365, 220; E., VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 81.

309


310

 


 

 

  86 

is noodzakelijk en tegelijk ook voldoende om tot de band te kunnen besluiten.311 De feitenrechter beschikt in dit kader over een ruime –feitelijke- beoordelingsvrijheid, hij zal bijgevolg soeverein de feiten vaststellen op grond waarvan hij het al dan niet bestaan van een band van ondergeschiktheid zal vaststellen.312 199.

Aangaande  vrijwillige  jeugdleiders  die  activiteiten  organiseren  in  het  kader  van 

bijvoorbeeld vakantiekampen waarbij de organisatie een rechtstreeks toezicht heeft op  de  uitvoering  van  de  opdracht  zal  het  niet  zo  moeilijk  zijn  een  band  van  ondergeschiktheid  vast  te  stellen.  Met  betrekking  tot  de  jeugdleiders  uit  de  klassieke  jeugdbewegingen  echter(zoals  scouts,  chiro,  KSJ‐KSA‐VKSJ,  ...)  wordt  er  overwegend  geoordeeld  dat  er  geen  band  van  ondergeschiktheid  bestaat  tussen  begeleiders  en  de  nationaal  overkoepelende  vereniging  aangezien  jeugdleiders  uit  een  jeugdbeweging  in  het organiseren en leiden van hun activiteiten in belangrijke mate onafhankelijk blijven  tegenover  de  overkoepelende  vereniging.313  De  nationale  koepel  heeft  meestal  geen  concrete zeggenschap over de organisatie van de activiteiten die de plaatselijke groepen  organiseren,  evenmin  kunnen  deze  koepels  begeleiding  uit  de  plaatselijke  groepen  kiezen of eruit verwijderen.314 De rechtbank van Turnhout verwoordde dit letterlijk: De  leiders binnen de scoutsbeweging niet kunnen beschouwd worden als aangestelden.315 De  rechtbank van Brussel verwoord dit in iets minder summiere bewoording als volgt:  “Attendu qu’il n’y a de rapport de préposé – commettant que si ce dernier a droit de donner des orders quant à la manière d’exécuter le travail ; que ce rapport n’existe pas si le prétendu préposé, comme B. En espèce, conserve la direction de son travail (...); attendu que, chef de troupe scoute, B. Ne se trouvait sous l’obédience de personne, ni davantage dans les liens de sujétion; qu’il prêtait gratuitement son concours à l’oeuvre de jeunesse, de pur idéal, que constitue le scoutisme; qu’il                                                          311

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p. 363, 219; P. DE TAVERNIER, Aansprakelijkheid voor anderen (ouders, aanstellers,…) in Bijzondere overeenkomsten. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van mrechtspraak en rechtsleer, IV commentaar Verbintenissenrecht, Titel III, Hfdst. 3, Mechelen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, p.260, 197.

312


313

E., VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 198586, (76) 81.

314

T. VANDROMME, “ De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de koepel van een jeugdbeweging voor fouten van haar begeleiders” (noot onder Brussel 22 april 2005), RW 2005-2006, (1670) 7.

315

 


 

 

  87 

dirigeait en pleine liberté, sans intervention d’aucune sorte, les jeux et les activité des jeunes gens qui lui étaient confiés par lerus parents, avec lesquels il était personnellement en rapport”316

200.

Het hof van beroep te Gent besliste tevens dat het louter presteren van

vrijwilligerswerk op benevolate wijze geen band van ondergeschiktheid schept.317 Het hof van beroep te Brussel318 daarentegen besliste echter, met betrekking tot een jeugdleider uit een klassieke jeugdbeweging, dat deze laatste als aansteller gekwalificeerd kon worden. Dit gebeurde echter zonder de feitelijke band van ondergeschiktheid vast te stellen of enige motivering te geven in welk opzicht de nationale koepel iemand aangesteld zou hebben. Dit arrest werd daardoor bekritiseerd in de rechtsleer.319 201.

De rechtbank van Brussel oordeelde echter eveneens zonder veel motivering dat de

jeugdleider aanzien kan worden als aangestelde; “la responsabilité de la premiere defendresse est donc engagée tant sur base de l’article 1384, alinéa 3, du code civil.”320 Paragraaf 2: Verdere toepassingsvoorwaarden  202.

Naast de band van ondergeschiktheid zijn er nog een aantal andere voorwaarden

waaraan voldaan moet zijn om als organisatie aansprakelijk gesteld te kunnen worden als aansteller. Vooreerst moet het slachtoffer kunnen aantonen dat de jeugdleider zich schuldig gemaakt heeft aan een fout, en deze fout moet vervolgens de schade veroorzaakt hebben. Het is dus niet zo dat elke schadeverwekkende handeling van de jeugdleider de aansprakelijkheid van zijn organisatie met zich meebrengt (in de veronderstelling dat de jeugdleider kan beschouwd worden als aangestelde) de schade moet het gevolg zijn van een fout.321 Verder is het vereist dat de schade aan een derde berokkend werd, dit wil zeggen alle personen

                                                         316

Rb. Brussel 1 juli 1950, Pas. 1950, III, 124 en Bull.ass. 1950, 803 aangehaald door E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 83.

317

Gent 15 juni 2000, T.Vred. 2000, 426.

318

Brussel 22 april 2005, RW 2005-2006, 1668.

319

T. VANDROMME, “ De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de koepel van een jeugdbeweging voor fouten van haar begeleiders” (noot onder Brussel 22 april 2005), RW 2005-2006, (1670) 7.

320

Rb. Brussel 10 januari 1992, JT 1992, 643.

321

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.372, 225-226; W. VAN GERVEN, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 392.

 

 

 

  88 

uitgezonderd de jeugdleiders en de organisatie zelf.322 Dit is belangrijk, aangezien de organisatie op deze grond dus niet aansprakelijk gesteld kan worden voor schade die de jeugdleider zichzelf toebrengt. Ten slotte moet de schade door de jeugdleider berokkend worden in de bediening waartoe hij door de jeugdorganisatie gebezigd werd. Wat deze bediening omvat is in feite te beoordelen. De inhoud en de draagwijdte van de opdracht van de jeugdleider wordt op grond van de feitelijke gegevens bepaald, zodat men kan uitmaken of de door de jeugdleider foutief veroorzaakte schade zich binnen de uitvoering van zijn opdracht heeft voorgedaan.323 Het bepalen van de opdracht van de jeugdleider is echter essentieel. Vrijwillige jeugdleiders doen immers dikwijls voor hun organisatie veel meer dan enkel activiteiten voor kinderen begeleiden, bijvoorbeeld het organiseren van allerlei randactiviteiten die nodig zijn om bijvoorbeeld een jeugdbeweging of speelpleinwerking draaiende te houden. Het feit dat de foutieve en schadeverwekkende handeling zich moet voordoen tijdens de bediening verricht door de jeugdleider wordt echter niet restrictief geïnterpreteerd, de fout wordt eveneens aanzien als tijdens de bediening indien ze er slechts onrechtstreeks of occasioneel verband mee houdt.324 Ten slotte is nog verreist dat de aansteller de aangestelde vrij heeft kunnen kiezen, in casu zou de organisatie de jeugdleider dus moeten hebben kunnen kiezen, en dat de jeugdleider zijn diensten presteert voor rekening van de organisatie.325 Paragraaf 3: Nut van de kwalificatie als aansteller/aangestelde  203.

Met de komst van de vrijwilligerswet is het minder belangrijk geworden om te

bepalen of jeugdleiders aangestelden zijn van de organisatie. Bij jeugdleiders die hun activiteiten organiseren op een vrijwillige basis in het kader van een gestructureerde organisatie zal de organisatie voortaan aangesproken worden op grond van artikel 5 van de vrijwilligerswet. Dit is een logisch gevolg aangezien dit artikel gebaseerd is op artikel 1384                                                          322

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p.375, 227; H. VANDENBERGHE, M. VAN QUICKENBORNE, L. WYNANT en M. DEBAENE, “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, (1551) 1854; T. VANDROMME, “ De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de koepel van een jeugdbeweging voor fouten van haar begeleiders” (noot onder Brussel 22 april 2005), RW 2005-2006, (1670) 7.

323

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p. 378, 228-232.

324

L. CORNELIS, Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, p. 377, 229; E. VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 82; W. VAN GERVEN, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 393.

325


 

 

 

  89 

lid 3 BW, en dus de zelfde uitwerking heeft. Verder zal het slachtoffer indien hij zich op de vrijwilligerswet beroept niet moeten aantonen dat er een band van ondergeschiktheid bestaat tussen de jeugdleider en de organisatie, zoals dit wel verplicht is voor de toepassing van artikel 1384 lid 3 BW, het volstaat dat de schade is veroorzaakt bij het verrichten van vrijwilligerswerk, in casu jeugdwerk.326 Het zal voor de schadelijders bijgevolg gemakkelijker zijn om vergoeding te krijgen via de aansprakelijkheidsregeling uit de vrijwilligerswet. 204.

Voor het arbeidsrecht daarentegen speelt art 1384 lid 3 BW nog steeds een belangrijke

rol. Zoals vermeld zal de schadeleider bij een fout van de jeugdleider tewerkgesteld met een arbeidscontract steeds de organisatie kunnen aanspreken als werkgever (aansteller) van de jeugdleider. In artikel 18 van de arbeidsovereenkomstenwet is enkel de vrijstelling van de aansprakelijkheid

voor

de

werknemer

(jeugdleider)

opgenomen

en

wordt

geen

aansprakelijkheid van de werkgever (organisatie) bepaald voor schade veroorzaakt door de werknemer, hierop blijft artikel 1384 lid 3 BW van toepassing.327

Afdeling 2: de aansprakelijkheid van de organisatie in de vrijwilligerswet  205.

Zoals

reeds

vermeld

heeft

de

vrijwilligerswet

een

specifieke

aansprakelijkheidsregeling ingebouwd die van toepassing is op de organisatie waardoor de jeugdleider ingeschakeld wordt. Inleiding   206.

Om in een optimale vergoeding te kunnen voorzien van de door het slachtoffer

geleden schade heeft de wetgever de keuze gemaakt om de aansprakelijkheid te laten dragen door de gestructureerde organisatie waarvoor de jeugdleider activiteiten organiseert. Deze beschikken meestal over een grotere financiële draagkracht en kunnen zich tevens voor deze aansprakelijkheidsaanspraken verzekeren. Ook het feit dat deze gestructureerde (al dan niet overkoepelende) organisaties vaak een sterk ondersteunende rol voor hun afdelingen spelen heeft de wetgever doen besluiten de organisatie aansprakelijk te stellen voor bepaalde fouten van hun begeleiders.328 Jeugdleiders die onder het toepassingsgebied van de vrijwilligerswet                                                          326

R. MARCHETTI, A. PURZ, “La responsabilité civile et l’assurance des volontaires et de leurs organisations”, JT 2006, (385) 2; G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (731) 15.

327


328


 

 

 

  90 

vallen329 zijn aldus niet aansprakelijk voor hun occasionele lichte fout. Deze aansprakelijkheid wordt, zoals bepaald in de vrijwilligerswet, gedragen voor de organisatie waarvoor de bewuste jeugdleiders hun activiteiten organiseren, zij zal in haar hoedanigheid van opdrachtgeefster de benadeelde derde schadeloos moeten stellen.330 Deze regeling uit de vrijwilligerswet zal van toepassing zijn op het overgrote deel van de jeugdleiders die vrijwillig activiteiten organiseren.331 Paragraaf 1: Artikel 5 vrijwilligerswet  207.

Artikel 5 van de vrijwilligerswet luidt als volgt; Behalve in geval van bedrog, zware fout of eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomende lichte fout van de vrijwilliger, is deze, behalve als het om schade gaat die hij zichzelf toebrengt, niet burgerlijk aansprakelijk voor de schade die hij veroorzaakt bij het verrichten van vrijwilligerswerk, ingericht door een in artikel 3, 3° bedoelde feitelijke vereniging die één of meer personen tewerkstelt die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst voor werklieden of bedienden, door een in artikel 3, 3° bedoelde rechtspersoon, of door een feitelijke vereniging die op grond van haar specifieke verbondenheid hetzij met de voormelde feitelijke vereniging, hetzij met de voormelde rechtspersoon beschouwd kan worden als een afdeling daarvan. Voor deze schade zijn respectievelijk de feitelijke vereniging, de rechtspersoon of de organisatie waarvan de feitelijke vereniging een afdeling vormt, burgerlijk aansprakelijk.

208.

Hieruit  valt  ontegensprekelijk  af  te  leiden  dat,  indien  de  organisatie  onder  het 

toepassingsgebied  van  de  vrijwilligerswet  valt,  de  organisatie  de  aansprakelijkheid  draagt  voor  de  occasionele  lichte  fout  van  de  jeugdleider.  Dit  toepassingsgebied  werd,  zoals  eveneens  de  kwalificatie  van  het  begrip  organisatie  onder  de  voornoemde  wet,  reeds  eerder  besproken  in  het  kader  van  de  aansprakelijkheid  van  de  vrijwillige  jeugdleider.332  Kort  gezegd  gaat  het  om  elke  feitelijke  vereniging  (die  een  of  meer                                                           329


330

K. GOOSSENS, Het vrijwilligersstatuut, artikelsgewijze bespreking in Advocatenpraktijk, Antwerpen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, 16.

331


332


 

 

 

  91 

personen  tewerkstelt  met  een  arbeidsovereenkomst)  of  private  of  publieke  rechtspersoon  zonder  winstoogmerk  die  werkt  met  vrijwilligers,  alsook  de  feitelijke  verenigingen  die  beschouwd  kunnen  worden  als  een  afdeling  van  deze  beide  groeperingen.333  Paragraaf 2: Afwezige band van ondergeschiktheid  209.

Indien het slachtoffer zich beroept op de vrijwilligerswet om de organisatie aan te

spreken tot vergoeding van de fout gemaakt door de jeugdleider, moet hij niet aantonen dat er een band van ondergeschiktheid bestaat tussen de jeugdleider en de organisatie waarvoor deze zijn activiteiten organiseert. Het volstaat dat de schade veroorzaakt is, door de fout van de begeleider, tijdens de activiteiten die hij organiseert in het kader van de jeugdvereniging.334 210.

Oorspronkelijk bepaalde de vrijwilligerswet dit als volgt; “Elke organisatie is aansprakelijk voor de schade die de vrijwilliger aan derden veroorzaakt bij het verrichten van vrijwilligerswerk, op de wijze waarop aanstellers aansprakelijk zijn voor de schade aangericht door hun aangestelden”335

211.

Door er in artikel 5 van de vrijwilligerswet op te wijzen dat de aansprakelijkheid van

de organisatie geconcipieerd werd op de wijze waarop aanstellers aansprakelijk zijn voor de schade aangericht door hun aangestelden veronderstelde de wet, om de organisatie aansprakelijk te kunnen stellen, een band van ondergeschiktheid tussen de jeugdleider en zijn organisatie. Deze band van ondergeschiktheid is echter niet steeds aanwezig tussen de organisatie en de vrijwilliger (jeugdleider),336 als gevolg daarvan zou een verwijzing naar artikel 1384 lid 3 BW, zoals in de oude versie van de wet, als resultaat hebben dat de wet slechts op vrijwillige jeugdleiders, en vrijwilligers in het algemeen, van toepassing is wanneer                                                          333

D. DE LAETER, “K.B.’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 1; art. 5 vrijwilligerswet; E. DE LEMBRE, C. VANHEE, “aanpassing vrijwilligerswet”, VZW info 2007, nr 13, 4; G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (727) 12; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 53; D. SIMOENS, “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR 2007, (55) 20; G. VANDEN ABEELE, “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, (272) 1; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 5.

334


335

Wet 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, BS 29 Augustus 2005 (voor de wetswijziging van 27 December 2005).

336

 

Zie randnummer 192.

 

 

  92 

men ervan uitgaat dat de benadeelde derde het bestaan van die band zou kunnen bewijzen.337 Gezien de wetgever de organisatie echter aansprakelijk wilde maken alsof ze de opdrachtgeefster van de jeugdleider (vrijwilliger) is, is deze verwijzing naar artikel 1384 lid 3 BW in de recentste versie van de vrijwilligerswet geschrapt. Bijgevolg geldt het vermoeden van aansprakelijkheid ten aanzien van de organisatie voortaan voor elke vrijwillige jeugdleider, ongeacht of hij al dan niet in een band van ondergeschiktheid verkeert ten aanzien van zijn organisatie.338 Paragraaf 3: Foutloze aansprakelijkheid van de jeugdvereniging?  212.

Indien men uitgaat van de tekst van artikel 5 vrijwilligerswet kan men stellen dat de

organisatie aansprakelijk gesteld kan worden voor de elke schade die de vrijwillige jeugdleider aanricht naar aanleiding van de activiteiten die hij organiseert. Artikel 5 lid I in fine verwijst immers niet uitdrukkelijk naar een fout van de vrijwilliger, het veroorzaken van schade door de vrijwilliger (jeugdleider) is volgens de tekst van het artikel voldoende om de jeugdorganisatie aansprakelijk te stellen.339 213.

Echter, uit de parlementaire voorbereiding kan men afleiden dat de wetgever de

aansprakelijkheid van de vrijwilligersorganisatie enkel heeft willen voorzien in geval van fout van degene die zijn taak bij de organisatie als vrijwilliger uitoefent, de wetgever had immers een aansprakelijkheid vergelijkbaar met die van art 1384 lid 3 BW vooropgesteld. De verwijzing naar dit artikel is overigens enkel uit de wet gehaald aangezien deze overbodig werd bevonden en aangezien de wetgever wilde vermijden dat de slachtoffers van de schade die door de vrijwilliger werd aangericht moesten aantonen dat er een band van ondergeschiktheid bestond tussen deze vrijwilliger en zijn organisatie.340 Daarenboven werd tijdens de parlementaire bespreking van de wet uitdrukkelijk verklaard dat het veroorzaken van schade aan derden door de vrijwilliger niet lijdt tot aansprakelijkheid van de organisatie indien deze laatste geen fout heeft begaan.341 Dit is wanneer de vrijwilliger een norm                                                          337

R. MARCHETTI, A. PURZ, “La responsabilité civile et l’assurance des volontaires et de leurs organisations”, JT 2006, (385) 2.

338


339


340

G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (731) 16; R. MARCHETTI, A. PURZ, “La responsabilité civile et l’assurance des volontaires et de leurs organisations”, JT 2006, (385) 2.

341

Wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/001,9; G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (731) 16.

 

 

 

  93 

overtreedt of wanneer hij niet gehandeld heeft als een normaal zorgvuldige en omzichtige, soortgelijke vrijwilliger, geplaatst in dezelfde omstandigheden. Afdeling 5: Verhaal door de organisatie op de jeugdleider  214.

Zoals gezegd kan een jeugdleider die onder het toepassingsgebied van de

vrijwilligerswet valt niet aansprakelijk gesteld worden voor zijn lichte fout met een toevallig karakter. Het slachtoffer zal zich op grond van artikel 5 lid 1 vrijwilligerswet moeten richten tot de organisatie waarvoor de jeugdleider activiteiten organiseert of tot de overkoepelende organisatie. De organisatie, die in haar hoedanigheid van opdrachtgeefster de benadeelde derde zal moeten schadeloos stellen, zal het bedrag van de schadevergoeding die ze uitkeerde naar aanleiding van de fout van de vrijwilliger niet van deze laatste kunnen terugvorderen. Evenmin zal deze jeugdorganisatie een vergoeding kunnen eisen van de vrijwilliger voor de schade die ze als organisatie geleden heeft. De eigen of overkoepelende organisatie kan enkel een subrogatoire vordering uitoefenen op de vrijwillige jeugdleider indien ze kan aantonen dat de schade die hij veroorzaakt heeft, het gevolg is van een zware fout, bedrog of lichte fout die hem eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt, heeft begaan.342 Paragraaf 4: Aansprakelijkheid van een feitelijke vereniging op basis van de  vrijwilligerswet  215.

De vrijwilligerswet stelt in zijn artikel 5 dat feitelijke verenigingen aansprakelijk

kunnen zijn voor de daden van hun vrijwilligers indien deze verenigingen één of meer personen tewerkstellen die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst voor werklieden of bedienden. Indien een feitelijke vereniging met vrijwillige jeugdleiders werkt zal deze dus aansprakelijk zijn voor de toevallige lichte fout gemaakt door de jeugdleider tijdens het begeleiden van zijn activiteit. De vraag is echter hoe men een feitelijke vereniging die geen rechtspersoonlijkheid heeft en bijgevolg ook niet in rechte kan optreden aansprakelijk zou kunnen stellen.343 216.

Allereerst kan men zich afvragen wie de schadeleider moet aanspreken, gezien men de

feitelijke vereniging niet zelf kan dagvaarden omdat deze in rechte niet afzonderlijk van haar                                                          342

K. GOOSSENS, Het vrijwilligersstatuut, artikelsgewijze bespreking in Advocatenpraktijk, Antwerpen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, 16; R. MARCHETTI, A. PURZ, “La responsabilité civile et l’assurance des volontaires et de leurs organisations”, JT, 2006, (385) 3.

343


 

 

 

  94 

leden bestaat. Men kan bijgevolg enkel vergoeding krijgen door de leden van de feitelijke jeugdverenigingvereniging zelf aan te spreken. Echter, wie is lid van de feitelijke vereniging? Enkel de leden of ook de vrijwillige jeugdleiders die eraan meewerken? 217.

Om dit probleem op te lossen voorzag de vrijwilligerswet oorspronkelijk in een

informtieplicht van de organisatie jegens de vrijwilliger, deze diende vervuld te worden door middel van de organisatienota. Artikel 5,3de lid vrijwilligerswet bepaalde dat degene die deze organisatienota tekende vermoed werd geen lid van de feitelijke vereniging te zijn. Hierdoor kon men een duidelijk onderscheid maken tussen de leden en de vrijwilligers van de organisatie. De wetgever heeft dit vermoeden echter, in de wijzigingswet van 19 juli 2006344, uit de vrijwilligerswet geschrapt, aangezien dit voor teveel verwarring zorgde en gezien men vreesde dat er feitelijke verenigingen zouden ontstaan die enkel bestonden uit vrijwilligers.345 Ter vervanging van deze organisatienota wordt de feitelijke vereniging nu verplicht om één of meer verantwoordelijken aan te duiden (de identiteit hiervan moet eveneens aan de vrijwilligers medegedeeld te worden).346 Deze verantwoordelijken worden door de wetgever aanzien als leden van de feitelijke jeugdvereniging,347 bijgevolg zijn het deze die de aansprakelijkheid van de vereniging zullen dragen.348 De derde schadeleider kan dus bijgevolg proberen één van deze leden voor het volledige bedrag aansprakelijk te stellen, op basis van de solidaire aansprakelijkheid van de leden. Het lid dat hierdoor aangesproken wordt kan zich dan verhalen op de andere leden (verantwoordelijken).349

Hoofdstuk 3: besluit met betrekking tot de aansprakelijkheid van de  organisatie  218.

Zoals hierboven uiteengezet kan de organisatie aansprakelijk zijn voor de schade

veroorzaakt door een ongeluk dat gebeurde tijdens een activiteit ingericht in het kader van een jeugdwerking in de ruime zin. Dit kan het gevolg zijn van de fout van de organisatie. Zoals                                                          344

Wet 19 juli 2006 tot wijziging van de wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, BS 11 augustus 2006.

345


346

G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (731) 8; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 34.

347


348


349


 

 

 

  95 

aangetoond zal het echter eerder voorkomen dat de organisatie de aansprakelijkheid (mede) draagt voor de fout die de jeugdleider in feite begaan heeft. De rechtspraak heeft vaak pogingen gedaan om de organisatie aansprakelijk te stellen in plaats van of tezamen met de jeugdleider zelf. Dit voornamelijk om een solvabel partij te vinden voor het slachtoffer van de schade maar ook gezien jeugdleiders, zoals eerder vermeld, vaak vrijwilligers zijn en het onbillijk is hen alleen de schade te laten vergoeden als gevolg van een (in de meeste gevallen) geringe fout begaan tijdens hun vrijwillige engagement. De rechtspraak probeerde dit op verschillende manieren te bereiken. Enerzijds werden jeugdleiders vaak aanzien als orgaan van de (eventueel overkoepelende) vereniging, zodat de fout van de jeugdleider meteen degene van de organisatie is. Deze oplossingswijze kan mijns inziens verdedigd worden indien het gaat om jeugdleiders die nauw samenwerken met de organisatie bij het organiseren van hun activiteiten. Bijvoorbeeld een speelplein in de juridische vorm van een VZW dat beroep doet op vrijwillige jeugdleiders, deze vrijwillige jeugdleiders staan bijgevolg in nauw contact met de organisatie. Wanneer het echter om een klassieke jeugdbeweging gaat is deze hypothese mijns inziens moeilijker verdedigbaar, gezien deze plaatselijke afdelingen een bijzonder grote autonomie hebben met betrekking tot de organisatie van hun activiteiten. Anderzijds werd de organisatie aansprakelijk gesteld voor de fout van de jeugdleider door een beroep te doen op de aanstellersaansprakelijkheid. Om de hierboven beschreven reden was deze kwalificatie niet altijd toepasbaar op de relatie tussen jeugdleiders en hun organisatie, enkel op jeugdleiders die hun activiteiten organiseren in het kader van een arbeidsovereenkomst is deze kwalificatie zonder moeilijkheden van toepassing. 219.

Met de komst van de nieuwe vrijwilligerswet en zijn aansprakelijkheids- en

verzekeringsregeling zijn deze problemen echter grotendeels van de baan. Deze wet bevestigt wat de rechtspraak poogde te doen en introduceert een regime waarbij de organisatie automatisch aansprakelijk is voor de fout van de jeugdleider, ongeacht de band vnan ondergeschiktheid of praktische invloed die de (overkoepelende) organisatie op de jeugdleider uitoefent. Dit laatste is echter niet altijd verdedigbaar net gezien het feit dat de organisatie bijvoorbeeld bij de klassieke jeugdbewegingen quasi geen invloed kan uitoefenen op de organisatie van de activiteiten die de plaatselijke jeugdleider organiseert. 220.

De vrijwilligerswet creëert met betrekking tot deze aansprakelijkheid van de

organisatie echter een ongelijkheid met betrekking tot feitelijke verenigingen. De vrijwilligerswet maakt de feitelijke verenigingen (die een of meerdere personen tewerkstellen die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst voor werklieden of bedienden) aansprakelijk voor de fouten gemaakt door hun vrijwillige jeugdleiders. Door de regeling die

 

 

 

  96 

de wetgever nu ingevoerd heeft wordt de vrijwillige jeugdleider in bepaalde gevallen vrijgesteld van zijn aansprakelijkheid terwijl de schade vergoed zal moeten worden door andere vrijwilligers van de organisatie die door derden als leden kunnen worden aanzien. Het zou echter ook mogelijk kunnen zijn dat de vrijwillige jeugdleider aanzien kan worden als lid van de vereniging, op die wijze geniet hij als begeleider van de immuniteit voor zijn eerder toevallige dan gebeurlijke lichte fout maar kan hij voor dezelfde schade nadien aangesproken worden als lid van de vereniging. In de praktijk kan de schadelijder zich gelukkig wel tot de verzekering van de feitelijke vereniging wenden, het beschreven probleem stelt zich dus enkel indien de feitelijke vereniging nagelaten heeft zich te verzekeren zoals verplicht werd gesteld door de vrijwilligerswet.

 

 

 

  97 

DEEL III VERZEKERING  Hoofdstuk 1: de verzekering in de vrijwilligerswet  Inleiding  221.

Hoewel het verzekeren van vrijwilligers en hun organisaties pas federaal geregeld

werd door de komst van de vrijwilligerswet bestaat de bezorgdheid hierover reeds langer. Men was zich reeds geruime tijd bewust van de noodzaak de verenigingen en hun vrijwilligers van een adequate verzekering te voorzien tijdens de activiteiten die de organisatie organiseert. Deze bezorgdheid behaalde tevens de media toen bekend raakte dat de VZW Federatie voor Open Scoutisme in zware financiële moeilijkheden zou terechtkomen gezien ze ontoereikend verzekerd was om uitvoering te kunnen geven aan de schadevergoeding die het hof van beroep te Gent hen had opgelegd naar aanleiding van een ongeval waarbij twee jeugdleiders verlamd raakten.350 222.

Het verzekeren van vrijwilligers, zoals vrijwillige jeugdleiders, en de organisaties

waarvoor deze hun activiteiten organiseren is een aspect waar in verschillende regelgevende initiatieven reeds aandacht aan besteed werd. Zo kunnen onder andere twee (ondertussen opgeheven)

Vlaamse

decreten

vermeld

worden

waardoor

een

Nederlandstalige

jeugdvereniging enkel erkend en gesubsidieerd kon worden indien ze de burgerlijke aansprakelijkheid van de vereniging verzekerde, alsmede die van haar medewerkers en leden.351 Verder kan het nog steeds van kracht zijnde decreet van de Vlaamse Raad van 23 maart 1994 betreffende het georganiseerde vrijwilligerswerk in de welzijns- en gezondheidssector vermeld worden. Dit decreet bepaalt dat de vereniging, mits er voldaan is aan bepaalde kwaliteitseisen, kan worden erkend en in een later fase eveneens gesubsidieerd.

                                                         350

Brussel 22 april 2005, RW 2005-2006, 1668; T. VANDROMME, “ De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de koepel van een jeugdbeweging voor fouten van haar begeleiders” (noot onder Brussel 22 april 2005), RW 2005-2006, (1670) 1.

351

Decreet van 22 januari 1975 tot regeling van de erkenning en subsidiëring van het landelijk georganiseerd jeugdwerk, BS 15 mei 1975; Decreet 27 november 1984 houdende subsidiëring van verenigingen voor vakantiespeelpleinwerk en van verenigingen voor jeugdvakanties, BS 23 februari 1985; M. VANDER BORGHT, “jeugdbewegingen: leiding aansprakelijk?, ZW 1994, 112; E., VANDERHEIDEN, “De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, (76) 90.

 

 

 

  98 

Kenmerkend is dat deze subsidies op de eerste plaats moeten worden aangewend voor het verzekeren van de vrijwilligers.352

Afdeling 1: Verplichte verzekering van de organisatie  223.

De vrijwilligerswet heeft voorzien in een bepaling met betrekking tot de verzekering

van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van personen zoals jeugdleiders die zich vrijwillig inzetten voor een organisatie, deze bepaling vindt men terug in artikel 6 van voormelde wet. De organisaties die burgerrechtelijk aansprakelijk zijn voor de schade die een van hun vrijwillige jeugdleiders heeft veroorzaakt worden door het artikel 6 §1 van de vrijwilligerswet verplicht een verzekering af te sluiten die minstens tot dekking dient van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid

van

de

organisatie,

met

uitzondering

van

de

contractuele

aansprakelijkheid.353 Art. 6. § 1. De organisaties die krachtens artikel 5 burgerlijk aansprakelijk zijn voor de schade die een vrijwilliger veroorzaakt, sluiten tot dekking van de risico's met betrekking tot vrijwilligerswerk een verzekeringscontract, dat ten minste de burgerlijke aansprakelijkheid van de organisatie dekt, met uitzondering van de contractuele aansprakelijkheid.354 Paragraaf 1 : Toepassingsgebied  224.

De verplichte verzekering terug te vinden in artikel 6 van de vrijwilligerswet heeft

enkel betrekking op organisaties die conform artikel 5 van de vrijwilligerswet burgerrechtelijk aansprakelijk zijn voor de schade die een van hun vrijwillige jeugdleiders heeft veroorzaakt. Bijgevolg geldt deze verplichting niet voor de feitelijke verenigingen die geen personen tewerkstellen die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst voor werklieden of bedienden, alsook niet voor de

feitelijke verenigingen die een afdeling zijn van een

overkoepelende feitelijke vereniging (die een persoon tewerkstelt) of een rechtspersoon.355

                                                         352

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382), 2.

353


354

artikel 6 vrijwilligerswet.

355

voor een uitgebreide bespreking van het toepassingsgebied van artikel 5 vrijwilligerswet zie randummer 30

ev.

 

 

 

  99 

225.

We kunnen hierbij opmerken dat deze bepaling een verschil creëert in de behandeling

van de slachtoffers naargelang de aard en structuur van de organisatie waarvoor de vrijwilliger zijn taak uitvoert. Dit komt doordat het door artikel 6 vrijwilligerswet ingevoerde onderscheid tot gevolg heeft dat op de verplichte verzekering artikel 87§1 Wet Landverzekeringsovereenkomst356 (niet tegenwerpelijkheid van alle verweermiddelen) en op de niet-verplichte verzekering artikel 87§2 Wet Landverzekeringsovereenkomst (niet tegenwerpelijkheid van de verweermiddelen die hun oorzaak vinden in een feit dat het schadegeval voorafgaat) van toepassing is.357 Hierdoor ontstaat er een verschil in behandeling tussen de slachtoffers van een vrijwilliger (vrijwillige jeugdleider) naargelang het verband waarin hij zijn activiteiten organiseert. Sommige slachtoffers, deze van de vrijwillige jeugdleider in een gestructureerde vereniging, zullen bijgevolg ten aanzien van de dekking van de aansprakelijkheidsverzekeraar van de organisatie aanspraak kunnen maken op vergoeding ongeacht de eventuele verweermiddelen waarover de verzekeraar van de organisatie ten overstaan van de verzekerde beschikt. De anders slachtoffers daarentegen, deze van de vrijwillige jeugdleider in een zuiver feitelijk verband worden geconfronteerd met een organisatie die niet verplicht verzekerd hoeft te zijn maar die zich eventueel vrijwillig verzekerd heeft en waarbij de verzekeraar tegen deze slachtoffers de verweermiddelen kan inroepen die hun oorsprong vinden in een feit dat het schadegeval voorafgaat.358 Paragraaf 2 : Omvang van de waarborg  226.

De laatste zinsnede van artikel 6 vrijwilligerswet zorgt voor enkele onduidelijkheden

met betrekking tot de omvang van de verplichte dekking door een verzekering. De uitdrukking ‘ten minste’ wijst erop dat de organisatie ook de aansprakelijkheid van haar vrijwilligers voor andere dan toevallige lichte fouten kan, maar niet moet, dekken. Verder wijst dit er tevens op dat de organisatie eveneens de aansprakelijkheid kan verzekeren die op haar rust indien ze op vrijwillige basis ook aanvaard heeft burgerlijk aansprakelijk te zijn voor de zware fout van de jeugdleiders en voor hun gewoonlijk voorkomende lichte fout.359 De

                                                         356

Wet 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, BS 20 augustus 1992 (hierna wet landverzekeringsovereenkomst).

357


358


359

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382), 70-71.

 

 

 

 100 

schade welke de jeugdleider opzettelijk zou veroorzaakt hebben blijft echter in beide gevallen uitgesloten van de verzekering.360 227.

Verder is het belangrijk op te merken dat het feit dat de wetgever bepaalt dat de

organisatie haar burgerlijke aansprakelijkheid moet verzekeren met uitzondering van de contractuele aansprakelijkheid kan problemen met zich meebrengen; deze kan bij jeugdleiders wel degelijk in het geding zijn. Bijvoorbeeld wanneer de jeugdleider van een jeugdbeweging een zaal afhuurt voor een activiteit en deze in vlammen opgaat.361 Het opvangen van kinderen op zich kan zoals besproken in deel I eveneens beschouwd worden als een contractuele verbintenis.362

De

organisatie

kan

zich

uiteraard

wel

tegen

deze

contractuele

aansprakelijkheid verzekeren, ze is hiertoe echter op basis van de vrijwilligerswet niet verplicht. 228.

Gezien artikel 6§1 enkel verwijst naar de dekking van “ten minste de burgerlijke

aansprakelijkheid

van

de

organisatie”

dekt

de

verplichte

verzekering

enkel

de

burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de organisatie, en niet deze van de vrijwilliger. Artikel 6§1 bepaalt verder echter niet duidelijk of deze waarborg enkel toepassing moet hebben op de schade veroorzaakt door de vrijwilliger, de jeugdleider, of dat hij daarentegen ook toepassing moet hebben op de schade veroorzaakt door de organisatie zonder tussenkomst van deze vrijwilliger.363 JOCQUÉ pleit in zijn artikel voor een dekking voor elke buitencontractuele aansprakelijkheid die de organisatie kan oplopen, ongeacht of hierbij al dan niet een vrijwilliger betrokken is. Indien de verzekeringsplicht in de enge zin begrepen zou worden en de waarborg bijgevolg hiertoe beperkt zou worden zou dit immers een aanzienlijke afbreuk doen aan de garantie die deze tegenover zijn eventuele schadeleiders moet bieden.364 229.

Het is onduidelijk of de organisatie ook verplicht verzekerd moet zijn voor de schade

die de vrijwillige jeugdleider veroorzaakt door zijn fout tijdens de verplaatsing van en naar de                                                          360

PH. COLLE, Algemene beginselen van het Belgisch verzekeringsrecht, Antwerpen/Oxford, Intersentia, 2006, p. 76, nr. 106; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382), 71, art 8 eerste lid wet landverzekeringsovereenkomst.

361

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382), 72.

362


363


364


 

 

 

 101 

plaats waar hij zijn activiteit uitoefent. Deze onduidelijkheid wordt gecreëerd door de vraag of de verplaatsing van de vrijwillige jeugdleider ook bij het vrijwilligerswerk gerekend kan worden. Men zou kunnen aannemen dat het vrijwilligerswerk zelf nog niet begonnen is wanneer de vrijwillige jeugdleider zich begeeft naar de plaats waar hij zijn activiteit organiseert.365 Echter, de memorie van toelichting bij het voorstel van de vrijwilligerswet gaat uit van een ruime interpretatie.366 Indien de organisatie aansprakelijk gesteld wordt voor de schade veroorzaakt door de eerder toevallig dan gebeurlijke lichte fout van de jeugdleider tijdens het traject van en naar de plaats van zijn vrijwilligers-opdracht kan men stellen dat de verzekeringsverplichting hier ook op slaat. 230.

Artikel 6 § 2 vrijwilligerswet bepaalt verder dat deze verplichte dekking door de

koning verder uitgebreid kan worden tot enerzijds de lichamelijke schade geleden door de vrijwillige jeugdleiders zelf en anderzijds met rechtsbijstand.367 § 2. De Koning kan, bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad, voor de categorieën van vrijwilligers die Hij bepaalt, de dekking van het verzekeringscontract uitbreiden tot : 1° de lichamelijke schade die geleden is door vrijwilligers bij ongevallen tijdens de uitvoering van het vrijwilligerswerk (of tijdens de verplaatsingen die in het kader daarvan worden gedaan en tot de ziekten die zijn opgelopen als gevolg van het vrijwilligerswerk); 2° de rechtsbijstand voor de onder § 1, (...) en § 2, 1°, genoemde risico's.368 231.

Gezien de Koning van zijn bevoegdheid om de dekking uit te breiden nog geen

gebruik gemaakt heeft hoeft de organisatie bijgevolg voorlopig geen verzekering aan te gaan voor het lichamelijk letsel van de jeugdleider ingevolge een ongeval dat zich voordeed tijdens het uitoefenen van de activiteiten of tijdens verplaatsingen in het kader daarvan. Men heeft hierover immers geargumenteerd dat de kosten voor het dekken van lichamelijke letsel te                                                          365


366

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 61; Wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/001, 10; zie randnummer 40.

367

E. DE LEMBRE, C. VANHEE, “aanpassing vrijwilligerswet”, VZW info 2007, nr 13, 4; G. JOCQUE, “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (731) 22; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382), 73.

368

 


 

 

 102 

zwaar zouden vallen voor kleine verenigingen en dit bijgevolg voorlopig dus niet opportuun is.369 Wat betreft de minimumgarantievoorwaarden bepaalt een KB van 19 december 2006370 de voorwaarden waaraan de verplichte vrijwilligersverzekering ten minste moet voldoen. In dit koninklijk besluit worden onder meer de minimumbedragen die de verplichte verzekering moet dekken en de geografische dekking bepaald. Dit KB verwijst echter hoofdzakelijk naar het KB dat de familiale verzekering regelt371 en neemt de minimumbedragen van de dekking en geografische dekking van deze verzekering voor de verplichte vrijwilligersverzekering over.372 Paragraaf 3 : controle, sancties en gevolgen indien niet verzekerd conform de  vrijwilligerswet  232.

Conform artikel 6, §4 vrijwilligerswet moeten de gemeenten en de provincies de

organisaties, waaronder de jeugdorganisaties die onder het toepassingsgebied van deze wet vallen, informeren over de verzekeringsplicht. Gezien deze bepaling echter louter het verstrekken van informatie door de gemeenten of provincies oplegt kan eraan getwijfeld worden of de verzekeringsverplichting ingevoerd door de vrijwilligerswet wel zal nageleefd worden gezien er in de vrijwilligerswetgeving geen controlemechanisme werd ingebouwd om deze naleving te verzekeren.373 Bovendien werd door de vrijwilligerswet niet alleen de controle op de naleving vergeten, er werd evenmin voorzien in enige sanctie voor de nietnaleving van de verzekeringsplicht, het ondervangen van de niet-naleving van de verzekeringsplicht ten overstaan van de schadelijders werd eveneens niet geregeld door voormelde wet.374                                                          369


370

KB 19 december 2006 tot vaststelling van de minimumgarantievoorwaarden van de verzekeringsovereenkomsten tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst van de organisaties die werken met vrijwilligers, BS 22 December 2006.

371

KB van 12 januari 1984 tot vaststelling van de minimumgarantievoorwaarden van de verzekeringovereenkomsten tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst met betrekking tot het privé leven, BS 31 januari 1984.

372

D. DE LAETER, “K.B.’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 1.

373

K. GOOSSENS, Het vrijwilligersstatuut, artikelsgewijze bespreking, in X. (ed), Advocatenpraktijk, Antwerpen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, 18; E. DE LEMBRE, C. VANHEE, “aanpassing vrijwilligerswet”, VZW info 2007, nr 13, 4.

374

 


 

 

 103 

Afdeling 2: verzekering van de jeugdleider?  233.

Nergens in de vrijwilligerswet is er terug te vinden dat de jeugdorganisatie een

verzekering moet afsluiten voor de aansprakelijkheid van de jeugdleider. Dit neemt niet weg dat de organisatie steeds een aansprakelijkheidsverzekering kan afsluiten ten voordele van de vrijwillige jeugdleider voor de gevallen waarbij hij persoonlijk aansprakelijk gesteld zou kunnen worden. Dit is echter niet verplicht waardoor het mogelijk is dat de vrijwillige jeugdleider hier niet op kan terugvallen. 234.

De organisatie kan overigens steeds verhaal uitoefenen op een vrijwillige jeugdleider

die tot het toepassingsgebied van de vrijwilligerswet ressorteer, wanneer die fraude pleegt of een zware fout of herhaaldelijk een lichte fout begaat en de organisatie de schadeleider vergoed heeft.375 Indien dit voorvalt kan de familiale BA verzekering van de jeugdleider tegemoetkomen in de kosten tot de maximale schadevergoedingsbedragen die erin bepaald zijn, zodanig dat de organisatie schadeloos kan gesteld worden in geval van herhaalde lichte fout en in sommige gevallen van zware fout die niet uitdrukkelijk uitgesloten zijn van de dekking.376 Paragraaf 1: Familiale polis als redmiddel  235.

De vrijwilligerswet heeft ervoor gezorgd dat de jeugdleider zich kan beroepen op de

gezinsaansprakelijkheidsverzekering indien hij geen gebruik zou kunnen maken van de immuniteit in artikel 5 van de vrijwilligerswet.377 Meer bepaald kan de jeugdleider een beroep doen op de familiale verzekering die zijn persoonlijke aansprakelijkheid dekt wanneer hij zelf aansprakelijk gesteld wordt als gevolg van een grote fout of een gebeurlijke lichte fout. Een belangrijke voorwaarde is echter dat de jeugdleider (of in bepaalde gevallen zijn ouders) deze verzekering onderschreven zou hebben. Indien de jeugdleider de schade opzettelijk veroorzaakte

kan

de

verzekeraar

op

grond

van

artikel

8

lid

1

Wet

Landverzekeringsovereenkomst zijn waarborg afwijzen. Met betrekking tot de zware fout wordt door de wet landverzekeringsovereenkomst bepaald dat deze in principe gedekt is

                                                         375

G. JOCQUE , “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (726) 21 en 28.

376

K. GOOSSENS, Het vrijwilligersstatuut, artikelsgewijze bespreking in Advocatenpraktijk, Antwerpen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, 19; G. JOCQUE , “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (726) 28.

377

artikel 7 en 8 vrijwilligerswet; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH19 December 2007), TBBR 2009, (113) 20.

 

 

 

 104 

behalve wanneer in de verzekeringsovereenkomst een bevrijding is opgenomen voor gevallen van grove schuld die er op uitdrukkelijke en beperkende wijze in zijn bepaald.378 236.

Om tot deze aangepaste regeling in verband met de familiale verzekeringspolis te

komen heeft de wetgever het KB van 12 januari 1984 tot vaststelling van de minimumgarantievoorwaarden van de verzekeringovereenkomsten tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst met betrekking tot het privé leven (hierna KB – privéleven) aangepast doormiddel van artikel 7 en 8 vrijwilligerswet. 237.

Het KB – privéleven vereist dat de aansprakelijkheid gedekt door de familiale

verzekering wordt opgelopen in het privéleven. Hieronder vallen alle handelingen die buiten de beroepssfeer vallen.379 Gezien de wetgever met betrekking tot dit punt alle betwisting wilde uitsluiten bepaalt artikel 8 van de vrijwilligerswet in dit kader dat het vrijwilligerswerk door een vrijwilliger verricht voor een organisatie wordt geacht verricht te worden in het privéleven zoals bedoeld in het KB - privéleven.380 238.

De wetgever wijzigde tevens aan de hand van artikel 7 vrijwilligerswet artikel 6 van

dit KB - privéleven.381 Ten eerste werd bepaald in dit artikel 6 dat de verplichte verzekering (van de organisatie) geen beletsel kan vormen voor de toepassing van de BA–gezinspolis. De burgerrechtelijke aansprakelijkheid die ook door deze verplichte verzekering gedekt kan worden, mag dus niet meer uitgesloten worden in de BA-gezinspolis.382 Ten tweede werd de uitsluiting opgenomen in artikel 6, 4° van het KB afgeschaft.383 Dit artikel stelde dat “de schade voortvloeiend uit de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst die leiders, aangestelden of organisatoren van jeugdof gelijkgestelde bewegingen dragen voor de daden van personen voor wie ze moeten instaan” van de dekking konden worden                                                          378

Artikel 8 lid 2 wet Landverzekeringsovereenkomst; G. JOCQUE , “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (726) 28.

379

G. JOCQUE , “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (726) 32.

380

G. JOCQUE , “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (726) 32; D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382), 78; D. SIMOENS, “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR 2007, (55), 21.

381

KB van 12 januari 1984 tot vaststelling van de minimumgarantievoorwaarden van de verzekeringovereenkomsten tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst met betrekking tot het privé leven, BS 31 januari 1984.

382

G. JOCQUE , “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (726) 30; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 20.

383

D. SIMOENS, “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, (382) 76; D. SIMOENS, “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR 2007, (55) 21.

 

 

 

 105 

uitgesloten.384 In de familiale verzekering kan men als gevolg hiervan geen uitsluiting meer opnemen voor de aansprakelijkheid van de vrijwilliger voor daden van de personen voor wie hij moet instaan wanneer hij actief is als begeleider, aangestelde of organisator van een jeugdof gelijkgestelde beweging.385

Hoofdstuk  2:  de  vrijwillige  jeugdleider  die  niet  onder  het  toepassingsgebied  van de vrijwilligerswet valt  Afdeling 1: Verzekering van de organisatie  239.

Zoals vermeld is elke gestructureerde organisatie die onder het toepassingsgebied van

de artikelen 5 en 6 vrijwilligerswet valt verplicht een verzekering af te sluiten voor de schade veroorzaakt door haar vrijwilligers. Voor jeugdleiders en hun vereniging die niet onder het toepassingsgebied van de vrijwilligerswet vallen bestaat er echter geen vergelijkbare regeling, deze verenigingen zijn niet verplicht een verzekering af te sluiten. De wetgever bepaalde dit gezien dit een al te ontradend effect zou hebben op deze initiatieven, er werd tevens rekening gehouden met het feit dat de organisatoren waarschijnlijk geen weet zouden hebben van de in de art 5 en 6 vrijwilligerswet vervatte verplichtingen.386 Dit betekent dat ze zelf zullen moeten instaan voor de schadevergoeding indien ze aansprakelijk worden geacht voor de toegebracht schade. Het is echter niet uitgesloten dat feitelijke verbanden zich vrijwillig verzekeren voor de burgerlijke aansprakelijkheid van hun vrijwillige jeugdleiders, zij kunnen zich immers ook aansluiten bij de collectieve aansprakelijkheidsverzekering die wordt aangeboden door de federale overheid.387

Afdeling 2: Verzekering van de jeugdleider  240.

De vrijwilligerswet heeft voor de vrijwillige jeugdleider in een feitelijk niet

gestructureerd verband geen aparte aansprakelijkheidsregeling uitgewerkt.388 Bijgevolg is er                                                          384


385

G. JOCQUE , “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, (726) 31.

386

N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH19 December 2007), TBBR 2009, (113) 54.

387

voor meer informatie over de colectieve polis zie randnummer 241ev.; D. DE LAETER, “K.B.’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 1.

388

 


 

 

 106 

dan ook geen verzekeringsregeling getroffen met betrekking tot deze categorie jeugdleiders (en vrijwilligers in het algemeen). 241.

Gezien deze groep van vrijwillige jeugdleiders buiten het toepassingsgebied van

artikel 5 en 6 vrijwilligerswet valt kunnen zij zich enkel, indien ze deze onderschreven hebben, beroepen op hun familiale verzekering, de BA-Gezinspolis.389 De vrijwilligerswet heeft immers een vangnet willen creëren voor deze categorie van vrijwilligers en ervoor gezorgd dat de verzekeraar het vrijwilligerswerk niet meer uit deze verzekering mag sluiten.390 Het feit dat deze verzekering als redmiddel wordt aangemerkt dient volgens SIMONS echter genuanceerd te worden. Hij merkt op dat niet elke vrijwilliger een verzekering van dit type afgesloten heeft. Daarbij haalt hij aan dat, volgens recente cijfers, blijkft dat 89% van de Belgische huishoudens een eigen BA-gezinspolis heeft. 11% van de bevolking heeft deze verzekering dus niet en zal, indien de artikelen 5 en 6 vrijwilligerswet niet van toepassing zijn, met haar eigen vermogen moeten instaan voor de schade veroorzaakt in het kader van vrijwillig (jeugd)werk.391

Hoofdstuk 3: de collectieve polis  Inleiding  242.

Wanneer men spreekt over de verzekering van de vrijwilligerswet heeft men het

regelmatig over de collectieve polis, met deze term worden echter twee verschillende verzekerings-initiatieven

aangeduid.

Enerzijds

bestaat

er

in

het

kader

van

de

vrijwilligerswetgeving een collectieve polis, in de wet geïntroduceerd door de wetgever, om het de verenigingen die aan de verzekeringsverplichtingen moeten voldoen makkelijker te maken. Anderzijds wordt er in het kader van de collectieve polis vaak gesproken over de middelen van de Nationale Loterij waarmee men, via een gratis collectieve polis, occasionele en tijdelijke activiteiten waarbij vrijwilligers betrokken zijn kan verzekeren.

                                                         389


390


391

D. SIMOENS, “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR 2007, (55) 21.

 

 

 

 107 

Afdeling1: De collectieve polis uit de vrijwilligerswet  243.

De wetgever wilde het vervullen van de verzekeringsverplichting voor de organisaties

die werken met vrijwilligers (zoals vrijwillige jeugdleiders) vereenvoudigen. Daarvoor voorziet de vrijwilligerswet een collectieve polis waarbij elke vereniging zich tegen minimale kosten kan aansluiten om te voldoen aan de wettelijke verzekeringsverplichting uit deze wet. § 5. Aan de organisaties wordt de mogelijkheid geboden zich, tegen betaling van een premie, aan te sluiten bij een collectieve polis die voldoet aan de in § 3 bedoelde voorwaarden. (De Koning bepaalt daartoe de voorwaarden en nadere regels bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad.)392 244.

De Koning heeft deze collectieve polis uitgewerkt in het KB van 21 december 2006.393

Er kan echter niet gesproken worden over een collectieve polis aangeboden door de federale overheid. Het is immers meer een kaderovereenkomst gesloten tussen de federale overheid en de verschillende verzekeringsmaatschappijen. Bijgevolg is het niet de overheid die deze polis aanbiedt, er werd een overeenkomst afgesloten met de verzekeringsmaatschappijen waarbinnen de verzekeraars zich ertoe verbinden deze kaderovereenkomst aan te bieden aan de vrijwilligersorganisaties.394 245.

Door deze collectieve polis kunnen alle types vrijwilligersorganisaties, bijgevolg ook

deze die werken met vrijwillige jeugdleiders, zich op een eenvoudige mannier laten verzekeren tegen een redelijke prijs.395 Dit houdt voor de organisatie het voordeel in dat de risico’s worden gespreid en er administratieve lasten worden bespaard gezien de organisaties niet tot onderhandelingen over dienen te gaan, ze hoeven zich enkel bij de polis aan te sluiten.396 De organisatie moet enkel 10 werkdagen voor de aanvang van de gewenste dekking

                                                         392

artikel 6, §5 vrijwilligerswet.

393

KB 21 december 2006 tot vaststelling van de voorwaarden en de wijze van het sluiten van de collectieve verzekering tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst van de organisaties die werken met vrijwilligers, BS 22 december 2006.

394


395

D. DE LAETER, “KB’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 2.

396


 

 

 

 108 

een modelformulier invullen (opgenomen als bijlage bij het KB van 21 december 2006397) en vervolgens dit verzenden aan een verzekeraar die toegetreden is tot de kaderovereenkomst.398 Deze polis dient tevens in overeenstemming te zijn met de minimumvoorwaarden vervat in het KB van 19 december 2006.399 De verbonden verzekeraars gaan in dit kader eveneens de verplichting aan de organisaties die werken met vrijwilligers te informeren en te adviseren over de aan het vrijwilligerswerk verbonden risico’s en de verzekering daarvan.400 246.

De organisaties die niet onderworpen zijn aan de verzekeringsverplichting van de

vrijwilligerswet kunnen deze polis eveneens aangaan. Indien zij zich permanent willen verzekeren kunnen ze dezelfde procedures volgens zoals beschreven hierboven. Indien ze echter een tijdelijke dekking wensen gelden er andere termijnen.401

Afdeling 2: De gratis collectieve polis met de middelen van de nationale loterij  247.

Naast de collectieve polis uit de vrijwilligerswet heeft men met de middelen van de

nationale loterij een collectieve polis met uitgebreide waarborgen gecreëerd die zich richt op occasionele en tijdelijke initiatieven en activiteiten. Door middel van deze verzekering kunnen vrijwillige jeugdleiders waar men sporadisch beroep op doet verzekerd worden. De verzekering wordt aangeboden door de Vlaamse Provincies. Voor deze tijdelijke verzekering komen zowel vzw’s, feitelijke verenigingen en plaatselijke afdelingen van overkoepelende vzw’s of feitelijke verenigingen in aanmerking. Enkel lokale besturen en aanverwante organisaties worden volgens het reglement van de Nationale Loterij uitgesloten van dit                                                          397


398

D. DE LAETER, “KB’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 3; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 38.

399

KB 19 december 2006 tot vaststelling van de minimumgarantievoorwaarden van de verzekeringsovereenkomsten tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst van de organisaties die werken met vrijwilligers, BS 22 December 2006; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 38.

400

D. DE LAETER, “KB’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 3; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 38; http://www.socialsecurity.fgov.be/nl/specifiekeinfo/vrijwilligers/verzekeringen.htm.

401

Art. 3 §3 en §4 KB 19 december 2006 tot vaststelling van de minimumgarantievoorwaarden van de verzekeringsovereenkomsten tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst van de organisaties die werken met vrijwilligers, BS 22 December 2006; N. VAN GELDER, “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, (113) 39.

 

 

 

 109 

aanbod.402 Belangrijk op te merken is dat deze verzekeringspolis uitgebreider is dan hetgeen de vrijwilligerswet oplegt, de gratis collectieve polis dekt immers de burgerrechtelijke aansprakelijkheid, lichamelijke ongevallen van de vrijwilliger en de rechtsbijstand. Met betrekking tot de dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid kunnen we vermelden dat ook de herhaaldelijke lichte fout van de vrijwilliger door deze polis verzekerd wordt.403 248.

Elke provincie regelt deze gratis collectieve polis in een eigen reglement. Globaal

gezien moet de vrijwilligersvereniging een erkenning aanvragen bij de provincie.404 Na deze erkenning verkregen te hebben kan de organisatie haar activiteiten zelf aangeven bij de verzekeringsmaatschappij (Dexia verzekeringen). Belangrijk is het feit dat de activiteiten die gedekt kunnen worden door deze collectieve polis niet onbeperkt zijn, er geldt een maximum verzekeringsbescherming van 100 vrijwilligersdagen405 (hierbij stat één vrijwilligersdag voor een verzekering van één vrijwilliger voor één dag406).  

                                                         402

art. 3 Prov.Regl. Oost-Vlaanderen 14 juni 2007 Reglement betreffende de ondersteuning van vrijwilligerswerk door het aanbieden van een verzekering, Bestuursmemoriaal Oost-Vlaanderen 28 juni 2007; art. 3 Prov.Regl. Antwerpen 28 juni 2007 Reglement betreffende het ondersteunen van vrijwilligerswerk door het aanbieden van een verzekering, Bestuursmemoriaal Antwerpen 23 juli 2007.

403

D. DE LAETER, “KB’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 3.

404

art. 12 Prov.Regl. Oost-Vlaanderen 14 juni 2007 Reglement betreffende de ondersteuning van vrijwilligerswerk door het aanbieden van een verzekering, Bestuursmemoriaal Oost-Vlaanderen28 juni 2007; art. 12 Prov.Regl. Antwerpen 28 juni 2007 Reglement betreffende het ondersteunen van vrijwilligerswerk door het aanbieden van een verzekering, Bestuursmemoriaal Antwerpen 23 juli 2007.

405

art. 8 Prov.Regl. Antwerpen 28 juni 2007 Reglement betreffende het ondersteunen van vrijwilligerswerk door het aanbieden van een verzekering, Bestuursmemoriaal Antwerpen 23 juli 2007.

406

art. 2 Prov.Regl. Oost-Vlaanderen 14 juni 2007 Reglement betreffende de ondersteuning van vrijwilligerswerk door het aanbieden van een verzekering, Bestuursmemoriaal Oost-Vlaanderen 28 juni 2007; art. 2 Prov.Regl. Antwerpen 28 juni 2007 Reglement betreffende het ondersteunen van vrijwilligerswerk door het aanbieden van een verzekering, Bestuursmemoriaal Antwerpen 23 juli 2007.

 

 

 

 110 

ALGEMEEN BESLUIT 

249.

Het objectief van deze masterproef was om aan de hand van een algemeen overzicht

van de wetgeving en rechtspraak te bepalen in hoeverre jeugdleiders gevaar lopen aansprakelijk gesteld te worden voor eventuele fouten en daaruit voortkomende schade veroorzaakt naar aanleiding van hun engagement. De bespreking van dit thema is echter niet eenvoudig. Enerzijds is dit het gevolg van het feit dat jeugdleiders hun engagement aangaan in zeer uiteenlopende verbanden waardoor er verschillende juridische kwalificaties mogelijk zijn en bijgevolg verschillende rechtsregels toepassing vinden. Anderzijds blijkt dit thema, in relatie

met

de

praktijk

moeilijk

toegankelijk.

Contacten

met

verscheidene

jeugdwerkorganisaties hebben mij geleerd dat de informatie aangaande dit onderwerp door de desbetreffende organisaties niet altijd graag doorgeven wordt. Eveneens blijken bijzonder weinig jeugdwerkorganisaties nog informatie over praktische schadegevallen te bezitten. Uiteindelijk konden de enkele rechterlijke beslissingen die ik op deze mannier verkregen heb zelfs niet bijzonder veel bijdragen met betrekking tot het objectief van deze masterproef. Er zijn echter redelijk wat uitspraken te vinden in juridische publicaties waardoor dit probleem werd verholpen. 250.

Jeugdleiders gaan hun engagement, zoals aangehaald, in zeer uiteenlopende verbanden

aan waardoor er bijgevolg verschillende rechtsregels toepassing vinden op hun situatie. Dit neemt niet weg dat een jeugdleider een jeugdleider blijft, ook al valt hij onder toepassing van het arbeidsrecht, de vrijwilligerswetgeving, of algemeen onder de toepassing van de aansprakelijkheidsregeling uit het BW. De beoordeling van fout of onzorgvuldigheid van de jeugdleider valt immers samen met de kwalificatie jeugdleider en niet met de toepasselijke rechtsregels. Deze laatste bepalen enkel of de jeugdleider persoonlijk aansprakelijk gesteld zal kunnen worden voor zijn fout en of de organisatie aansprakelijk zal zijn voor de fout van de jeugdleider. 251.

Aangaande de beoordeling van een fout in hoofde van een jeugdleider kunnen er uit de

aangehaalde rechtspraak in dit werk moeilijk algemene principes afgeleid worden in verband met onzorgvuldig of foutief gedrag van jeugdleiders. Het beoordelen van het eventuele foutieve gedrag van de jeugdleider blijft een feitenkwestie. Elk feitelijk detail van een bewuste zaak speelt immers een rol bij de beoordeling van de fout door de rechter. De rechterlijke uitspraken aangehaald in dit werk kunnen daarom enkel als richtinggevend beschouwd worden. Wel kunnen er, met betrekking tot kleinere deelaspecten, enkele  

 

 

 111 

tendensen opgemerkt worden. Zo kan er bijvoorbeeld uit de weergegeven rechtspraak afgeleid worden dat jeugdleiders enkel verantwoordelijk kunnen zijn voor schade toegebracht door de kinderen/jongeren die deelnemen aan hun activiteit indien er kan aangetoond worden dat de jeugdleider zelf een fout beging, bijvoorbeeld in het toezicht. Zo beslist de rechtspraak bijvoorbeeld unaniem dat jeugdleiders niet beschouwd kunnen worden als onderwijzers, en bijgevolg de verzwaarde toezichtsverplichting uit artikel 1384 lid 3 BW niet op hen van toepassing is. Uit de behandelde rechtspraak kunnen er eveneens een aantal criteria gehaald worden waar de rechter vaak rekening mee houdt bij zijn beoordeling. Zo bijvoorbeeld blijkt de leeftijd van de kinderen of jongeren zeer belangrijk in het beoordelen van een accurate organisatie en toezicht, is het als jeugdleider belangrijk om de plaats waar de activiteit zal doorgaan en het materiaal waarmee gespeeld wordt goed te kennen en doen jeugdleiders er goed aan de verkeersregels te herhalen en de deelnemers aan hun activiteit tot voorzichtigheid aan te manen indien ze in het kader van de activiteit de openbare weg opgaan. 252.

Verder kan er uit de aangehaalde rechtspraak opgemerkt worden dat de rechtscolleges

over het algemeen, op enkele uitzonderingen na, redelijk zijn wat betreft de verwachtingen die ze hebben met betrekking tot jeugdleiders. Rechters zijn er zich bijvoorbeeld vaak van bewust dat een jeugdwerking vrijetijdsbesteding is en niet dezelfde tucht en orde nastreeft welke men aantreft in schoolverband. Het is eveneens belangrijk dat er van jeugdleiders niet verwacht blijkt te worden dat ze het gedrag van kinderen en jongeren ten allen tijde moeten kunnen voorzien en hierop zouden moeten kunnen anticiperen. Het is positief op te merken dat, in de meeste gevallen, van deze geëngageerde groep jongeren en volwassenen geen onmogelijke maatregelen verwacht worden om ongevallen te voorkomen of de schade te beperken. Echter, hoewel dit het resultaat is bij de meeste uitspraken in verband met de fout van jeugdleiders blijft dit gegeven echter steeds een feitenkwestie en in belangrijke mate afhankelijk van beoordelingswijze van de rechtbank. 253.

Het feit dat er uit de rechtspraak moeilijk algemene principes afgeleid kunnen worden

stelt zich verder evengoed met betrekking tot de tijd. Rechtscolleges zijn in de loop van de voorbije vijftig jaar even streng of redelijk geweest aangaande de beoordeling van het al dan niet foutief gedrag van de jeugdleider. De redelijkheid en realiteitszin die in sommige zeer recente vonnisen/arresten teruggevonden wordt kan eveneens teruggevonden worden in beslissingen van 50 jaar geleden. Zo oordeelde het hof van beroep te Gent in 1954 reeds dat

 

 

 

 112 

“een te enge angstvalligheid op dit punt zou leiden tot het opkweken van kinderen in broeikassen en hun alle gelegenheid tot initiatief zou ontnemen.”407 254.

De komst van de vrijwilligerswet met zijn aansprakelijkheids- en verzekeringsregeling

heeft de situatie met betrekking tot de aansprakelijkheid voor de fout van de meeste vrijwillige jeugdleiders voor deze jeugdleider en zijn jeugdorganisatie veel duidelijker gemaakt. Zoals aangetoond in dit werk is deze regeling min of meer te beschouwen als een bevestiging van de rechtspraak. Rechtscolleges hebben immers steeds, via de orgaantheorie en aanstellersaansprakelijkheid, geprobeerd de jeugdorganisatie (mede)aansprakelijk te stellen voor de fout van de jeugdleider. De gestructureerde vrijwilligersorganisaties zijn nu automatisch aansprakelijk voor de toevallige lichte fout gemaakt door een van hun vrijwillige jeugdleiders. Met betrekking tot organisaties die directe controle hebben over het handelen van de jeugdleiders die er activiteiten voor organiseren valt deze wetgeving zeker te verdedigen. Hetzelfde mechanisme wordt echter toegepast op bijvoorbeeld feitelijke verenigingen die een afdeling zijn van een overkoepelende organisatie. Dit is mijns inziens niet gemakkelijk verdedigbaar, deze overkoepelende organisaties hebben immers vaak geen enkel toezicht op wat er gebeurd binnen de feitelijke vereniging noch invloed op de vorming van desbetreffende jeugdleiders. Anderzijds komt deze regeling wel ten goede aan de schadeleiders en de vrijwillige jeugdleiders zelf uiteraard, deze regeling verkleint immers het aansprakelijkheidsrisico dat ze lopen verbonden aan hun engagement als jeugdleider. De mate waarin dit risico verkleind wordt blijft echter afhankelijk van het oordeel dat de rechtscolleges in de toekomst zullen vellen met betrekking het verschil tussen toevallige lichte, eerder gebeurlijke dan toevallige lichte en grote fout. Gezien de organisatie enkel aansprakelijk gesteld wordt voor de toevallige lichte fout begaan door de jeugdleider. 255.

Ten slotte kan er besloten worden dat ook de verzekeringsverplichting vervat in de

vrijwilligerswet positieve gevolgen heeft voor de jeugdleider en zijn organisatie. Hoewel vele jeugdorganisaties voor dit wetgevend initiatief reeds verzekerd waren kon het opleggen van minimumvoorwaarden en het aanbieden van een collectieve polis zeker aangemoedigd worden. De vraag is echter waarom de jeugdvereniging enkel verplicht is haar eigen aansprakelijkheid te verzekeren en niet die van de jeugdleider wanneer deze bijvoorbeeld schade veroorzaakt als gevolg van een herhaaldelijke lichte fout, gezien de jeugdleider in deze hypothese namelijk nog steeds persoonlijk aansprakelijk gesteld kan worden. De aanpassing van de familiale polis is positief maar mijns inziens geen afdoende middel om deze lacune op                                                          407

 

Gent 10 maart 1954, RW, 1954-55, 1214.

 

 

 113 

te vangen gezien dit geen verplichte verzekering is. Een bijkomende bedenking is nog dat de organisatie conform de vrijwilligerswet enkel verplicht is zich ter verzekeren voor zijn aansprakelijkheid met uitzondering van de contractuele aansprakelijkheid. Gezien rechtscolleges soms oordelen dat de fout van de jeugdleider in het kader van een activiteit die hij organiseert kan aangemerkt worden als een contractuele fout zou deze bepaling in de vrijwilligerswet in de jeugdwerk praktijk voor problemen kunnen zorgen.

 

 

 

 114 

BIBLIOGRAFIE  Wetgeving   •

Wet  27  juni  1921  betreffende  de  verenigingen  zonder  winstoogmerk,  de  internationale verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen, BS  1 juli 1921. 

•

Burgerlijk Wetboek, BS 18 mei 1962.

•

Strafwetboek, BS 2 december 1964.

•

Wet 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, BS 22 augustus 1978.

•

Wet 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, BS 20 augustus 1992.

•

Wet 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, BS 27 februari 2003.

•

Wet 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, BS 29 augustus 2005.

•

Wet 19 juli 2006 tot wijziging van de wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, BS 11 augustus 2006.

•

KB 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg, BS 9 December 1975.

•

KB 19 december 2006 tot vaststelling van de minimumgarantievoorwaarden van de verzekeringsovereenkomsten tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst van de organisaties die werken met vrijwilligers, BS 22 December 2006.

•


•

Vlaams Decreet 22 januari 1975 tot regeling van de erkenning en subsidiëring van het landelijk georganiseerd jeugdwerk, BS 15 mei 1975.

•

Vlaams Decreet 27 november 1984 houdende subsidiëring van verenigingen voor vakantiespeelpleinwerk en van verenigingen voor jeugdvakanties, BS 23 februari 1985.

•

Prov.Regl. Oost-Vlaanderen 14 juni 2007 Reglement betreffende de ondersteuning van vrijwilligerswerk door het aanbieden van een verzekering, Bestuursmemoriaal OostVlaanderen 28 juni 2007.

 

 

 

 115 

•

Prov.Regl. Antwerpen 28 juni 2007 Reglement betreffende het ondersteunen van vrijwilligerswerk door het aanbieden van een verzekering, Bestuursmemoriaal Antwerpen 23 juli 2007.

Parlementaire stukken   •

Wetsvoorstel houdende invoeging van de artikelen 1383bis en 1384bis in het Burgerlijk. Wetboek, inzake de aansprakelijkheid, organisatie- en toezichtsplicht van personen die onbezoldigd en op vrijwillige basis toezicht uitoefenen op minderjarige kinderen in het kader van jeugdverenigingen, Parl.Doc. Senaat 1999-2000, 2-107/1.

•

Wetsvoorstel betreffende de rechten van de vrijwilliger, Parl.Doc. Senaat 2004-2005, nr. 3 993/1.

•

Wetsvoorstel betreffende de rechten van de vrijwilliger. Parl.Doc. Kamer 2003-2004, nr. 51 499/1.

•

Amendement op het wetsvoorstel betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl.Doc. Kamer, 2004-2005, nr. 51 0455/007.

•

Wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/001.

•

Wetsvoorstel tot wijziging van de Wet van 3 juni 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers, Parl. St. Kamer 2005-06, nr. 51 2496/005.

Rechtspraak

•

Rb Brussel 1 juli 1950, Pas 1950, III, 124 en Bull.ass. 1950, 803. 

•

Brussel 30 maart 1953, RGAR 1955, 5517.

•

Gent 10 maart 1954, RW 1954-55, 1209.

•

Rb Gent 30 juni 1955, Bull.Ass. 1956, 84.

•

Brussel 21 juni, 1957, Pas. 1958, II, 252; RGAR 1959, 6337.

•

Gent 27 juni 1958, RGAR 1959, 6277.

•

Rb. Nijvel 7 april 1960, Jur. Nivelles 1961, 191 aangehaald door E. VANDERHEIDEN, “De  aansprakelijkhied  voor  schade  veroorzaakt  door  een  vrijwilliger”,  Jura  Falc.,  1985‐ 86, 76‐100, 80.

•  

Rb Dinant 10 februari 1966, RGAR 1966, 7657.  

 

 116 

•

Rb. Dinant 28 maart 1963, RGAR 1963, nr. 7094 aangehaald door E. VANDERHEIDEN,  “De  aansprakelijkheid  voor  schade  veroorzaakt  door  een  vrijwilliger”,  Jura  Falc.  1985‐86, (76) 80.

•

Rb. Tongeren 10 maart 1967, RW 1967‐1968, 1287.

•

Brussel 30 juni 1967, JT 1968, 6.

•

Brussel 6 oktober 1967, Bull.ass. 1970, 513.

•

Cass. 15 december 1967, RW 1967-1968, 1375.

•

Gent 8 mei 1973, De verz. 1974, 597.

•

Antwerpen 24 november 1975, RGAR 1977, 9696.

•

Vred. Aarlen, 9 februari 1979, Bull. Ass. 1980, 723.

•

Cass. 24 december 1980, Arr. Cass. 1980-1981, 472, Pas. 1981, I, 467; R.W. 1981-82, 273.

•

Vred. Sint Gillis 29 maart 1982, RGAR 1984, 10817.

•

Brussel 30 november 1983, Pas. 1984, II, 57; RGAR 1985, 10852.

•

Cass. 1 juni 1984, Arr. Cass. 1983-84, 1296.

•

Cass. 3 December 1986, RW 1987-1988, 54.

•

Brussel 4 januari 1988, RW 1988 - 1989, 1132.

•


•

Cass. 26 oktober 1990, Arr. Cass. 1990-1991, 244; Pas. 1991, I, 216; RCJB 1992, 497.

•

Brussel 21 juni 1991, RGAR 1991, 11856.

•

Rb. Brussel 10 januari 1992, JT 1992, 643.

•

Antwerpen 9 april 1992, RW 1994-05, 716.

•

Antwerpen 30 juni 1992, aangehaald door M. VANDER BORGHT, Jeugdbewegingen: leiding aansprakelijk?, ZW 1994, 111-113; intercontact (N), 1994, 186-190, 112.

•

Antwerpen 6 januari 1993, Limb. Rrechtsl. 1993, 45.

•

Antwerpen 1 juni 1994, Turnh. Rechtsl. 1994-95, 17.

•

Gent 21 februari 1995, RW 1996-1997, 1332; T. Vred. 1996 (verkort), 212; Verkeersrecht 1996, 15.

•

REA Turnhout 26 februari 1996, Turnh. Rechtsl. 1995-96, 101.

•

Cass. 19 juni 1997, JT 1997, 692 en RW 1998-99, 148.

•

Rb. Namen 3 februari 1998, JLMB 1998, 646.

•

Vred. Halle 28 oktober 1998, AJT 2000-01, 73; intercontact (N) 2001, 43.

•

Bergen 20 september 2000, TBBR 2001, 616.

•

REA Tongeren 20 maart 2001, intercontact (N) 2001, 42.

 

 

 

 117 

•

Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14 en TBBR 2005, 110; JLMB 2004, 543.

•

Gent 30 mei 2003, RGAR 2006, 4093; T. Verz. 2004, 361.

•

Gent 23 april 2004, intercontact (N) 2004, 128.

•


•


•

Brussel 22 april 2005, RW 2005-2006, 1668.

•

Brussel 25 oktober 2005, RGAR 2007, 14322; intercontact (N) 2008 (verkort), 51.

•

Corr. Tongeren 23 februari 2006, TJK 2006, 358.

•

REA Brussel 25 juni 2007, nr. 004930, onuitg.

•

GwH 19 december 2007, BS 18 januari 2008 (derde uitgave) (uittreksel), 1874 en http://staatsblad.be (22 januari 2008); A.GrwH 2007, afl. 5, 2087; Intercontact (N) 2008, 45; , RW 2008-09, 269; TBBR 2009, 109.

Rechtsleer

Boekwerken

•

BOCKEN,

H.,

Het

buitencontractueel

aansprakelijkheidsrecht

en

andere

schadevergoedingsmechanismen Samenvattende syllabus, onuitg. Ugent, academiejaar 2005-2006, 148 p. •

COLLE, PH., Algemene beginselen van het Belgisch verzekeringsrecht, Antwerpen/Oxford, Intersentia, 2006, 217p.

•

CORNELIS, L., Beginselen van het Belgisch buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht, deel I, Antwerpen/Appeldoorn, Maklu, 1989, 744p.

•

DALCQ, R. O., traité de la responsabilité civile, in Les novelles, Droit civil, V-1, Les causes de responsabilité, Brussel, Larcier, 1967, 740 p.

•

DE TAVERNIER, P., Aansprakelijkheid voor anderen (ouders, aanstellers,…) in Bijzondere overeenkomsten. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van mrechtspraak en rechtsleer, IV commentaar Verbintenissenrecht, Titel III, Hfdst. 3, Mechelen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, 150p.

•

DE TAVERNIER, P., De buitencontractuele aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door minderjarigen, Antwerpen/Oxford, Intersentia, 2006, 670 p.

•

GOOSSENS, K., Het vrijwilligersstatuut, artikelsgewijze bespreking in Advocatenpraktijk, Antwerpen, Kluwerrechtswetenschappen, 2007, 100p.

 

 

 

 118 

•

HUMBLET, P., JANVIER, R., RAUWS, W., RIGAUX, M., synopsis van het Belgisch arbeidsrecht, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2006, 426p.

•

VAN GERVEN, D., Beginselen van het Belgisch privaatrecht IV – rechtspersonen Deel I, Mechelen, Kluwer, 2007, 688p.

•

VAN GERVEN, D., Handboek Verenigingen, Kalmthout, Biblio, 2002, 550p.

•

VAN GERVEN, W., Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2006, 719p.

•

VERBEKE, A., TILLEMAN, B., bijzondere overeenkomsten in kort bestek, AntwerpenOxford, Intersentia, 2007, 311p.

Tijdschriftartikels •

BOGAERT, R., “Kan een monitor worden beschouwd als een onderwijzer naar de izn van artikel 1384 al 4 B.W.?” (noot onder Gent 8 mei 1973), De verz. 1974, 597-602.

•

CRAB, P., “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders”, Jura Falc. 1968-69, 243-254.

•

DACLQ, R. O., “Restrictions à l’immunité de responsabilité de l’agent d’exécution”, (noot onder Cass. 26 oktober 1990), RCJB 1992, 503-508.

•

DE

TAVERNIER,

P.,

“De

aansprakelijkheid

voor

schade

veroorzaakt

door

leden van een jeugdbeweging” (noot onder Vred. Halle 28 oktober 1998), AJT 2000-01, 74-77. •

DE TAVERNIER, P., “Naar een algemeen beginsel van aansprakelijkheid voor andermans daad? Beschouwingen bij een arrest van het Hof van Cassatie van 19 juni 1997 (Deel 2)”, TBBR 1998, 452-453.

•

DE LAETER, D., “K.B.’s vrijwilligersverzekeringen gepubliceerd”, VZW info 2007, nr 3, 1-3.

•

DE LEMBRE, E., VANHEE, C., “aanpassing vrijwilligerswet”, VZW info 2007, nr 13, 3-6.

•

HENNEAU – HUBLET, C. “l’action civile fondée sur le délit de coups et blessures par imprudence”, RGAR 1992, 11938.

•

JACOBS, L., “Aansprakelijkheidswetgeving mist haar doel”, Verz.W. 2006, afl. 44, 26-29

•

JOCQUE, G., “Rechten van vrijwilligers”, NJW 2006, 726-739.

•

KRUITHOF, R., “Aansprakelijkheid voor andermans daad”, RW 1978-1979, 1393.

•

MARCHETTI, R., PUTZ A., “La responsabilité civile et l’assurance des volontaires et de leurs organisations”, JT 2006, 385-390.

 

 

 

 119 

•

PHILIPPE, D., “Le bon père de famille est-il désincarné?” (noot onder cass. 5 juni 2003), JLMB 2004, 543-548.

•

SIMOENS, D., “De rechten van de vrijwilliger thans wettelijk bepaald”, RW 2006-2007, 382-396.

•

SIMOENS, D. “Sociale bescherming van de vrijwilliger”, TSR 2007, 55-85.

•

VANDEN ABEELE, G., “De aansprakelijkheid van de vrijwilliger” (noot onder GwH 19 December 2007), RW 2008-2009, 272 – 275.

•

VANDENBERGHE, H., VAN QUICKENBORNE, M., HAMELINK, P., “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1964-1978)”, TPR 1980, 11391475.

•

VANDENBERGHE, H., VAN QUICKENBORNE, M., WYNANT, L., en DEBAENE, M., “Overzicht van de rechtspraak. Aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (1994-1999)”, TPR 2000, 1551-1955.

•

VANDER BORGHT, M., “jeugdbewegingen: leiding aansprakelijk?, ZW 1994, 111-113; intercontact (N), 1994, 186-190.

•

VANDERHEIDEN, E., “De aansprakelijkhied voor schade veroorzaakt door een vrijwilliger”, Jura Falc. 1985-86, 76-100.

•

VANDROMME, T., “ De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de koepel van een jeugdbeweging voor fouten van haar begeleiders” (noot onder Brussel 22 april 2005), RW 2005-2006, 1670-1672.

•

VAN GELDER, N., “De aansprakelijkheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties: toepassingsgebied en uitwerking” (noot onder GwH 19 December 2007), TBBR 2009, 113-121.

•

VAN GYSEL, R., “De zware fout en het regres van de verzekeraar” (noot onder Gent 21 februari 1995), TAVW 1997, 48.

•

VAN OEVELEN, A., “ De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer en van de werkgever voor onrechtmatige daden van de werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”, RW 1987-88, 1172-1188.

•

VAN OEVELEN, A., “De burgerrechtelijke aansprakelijkheid van jeugdleiders voor organisatie- en toezichtsfouten” (noot onder Gent 21 februari 1995), RW 1996-97, 13331335.

•

VAN OEVELEN, A., “ Er bestaat geen algemeen beginsel van buitencontractuele aansprakelijkheid voor andermans daad en onderwijsinstellingen zijn niet te beschouwen

 

 

 

 120 

als onderwijzer, in de zin van art. 1384, vierde lid, B.W” ( noot onder cass. 19 juni 1997), Arr. Cass. 1998, 359-363 •

WEYTS, B., “ Wordt de algemene zorgvuldigheidsnorm steeds subjectiever?”, (noot onder Cass, 5 juni 2003), TBBR 2005, 110-115.

•

 

X, noot onder Cass. 5 juni 2003, NJW 2004, 14-16.

 

 

 121 

De aansprakelijkheid van de jeugdleider, de jeugdvereniging en de verzekering hiervan

Recommend Documents