1
Dankwoord onderzoek naar Persoonlijk leiderschap
Een onderzoek naar persoonlijk leiderschap (gedrag) bij Defensie heeft geleid tot een dissertation rapport van 535 pagina’s. Dit rapport is voorgelegd aan de examencommissie - met onder andere dr. Ben Tiggelaar - ter beoordeling. Egon is cum laude geslaagd voor zijn executive MBA. Dit document is een deelaspect uit het totale onderzoek. Na het voeren van diverse gesprekken na de rapportage, blijkt het dat er veel overeenkomsten zijn tussen Defensie en andere Ministeries, (grote) bedrijven en organisaties. Mogelijk ligt dat aan de structuren en bestaande culturen (gedrag). Basis aspect van de gelijkenissen is ‘de mens’ met al zijn intellegentie maar ook met al zijn beperkingen in het zien en begrijpen. Egon Beaart is vanaf 1979 werkzaam bij het Ministerie van Defensie en heeft verschillende functies vervuld op diverse locaties, eerst als militair en daarna als burger. Aanvankelijk was hij werkzaam binnen diverse ‘technisch’ georiënteerde functies. Hierna begaf hij zich op het pad van het kwaliteitsmanagement. Het laatste decennium is in zijn werk de nadruk steeds meer gaan liggen op het menselijke aspect, op het begeleiden van en richting geven aan accreditatietrajecten en verandertrajecten. De laatste functie die hij heeft bekleed bij het Ministerie van Defensie is als plaatsvervangend hoofd van het centrale stafbureau leiderschap Defensie.
© Egon Beaart 2011/2012 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. All rights reserved. No parts of this book may be reproduced, stored in a database or retrieval system, or published, in any form or in any way, electronically, mechanically, by print, photo print, microfilm or any other means without prior written permission from the author. Ondanks de zorg die besteed is aan het onderzoek en de uitwerking hiervan, kan de auteur geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen. De meningen, constateringen, conclusies en aanbevelingen vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de visie of zienswijze van het Ministerie van Defensie. Mocht u nog suggesties, tips of opmerkingen hebben hoor ik deze graag via e-mail.
E-mail:
[email protected] www.leiderschapiscorebusiness.nl
Dankwoord Aan dit onderzoek heeft een groot aantal mensen van binnen en buiten Defensie een bijdrage geleverd. Dit betreft het geven van adviezen en idee vorming tot het concreet helpen met de uitvoering van zaken en uitzoeken van diverse [detail] aspecten. Al deze helpers verdienen een oprecht woord van dank voor de bijdrage die zij hebben geleverd aan de totstandkoming van dit rapport. Zonder al deze inzichten en bereidwillige medewerking had het rapport in deze omvang nooit tot stand kunnen komen. Verder gaat mijn dank uit naar de mogelijkheid die door de directeur van Beukbergen is geboden in de ondersteuning en het faciliteren. Zodat het afnemen van de 131 interviews van Defensiemedewerkers kon worden gerealiseerd. Dank en Chapeau voor jullie Hulp!
Naam
Voornaam
Activiteit
Organisatie/bedrijf/functie
Website www.bsn.eu
Bakker - de Jong
Hanna
Voorzitter examencommissie dissertation
Set Advisor BSN
Banse
Carel
Opdrachtgever onderzoek
Banse Coaching
www.Bansecoaching.nl
Beaart
Dyon
Realisatie website
www.MyBit.nl
Beelen
Olaf
Ondersteuning interventie 21 maart
Bikker
Gladys
Coordinatie Beukbergen
MyBit Individuele co-active coaching Medewerker Dienst Geestelijke verzorging
Ilone
Interviewer Beukbergen, ondersteuning bijeenkomst 21 maart
Dubbelraak
Blauw
www.opqixd.nl www.beukbergen.nl www.dubbelraak.nl
Bloch
David
Tekstbewerking
Presentatie deskundige
www.perfectpresentation.nl
Boots
Perry
Ontwerp logo DiB
Mayflower Reclame bv
www.mayflowerreclame.nl
Borst
Ria
Defensie horoscoop
Bosch
Ben
Tekst correcties
Bosma
Alje
Scenario verhalen
Bedrijfsastrologe Coordinator Overlegzaken CZSK Corporate Storytelling en beweging
www.despijkeropdekop.nl www.defensie.nl
Bruinink
Eloïse
Vastlegging Viva Voce
Simply Lovely Food
www.symplylovelyfood.nl
BSN
Med.
Catering en ondersteuning Viva Voce
Business School Nederland
www.BSN.eu
Carels
Joyce
Ondersteuning interventie 21 maart
Mediation, coaching, training
www.in2freedom.nl www.martijndaalder.nl
Daalder
Martijn
Strategie ontwikkeling DiB
Strategie ontwikkelaar
Delfsma
Gea
Interviewer Beukbergen
F&D coaching en advies
Dierendonck, van
Gert-Jan
Interviewer Beukbergen
Aalmoezenier
www.beukbergen.nl
Scenario planning
Commissaris politie Gooi en Vechtstreek
www.politie.nl
Eeuwijk, van
Ben
Erbudak
Aysel
Succes case
voorzitter raad van bestuur
www.slotervaartziekenhuis.nl
Martine
Ondersteuning bijeenkomst 21 maart, succes case HPO
Directeur Ziggo
www.ziggo.nl www.Defensie.nl
Ferment Groeneveld
Ramses
DiB, interviewer Beukbergen
DF&C
Folkerts
Ilse
Interviewer Beukbergen
Trainee
Haas
Ton
Ondersteuning Viva Voce
Improvisatie theater
www.piranhatheater.nl
Hest, van
Corne
Examencommissie dissertation
Internal BSN
www.elucidate.nl
Hölgen
Dyan
Ondersteuning
Vaandrig
Joachim
Karin
Interviewer Beukbergen
Raadsvrouw
Jonker
Janet
Advies teksten
Janet’s Office
www.beukbergen.nl
Keijzer
Leo
Interviewer Beukbergen, ondersteuning bijeenkomst 21 maart, DiB, Klankbordgroep
Kerkhoven
Astrid
Ondersteuning bijeenkomst 21 maart
Cook your life / Defensie Ivent Organisatie & Relatie Systeem Coach (ORSC)
Kramer
Jitske
Scenarioplanning, DiB strategie ontwikkeling
Organisatie antropoloog
www.humandimensions.nl
Kwee
Emma
Redigeren teksten
Punchline
www.punchline.nl
www.cookyourlive.nl
3
Naam
Voornaam
Activiteit
Organisatie/bedrijf/functie
Website
Lemmens
Theo
Ondersteuning bijeenkomst 21 maart
Director Technical Services
www.ziggo.nl
Lipkin
Lisa
Ondersteuning bijeenkomst 21 maart
Story Strategies
www.storystrategies.net
Loon, van
Fons
Scenario planning, DiB
Eenheids commandant
www.defensie.nl
Lubberts
Jerre
Idee vorming
Word of Minds
www.worldonminds.nl
Scenario planning
Commercieel directeur intersafe Groeneveld BV
www.intersafe.eu
Meer, van
Roger
Mienstra
Nico
Coordinatie scenarioplanning
Specialist scenarioplanning
www.nicomienstra.nl
Mooij
Jan
Interviewer Beukbergen
Dominee
www.beukbergen.nl
Nordsiek
Frits
Klankbordgroep
LKOL
www.defensie.nl
Noya
Monique
Ondersteuning bijeenkomst 21 maart, uitwerking diepte interviews, storytelling
Coaching
www.noyacoaching.nl
Opstal, van
Suzanne
DiB
LTZSD 1
www.defensie.nl
Oskam
Daan
Interviewer Beukbergen
Groepscoach
www.defensie.nl
Ondersteuning bijeenkomst 21 maart
Ontwikkeling van mens en organisatie
www.tetskevanossewaarde.nl
Ossewaarde, van
Tetske
Posthuma
Addy
DiB
ARBO deskundige
www.defensie.nl
Raamsdonk, van
Rurger
Ontwikkeling en produceren presentatiefilm
Presentatiefilms
www.rutgervanraamsdonk.nl
Repro Den Haag
Med.
Frans, Harry, Marco, Rene, Robin
Drukwerk, kopieën, etc..
www.defensie.nl
Romeijn
Danny
Advies script presentatiefilm
Power Point Design
www.pptdesign.nl
Rosman
Ed
Ondersteuning lay out
Opmakerr Indesign
Ruijter
Onno
DiB
Ritmeester
www.defensie.nl
Strategieontwikkeling onderzoek
Expert Sociale veiligheid & overheidsinterventies
www.impactincorporated.nl
Schram
Krista
Severins
Marcel
Vormgeving en opmaak rapport
Mayflower Reclame bv
www.mayflowerreclame.nl
Sinnema
Sybe
Ondersteuning in verwerking gegevens, sparring partner
Vaandrig
www.defensie.nl
Sloot
Corine
Interviewer Beukbergen
Dominee
www.beukbergen.nl www.dubbelraak.nl
Smit
Mayke
Ondersteuning bijeenkomst 21 maart
Dubbelraak
Snitjer
Frank
Ondersteuning
Vaandrig
Struijk
Casimir
Interviewer Beukbergen
Huize Beukbergen
Tempels
Anique
Ondersteuning, Interviewer Beukbergen
Stagiaire
Ter Beest
Hanneke
Interviewer Beukbergen
Raadsvrouw
www.beukbergen.nl
Hans
Realisatie hoofdstuk mindmaps en sparring partner
Organisatie visualist
www.creamatics.nl
Terhurne
www.beukbergen.nl
Tiggelaar
Ben
Examencommissie dissertation
External BSN
www.tiggelaar.nl
Uittenbogaard
Dirk
Succes case FDC
Directeur
www.defensie.nl
Veldhuis
Rob
Illustraties
Prenten tekenaar
Visser
Rob
Overzicht uitwerking alternatief 2
Expert geloofwaardig communiceren
Voorde, van de
Liesbeth
Redigeren teksten
Taalkundige
www.mindmapservice.nl
Warmerdam
Arjan
Klankbordgroep
HPO programma manager
www.hpocenter.nl
Weg, van der
Ruurd
Beschikbaar stellen faciliteiten
Directeur, predikant
www.beukbergen.nl
Zomer
Rens
Coordinatie interviews Beukbergen
Stagiaire
www.defensie.nl
Fred
Vervaardigen Power Point presentatie en brainstrorming
MsOffice Specialist (MCP), adviseur
www.hofsteconsultancy.nl
Zwalm, van der
EGON BEAART EN PERSOONLIJK LEIDERSCHAP Leiderschap is core business bij Defensie. Dat stelde Commandant der Strijdkrachten, generaal Van Uhm tijdens de opening van het academisch jaar van de Nederlandse Defensie Academie [Ministerie van Defensie, 2009]. Welnu, wat vinden we daarvan terug in de dagelijkse praktijk? Internationaal wordt Defensie geroemd over de bijdrage aan en de manier van optreden in de operationele context, zoals in Afghanistan. Hoe is het echter gesteld met het leiderschap in de vredesbedrijfsvoering? (De vredesbedrijfsvoering is de dagelijkse bedrijfsvoering en ondersteuning aan het primaire product / de core business van de militaire organisatie.) Hoe verhoudt zich dat tot de gedragscode bij Defensie die staat voor eigen verantwoordelijkheid, fatsoenlijke omgangsvormen en goede samenwerking? Hoe zit het met de kernwaarden die daaraan ten grondslag liggen? Eerlijk en duidelijk; moedig; empathie en verbinding; dienstbaar; bezieling en authentiek. Egon Beaart onderzocht in hoeverre leiderschap aanwezig is bij Defensie en in welke mate de structuur, procedures en ongeschreven regels het gewenste gedrag bevorderen. Daarnaast bracht hij factoren in kaart die volgens experts en medewerkers essentieel zijn om de prestaties van de organisatie te verbeteren. In een vooronderzoek zijn diverse gesprekken gevoerd en thema’s bestudeerd die zijn voorgelegd aan een klankbordgroep om tot de uiteindelijke thema’s te komen die door middel van een literatuuronderzoek verder zijn uitgediept. In het veldonderzoek zijn diverse methoden gebruikt om een gedegen en onderbouwd advies te kunnen geven. De methoden die onder andere zijn gebruikt zijn: enquêteren van 418 medewerkers; 54 diepte interviews, zowel bij Defensie medewerkers (divers niveau) als externen zoals organisatiedeskundigen, leiderschap goeroes, wetenschappers, vakbond voorzitters en 2e Kamerleden van de vaste kamer commissie van Defensie; Beukbergen interviews waar 131 medewerkers zijn geïnterviewd, een cultuurmeting van de huidige Defensie cultuur en de gewenste Defensie cultuur (ingevuld door 119 medewerkers); het volgen en ondersteunen van een experimentele groep genaamd ‘Defensie in Beweging’; en een scenario planning voor het jaar 2020. Uit het onderzoek kan geconstateerd worden dat er veel potentieel aan ideeën en bereidwilligheid is binnen Defensie. Het probleem is echter dat de mogelijkheden stelselmatig bewust of onbewust worden genegeerd. De communicatie wordt als zeer slecht beoordeeld en het maken van verbinding (contact) met de medewerker is een probleem wat terug te herleiden is naar een gebrek aan empathisch vermogen en het sterke groepsgedrag. Het ontbreken van een Corporate Defensie Identity (visie) en het bewustzijn dat het niet om het eigen onderdeel gaat maar om het geheel, ondersteunend aan het operationele product, ontbreekt. De bureaucratie en regelgeving worden als last ervaren en leiden tot besluiteloosheid en angst om initiatieven te nemen. Dit wordt nog eens versterkt door de hiërarchie en, bewust dan wel onbewust, ‘machtsvertoon’ waardoor medewerkers ‘klein’ worden gehouden en niet het ‘beste’ uit de medewerkers wordt gehaald. Het ontbreken van vertrouwen en, zelfs nog sterker, het onderlinge wantrouwen komen uit het onderzoek naar boven. De Defensie medewerkers worden te weinig gehoord. Alles lijkt gebaseerd te zijn op instrumenteel handelen onderbouwd door spreadsheets en plannen van aanpak die in de praktijk niet (voldoende) blijken te werken. De Defensie medewerker gelooft niet in deze plannen, gewoonweg omdat ervaring hem geleerd heeft, dat de uitvoering ver van de theorie af staat. Defensie is erg intern gericht, wat niet meer past bij de huidige maatschappelijke ontwikkelingen van diversiteit en de nieuwe denkwijze van de nieuwe generatie. Uit de scenarioplanning blijkt dat persoonlijk leiderschap van essentieel belang is, Defensie zal daarom de komende jaren in persoonlijk leiderschap moeten investeren. Niet structuren, procedures en maatregelen zijn bepalend voor de prestaties van Defensie, maar de mensen talent, potentieel, boegbeelden - zijn de sleutel tot succes. Dit blijkt uit de analyse van de literatuurstudie, het veldonderzoek en andere soms onconventionele onderzoeksmethoden. Om gewenst gedrag te ondersteunen, adviseert Beaart de aandacht te richten op drie pijlers – in het rapport ‘Leiderschap is core business’ afgekort als de VIP®strategie: Volhouden, (Corporate) Identiteit of te wel visie en het bevorderen van Persoonlijk leiderschap. Dat hiermee de kern is geraakt, blijkt uit de vier succesvolle casussen (twee binnen en twee buiten Defensie) waaraan deze pijlers zijn getoetst. Het rapport ‘Leiderschap is core business’ geeft, naast de uitkomsten van een grondige analyse, heldere aanknopingspunten voor het behalen van de organisatiedoelen.
5
