DE AANPAK VAN GEWELD TEGEN HANDHAVERS EN HULPVERLENERS doorpakken of downplayen Liesbeth Schuijer Mariska Wijnbelt Nederlandse School voor Openbaar Bestuur Master of Public Administration 2011 ‐ 2013
Onze onderzoeksvraag Hoe verhouden: (1) politici en bestuurders op nationaal niveau (2) lokale bestuurders (3) managers van politie, brandweer en ambulancezorg, en (4) professionals
zich tot het fenomeen ‘geweld tegen handhavers en hulpverleners’?
Onze werkwijze • • • •
Atelierieropdracht voor 5 MPA‐studenten Duur: 4 maanden (februari – mei 2012) Begeleiding: Arthur Docters van Leeuwen Methode: quick scan; literatuuronderzoek en interviews met 30 sleutelfunctionarissen
NATIONAAL
Beleid gebaseerd op indrukken Actieprogramma ‘Aanpak agressie en geweld tegen werknemers met publieke taken’ (2006 – voorloper van Actieprogramma Veilige Publieke Taak):
Actieprogramma Veilige Publieke Taak Ontwikkeling: – Van een breed programma met veel aandacht voor versterking van de professionele weerbaarheid en het handelen van werkgevers binnen de publieke sector… – Naar ‘aanpakken en doorpakken’ (ferm optreden, nadruk op repressieve/strafrechtelijke interventies, verscherping maatregelen)
Perceptie van geweld • Onbezonnen, irrationeel geweld, gepleegd door ‘hufters’ en ‘korte lontjes’, waarvan handhavers en hulpverleners slachtoffer worden =>
Bij een dergelijke perceptie lijkt een repressieve aanpak vanzelfsprekend
Actualiteit (januari 2013) Moreel appèl minister Plasterk: • Gebrek aan opvoeding leidt tot geweld in de samenleving. Er is onvoldoende besef in de samenleving dat geweld niet acceptabel is. • Zonder een goede opvoeding zijn regels en straffen van de overheid om geweld en agressie aan te pakken zinloos. Het kabinet zet wel in op hogere straffen en supersnelrecht, maar: “Er is meer nodig”.
LOKAAL
Nieuwe werkwijzen leiden tot agressie en geweld • Zero tolerancebeleid bij politie ‐> grotere nadruk op ‘doorpakken’ & hogere boetes • Meer handhavers (BOA’s) met minder bevoegdheden • Steeds meer slachtoffers worden door ambulancedienst op straat gestabiliseerd • Brandweer rukt ook uit bij spoedmeldingen reanimatie
Politie • Implementatie van relevante onderdelen VPT‐ programma is voortvarend ter hand genomen • Gedetailleerd geweldsprotocol wordt met strakke hand toegepast door managers (‘altijd aangifte doen’) • Concrete afspraken met OM over opvolging aangiftes
Gemeente • Bestrijding van geweld tegen medewerkers met een publieke taak onvoldoende prioriteit; een concrete aanpak ontbreekt veelal • Openlijke twijfel over effectiviteit Haagse beleid • Burgemeester ziet geen regierol t.a.v. versterking samenwerking op regioniveau tussen politie, OM en werkgevers met een publieke taak
Brandweer en ambulance • ‘geweld is van alle tijden’; ‘geweld hoort bij het werk’: rechtvaardiging om geen gerichte maatregelen te hoeven treffen • Concreet, helder gecommuniceerd actieprogramma ontbreekt • Managers bieden professionals geen moreel kompas: ‘ik steun je in je afweging’ • Geen afspraken met politie over behandeling/opvolging van aangiftes
PROFESSIONAL
De professionals… • Verschillen van mening over de vraag of er meer geweld wordt toegepast tegen handhavers en hulpverleners dan vroeger • Zijn het erover eens dat: – Geweld tegen hen van alle tijden is – Het respect van de burger voor hun professionele handelen is afgenomen
STELLING • Ook bij de politie ontbreekt een duidelijk moreel komas: wat acceptabel is en wat niet is onduidelijk
Bejegening door professionals • Unaniem oordeel hulpverleners: – Bejegening is zeer bepalend voor de vraag of een agressieve/gewelddadige reactie bij de burger ontstaat of niet – Het is onderdeel van de professionaliteit van de hulpverlener om hier goed mee om te gaan – Hulpverleners moeten oog hebben voor culturele verschillen en psychiatrische problematiek
STELLING • De cultuur van ‘bonnen schrijven’ bij de politie (zonder goede uitleg) draagt bij aan agressief gedrag bij het publiek
STELLING • Politiemensen hebben teveel professionele ruimte om ‐ in een situatie van geweld ‐ te kiezen voor ‘de‐escaleren’ of ‘doorpakken’ (Voorbeeld: ‘roze’ en ‘blauwe’ horecateams in provinciestad)
Teleurgestelde professionals • Politiemensen: tevreden over opvolging aangiftes; ontevreden over ‘lage straffen’ • Hulpverleners: zeer ontevreden over opvolging aangiftes: – Onmogelijkheid anoniem aangifte doen – Horen niets van gedane aangiftes – Zaken blijven bij politie op de stapel liggen en worden niet met voorrang opgepakt – OM seponeert met standaard‐sepotbrief
STELLING • De politie heeft bij de opstelling en uitvoering van het geweldsprotocol onvoldoende oog voor de aanpak van geweld tegen hulpverleners
Perceptie van geweld • Geweld kent verschillende verschijningsvormen. Niet alleen de irrationele woede‐uitbarstingen van ‘hufters’ en ‘korte lontjes’, maar ook: – Geweld als gevolg van psychiatrische problematiek – Geweld als gevolg van verkeerde bejegening door professional – Geweld als gevolg van verkeerde verwachtingen bij het publiek
Aanbevelingen • Betrek de professionals als ervarings‐ deskundigen bij duiding fenomeen en formulering van beleid • Biedt een moreel kompas aan medewerkers zodat zij – met behoud van professionele ruimte – kunnen afwegen welk gedrag onacceptabel is en formuleer op welke manier daartegen zal worden opgetreden
Aanbevelingen (vervolg) • Zorg dat professionals goed voorbereid en vaardig zijn om geweldsincidenten tegemoet te treden (internaliseer principe van ‘procedurele rechtvaardigheid’) • Organiseer goede publieksvoorlichting over de (veranderde) werkwijzen van handhavers en hulpverleners
Aanbevelingen (vervolg) • Meer onderzoek is geboden: – Naar de effectiviteit van het ingezette (repressieve) beleid – Naar de oorzaken van het geweld en de motieven van de groep geweldplegers – Naar de houding van berusting en het niet te doorgronden ‘niets doen’ van bestuurders en managers op lokaal niveau
