D ENGELSCHE BOOMGAERT HET AARDEWERK UIT EEN MIDDELEEUWSE KASTEELGRACHT A. KANEDA, R. VAN GENABEEK EN T. DE RIDDER (RED.)

VLAK-VERSLAG 4.4 ‘D’ E NGELSCHE B OOMGAERT ’ 6.123

H ET AARDEWERK UIT EEN MIDDELEEUWSE KASTEELGRACHT

A. K ANEDA, R.

D IENST WELZIJN, VLAK

VAN

GENABEEK

EN

T.

DE

RIDDER ( RED.)

VLAARDINGEN,

OKTOBER 2002

VLAK-verslag 4.4 ‘d’Engelsche Boomgaert’ 6.123 Het aardewerk uit een middeleeuwse kasteelgracht A. Kaneda, R. van Genabeek en T. de Ridder (red.)

oktober 2002

De reeks VLAK-verslagen is een uitgave van het Vlaardings Archeologisch Kantoor (VLAK), gemeente Vlaardingen

6.123 - Aardewerkverslag

Inhoudsopgave 1 Achtergrondinformatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 Archeologische en historische context . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 1 1

2 Methoden . . . . . . . . . 2.1 Vraagstelling . . . . . . 2.2 Werkwijze . . . . . . . 2.3 Determinatie . . . . . . 2.4 Statistische verwerking

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

4 4 4 4 4

3 Resultaten: beschrijving van de aanwezige baksels, vormen en typen 3.1 Andenne aardewerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Ceramiek uit het Rijnland en Zuid-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.1 Proto-steengoed uit Siegburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2 Proto-steengoed uit overige productiecentra . . . . . . . . . . . . 3.2.3 Bijna steengoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.4 Steengoed uit Siegburg (blank steengoed) . . . . . . . . . . . . . 3.2.5 Steengoed uit overige productiecentra . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Witbakkend Langerwehe-aardewerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Blauwgrijs import aardewerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Blauwgrijs lokaal aardewerk (kogelpotaardewerk) . . . . . . . . . . . 3.6 Grijs- en roodbakkend aardewerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.1 Grijsbakkend aardewerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.1.1 Grapen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.1.2 Kannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.1.3 Bolle potten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.1.4 Voorraadpotten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.2 Roodbakkend aardewerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.2.1 Bakpannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.2.2 Grapen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.2.3 Kannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.2.4 Bolle potten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.2.5 Kommen en schalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.2.6 Vlaams/hoogversierd aardewerk . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 5 5 6 7 10 10 13 14 14 14 15 15 15 17 17 19 20 20 23 24 25 25 27

4 Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Functionele indeling . . . . . . . . . 4.2.1 Oostelijke gracht (spoorgroep 79) 4.2.2 Westelijke gracht (spoorgroep 40) 4.3 Datering . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.1 Oostelijke gracht (spoorgroep 79) 4.3.2 Westelijke gracht (spoorgroep 40)

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

30 30 30 31 32 32 32 32

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . .

5 Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Eindnoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toelichting op de bijlagen . . . . . . . . . . . . Bijlage 1: overzicht op basis van aantal scherven Bijlage 1.1: totaaloverzicht . . . . . . . . . . Bijlage 1.2: westelijke gracht . . . . . . . . . Bijlage 1.3: oostelijke gracht . . . . . . . . .

. . . . . .

i

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

39 39 41 41 41 42

VLAK-verslag 4.4

Bijlage 2: overzicht op basis van gewicht . . . . . . . . . . . Bijlage 2.1: totaaloverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 2.2: westelijke gracht . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 2.3: oostelijke gracht . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 3: overzicht op basis van minimum aantal exemplaren Bijlage 3.1: totaaloverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 3.2: westelijke gracht . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 3.3: oostelijke gracht . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 4: overzicht naar hoofdfunctie . . . . . . . . . . . . . Bijlage 4.1: totaaloverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 4.1.1: inclusief ‘MAE extra’ . . . . . . . . . . . . . Bijlage 4.1.2: exclusief ‘MAE extra’ . . . . . . . . . . . . Bijlage 4.2: westelijke gracht . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 4.2.1: inclusief ‘MAE extra’ . . . . . . . . . . . . . Bijlage 4.2.2: exclusief ‘MAE extra’ . . . . . . . . . . . . Bijlage 4.3: oostelijke gracht . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 4.3.1: inclusief ‘MAE extra’ . . . . . . . . . . . . . Bijlage 4.3.2: exclusief ‘MAE extra’ . . . . . . . . . . . . Bijlage 4.4: totaaloverzicht roodbakkend aardewerk . . . . Bijlage 5: aantal exemplaren naar functie inclusief ‘MAE extra’ Bijlage 5.1: totaaloverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 5.2: overzicht westelijke gracht . . . . . . . . . . . Bijlage 5.3: overzicht oostelijke gracht . . . . . . . . . . . . Bijlage 5.4: totaaloverzicht voor roodbakkend aardewerk . . Bijlage 6: overzicht naar gewicht per scherf per baksel . . . . Bijlage 6.1: totaaloverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 6.2: overzicht westgracht . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 6.3: overzicht oostgracht . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 7: lijst van minimum aantal exemplaren . . . . . . . . Bijlage 7.1: Andenne aardewerk . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage 7.2: Rijnland en Zuid-Limburg . . . . . . . . . . . . Bijlage 7.3: blauwgrijs import aardewerk . . . . . . . . . . Bijlage 7.4: blauwgrijs lokaal aardewerk. . . . . . . . . . . Bijlage 7.5: grijsbakkend aardewerk . . . . . . . . . . . . . Bijlage 7.6: roodbakkend aardewerk . . . . . . . . . . . . Bijlage 7.7: Vlaams/hoogversierd aardewerk . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

43 43 43 44 45 45 45 46 47 47 47 47 48 48 48 49 49 49 50 51 51 51 52 52 53 53 53 53 54 54 55 61 62 63 68 76

Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

ii


In de tekst gebruikte figuren en tabellen: Figuur 1: De ligging van het onderzoeksgebied . . . . . . . . . . . . . . . Figuur 2: De ligging van de kasteelgracht en de spoorgroepen . . . . . . . Figuur 3: Andenne aardewerk, kan, type I . . . . . . . . . . . . . . . . . . Figuur 4: Andenne aardewerk, kleine tuitkan, type II . . . . . . . . . . . . Figuur 5: Proto-steengoed Siegburg, kan, type I . . . . . . . . . . . . . . Figuur 6: Proto-steengoed Siegburg, kan, type II . . . . . . . . . . . . . . Figuur 7: Proto-steengoed Siegburg, drinkbeker, type III . . . . . . . . . . Figuur 8: Proto-steengoed, veldfles, type IV . . . . . . . . . . . . . . . . . Figuur 9: Proto-steengoed overige productiecentra, kan, type I . . . . . . . Figuur 10: Proto-steengoed overige productiecentra, kan, type II . . . . . . Figuur 11: Proto-steengoed overige productiecentra, kan, type II . . . . . . Figuur 12: Proto-steengoed overige productiecentra, drinkbeker, type III . . Figuur 13: Proto-steengoed overige productiecentra, drinkbeker, type III . . Figuur 14: Proto-steengoed overige productiecentra, drinkbeker, type III . . Figuur 15: Proto-steengoed overige productiecentra, kan of grape, type IV Figuur 16: Bijna steengoed (Siegburg), kan, type I . . . . . . . . . . . . . Figuur 17: Steengoed uit Siegburg, kan, type I. . . . . . . . . . . . . . . . Figuur 18: Steengoed uit Siegburg, kan, type II . . . . . . . . . . . . . . . Figuur 19: Steengoed uit Siegburg, kan, type III . . . . . . . . . . . . . . Figuur 20: Steengoed uit Siegburg, kan, type IV . . . . . . . . . . . . . . Figuur 21: Steengoed uit Siegburg, kan, type IV . . . . . . . . . . . . . . Figuur 22: Steengoed uit Siegburg, drinkbeker, type V . . . . . . . . . . . Figuur 23: Steengoed uit overige productiecentra, kan, type I . . . . . . . Figuur 24: Steengoed uit overige productiecentra, kan, type II . . . . . . . Figuur 25: Steengoed uit overige productiecentra, drinkbeker, type III . . . Figuur 26: Witbakkend Langerwehe-aardewerk, miniatuur kannetje, type I . Figuur 27: Blauwgrijs aardewerk, kogelpot, type I . . . . . . . . . . . . . . Figuur 28: Blauwgrijs aardewerk, kogelpot, type II . . . . . . . . . . . . . Figuur 29: Grijsbakkend aardewerk, grape, type I . . . . . . . . . . . . . . Figuur 30: Grijsbakkend aardewerk, grape, type II . . . . . . . . . . . . . Figuur 31: Grijsbakkend aardewerk, kan, type I . . . . . . . . . . . . . . . Figuur 32: Grijsbakkend aardewerk, kan, type II . . . . . . . . . . . . . . Figuur 33: Grijsbakkend aardewerk, kan, type II . . . . . . . . . . . . . . Figuur 34: Grijsbakkend aardewerk, kan, type II . . . . . . . . . . . . . . Figuur 35: Grijsbakkend aardewerk, kan, type III . . . . . . . . . . . . . . Figuur 36: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type I . . . . . . . . . . . . Figuur 37: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type I . . . . . . . . . . . . Figuur 38: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type II . . . . . . . . . . . . Figuur 39: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type II . . . . . . . . . . . . Figuur 40: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type III . . . . . . . . . . . Figuur 41: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type IV . . . . . . . . . . . Figuur 42: Grijsbakkend aardewerk, voorraadpot, type I . . . . . . . . . . Figuur 43: Grijsbakkend aardewerk, voorraadpot, type II . . . . . . . . . . Figuur 44: Grijsbakkend aardewerk, voorraadpot, type II . . . . . . . . . . Figuur 45: Roodbakkend aardewerk, fragment met kamversiering . . . . . Figuur 46: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type I-1 . . . . . . . . . . . Figuur 47: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type I-2 . . . . . . . . . . . Figuur 48: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type I-3 . . . . . . . . . . . Figuur 49: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type II-1 . . . . . . . . . . . Figuur 50: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type II-2 . . . . . . . . . . . Figuur 51: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type III-1 . . . . . . . . . . . Figuur 52: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type III-2 . . . . . . . . . . . Figuur 53: Roodbakkend aardewerk, grape, type I . . . . . . . . . . . . . Figuur 54: Roodbakkend aardewerk, grape, type II . . . . . . . . . . . . .

iii

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 2 5 5 6 7 7 7 8 8 9 9 9 9 10 10 11 11 11 12 12 12 13 13 13 14 14 15 15 15 16 16 16 17 17 17 18 18 18 18 18 19 19 19 20 20 21 21 21 22 22 22 23 23

VLAK-verslag 4.4

Figuur 55: Roodbakkend aardewerk, grape, type II . . . . Figuur 56: Roodbakkend aardewerk, grape, type III . . . . Figuur 57: Roodbakkend aardewerk, kan, type I . . . . . Figuur 58: Roodbakkend aardewerk, kan, type II . . . . . Figuur 59: Roodbakkend aardewerk, kan, type III . . . . . Figuur 60: Roodbakkend aardewerk, kan, type IV . . . . . Figuur 61: Roodbakkend aardewerk, kan, type IV . . . . . Figuur 62: Roodbakkend aardewerk, bolle pot, type I . . . Figuur 63: Roodbakkend aardewerk, bolle pot, type II . . Figuur 64: Roodbakkend aardewerk, bolle pot, type III . . Figuur 65: Roodbakkend aardewerk, schaal, type I . . . . Figuur 66: Roodbakkend aardewerk, schaal, type II . . . Figuur 67: Roodbakkend aardewerk, schaal, type II . . . Figuur 68: Roodbakkend aardewerk, vetvanger . . . . . . Figuur 69: Roodbakkend aardewerk, vetvanger . . . . . . Figuur 70: Roodbakkend aardewerk, vetvanger . . . . . . Figuur 71: Roodbakkend aardewerk, vetvanger . . . . . . Figuur 72: Hoogversierd, versiering . . . . . . . . . . . . Figuur 73: Hoogversierd, versiering . . . . . . . . . . . . Figuur 74: Hoogversierd, versiering . . . . . . . . . . . . Figuur 75: Hoogversierd, versiering . . . . . . . . . . . . Figuur 76: Hoogversierd, versiering . . . . . . . . . . . . Figuur 77: Hoogversierd, versiering . . . . . . . . . . . . Figuur 78: Hoogversierd, versiering . . . . . . . . . . . . Figuur 79: Hoogversierd, versiering . . . . . . . . . . . . Figuur 80: Hoogversierd, versiering, applique vorm schelp Figuur 81: Overzicht gemiddelde gewicht per scherf . . .

iv

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23 24 24 24 24 25 25 25 25 25 26 26 26 26 26 27 27 28 28 28 28 29 29 29 29 29 31


v

VLAK-verslag 4.4

vi


1 Achtergrondinformatie 1.1 Inleiding In 1998 werden door het Vlaardings Archeologisch Kantoor (VLAK) van de gemeente Vlaardingen de restanten van een tot dan toe onbekend kasteel onderzocht die ontdekt zijn op het voormalige Kolpabadterrein. Uit de grachten werden 3485 scherven verzameld uit de gebruiksperiode van het kasteel. Dit aardewerk is in 2000 en 2001 onderzocht door A. Kaneda als materiaalpracticum voor haar studie Europese Archeologie aan de Universiteit van Amsterdam. De scriptie is begeleid door prof. drs. Janssen, bijzonder hoogleraar Kastelenkunde aan de Universiteit van Utrecht, tevens specialist in met name middeleeuwse steengoedbaksels.1 Een woord van dank aan de heer Janssen is hier op zijn plaats. Naast het educatieve uitgangspunt om ervaring op te doen met het determineren en bewerken van middeleeuwse aardewerk had het onderzoek als voornaamste doel inzicht te verkrijgen in de datering van het aardewerkcomplex en de functionele indeling van het kasteelterrein. De resultaten van het materiaalpracticum zijn verwerkt in een materiaalscriptie.2 Zowel de determinatie, de typologie, de typenummeringen en de exemplarentelling als de interpretatie is overgenomen van Kaneda. Deze scriptie vormt de basis voor het hier gepresenteerde VLAK-verslag.

1.2 Archeologische en historische context Het onderzochte aardewerk is afkomstig van een kasteelterrein dat gelegen is op het terrein van het voormalige Kolpabad te Vlaardingen.3 Het archeologisch onderzoek is in 1998 uitgevoerd door het Vlaardings Archeologisch Kantoor (VLAK) van de gemeente Vlaardingen. Hierbij kwam een omgracht terrein aan het licht met vijf tot zevenhalve meter brede grachten, resten van een brug en baksteenpuin (steenformaten circa 30,0 x 15,0 x 7,5 cm), dakpanfragmenten en natuursteen. Deze restanten doen vermoeden dat het hier om een kasteel gaat, hoewel hierover historisch niets bekend is. Het vondstmateriaal is bovendien relatief rijk, hetgeen ook op een adellijke status kan wijzen. Zo kwamen uit de gracht een zwaard, een bronzen grape, een messing ketel en fragmenten van spitopleggers tevoorschijn. De grachten rond het terrein en de vondst van onder meer een zwaard wijzen op het verdedigbare karakter van het terrein.

Vlaardingen

6.123

Figuur 1: De ligging van het onderzoeksgebied (Tekening: Dienst Stadswerk; nabewerking: E. van der Linden, VLAK).

1

VLAK-verslag 4.4

Figuur 2: De ligging van de kasteelgracht en de spoorgroepen SG40 en SG79. (Tek.: Aarad; bewerking E. van der Linden, VLAK).

2


Het gereconstrueerde omgrachte kasteelterrein had de vorm van een onregelmatige vierhoek met zijden van 38 meter (west), 26 meter (noord), 27 meter (oost) en 26 meter (zuid). De breedte van de grachten varieerde van 5 tot 7,5 meter. Aan de westzijde werd een houten constructie aangetroffen, die als ophaalbrug geïnterpreteerd kan worden. Op het kasteelterrein zelf zijn geen bakstenen funderingen gevonden. Het baksteenpuin in de grachten wijst echter op een bakstenen gebouw. Op basis van de steenformaten kan deze gedateerd worden in de 13e eeuw, waarschijnlijk tussen 1250 en 1300. Het kasteel is wat betreft datering en de gereconstrueerde plattegrond goed te vergelijken met het kasteel Steenhuizen. Het ontbreken van muurwerk kan verklaard worden door de grondige sloop van het kasteel en door verstoringen bij de aanleg van het maanvormige buitenbad in 1954 dat geheel over het voormalige kasteelterrein werd aangelegd. De voorlopige datering van het vondstmateriaal doet vermoeden dat het kasteel in het midden van de 14e eeuw is verwoest. Het is daarom aantrekkelijk te veronderstellen dat de verwoesting samenhangt met de Hoekse en Kabeljauwse twisten ten tijde van Willem V en Margaretha van Henegouwen (1346-1354). Hierbij zijn veel kastelen in Holland verwoest, waarvan vele uit historische bronnen bekend zijn. Er zijn echter geen historische gegevens bekend, die met het opgegraven kasteel in verband te brengen zijn. Een verwoesting tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten blijft echter een voor de hand liggende mogelijkheid. Vermoedelijk zijn de grachten direct na de verwoesting gedempt. Het vondstmateriaal in de grachten is daarom in verband te brengen met de bewoningsperiode van het kasteel. In de 16e eeuw zijn enkele sloten gegraven over het terrein waarbij materiaal uit de westelijke gracht als opspit tussen later materiaal terecht kwam. Van de kasteelgracht zijn grote delen archeologisch onderzocht. Daarbij bleken twee grote concentraties met vondstmateriaal aanwezig te zijn: één in het midden van de oostelijke gracht (spoorgroep 79) en één in het midden van de westelijke gracht (spoorgroep 40). Het oostelijke vondstcomplex was onverstoord; het westelijke bleek verstoord te zijn door de aanleg van de sloten in de 16e eeuw. In de rest van de gracht bleken zich vrijwel geen vondsten te bevinden. Uit de westelijke gracht kwamen, naast een grote hoeveelheid aardewerk, een zwaard, een bronzen grape en een spitoplegger. Uit de oostelijke gracht kwamen onder andere een prikslee en een messing ketel. Op basis van de hoeveelheid materiaal werd tijdens de opgraving aangenomen dat de keuken van het kasteel zich nabij de oostelijke gracht heeft bevonden. Over het kasteel en de verwoesting daarvan zijn geen historische bronnen overgeleverd. Over activiteiten op het terrein in latere perioden is echter wel het één en ander bekend.4 In 1446 lag op het terrein een boomgaard. Er is dan ook sprake van een jonge en een oude boomgaard, hetgeen erop wijst dat er al enige tijd op het terrein een boomgaard ligt. Mogelijk is direct na sloop van het kasteel het terrein ingericht als een boomgaard. In 1561 is er sprake van een huis in de boomgaard. Tussen 1628 en 1632 bouwt men direct langs de weg een boerderij genaamd ‘d’ Engelsche Boomgaerd’. Naar aanleiding van de naam van het terrein is er nogal wat gespeculeerd over de relatie tussen Vlaardingen en Engeland. Het is niet uit te sluiten dat de eigenaar van het opgegraven kasteel hier iets mee te maken had, maar hierover zijn op archeologische gronden geen uitspraken te doen.

3

VLAK-verslag 4.4

2 Methoden 2.1 Vraagstelling Het onderzochte aardewerk is afkomstig uit twee delen van de kasteelgracht. Het onderzoek heeft een drieledig doel. In de eerste plaats is de datering van de aardewerkcomplexen van belang. Daarbij kan zowel een beeld worden gekregen van de periode waarin het kasteel in gebruik was, als de ruimtelijke ontwikkelingen op het kasteelterrein. In de tweede plaats zal geprobeerd worden een functionele indeling van het terrein te reconstrueren. Kan er iets gezegd worden over de functie van de verschillende delen van de kasteelgracht en is hierin een ontwikkeling te herkennen? Zo zou het mogelijk kunnen zijn de plaats van de keuken vast te stellen door een concentratie van aan het bereiden van voedsel gerelateerd aardewerk. Tenslotte zal gekeken worden naar de status van het kasteel. Is het onderzochte materiaal karakteristiek voor een kasteelterrein en wordt de status van de bewoners weerspiegeld in het aardewerk? De status kan onder andere tot uiting komen in de hoeveelheden importaardewerk of luxe tafelgerei.

2.2 Werkwijze Het aardewerkonderzoek betreft het aardewerk uit twee vondstcomplexen uit de kasteelgracht: spoorgroep 40 uit de westelijke gracht en spoorgroep 79 uit de oostelijke gracht. Het onderzoek is opgesplitst in een aantal stappen: 1) determinatie; 2) statistische verwerking; 3) interpretatie.

2.3 Determinatie De scherven zijn gesorteerd op baksel en per spoorgroep geteld en gewogen. Vervolgens zijn de scherven, voor zover mogelijk, uitgesplitst in hoofdvorm en eventueel in subvorm. Aan de indeling in hoofd- en subvormen zijn gebruiksfuncties gekoppeld, op basis waarvan later uitspraken gedaan kunnen worden over de functie van de verschillende delen van de gracht of het kasteel als geheel. Binnen de vormen is vervolgens een typologie opgesteld. Bij gebrek aan een algemeen geldende typologie voor middeleeuws aardewerk is voor het onderzochte complex een eigen typologie opgesteld. De criteria waarop typen zijn onderscheiden verschillen per baksel en vorm. Bij de meeste baksels is de type-indeling gebaseerd op de randvorm. De verschillende typen kunnen informatie geven over datering van de vondstcomplexen en mogelijk de functie ervan. Uiteindelijk is per type het minimaal aantal exemplaren bepaald. De telling van het minimum aantal exemplaren vormt een middel om complexen met elkaar te vergelijken wat betreft vorm, functie of type. In de eerste plaats is het minimum aantal exemplaren bepaald op grond van de randen per bakselsoort en vorm. Bij een aantal baksels is echter ook gekeken naar andere criteria, bijvoorbeeld versiering bij hoogversierd aardewerk. Dit geeft echter wel een vertekening van het minimum aantal exemplaren. Bij baksels met geringe diversiteit aan vormen en randen zal het immers moeilijker zijn verschillende exemplaren van elkaar te onderscheiden dan bij baksels met veel variatie in type of versiering. Daardoor zullen bijvoorbeeld bij hoogversierd aardewerk meer exemplaren worden onderscheiden dan bij roodbakkende kannen. Bij grote vormen, of vormen waarvan maar kleine fragmenten bewaard zijn, zal het ook moeilijker zijn verschillende exemplaren te onderscheiden en zal het minimum aantal exemplaren dus lager zijn. Het minimum aantal exemplaren is dan ook consequent gebaseerd op de randen, alleen bij het hoogversierd witbakkend Langerwehe en Andenne aardewerk is daarop een uitzondering gemaakt. Hiermee dient bij de statistische verwerking rekening gehouden te worden. In totaal zijn in beide onderzochte complexen 334 exemplaren onderscheiden waarvan er 315 gerekend kunnen worden tot de echte minimum aantal exemplaren. Deze zullen in hoofdstuk 3 beschreven worden.

2.4 Statistische verwerking De bij de determinatie verkregen gegevens zijn verwerkt in een database. Op grond hiervan kunnen vervolgens uitspraken worden gedaan met betrekking tot bijvoorbeeld dateringsverschillen, of gebruik van verschillende onderdelen van de kasteelgracht of beide complexen samen.

4


3 Resultaten: beschrijving van de aanwezige baksels, vormen en typen 3.1 Andenne aardewerk In de omgeving van het plaatsje Andenne, in de Belgische Maasvallei, werd tussen het einde van de 11e en het midden van de 14e eeuw op grote schaal aardewerk gemaakt.5 Hiervoor werd gebruik gemaakt van tertiaire klei van goede kwaliteit. Kenmerkend is het fijne baksel en het gebruik van loodglazuur. Het vormenspectrum bestaat onder meer uit kannen, tuitpotten, kogelpotten en schalen. In de 12e en begin van de 13e eeuw wordt het aardewerk vaak beschouwd als luxeproduct. De export vond voornamelijk plaats in de 12e en 13e eeuw. In de 14e eeuw komt Andenne-aardewerk in Nederland alleen nog incidenteel voor.6 In het onderzochte vondstcomplex komen twee exemplaren voor van Andenne-aardewerk, verdeeld over twee typen. Het MAE is bepaald op basis van vorm.

Type I: • Kan met wijde, iets bol lopende hals; • MAE= 1; • Hiervan is een randfragment aangetroffen; • Borremans en Warginaire 1966, periode IIIa, 1225-1300, fig. 28 A47/4/j.

Figuur 3: Andenne aardewerk, kan, type I. Inv. nr. 6.123 A-ka-I-01; tekening schaal 1:2.

Type II: • Kleine tuitkan; • MAE=1; • Geen rand aanwezig; • Borremans en Warginaire 1966, periode IIIb, 1300-1350, fig 26 A35b/c 1-2.

Figuur 4: Andenne aardewerk, kleine tuitkan, type II. Inv. nr. 6.123 A-tka-II-01; tekening schaal 1:2.

3.2 Ceramiek uit het Rijnland en Zuid-Limburg In de Late Middeleeuwen werd in het Duitse Rijnland en in Zuid-Limburg op grote schaal ceramiek geproduceerd en geëxporteerd naar een groot gebied in Noordwest-Europa. Tot het begin van de 13e eeuw bestond de productie uit witbakkend aardewerk, versierd met rode of roodbruine verfstrepen. Dit aardewerk, dat meestal wordt aangeduid met de term Pingsdorf, werd gebakken op een temperatuur van 900 tot 1000 graden. Als grondstof werd gebruik gemaakt van tertiaire klei. Vanaf het begin van de 13e eeuw experimenteerde men in verschillende productiecentra, waaronder Siegburg, Langerwehe , Brunssum en Schinveld met het verhogen van de baktemperatuur tot ongeveer 1000 á 1100 graden. Daarbij smelt een deel van het silicium in de klei, waardoor het product minder poreus wordt. Dit meer waterdichte product is beter geschikt voor drinken schenkgerei. Ceramiek, waarbij een deel van het silicium is gesmolten, wordt aangeduid met de term proto-steengoed. Het verhogen van de baktemperatuur heeft tot gevolg dat het aardewerk donkerder van kleur wordt. De roodbruine verfstrepen zijn daardoor nauwelijks meer zichtbaar en verdwijnen dan ook in het begin van de 13e eeuw. In enkele productiecentra, onder andere in Langerwehe en Zuid-Limburg, wordt het proto-steengoed voorzien van een paarsbruine ijzerengobe. Naast een esthetische reden heeft dit wellicht ook een praktische:

5

VLAK-verslag 4.4

het oppervlak wordt iets minder ruw, waardoor het prettiger aanvoelt bij het drinken. Tegen het eind van de 13e eeuw wordt de baktemperatuur nog verder opgevoerd, waardoor de klei nog verder versintert en nog minder poreus wordt. Uiteindelijk komt vanaf het eind van de 13e eeuw geheel versinterde ceramiek voor, dat aangeduid wordt als steengoed. In Siegburg wordt hierin nog een tussenstadium onderscheiden, het zogenaamde bijna-steengoed. Hierbij is de klei vrijwel volledig versinterd maar is de magering nog wel enigszins voelbaar en zichtbaar.7 Proto-steengoed en steengoed werden vervaardigd in een aantal productiecentra in het Rijnland en ZuidLimburg. Daarnaast worden ook in andere gebieden vergelijkbare producten gemaakt, onder meer in Speyer en Duingen. In de 13e en 14e eeuw zijn Siegburg, Langerwehe, Brunssum en Schinveld voor onze streken de belangrijkste. De productie van Siegburg is op grond van baksel en oppervlaktebehandeling meestal goed te onderscheiden van de overige productiecentra. Op de breuk is het Siegburg protosteengoed vaak lichtgrijs tot beigegrijs van kleur in tegenstelling tot donkergrijs in Langerwehe en ZuidLimburg. De magering van Siegburg proto-steengoed bestaat uit afgeronde zandkorrels, waardoor het oppervlak iets minder ruw is. Om die reden is het oppervlak van Siegburg proto-steengoed meestal niet voorzien van een oppervlaktebehandeling met bijvoorbeeld ijzerengobe en het steengoed uit de overige productiecentra wel. Naast het lichtgrijze proto-steengoed uit Siegburg en het donkergrijze uit Langerwehe of Zuid-Limburg komt nog een derde baksel voor. Dit is gelig van kleur. De magering bestaat uit fijn zand en bevat soms rossige puntjes. Het is niet uitgesloten dat dit proto-steengoed uit Zuid-Limburg afkomstig is.8 Na de opkomst van het steengoed in het laatste kwart van de 13e eeuw valt de export vanuit Zuid-Limburg grotendeels weg en zijn Siegburg en Langerwehe de belangrijkste centra. Het onderscheid tussen beide centra is eenvoudig: Siegburg is wit of lichtgrijs van kleur en heeft meestal geen oppervlaktebehandeling. Langerwehe is grijs of donkergrijs van kleur en heeft vaak een oppervlaktebehandeling van ijzerengobe, zoutglazuur of een combinatie van beide. Op basis van het baksel kunnen de volgende bakselgroepen worden onderscheiden: • Proto-steengoed uit Siegburg (paragraaf 3.2.1) • Proto-steengoed uit overige productiecentra (Langerwehe en Zuid-Limburg) (paragraaf 3.2.2) • Bijna steengoed (uit Siegburg) (paragraaf 3.2.3) • Steengoed uit Siegburg (paragraaf 3.2.4) • Steengoed uit overige productiecentra (meestal Langerwehe) (paragraaf 3.2.5)

3.2.1 Proto-steengoed uit Siegburg Het proto-steengoed uit Siegburg is lichtgrijs tot bruingrijs van kleur. De magering bestaat uit grof zand, meestal kwarts en diverse insluitsels en neemt 20-30% van het volume in beslag. De korrelgrootte varieert van 0,2-0,7 mm, met uitschieters tot 2,0 mm.9 Bij het onderzochte materiaal uit Vlaardingen valt op dat af en toe zwarte puntjes op de breuk herkenbaar zijn. Op dit proto-steengoed is meestal geen ijzerengobe of zoutglazuur aangebracht.

Type I: • Kan met zware, geribbelde rand met vlakke bovenkant; • MAE=2; • Beckmann 1975, periode 1, tafel 15-17.

Figuur 5: Proto-steengoed Siegburg, kan, type I. Inv. nr. 6.123 Sp-ka-A-I-01; tekening schaal 1:2.

6


Er zijn bij het onderzochte materiaal in totaal 23 exemplaren onderscheiden, verdeeld over twee typen kannen, één type drinkbeker en één type veldfles. De typologie van de kannen is gebaseerd op de randvorm.

Type II: • Kan met verdikte manchetrand; • MAE=18; • Beckmann 1975, periode 3, tafel 21.

Figuur 6: Proto-steengoed Siegburg, kan, type II. Inv. nr. 6.123 Sp-ka-A-II-01; tekening schaal 1:4.

Type III: • Drinkbeker met rechte, uitstaande rand; • MAE=2; • Beckmann 1975, periode 3, tafel 70. Figuur 7: Proto-steengoed Siegburg, drinkbeker, type III. Inv. nr. 6.123 Sp-db-B-III-01; tekening schaal 1:2.

Type IV: • Veldfles; • MAE=1; • Beckmann 1975, periode 4, tafel 14.

Figuur 8: Proto-steengoed, veldfles, type IV. Inv. nr. 6.123 Sp-vf-A-IV-01; tekening schaal 1:4.

3.2.2 Proto-steengoed uit overige productiecentra Het baksel van de andere productiecentra in het Rijnland en Zuid-Limburg lijkt erg op dat van Siegburg. Het is daarom niet altijd goed mogelijk de baksels van elkaar te onderscheiden. Het belangrijkste verschil is dat het proto-steengoed uit Siegburg over het algemeen wat lichter van kleur is en dat de zandkorrels van de magering meer zijn afgerond en beter zijn gesorteerd. Dit heeft tot gevolg dat het Siegburgse proto-steengoed vaak wat fijner van karakter is. In Zuid-Limburg bestaat de magering uit grof, slecht

7

VLAK-verslag 4.4

gesorteerd zand met insluitsels van 0,3-1,0 mm en uitschieters van 2,0-6,0 mm. Veel steengoed uit deze productiecentra heeft een oppervlakteafwerking met ijzerengobe en soms zoutglazuur. In de beginperiode komt zoutglazuur incidenteel voor en is het meestal afkomstig van het as dat op de potten neerslaat. Later wordt zoutglazuur ook bewust aangebracht door in de oven keukenzout te strooien. Zoutglazuur is min of meer kleurloos of iets bruinig van kleur. IJzerengobe geeft de producten een paarse of paarsbruine kleur. Bij proto-steengoed uit Siegburg ontbreekt de oppervlakteafwerking meestal. Van het proto-steengoed uit de overige productiecentra zijn in Vlaardingen minimaal 23 exemplaren geteld, verdeeld over vier typen: drie typen kannen en één type drinkbeker. De typen komen overeen met de typen proto-steengoed uit Siegburg.

Type I: • Kan met zware, geribbelde rand met vlakke bovenkant; • MAE=1; • Beckmann 1975, periode 1, tafel 15-17, Bruin 1964, periode III, afb. 56.

Figuur 9: Proto-steengoed overige productiecentra, kan, type I. Inv. nr. 6.123 Rp-ka-C-I-01; tekening schaal 1:2.

Type II: • Kan met soms verdikte, manchetachtige rand; • MAE=18; • Beckmann 1975, periode 3, tafel 19-20, Bruin1964, periode IV, afb 74.

Figuur 10: Proto-steengoed overige productiecentra, kan, type II. Inv. nr. 6.123 Rp-ka-A-II-01; tekening schaal 1:2.

8


Figuur 11: Proto-steengoed overige productiecentra, kan, type II. Inv. nr. 6.123 Rp-ka-C-II-16; tekening schaal 1:2.

Type III: • Drinkbeker met vlakke bodem; • MAE=1. Figuur 12: Proto-steengoed overige productiecentra, drinkbeker, type III. Inv. nr. 6.123 Rp-db-B-III-01; tekening schaal 1:2.

Type III: • Drinkbeker met rechtopstaande rand, geribbelde wand en standvoet met vlakke bodem; • MAE=2; • Bruin 1964, periode III, afb. 76-2 en 76-11. Figuur 13: Proto-steengoed overige productiecentra, drinkbeker, type III. Inv. nr. 6.123 Rp-db-C-III-02; tekening schaal 1:2

Figuur 14: Proto-steengoed overige productiecentra, drinkbeker, type III. Inv. nr. 6.123 Rp-db-C-III-03; tekening schaal 1:2 (Tekening: J. van den Berg, VLAK).

9

VLAK-verslag 4.4

Type IV: • Kan of grape met pootjes; • MAE=1; • Bruin 1964, periode V, afb. 86 -10 en 11. Figuur 15: Proto-steengoed overige productiecentra, kan of grape, type IV. Inv. nr. 6.123 Rp-ka-C-IV-01; tekening schaal 1:2.

3.2.3 Bijna steengoed Bijna steengoed is een tussenfase in de ontwikkeling van proto-steengoed naar echt steengoed en wordt alleen bij de producten uit Siegburg onderscheiden.10 Het heeft een dichtere structuur en is fijner en minder poreus dan proto-steengoed. Het baksel is nog niet geheel versinterd, waardoor de magering nog voelbaar is. De korrelgrootte hiervan ligt rond de 0,4 mm. Het vormenspectrum van bijna steengoed komt vrijwel overeen met de vroegste vormen van het echte Siegburg steengoed. In Vlaardingen is slechts één exemplaar van dit baksel aangetroffen.

Type I: • Kan met verdikte rand en cilindrische hals; • MAE=1; • Beckmann 1975, periode 4, tafel 33.

Figuur 16: Bijna steengoed (Siegburg), kan, type I. Inv. nr. 6.123 Sb-ka-A-I-01; tekening schaal 1:2.

3.2.4 Steengoed uit Siegburg (blank steengoed) Bij het echte steengoed uit Siegburg is het baksel geheel verglaasd en klinkend hard. Er is geen magering meer herkenbaar. De kleur is lichtgrijs of wit en er is meestal geen oppervlaktebehandeling aanwezig. Deze ceramiek wordt vaak aangeduid met de term ‘blank steengoed’. Op het kasteelterrein zijn in totaal 41 exemplaren blank steengoed aangetroffen: 27 exemplaren zijn te verdelen in vijf typen: vier typen kannen en één type drinkbeker. De overigen zijn niet aan een type toe te schrijven.

10


Type I: • Kan met verdikte rechte rand en cilindrische hals zonder ribbel. Dit type komt overeen met type I in bijna steengoed; • MAE=17; • Janssen 1988, tabel 1, type III en Beckmann 1975, periode 4, tafel 32-33.

Figuur 17: Steengoed uit Siegburg, kan, type I. Inv. nr. 6.123 Se-ka-A-I-01; tekening schaal 1:2.

Type II: • Kan, lijkt op type I met verdikte rechte rand en cilindrische hals maar heeft een dikke ribbel halverwege de hals; • MAE=1; • Janssen 1988, tabel 1, type II-1 en Beckmann 1975, periode 4, tafel 33 8-9.

Figuur 18: Steengoed uit Siegburg, kan, type II. Inv. nr. 6.123 Se-ka-A-II-01; tekening schaal 1:2.

Type III: • Kan, lijkt op type I met verdikte rechte rand en cilindrische hals maar met een dubbele dikke ribbel ter hoogte van de onderkant van het oor; • MAE=4; • Janssen 1988, tabel 1, type IV(a) en Beckmann 1975, periode 4, tafel 35.

Figuur 19: Steengoed uit Siegburg, kan, type III. Inv. nr. 6.123 Se-ka-A-III-01; tekening schaal 1:2.

11

VLAK-verslag 4.4

Type IV: • Biconische kan met enkelvoudige rechte rand en cilindrische hals. Dit type kan wordt soms aangeduid als bierkan; • MAE=3; • Janssen 1988, tabel 1, type I en Beckmann 1975, periode 4, tafel 47.

Figuur 20: Steengoed uit Siegburg, kan, type IV. Inv. nr. 6.123 Se-ka-A-IV-01; tekening schaal 1:2.

Figuur 21: Steengoed uit Siegburg, kan, type IV. Inv. nr. 6.123 Se-ka-A-IV-03; tekening schaal 1:2.

Type V: • Drinkbeker met enkelvoudige rechte rand en cilindrische hals; • MAE=2; • Janssen 1988, tabel 1, type IX en Beckmann 1975, periode 3/4, tafel 75.

Figuur 22:Steengoed uit Siegburg, drinkbeker, typeV.Inv.nr.6.123 Se-db-B-V-01;tekening schaal 1:2.

12


3.2.5 Steengoed uit overige productiecentra Het meeste echte steengoed dat niet uit Siegburg afkomstig is, is in de eerste helft van de 14e eeuw waarschijnlijk gemaakt in Langerwehe. Zuid-Limburg lijkt in deze periode als exportcentrum in belang af te nemen. Het is echter op grond van het baksel (nog) niet mogelijk onderscheid te maken tussen Langerwehe en Zuid-Limburg. Het steengoed dat niet uit Siegburg komt, is meestal voorzien van ijzerengobe, zoutglazuur of een combinatie van beide. Het baksel is grijs. In Vlaardingen is maar weinig steengoed gevonden, dat niet uit Siegburg afkomstig is. Wat dat betreft wijkt het beeld af van bijvoorbeeld de situatie in Brabant, waar niet-Siegburg steengoed in het begin van de 14e eeuw de overhand heeft. 11 De drie onderscheiden exemplaren zijn alle drie van een verschillend type.

Type I: • Kan met rechte rand, verticale hals en een ribbel ter hoogte van de bovenkant van het oor; • MAE=1; • Bruin 1964, Schinveld IV, periode V, afb. 84-3.

Figuur 23: Steengoed uit overige productiecentra, kan, type I. Inv. nr. 6.123 Re-ka-C-I-01; tekening schaal 1:2.

Type II: • Kan met manchetrand; • MAE=1; • Bruin 1964, Schinveld IV, periode V, afb. 84-2 en Hurst 1977, type I. Figuur 24: Steengoed uit overige productiecentra, kan, type II. Inv. nr. 6.123 Re-ka-C-II-01; tekening schaal 1:2.

Type III: • Drinkbeker met iets naar buiten staande, afgeschuinde rand en bolle bodem; • MAE=1; • Bruin 1964, periode IV-V, afb. 77-10.

Figuur 25: Steengoed uit overige productiecentra, drinkbeker, type III. Inv. nr. 6.123 Re-db-C-III-01; tekening schaal 1:2.

13

VLAK-verslag 4.4

3.3 Witbakkend Langerwehe-aardewerk Naast steengoed werd in het productiecentrum Langerwehe in de 14e eeuw ook witbakkend aardewerk vervaardigd. Het betreft vaak kleine voorwerpen zoals zuigflesjes, kannetjes, spaarpotten en pelgrimshoorns, die zijn afgewerkt met loodglazuur of koperhoudend loodglazuur. Het baksel is iets grover dan dat uit Andenne. Op het kasteelterrein is één exemplaar gevonden dat op grond van het baksel en het gebruik van koperhoudend loodglazuur aan Langerwehe kan worden toegeschreven. Het betreft waarschijnlijk een miniatuur kannetje, wellicht speelgoed.

Type I: • Miniatuur kan (speelgoed); • Geen randfragment aanwezig. Figuur 26: Witbakkend Langerwehe-aardewerk, miniatuur kannetje, type I. Inv. nr. 6.123 W-ka-I-01, tekening schaal 1:2.

3.4 Blauwgrijs import aardewerk Tussen de 10e en 13e eeuw werd in een aantal productiecentra in het Rijnland en het Limburgse Maasgebied aardewerk gemaakt van tertiaire klei, gemagerd met grof zand. Dit aardewerk werd meestal reducerend gebakken en was blauwgrijs van kleur. Twee productiecentra zijn hier van belang. In de eerste plaats Paffrath. De productie in deze plaats bestond voor het grootste deel uit vrij kleine, dunwandige kogelpotten. Het oppervlak hiervan had een metaalachtige glans en scherf had op de breuk een karakteristieke bladerdeegstructuur. Een andere belangrijke productieplaats was Elmpt, waar naast kogelpotten ook grote voorraadvaten en teilen werden gemaakt. Op het kasteelterrein in Vlaardingen zijn maar twee scherven van blauwgrijs import aardewerk gevonden. Eén scherf Paffrath-aardewerk van een onbekende vorm en een fragment van een vijzel van grijs of blauwgrijs aardewerk uit een onbekend productiecentrum. Het is in dit laatste geval niet goed uit te maken of het grijs of blauwgrijs aardewerk betreft. Een vergelijkbare vijzel, uit de eerste helft van de 14e eeuw, is ook in ‘s-Hertogenbosch gevonden.12

3.5 Blauwgrijs lokaal aardewerk (kogelpotaardewerk) Tot in de 13e eeuw werd op veel plaatsen in Nederland aardewerk geproduceerd voor de lokale markt. Het gaat hierbij meestal om handgemaakte kogelpotten, die in veldovens werden gebakken. Over het algemeen wordt dit soort aardewerk aangeduid met de term ‘kogelpotaardewerk’, hetgeen verwarrend is aangezien kogelpot dan zowel op de vorm als op het soort aardewerk slaat. Om die reden wordt het hier aangeduid als lokaal blauwgrijs aardewerk. Omdat het hier om lokale of regionale aardewerktradities gaat, is het moeilijk vondsten uit verschillende plaatsen met elkaar te vergelijken. Bij het onderzochte materiaal uit Vlaardingen zijn vier exemplaren van dit soort aardewerk aangetroffen, verdeeld over twee typen.

Type I: • Kogelpot met een uitstaande, naar binnen afgeschuinde rand met een afgeronde bovenkant; • MAE=2.

Figuur 27: Blauwgrijs aardewerk, kogelpot, type I. Inv. nr. 6.123 Gk-kp-I-02; tekening schaal 1:2.

14


Type II: • Kogelpot met iets uitstaande verdikte ronde rand; • MAE=2. Figuur 28: Blauwgrijs aardewerk, kogelpot, type II. Inv. nr. 6.123 Gk-kp-II-02; tekening schaal 1:2.

3.6 Grijs- en roodbakkend aardewerk Vanaf de 13e eeuw wordt in de opkomende steden voor de lokale of regionale markt aardewerk vervaardigd. Het gaat hierbij meestal om eenvoudig gebruikgoed. De klei komt uit de directe omgeving van de productiecentra. Naar gelang de ovenatmosfeer (reducerend of oxiderend) wordt het product grijs of rood van kleur. Het grijze aardewerk is over het algemeen iets vroeger en wordt in de loop van de 14e en 15e eeuw verdrongen door rood aardewerk. De meeste producten zijn gemaakt op de draaischijf, waardoor ze meestal vrij goed te onderscheiden zijn van de lokale handgevormde kogelpotten. Rood aardewerk wordt vaak voorzien van loodglazuur, dat in de loop van de 14e en 15e eeuw steeds royaler wordt toegepast. Het vormenspectrum van het grijze aardewerk is wat beperkter dan van het rode. Naast het lokale of regionale rode aardewerk worden in de 13e en 14e eeuw ook producten van rood aardewerk geïmporteerd uit enkele productiecentra in Holland, Vlaanderen en Brabant. Het gaat hierbij vooral om rijk versierde kannen voorzien van plastische ornamenten in witte of rode klei, radstempels en transparant of groen glazuur.

3.6.1 Grijsbakkend aardewerk Grijs aardewerk heeft een wat beperkter vormenspectrum dan rood aardewerk. Het diende voornamelijk als kook- en opslaggerei. Loodglazuur is nooit toegepast en versieringen zijn zeldzaam. Eén scherf uit Vlaardingen is versierd met een kamversiering en is afkomstig van een grote kan of voorraadpot. Een scherf met vergelijkbare versiering komt ook voor bij rood aardewerk.

3.6.1.1 Grapen Bij het materiaal van het kasteel in Vlaardingen zijn fragmenten aangetroffen van ten minste elf grijze grapen. Op basis van de randen konden twee typen worden onderscheiden. Reconstrueerbare exemplaren ontbreken, maar vanwege het ontbreken van grijze pootjes kan worden aangenomen dat deze grapen standvinnen hadden. Op grond van de datering nemen we aan dat het om één-orige kleine grapen gaat.

Type I: • Grape met verdikte ronde rand; • MAE=9.

Figuur 29: Grijsbakkend aardewerk, grape, type I. Inv. nr. 6.123 G-gr-I-01; tekening schaal 1:2.

Type II: • Grape met uitstaande onverdikte rand; • MAE=2.

Figuur 30: Grijsbakkend aardewerk, grape, type II. Inv. nr. 6.123 G-gr-II-02; tekening schaal 1:2.

15

VLAK-verslag 4.4

Type I: • Kan met bolle, geprofileerde verdikte rand; • MAE=9.

Figuur 31: Grijsbakkend aardewerk, kan, type I. Inv. nr. 6.123 G-ka-I-03; tekening schaal 1:2.

Type II: • Kan met manchetachtige geprofileerde rand. • Variant met bolle bovenkant en variant met vlakke bovenkant. • MAE=18; • Schimmer 1979, afb. E28 (inv.nr. G-ka-II-01 en 05) en Schimmer 1979, afb. E30a (inv. nr. G-ka-II-17).

Figuur 32: Grijsbakkend aardewerk, kan, type II. Inv. nr. 6.123 G-ka-II-01; tekening schaal 1:4.


16


3.6.1.2 Kannen In de grachten zijn fragmenten van 37 grijze kannen opgegraven. De meeste zijn dunwandig en hebben een hard en egaal baksel. Het gaat om grote kannen, waarschijnlijk waterkannen. Op grond van de randprofielen zijn drie typen te onderscheiden. Type I heeft een bolle geprofileerde rand. Type II heeft een manchetrand, waarin onderscheid kan worden gemaakt tussen een vlakke en een afgeronde bovenzijde. Type III heeft een naar binnen afgeschuind randprofiel, dat mogelijk geïnspireerd is op kannen uit Andenne.13 Negen exemplaren konden niet aan een type worden toegeschreven.


Type III: • Kan met verticale, naar binnen afgeschuinde rand en cilindrische hals; • MAE=1. Figuur 35: Grijsbakkend aardewerk, kan, type III. Inv. nr. 6.123 G-ka-III-01; tekening schaal 1:2.

3.6.1.3 Bolle potten In de kasteelgracht zijn 12 bolle potten zonder pootjes aangetroffen. De bodem is lensvormig zodat we niet over een kogelpot kunnen spreken. Vergelijkbare vormen zijn ook bekend uit pottenbakkersafval dat in Haarlem is opgegraven.14 De functie van deze potten is niet altijd duidelijk. Er is een grote variatie in formaten aanwezig: de randdiameter varieert tussen de 9 en 20 cm met een gemiddelde van 14,5 cm. Roetaanslag op de onderzijde van de potten ontbreekt, waardoor we niet kunnen concluderen dat één van de potten zeker als kookpot gebruikt is. Toch is de functie als kookpot voor met name de kleinere exemplaren niet onwaarschijnlijk. De grotere potten dienden als voorraadpot. Op basis van de randvorm zijn vier typen onderscheiden

Type I: • Pot met verdikte, bol geprofileerde rand; • MAE=7; • Schimmer 1979, afb. B6.

Figuur 36: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type I. Inv. nr. 6.123 G-kp/vp-I-02; tekening schaal 1:2.

17

VLAK-verslag 4.4

Figuur 37: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type I. Inv. nr. 6.123 G-kp/vp-I-03; tekening schaal 1:2.

Type II: • Pot met manchetachtige, hol geprofileerde rand; • MAE=3; • Schimmer 1979, afb. B7.

Figuur 38: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type II. Inv. nr. 6.123 G-kp/vp-II-01; tekening schaal 1:2.

Figuur 39: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type II. Inv. nr. 6.123 G-kp/vp-II-02; tekening schaal 1:2.

Type III: • Pot met rechte opstaande rand, naar binnen toe afgeschuinde bovenkant, geen hals; • MAE=1. Figuur 40: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type III. Inv. nr. 6.123 G-kp/vp-III-01; tekening schaal 1:2.

Type IV: • Pot met blokrand; • MAE=1; • Hoek 1977, afb.13.

Figuur 41: Grijsbakkend aardewerk, bolle pot, type IV. Inv. nr. 6.123 G-kp/vp-IV-01; tekening schaal 1:4.

18


3.6.1.4 Voorraadpotten Het onderscheid tussen de hiervoor beschreven bolle potten en de voorraadpotten op standvinnen is op basis van de randen niet goed te maken. Bij een redelijk compleet exemplaar van type II kan de potvorm worden bepaald. Daaruit blijkt dat bij deze voorraadpotten de schouder vrij horizontaal loopt en de grootste diameter boven in de pot zit, dit in tegenstelling tot de hierboven beschreven bolle potten met de grootste diameter halverwege het potlichaam. Bij de determinatie zijn de potten met een randdiameter groter dan 14,5 cm tot de voorraadpotten gerekend. In totaal zijn 8 exemplaren geteld, verdeeld over twee typen.

Type I: • Voorraadpot met opstaande, verdikte bol geprofileerde rand; • MAE=3. Figuur 42: Grijsbakkend aardewerk, voorraadpot, type I. Inv. nr. 6.123 G-vp-I-01; tekening schaal 1:4.

Type II: • Voorraadpot met scherp geprofileerde uitstaande rand; • MAE=5.

Figuur 43: Grijsbakkend aardewerk, voorraadpot, type II. Inv. nr. 6.123 G-vp-II-03; tekening schaal 1:4.

Figuur 44: Grijsbakkend aardewerk, voorraadpot, type II. Inv. nr. 6.123 G-vp-II-04; tekening schaal 1:2.

19

VLAK-verslag 4.4

3.6.2 Roodbakkend aardewerk Van dezelfde klei als het grijze aardewerk werd in dezelfde productiecentra ook roodbakkend aardewerk vervaardigd. De rode kleur ontstaat door in de oven zuurstof toe te laten tijdens het bakproces. Roodbakkend aardewerk kan voorzien zijn van loodglazuur en is soms ook versierd met wit slib. Sommige producten waren zeer rijk versierd en worden behandeld onder het hoofdstuk hoogversierd aardewerk. Het vormenspectrum van het rode aardewerk komt deels overeen met het grijze maar is wel wat groter. Versiering komt voor in de vorm van vingerindrukken of appliques bij de vetvangers. Eén scherf uit Vlaardingen is versierd met een kamversiering en is afkomstig van een grote kan of voorraadpot. Een vergelijkbare versiering komt ook voor bij grijs aardewerk.

Figuur 45: Roodbakkend aardewerk, fragment met kamversiering. Tekening schaal 1:2.

3.6.2.1 Bakpannen In de kasteelgracht zijn fragmenten van minstens 84 bakpannen aangetroffen. De meeste hebben gebruikssporen in de vorm van roetaanslag aan de onderzijde. De binnenkant is geglazuurd om aanbakken te voorkomen. Er zijn zowel holle als massieve stelen aangetroffen, in totaal 27. Hoewel in noord Nederland holle stelen over het algemeen vroeger zijn dan de massieve, is deze ontwikkeling in Vlaanderen juist omgekeerd. 15 Bovendien blijken dezelfde randtypen zowel bij pannen met holle als bij exemplaren met massieve stelen voor te komen. Op basis van de randen zijn drie typen te onderscheiden, waarbinnen weer variaties voorkomen. Elf exemplaren konden niet aan een type worden toegeschreven.

Type I: • Bakpannen met omgeslagen rand; • MAE=42.

Type I-1: • Bakpannen met geprofileerde, vlak omgezette rand en iets holle bovenkant; • Hoek 1975, blz. 517,6.

Figuur 46: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type I-1. Inv. nr. 6.123 R-bp-I_1-01; tekening schaal 1:4.

20


Type I-2: • Bakpannen met verdikte, vlak omgezette rand en vlakke bovenkant.


Type I-3: • Bakpannen met omgeslagen afgeronde rand; • Hoek 1975, blz. 517,8; Van Haaften 1987, blz. 303,7.


Type II: • Bakpannen met enkelvoudige, soms iets verdikte, iets uitstaande rand. • MAE=17

Type II-1: • Bakpannen met enkelvoudige, iets uitstaande, afgeronde rand; • Schimmer 1979, afb. F35.

Figuur 49: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type II-1. Inv. nr. 6.123 R-bp-II_I-03; tekening schaal 1:2.

21

VLAK-verslag 4.4

Type II-2: • Bakpannen met enkelvoudige, iets uitstaande hoekige rand.

Figuur 50: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type II-2. Inv. nr. 6.123 R-bp-II_2-09; tekening schaal 1:2.

Type III: • Bakpannen met omgeslagen, driehoekige, ondersneden rand; • MAE=14.

Type III-1: • Bakpannen met omgeslagen, hoekige, ondersneden rand.

Figuur 51: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type III-1. Inv. nr. 6.123 R-bp-III_1-02; tekening schaal 1:2.

Type III-2: • Bakpannen met omgeslagen, afgeronde, ondersneden rand.

Figuur 52: Roodbakkend aardewerk, bakpan, type III-2. Inv. nr. 6.123 R-bp-III_2-05; tekening schaal 1:2.

22


3.6.2.2 Grapen In tegenstelling tot het grote aantal bakpannen zijn relatief weinig grapen gevonden in de kasteelgracht. In totaal zijn 16 exemplaren geteld, verdeeld over drie typen. Type I omvat waarschijnlijke twee-orige grapen met haakoren. Het is echter niet zeker dat alle grapen van dit type twee oren hebben. Vier exemplaren kunnen niet aan één van de typen worden toegeschreven.

Type I: • Twee-orige grape met haakoren. De rand is iets uitstaand met een naar binnen afgeschuinde bovenzijde; • MAE=5; • Hoek 1975, blz. 521,17 en Van Haaften 1987, blad 31 5-6, datering XIVb(c).

Figuur 53: Roodbakkend aardewerk, grape, type I. Inv. nr. 6.123 R-gr-I-01; tekening schaal 1:2.

Type II: • Grapen met iets uitstaande rechte verdikte rand, afgerond of iets hoekig; • MAE=6; • Van Haaften 1987, blad 29 4, datering XIVc (inv. nr. R-gr-II-01) en Van Haaften 1987, blad 28 9, datering XIVb (inv. nr. R-gr-II-02).

Figuur 54: Roodbakkend aardewerk, grape, type II. Inv. nr. 6.123 R-gr-II-01; tekening schaal 1:2.

Figuur 55: Roodbakkend aardewerk, grape, type II. Inv. nr. 6.123 R-gr-II-02; tekening schaal 1:2.

23

VLAK-verslag 4.4

Type III: • Grape met verdikte iets uitstaande rand en korte hals. Vage dekselgeul; • MAE=1. Figuur 56: Roodbakkend aardewerk, grape, type III. Inv. nr. 6.123 R-gr-III-01; tekening schaal 1:2.

3.6.2.3 Kannen In de gracht zijn fragmenten van tenminste 30 kannen aangetroffen. Ze zijn spaarzaam geglazuurd, vooral op de schouder. Eén type rand hoort mogelijk bij kannen van hoogversierd aardewerk, maar dit kan door het ontbreken van versiering niet worden aangetoond. Type I komt overeen met kan type II in grijs aardewerk. De kannen staan op standvinnen, soms op een krans van standvinnen. In totaal zijn vier typen onderscheiden. Twaalf kannen konden niet aan een type worden toegeschreven.

Type I: • Kan met verdikte manchetachtige rand en afgeronde bovenkant; • MAE=12; • Schimmer 1979, afb. E26b.

Figuur 57: Roodbakkend aardewerk, kan, type I. Inv. nr. 6.123 R-ka-I-06; tekening schaal 1:4.

Type II: • Kan met iets verdikte, driehoekige, enigszins naar binnen staande rand; • MAE=1.

Figuur 58: Roodbakkend aardewerk, kan, type II. Inv. nr. 6.123 R-ka-II-01; tekening schaal 1:4.

Type III: • Kan met iets uitstaande vrij brede, verdikte rand; • MAE=2; • Hoek 1975, blz. 546, 88. Figuur 59: Roodbakkend aardewerk, kan, type III. Inv. nr. 6.123 R-ka-III-01; tekening schaal 1:2.

24


Type IV: • Kan met iets bolle, geribbelde hals en verdikte, naar binnen afgeschuinde rand. Mogelijk hoog versierde kannen; • MAE=3; • Verhaeghe 1989, fig. 56-61.

Figuur 60: Roodbakkend aardewerk, kan, type IV. Inv. nr. 6.123 R-ka-IV-01; tekening schaal 1:2.

Figuur 61: Roodbakkend aardewerk, kan, type IV. Inv. nr. 6.123 R-ka-IV-02; tekening schaal 1:2.

3.6.2.4 Bolle potten In de gracht zijn enige randfragmenten gevonden, die waarschijnlijk afkomstig zijn van bolle botten, vergelijkbaar met exemplaren in grijs aardewerk. Eén randtype (type I) komt alleen in rood aardewerk voor en het is niet zeker of het hier inderdaad om dergelijke bolle potten gaat. De functie is evenmin duidelijk. Het kan zowel om kookpotten als om voorraadpotten gaan. In totaal zijn zeven exemplaren herkend, verdeeld over drie typen.

Type I: • Pot met gegolfde, scherp geprofileerde rand; • MAE=4? (aanvankelijk vormde dit één type samen met type III en deze zijn samen geteld). Figuur 62: Roodbakkend aardewerk, bolle pot, type I. Inv. nr. 6.123 R-kp/vp-I_1-01; tekening schaal 1:2.

Type II: • Pot met verdikte, afgeronde rand; • MAE=2. Figuur 63: Roodbakkend aardewerk, bolle pot, type II. Inv. nr. 6.123 R-kp/vp-II-01; tekening schaal 1:2.

Type III: • Pot met verdikte driehoekige rand met vlakke bovenkant en verticale hals (was aanvankelijk ondergebracht bij type I); • MAE=1. Figuur 64: Roodbakkend aardewerk, bolle pot, type III. Inv. nr. 6.123 R-kp/vp-III-01; tekening schaal 1:2.

3.6.2.5 Kommen en schalen Op grond van de randen zijn zeven exemplaren geteld die toe te schrijven zijn aan kommen of schalen. Het is niet te bepalen hoe de rest van het potlichaam er uit zag. Het aantal gevonden schalen is erg gering vergeleken met bijvoorbeeld het kasteel van Gemert.16 De aangetroffen schalen zijn te verdelen in twee typen.

25

VLAK-verslag 4.4

Type I: • Schaal met hoekige uitstaande rand; • MAE=1; • Hoek 1975, blz. 527, 37. Figuur 65: Roodbakkend aardewerk, schaal, type I. Inv. nr. 6.123 R-k/s-I-01; tekening schaal 1:4.

Type II: • Schaal met omgeslagen, brede, geribbelde rand; • MAE=6. Figuur 66: Roodbakkend aardewerk, schaal, type II. Inv. nr. 6.123 R-k/s-II-01; tekening schaal 1:4.

Figuur 67: Roodbakkend aardewerk, schaal, type II. Inv. nr. 6.123 R-k/s-II-03; tekening schaal 1:2.

In de gracht zijn fragmenten van ten minste vier vetvangers aangetroffen. Ze zijn geglazuurd aan de binnenzijde. Drie exemplaren zijn versierd met vingerindrukken. De vierde vetvanger heeft een versiering van opgelegde noppen en sterren. De in het hoofdstuk over hoogversierd aardewerk beschreven applique in de vorm van een schelp zou ook van een dergelijke vetvanger afkomstig kunnen zijn. De vetvangers zijn, omdat ze te fragmentarisch waren, niet verder in typen ingedeeld. Het minimum aantal exemplaren is 4.

Figuur 68: Roodbakkend aardewerk, vetvanger. Inv. nr. 6.123 R-vv-01; tekening schaal 1:4.


26




3.6.2.6 Vlaams/ hoogversierd aardewerk In de 13e en eerste helft van de 14e eeuw komt naast het lokale rode aardewerk ook rood aardewerk voor dat meestal als aparte categorie wordt onderscheiden en wordt aangeduid als Vlaams of hoogversierd aardewerk. Op grond van alleen het baksel is het vaak moeilijk onderscheid te maken tussen deze categorie en lokaal roodbakkend aardewerk. Vanwege enkele andere kenmerken is het echter gebruikelijk om van een aparte categorie te spreken. In de eerste plaats gaat het om aardewerk dat in een beperkt aantal productiecentra is vervaardigd en van daaruit is geëxporteerd. In de tweede plaats is het aardewerk voorzien van verschillende versieringsmotieven. In de derde plaats gaat het vrijwel altijd om tafelgerei (voornamelijk kannen) of om stukken die werden gebruikt bij representatieve gelegenheden. De productiecentra lagen aanvankelijk in Vlaanderen en Noord Frankrijk.17 Later werd het ook in enkele plaatsen in Holland (onder andere Haarlem) en Brabant (bijvoorbeeld Breda en Mechelen) gemaakt.18 Het ‘echte’ Vlaams aardewerk komt dus uit Vlaanderen maar omdat het op grond van onze huidige kennis niet altijd mogelijk is het productiecentrum aan te wijzen, wordt meestal gebruik gemaakt van de neutrale term ‘hoogversierd aardewerk’. Kenmerkend voor het ‘echte’ Vlaams is de toepassing van een dun laagje wit slib onder het soms koperhoudende loodglazuur en de toepassing van radstempels. In Holland en Brabant komen vaak opgelegde driehoekige kleistrips, bloemmotieven in geel en rood slib en appliques voor. Zoals gezegd vormen kannen het grootste deel van de voorwerpen van hoogversierd aardewerk. De buik is vrij bol, de hals is vaak ook bol en naar buiten uitstaand en de rand is soms verdikt en naar binnen afgeschuind. Het in Vlaardingen gevonden materiaal is erg fragmentarisch. Er zijn 74 scherven gevonden waaronder slechts één randfragment, die met zekerheid aan het hoogversierde aardewerk toegeschreven kunnen worden. Op grond van de versiering kunnen echter minstens 18 exemplaren worden onderscheiden. Deze methode van het bepalen van het minimum aantal exemplaren wijkt hierbij af van de andere aardewerkcategorieën. Hoewel daardoor het hoogversierde aardewerk is oververtegenwoordigd en dit dus een vertekend beeld geeft van de verhoudingen is dit MAE toch meegenomen in de statistische verwerking. Slechts enkele scherven zijn aan Vlaanderen toe te schrijven. De meeste exemplaren zijn vermoedelijk afkomstig uit Holland of Brabant. Tenslotte is een losse applique aangetroffen van rood aardewerk met loodglazuur. Hoewel het niet uitgesloten is dat deze afkomstig is van een vetvanger van rood aardewerk is het waarschijnlijker dat het een fragment is van een kan van hoogversierd aardewerk.

27

VLAK-verslag 4.4

Figuur 72: Hoogversierd, versiering. Inv. nr. 6.123 Rv/h-ka-I-03; tekening schaal 1:2.



Figuur 75: Hoogversierd, versiering. Inv. nr. 6.123 Rv/hka-I-08; tekening schaal 1:2 (vergelijk Trimpe Burger 1964, afb. 25 B.15).

28


Figuur 76: Hoogversierd, versiering. Inv. nr. 6.123 Rv/h-ka-I-09; tekening schaal 1:2.19 (vergelijk Janssen en Van de Vrie 1997, afb. 22,9, datering ca. 1275-begin 14e eeuw; Hoek 1977, afb. 1)




Figuur 80: Hoogversierd, versiering, applique met loodglazuur in de vorm van een schelp; tekening schaal 1:2 (vergelijk Verhaeghe 1989, fig. 55).

29

VLAK-verslag 4.4

4 Analyse 4.1 Algemeen Na het sorteren van het aardewerk op baksel, het tellen en wegen van de scherven en het bepalen van het minimum aantal exemplaren per type of hoofdvorm, zijn deze gegevens statistisch verwerkt en opgenomen in tabellen. Op basis van deze gegevens kan worden geprobeerd een aantal vragen te beantwoorden. De vragen, die gesteld kunnen worden, betreffen in de eerste plaats de functionele indeling van het kasteelterrein. Kan er iets gezegd worden over de functie van de verschillende delen van de gracht of de gebouwen, die hier in de buurt hebben gestaan en is het aardewerkspectrum karakteristiek voor een kasteelsite? In de tweede plaats kan het materiaal worden gebruikt voor de datering van de vondstcomplexen. Aangezien de afzonderlijke typen meestal een erg ruime dateringsmarge hebben, biedt de verhouding tussen de verschillende bakselgroepen en typen de mogelijkheid de datering aan te scherpen. Het gaat daarbij zowel om de datering van de beide grachten afzonderlijk als om het kasteel als geheel. Zoals in het begin al is aangegeven zijn de vondsten verdeeld over twee spoorgroepen: spoorgroep 79 in de oostelijke gracht en spoorgroep 40 in de westelijke gracht. De westelijke gracht is in de 16e eeuw verstoord door het graven van sloten, waardoor veel vondsten uit de westelijke gracht in secundaire context zijn aangetroffen. Toch kunnen beide vondstgroepen als redelijk gesloten vondstcomplexen worden beschouwd. De scherven van één exemplaar (een kan van proto-steengoed, Sp-ka-A-II-01) kwamen uit beide grachten. Het is daarom niet uitgesloten dat meer exemplaren over beide grachten zijn verdeeld.

4.2 Functionele indeling Voordat we ingaan op de relatie van een afvalplek met de functionele indeling van een terrein dienen we ons eerst af te vragen hoe afval in het bodemarchief terecht komt. In dit verslag maken we onderscheid tussen twee typen afvalplekken: ‘directe’ en ‘indirecte dumps’. Hierop zullen we hieronder nader ingaan.

Directe dump Bij een ‘directe dump’ wordt het afval rechtstreeks nabij de plaats waar het gebruikt werd gedumpt. Voor een kasteelterrein geldt vaak dat het afval uit een vertrek via het raam of de stortkoker van dat vertrek zijn weg vindt naar de gracht. In een dergelijk geval geeft een concentratie keukengerei aan waar de keuken ongeveer gezeten heeft en een concentratie drinkgerei waar de eetkamer, de ontvangszaal voor gasten gelegen heeft. Bij een groot kasteelterrein waar bijvoorbeeld ook een smidse actief is geweest, geeft smidsafval in de gracht ons informatie waar de smid zijn werkplek had. Aangezien het materiaal weinig is verplaatst, mag verwacht worden dat de gemiddelde omvang en gewicht per scherf groter is dan materiaal dat enige tijd op het erf heeft gelegen en platgetrapt is, of materiaal dat verschillende keren verplaatst is. Bovendien zal gebroken vaatwerk in één keer zijn weggegooid, zodat het vaatwerk na het aan elkaar passen van de scherven nog behoorlijk compleet is.

Indirecte dump Van een ‘indirecte dump’ is sprake als het materiaal verplaatst is waardoor er geen directe relatie is met de plaats waar het materiaal primair gebruikt is. Het materiaal kan bijvoorbeeld zijn ingezameld, of naar een centrale plaats zijn gebracht waarna het materiaal ergens gedumpt is, na al dan niet secundair gebruik. Doordat materiaal van verschillende herkomst en gebruik door elkaar geraakt is, is er sprake van een homogeen karakter van het afval. Natuurlijk is het denkbaar dat afval apart verzameld wordt en ook weer apart wordt gedumpt. Een goed voorbeeld is bijvoorbeeld pottenbakkersafval dat gebruikt is om een sloot mee te dempen, terwijl er in geen velden of wegen een pottenbakker was. Doordat het materiaal één of meer keren verplaatst is, zal het materiaal meer gebroken zijn en zullen aan elkaar passende fragmenten over een groter gebied verspreid zijn geraakt of verloren zijn gegaan. Er zijn dus meer fragmenten (het gemiddelde gewicht per scherf is lager) en er zijn minder passende fragmenten, dan bij vergelijkbaar materiaal dat direct gedumpt is vlak bij de plaats waar het gebruikt of ontstaan is.

30


Algemeen Over het hierboven geschetste fenomeen is theoretische literatuur voor handen.20 Het gaat in het kader van dit verslag echter te ver hier diep op in te gaan. Bovendien blijken de theorieën in de praktijk moeilijk toepasbaar aangezien de werkelijkheid altijd veel complexer is. Depositieprocessen zijn echter wel van belang zijn voor de interpretatie van de resultaten. Door veel onderzoekers wordt aangenomen, dat het bij kasteelterreinen meestal gaat om directe dump. Op zich is dat ook een logische gedachte als men bedenkt dat er bij kastelen sprake is van stortkokers die op directe dumps wijzen. Een goed voorbeeld waar een directe relatie gelegd kan worden tussen de dump en de functionele indeling van het terrein is het kasteel Polanen.21 In het geval van het kasteel van Gemert echter kon worden vastgesteld dat de grachtvulling grotendeels bestond uit secundaire dump.22 Of er sprake is van een directe of een indirecte dump kan onder meer vastgesteld worden aan de hand van de fragmentatie en verspreiding van het materiaal. Als maat voor de fragmentatie hebben we hier gebruik gemaakt van het gemiddelde gewicht per scherf (zie bijlage 6). Hiermee zijn qua samenstelling vergelijkbare vondstcomplexen met elkaar te vergelijken. baksel rood vlaams grijs kogelpot blauwgrijs Siegburg steengoed Siegburg bijna-steengoed Siegburg proto-steengoed niet-Siegburg steengoed niet-Siegburg proto-steengoed witbakkend Langerwehe Andenne totaal

westgracht

oostgracht

totaal

25,3 14,6 19,2 21,0 3,0 60,3 39,5 29,9 7,7 29,3 6,0 22,9 22,0

23,5 2,9 19,5 12,1 128,0 32,9 39,5 32,0 15,1 26,3 6,0 26,3 23,2

23,6 11,0 20,7 5,0 253,0 31,0 0 46,6 36,3 21,7 0 44,3 24,3

Figuur 81: Overzicht van het gemiddelde gewicht per scherf in de beide vondstcomplexen. De waarden, die gebaseerd zijn op meer dan 100 scherven zijn vet gemarkeerd.

4.2.1 Oostelijke gracht (spoorgroep 79) Op grond van de verhoudingen tussen de verschillende functiecategorieën en de verschillende bakselgroepen (zie bijlagen 1 t/m 3) kunnen enkele uitspraken worden gedaan over de functie van de oostelijke kasteelgracht. In de eerste plaats valt op dat rood en grijs aardewerk samen 68,2% van het MAE innemen. Dit betekent dat het percentage importaardewerk gering is. Over het algemeen wordt ervan uit gegaan dat rood en grijs aardewerk vooral in de keuken werd gebruikt en het meer representatieve importmateriaal op tafel stond. Hiermee in tegenspraak lijkt het aantal kannen (49,7% van het totale MAE). Hierbij moet echter worden bedacht dat veel kannen in grijs en rood aardewerk waren uitgevoerd en dus ook in de keuken gebruikt konden worden. Het afval in de oostelijke gracht is dus deels afkomstig uit de keuken. Gezien de vermenging met drinkgerei en het feit dat elders in de gracht uit dezelfde periode nauwelijks materiaal aanwezig is, zijn er de volgende verklaringen. Ten eerste kan het gaan om een indirecte dump, het materiaal is eerst ingezameld en daarna op een centrale plek in de gracht gedumpt waardoor keuken- en drinkgerei vermengd is geraakt. Ten tweede is het mogelijk dat de verschillende vertrekken en daarmee de stortkokers boven elkaar gelegen hebben waardoor het materiaal vermengd is geraakt.

Verhouding Bij het bekijken van de verhouding tussen het aantal scherven van grijs aardewerk ten opzichte van rood aardewerk (bijlage 3) blijkt de verhouding 55% grijs: 25,2% rood. De verhoudingen bij het minimum aantal exemplaren liggen juist omgekeerd: 27,5% grijs: 40,7% rood. Dit verschil is te verklaren door het feit dat bij rood aardewerk de verschillen in bakselkleur, hoofdvorm en randtype groter zijn en het daarom gemakkelijker is verschillende exemplaren te onderscheiden. Daarom komt het MAE van rood aardewerk veel te hoog uit ten opzichte van het grijze aardewerk. In dit geval is het aantal scherven dus een betrouwbaardere maat voor de verhoudingen in aardewerksoort dan het MAE. Hetzelfde geldt in nog sterkere mate voor het hoogversierde aardewerk, waar ook op basis van decoratie exemplaren zijn bepaald en het MAE dus te hoog uit komt.

31

VLAK-verslag 4.4

Fragmentatie De scherven in dit vondstcomplex zijn vrij klein. Het gemiddelde gewicht per scherf bedraagt 22,0 gram. Verder zijn er relatief weinig passende scherven. Met andere woorden het materiaal is erg gefragmenteerd en een groot gedeelte ontbreekt. Dit kan een aanwijzing zijn voor een secundaire dump.

4.2.2 Westelijke gracht (spoorgroep 40) Zoals reeds is vermeld is de westelijke gracht in de 16e eeuw door het graven van sloten grotendeels verstoord. Het meeste materiaal uit deze gracht komt dus uit secundaire context. Op grond van de datering van het aardewerk was het echter mogelijk het uit de kasteelgracht afkomstige aardewerk te scheiden van het latere materiaal, waardoor het toch de moeite waard is het statistisch te bewerken. Wanneer we kijken naar de verhoudingen tussen de verschillende functiecategorieën en bakselgroepen blijkt het beeld hetzelfde te zijn als bij de oostelijke gracht. Lokaal grijs en rood aardewerk nemen 60% van de exemplaren in. Dit is minder dan in de oostelijke gracht maar het aardewerk, dat aan een keukenfunctie kan worden gekoppeld, heeft nog altijd de overhand. Ook hier vormen kannen de grootste groep, waarbij wederom moet worden bedacht dat veel kannen van rood en grijs aardewerk ook in de keuken gebruikt werden. Het belangrijkste verschil met de oostelijke gracht is de toename van het percentage voorwerpen uit Siegburg. Dit is over het algemeen tafelgerei. De representatieve functie lijkt in deze gracht dus iets beter vertegenwoordigd. Wij mogen stellen dat er op basis van het aardewerk geen grote duidelijke verschillen in functie tussen de beide kasteelgrachten aangetoond kunnen worden. In beide grachten is een grote component exemplaren uit de keuken aanwezig.

Fragmentatie Net als in de oostelijke gracht zijn de scherven in dit vondstcomplex erg gefragmenteerd. Het gemiddelde gewicht per scherf bedraagt 24,3 gram. Verder zijn er ook hier relatief weinig passende scherven. Met andere woorden het materiaal is erg gefragmenteerd en een groot gedeelte ontbreekt. Het gaat hier zeker om secundaire dump, aangezien het materiaal in de 16e eeuw verplaatst is. Gezien de overeenkomstige samenstelling van het materiaal met dat uit de oostgracht lijkt het erop dat ook in de oorspronkelijk grachtvulling al sprake is geweest van een secundaire dump.

4.3 Datering 4.3.1 Oostelijke gracht (spoorgroep 79) Met name op grond van de verhouding tussen de verschillende bakselgroepen kan de datering van de gracht worden bepaald. Het belangrijkste dateringscriterium is de aanwezigheid van echt steengoed en de verhouding tussen echt en proto-steengoed. Echt steengoed komt waarschijnlijk in het laatste kwart van de 13e eeuw op terwijl het proto-steengoed nog tot in de eerste decennia van de 14e eeuw wordt gebruikt. De geringe hoeveelheid echt steengoed en het relatief grote aantal proto-steengoed kannen, waaronder ook vroege typen duidt op een datering in de tweede helft van de 13e en begin 14e eeuw dus circa 1250 tot circa 1325. Waarschijnlijk loopt het complex niet lang na 1300 door. Ook het relatief hoge percentage grijze aardewerk ten opzichte van het rode duidt op een wat vroegere datering. De aanwezigheid van hoogversierd aardewerk en het voorkomen van holle stelen bij de bakpannen zijn met deze vroege datering niet in tegenspraak.

4.3.2 Westelijke gracht (spoorgroep 40) De vondsten uit de westelijke gracht duiden op een latere datering dan de oostelijke gracht. In de eerste plaats is in de westelijke gracht een duidelijke component echt steengoed aanwezig. Daarnaast zijn ook nog voorwerpen uit proto-steengoed in omloop. Hierbij moet worden opgemerkt dat scherven van één kan van proto-steengoed in beide grachten terecht zijn gekomen; beide complexen zijn dus enigszins vermengd. De aanwezigheid van proto-steengoed naast echt steengoed wijst erop dat de gracht in ieder geval in het eerste kwart van de 14e eeuw open heeft gelegen. De verhouding tussen grijs en rood aardewerk is in deze gracht omgekeerd ten opzichte van de oostelijke gracht, als we naar het totaal aantal scherven kijken. In west Nederland wordt het grijze aardewerk in de loop van de 14e eeuw geheel verdrongen door het rode. Deze omslag ligt ergens na het midden van de 14e eeuw. Het feit dat hier nog wel grijs aardewerk is aangetroffen, maar dat het in de minderheid is, duidt op een datering in de eerste helft van de 14e eeuw. In de westelijke gracht is ook het percentage hoogversierde kannen en het aantal

32


bakpannen met holle stelen duidelijk lager dan in de oostelijke gracht. De westelijke gracht is dus duidelijk later in gebruik geweest als dumpplaats dan de oostelijke gracht. Wanneer naar de typologie van het aardewerk wordt gekeken dan blijkt het vormenspectrum van het rode en grijze aardewerk overeen te komen met materiaal uit Haarlem, Leiden en Delft uit de eerste helft van de 14e eeuw. Ook de typen van het steengoed uit Siegburg vallen in deze periode. Wanneer we het vormenspectrum van de voorwerpen uit Siegburg van deze opgraving vergelijken met de vondsten bij andere kastelen valt op dat in Vlaardingen enkele typen ontbreken.23 Enkele kastelen, die door Janssen worden behandeld hebben een sluitdatum rond 1375. De typen die daar wel voorkomen en in Vlaardingen niet, komen pas op in het derde kwart van de 14e eeuw. Het gaat hierbij om vormen als drinkschaaltjes, trechterbekers en ‘jacobakannen’. De einddatering van het complex uit Vlaardingen ligt dus niet veel later dan 1350. We kunnen dit complex tussen het eind van de 13e en midden 14e eeuw dateren: circa 1275/1300 -circa1350

33

VLAK-verslag 4.4

5 Conclusie Het aardewerk, dat bij het onderzoek van het onbekende kasteel in Vlaardingen is gevonden, biedt de mogelijkheid uitspraken te doen over datering, functie en status van het kasteel. Wat de functie betreft komt zowel tafelgerei als keukengerei voor. Het keukengerei heeft echter de overhand. Er kan geen duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen de functie van de westelijke en de oostelijke gracht. Het aardewerk op zich maakt geen bijzonder rijke indruk. Het enige opvallende is een vrij hoog percentage blank steengoed in de westelijke gracht, hetgeen in verband gebracht kan worden met een representatieve functie tijdens het eten en drinken. Dit beeld komt overeen met vondsten in andere kastelen.24 Bovendien vertonen ook veel van deze importvoorwerpen bakfouten. Dit heeft mogelijk te maken met het massaal inkopen van steengoed voor gebruik op het kasteel.25 Aardewerkvoorwerpen, die echt karakteristiek zijn voor de status van een kasteel, zijn niet gevonden. Dit in tegenstelling tot de metaalvondsten, waaronder zich een zwaard, een bronzen grape en een messing ketel bevindt. Alleen het percentage import aardewerk in het 14e-eeuwse vondstcomplex is karakteristiek voor een kasteel. De status van de kasteelheer uitte zich dus niet in het aardewerk, voor zover dit is opgegraven. Het aardewerk biedt goede mogelijkheden het kasteelterrein te dateren. Het begin is wat moeilijk nauwkeurig te bepalen maar ligt ergens in het midden van de 13e eeuw. Met name het voorkomen van protosteengoed kannen met verdikte naar binnen toe afgeschuinde geprofileerde randen (type I) duidt op een datering vóór het laatste kwart van de 13e eeuw. De einddatering van het kasteel is rond 1350 te plaatsen. Dit betekent dat het kasteel nog geen 100 jaar heeft gefunctioneerd. Het is verleidelijk de einddatum in verband te brengen met de Hoekse en Kabeljauwse twisten in het midden van de 14e eeuw. Veel kastelen zijn daarbij verwoest en dat kan voor dit kasteel ook het geval zijn. Het gaat echter te ver om alleen op grond van de datering een verband met deze historische gebeurtenissen te leggen. Zowel in de oostelijke gracht (spoorgroep 79) en de westelijke gracht (spoorgroep 40) bevindt zich keukenmateriaal vermengd met drinkgerei. Dit kan op de volgende mogelijkheden wijzen. Het afval kan eerst zijn verzameld en is daarna pas gedumpt in de gracht waardoor de vermenging heeft plaatsgevonden (indirecte dump). Of het gaat hier om gebouwen met diverse vertrekken boven elkaar met afzonderlijke stortkokers waardoor het materiaal zich in de gracht vermengd. Als we kijken naar de aanlegperiode (tussen 1250 en 1300) dan ligt het voor de hand dat het hoofdgebouw uit een toren bestond, waarbinnen zich diverse vertrekken bevonden met boven elkaar gelegen stortkokers boven de gracht. Aan de andere kant is het afval niet volledig, er ontbreken zeer veel scherven. Deze moeten elders zijn gedumpt. Dit kan erop wijzen dat het afval niet direct zijn weg vond naar de gracht, maar centraal werd ingezameld en uiteindelijk elders werd gedumpt. Toch hoeft dat niet. De gracht kan immers regelmatig zijn geschoond waardoor er materiaal geruimd is. Bij de westelijke gracht kan dat door de latere ingraving van een sloot in de tweede helft van de 16e eeuw moeilijk worden gecontroleerd. In de bodem van de oostelijke gracht was een kuil gegraven. Wanneer dit is gebeurd, bij de grachtaanleg, ten tijde van het gebruik van het kasteel, of ten tijde van de afbraak, valt moeilijk te bepalen. In de nabijheid van de kuil lag schone grond op de vuile grachtbodem, hetgeen op één van de twee laatste opties lijkt te wijzen. Aangezien in de kuil afval aangetroffen is, lijkt het aannemelijk dat de kuil aangelegd is ten tijde dat het kasteel in gebruik was. Mogelijk is de kuil het resultaat van een opschoning van de gracht. Voor het maken van een functionele indeling op grond van de verspreiding van materiaalgroepen zijn er teveel vragen om hier enige zekerheid over te krijgen. Duidelijk is in ieder geval wel dat het afval niet volledig is en dat een belangrijk deel is afgevoerd naar elders. Als dit afval op het kasteelterrein zelf werd ingegraven in kuilen, zou het bij de afbraak alsnog in de grachten terecht zijn gekomen. In de hogere lagen van de grachten werd echter geen afval aangetroffen. Het lijkt dan ook waarschijnlijk dat het afval tijdens de gebruiksfase van het kasteel werd afgevoerd. Wellicht werd het gebruikt voor bemesting.

34


Eindnoten 1

De heren ing. E. Nijhof en drs. A. van den Brand (BAM, gemeente Den Bosch), en drs. R. van Genabeek (BAAC) gaven A. Kaneda adviezen. De scriptie is mede begeleid door de gemeentelijk archeoloog van Vlaardingen, de heer T. de Ridder. 2 Kaneda 2001. 3 De Ridder, 1999; De Ridder 2001. 4 Struijs 1998. 5 Borremans en Waginaire, 1966. 6 Janssen 1983a, p. 198. 7 Vergelijk Janssen 1983b, Janssen 1988, Alders 1988. 8 Smit en Dilz 1987. 9 Vergelijk Janssen 1983b. 10 Janssen 1983b. 11 Zie bijvoorbeeld Van Genabeek, 2000 p. 46. 12 Janssen 1983a, p. 207, afb. 16. 13 Mondelinge mededeling H.L. Janssen. 14 Schimmer 1979. 15 Mondelinge mededeling H.L. Janssen. 16 Van Genabeek 2001, p. 49. 17 Zie onder andere Verhaeghe 1979, 1982 en 1989; en Vandenberghe 1975 en 1977. 18 Zie bijvoorbeeld Van den Eynde 1986; Schimmer 1974 en 1979; Trimpe Burger 1964; en Van de Vrie en Janssen 1997. 19 Vergelijk Janssen en Van de Vrie 1997, afb. 22,9, datering ca. 1275-begin 14e eeuw; Hoek 1977, afb. 1 20 Zie onder andere Schiffer 1972. 21 Bult 1988. 22 Van Genabeek 2001. 23 Vergelijk Janssen 1988. 24 Mondelinge mededeling H.L. Janssen. 25 Mondelinge mededeling H.L. Janssen.

35

VLAK-verslag 4.4

Literatuur Alders, G.P., 1988: Nieuwe dateringen van het vroegste steengoed. In: Westerheem, jrg. 37 nr. 6, p. 306-312. Beckmann, B., 1975: Der Scherbenhügel in der Siegburger Aulgasse. Band 1. Bonn. Borremans, R. en R. Warginaire, 1966: La céramique d’Andenne. Recherches de 1956-1965. Rotterdam. Bruijn, A., 1962: Die mittelalterliche keramische Industrie in Schinveld. In: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek jrg. 10-11, p. 462-507. Amersfoort/’s-Gravenhage. Bruijn, A., 1964: Die mittelalterliche keramische Industrie in Südlimburg. In: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek jrg. 12-13, p. 356-459. Amersfoort/’s-Gravenhage. Bult, E.J., 1988: Sociale en economische betekenis van begraven hofsteden in Delfland. In: Westerheem, jrg. 37, nr. 2, p.126-140. Eynde, G. van den, 1986: Archeologische kroniek van de gemeente Breda over 1985. In: Jaarboek van de Geschied- en Oudheidkundige Kring van Stad en Land van Breda “De Oranjeboom”, deel 39, jaargang 1986, p. 224-238. Genabeek, R. van, 2001: Aardewerk. In: A. Thelen (red.) : Het Hooghuis te Gemert. Archeologisch en historisch onderzoek betreffende het middeleeuwse kasteel van de Heren van Gemert, p. 42-53. Gemert. Haaften, C.J. van., 1987: Nieuwe Langendijk Delft. Bouwhistorisch en archeologisch onderzoek van de panden 22 t/m 28. Deel II documentatiebladen. Delft. Hoek, C., 1964: Kastelen binnen de hoge heerlijkheid Putten. In: Berichten van de rijksdienst voor het oudheidkundig bodemonderzoek jrg. 12-13., p. 460-492. ’s-Gravenhage. Hoek, C., 1974: De hofstad te Zwartewaal. In: Westerheem, jrg. 23, nr. 1, p. 95-116. Hoek, C., 1975: Schiedam. Een historisch-archeologisch stadsonderzoek. In: Holland , 7e jrg., nr. 6, p. 513-560. Hoek, C., 1977: Drie veertiende-eeuwse kannen met reliëf- en slibversiering, gevonden in de omgeving van Rotterdam. In: Westerheem, jrg. 26, nr. 6, p. 264-274. Hoek, C., 1979: Een stolp met reliëf- en slibversiering uit de veertiende eeuw, gevonden te Ridderkerk. In: Westerheem, jrg. 28, nr. 1, p. 29-31. Hupperetz, W. en E. Nijhof., 1995: Ceramiek uit twee 14e-eeuwse beerputten aan het O.L.V. plein te Maastricht. Corpus Middeleeuws Aardewerk (CMA) afleveringen 11&12. ’s-Hertogenbosch. Hurst, J.G., 1977: Langerwehe Stoneware of the Fourteenth and Fifteenth centuries. In: M.R. Apted, R. Gilyard-Beer and A.D. Saunders (eds.): Ancient Monuments and their Interpretation. Essays presented to A.J. Taylor, p. 219-238. London. Hurst, J.G., D.S. Neal en H.J.E. van Beuningen, 1986: Pottery produced and traded in north-west Europe 1350-1650.. In: Rotterdam Papers VI. Rotterdam.

36


Janssen, H.L. en P.A. De Paepe, 1976: Petrological Examination of Medieval Pottery from South Limburg and the Rhineland. In: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek jrg. 26, p. 217-227. ’s-Gravenhage. Janssen, H.L., 1983a: Het middeleeuwse aardewerk: ca. 1200-ca. 1550. In: H.L. Janssen (ed.): Van Bos tot Stad. Opgravingen in ’s-Hertogenbosch, p.188-222. ’s-Hertogenbosch. Janssen, H.L., 1983b: Later medieval pottery production in the Netherlands. In: R. Hodges and P.J. Davey (eds.): Ceramics and Trade. The Production and Distribution of Later Medieval Pottery in Northwest Europe, p.121-185. Sheffield. Janssen, H.L., 1988: The dating and typology of the earliest Siegburg stoneware in the Netherlands. In: D.R.M. Gaimster, M. Redknap & H.H. Wegner (eds.): Zur Keramik des Mittelalters und der beginnenden Neuzeit im Rheinland. Medieval and later pottery from the Rhineland and its markets (BAR International Series 440), p. 311-333. Oxford. Janssen, H.L. en H.W. Boekwijt (eds.), 1997: Bouwen & wonen in de schaduw van de Sint Jan. Kroniek bouwhistorisch en archeologisch onderzoek ’s-Hertogenbosch nr.2. ’s-Hertogenbosch. Leeuw, S.E. van der, 1979: De technologische aspecten van het aardewerk uit de Haarlemse oven. In: Haarlems Bodemonderzoek 10, p. 55-125. Haarlem. Ridder, T. de, 1999: Historisch onbekend kasteelterrein ontdekt. Archeologisch onderzoek op voormalig Kolpabadterrein te Vlaardingen. In: Midden-Delflandkrant, nr. 97, p. 4-10. Tevens VLAK-overdruk Nr 1. Ridder, T. de, 2001: Weledele bewoners. In: T. de Ridder, H. van der Sloot en M. A. Struijs: d’ Engelsche Boomgaert. Op historische grond. Vlaardingen. Schiffer, M.B., 1972: Archaeological Context and Systemic Context. In: American Antiquity 37, p. 156-165. Schimmer, J., 1974: Middeleeuws aardewerk met reliëfversiering uit enige vindplaatsen in Noord en West-Nederland. In: Westerheem, jrg. 23, nr. 1, p. 117-131. Schimmer, J., 1979: Een veertiende-eeuwse pottenbakkersoven in de Haarlemse binnenstad. In: Haarlems Bodemonderzoek 10, p. 7-53. Haarlem Smit, M. en J.E. Dilz., 1987: Ceramiek uit een laat-13e-eeuwse vulling van een immuniteitssloot van de Sint Paulusabdij te Utrecht. Corpus Middeleeuws Aardewerk (CMA) aflevering 4. Amersfoort /Laarne. Stephan, H-G., 1983: The development and production of medieval stoneware in Germany. In: R. Hodges and P.J. Davey (eds.): Ceramics and Trade. The Production and Distribution of Later Medieval Pottery in Northwest Europe, p. 95-120. Sheffield. Struijs, M.A., 1998: Vanouds ‘Den Engelschen Boomgaerd’. Een poging tot verklaring van de geschiedenis van een terrein te Vlaardingen, vanouds genaamd ‘Den Engelschen Boomgaerd’. [Ongepubliceerde versie van augustus 1998]. Vlaardingen. Trimpe Burger, J.A., 1964: Ceramiek uit de bloeitijd van Aardenburg (13e en 14e eeuw). In: Berichten van de rijksdienst voor het oudheidkundig bodemonderzoek jrg. 12-13, p. 495-548. ’s-Gravenhage. Vandenberghe, S., 1975: Middeleeuws aardewerk met wit-gele en groene slibversiering te Mechelen gevonden. In: Westerheem, jrg. 24, nr. 1, p. 19-27.

37

VLAK-verslag 4.4

Vandenberghe, S., 1977: Middeleeuws aardewerk met wit-gele en groene slibversiering te Mechelen gevonden (vervolg). In: Westerheem, jrg. 26, nr. 1, p. 31-35. Verhaeghe, F., 1979: Hoogversierd ceramiek in de Lage Landen gedurende 13e en 14e eeuw. In: Middeleeuws Vlaams? Aardewerk. Museum Boymans-van Beuningen 20 oktober-2 december 1979. Rotterdam. Verhaeghe, F., 1982: Laat-middeleeuws hoogversierd aardewerk in de Lage Landen. In de ‘porseleinkast’ van de laat-middeleeuwse burger. In: J.G.N. Renaud (ed.): Rotterdam Papers IV. A contribution to medieval archaeology, p. 151-173. Rotterdam. Verhaeghe, F.,1989: La céramique très décorée du bas moyen âge en Flandre. In: G. Blieck (ed.): Travaux du groupe de recherches et d’études sur la céramique dans le Nord-Pas-de-Calais (Actes du Colloque de Lille 26-27 mars 1988), p.19-113. Lille. Vrie, D.M., van de, en H.L. Janssen., 1997: Het archeologisch onderzoek van de middeleeuwse bebouwing op het Sint Janskerkhof. In: Boekwijt, H.W. en H.L. Janssen (eds.): Bouwen & wonen in de schaduw van de Sint Jan. Kroniek bouwhistorisch en archeologisch onderzoek ’s-Hertogenbosch nr.2, p. 48-139. ’s-Hertogenbosch.

38


Bijlagen Toelichting op Bijlagen Gebruikte afkortingen Baksel A Andenne aardewerk W Witbakkend Langerwehe aardewerk Rp (Rijnlands) Niet-Siegburgs proto-steengoed

Hoofdvorm ka kan min miniatuur ka kan db drinkbeker ka kan db drinkbeker ka kan db drinkbeker vf veldfles ka kan ka kan db drinkbeker vz vijzel kp kookpot gr grape ka kan kp/vp kookpot / voorraadpot vp voorraadpot bp bakpan gr grape ka kan kp/vp kookpot / voorraadpot k/s kom/schaal vv vetvanger ka kan

Re (Rijnlands) Niet-Siegburgs steengoed Sp

Siegburgs proto-steengoed

Sb Se

Siegburgs bijna-steengoed Siegburgs echt-/blank-steengoed

Bg Blauwgrijs aardewerk Gk Grijs ‘kogelpot’ aardewerk G Grijsbakkend aardewerk

R

Roodbakkend aardewerk

Rv/h Vlaams/hoogversierd aardewerk

Oppervlaktebehandeling steengoed A B C

geen oppervlaktebehandeling Zoutglazuur (aanvlieg en bewust) IJzerengobe

Voorbeelden: Invnr. A-ka-I-01

Invnr. Rp-db-A-I-5

Baksel: Vorm: Type: Nummer:

Andenne aardewerk kan I 1

Baksel: Vorm: Oppervlaktebehandeling: Type: Nummer:

Niet-Siegburgs proto-steengoed drinkbeker A (geen oppervlaktebehandeling) 1 5

Bijlage 7 H (cm) D (cm) G (g)

Hoogte Randdiameter Gewicht

39

Subvorm tka tuitkan

bka

bierkan

VLAK-verslag 4.4

Hier volgt een korte toelichting op enkele van de tabellen, die in de bijlagen zijn opgenomen. In de bijlagen 1.1-1.3 wordt op basis van het aantal scherven van de verschillende bakselgroepen de verhoudingen tussen deze bakselgroepen gegeven. Er zijn opmerkelijke verschillen te zien tussen beide grachten. In de oostelijke gracht is een hoog percentage proto-steengoed en een laag percentage echt steengoed aanwezig terwijl dat beeld bij de westelijke gracht precies omgekeerd is. Hetzelfde geldt voor grijs- en roodbakkend aardewerk: in de westelijke gracht bevindt zich een hoog percentage rood aardewerk en een laag percentage grijs; in de oostelijke is het beeld omgekeerd. Op grond hiervan kan de vulling van de westelijke gracht iets jonger gedateerd worden dan die van de oostelijke gracht (zie paragraaf 4.3). De bijlagen 2.1-2.3 geven ongeveer hetzelfde beeld de bijlagen 1.1-1.3, maar nu op basis van de gewichtsverhoudingen tussen de bakselgroepen. Bijlage 4 laat de verhoudingen zien tussen de verschillende hoofdfuncties per context. Daaruit blijkt dat het percentage kannen (vooral tafelgerei) het hoogst is, maar dat er geen verschillen zijn tussen de beide grachten. Met ‘MAE extra’ wordt bedoeld het Minimum Aantal Exemplaren dat gebaseerd is op randen inclusief de exemplaren waarvan geen randen aanwezig zijn, maar waarvan het MAE gebaseerd is op versiering en/of vorm, zoals bij Andenne, witbakkend Langerwehe en hoogversierd aardewerk het geval is. Het verschil met ‘MAE gewoon’ (gebaseerd op enkel randen) bedraagt in totaal 19 exemplaren. Deze 19 exemplaren zijn op vorm en/of versiering gebaseerd (1 Andenne kleine tuitkan, 1 witbakkend Langerwehe miniatuurkan en 17 hoogversierde wandscherven), zodat het ‘MAE extra’ uitkomt op 334.

40

w itb An N ak ie de ke t-S nn nd ie e gb La (N ur ng =3 gs er ) w pr eh ot N o e ie (N st t-S ee =0 ie ng ) gb oe u Si rg d eg s ( N st bu =5 ee rg 9) ng s oe pr o d to Si (N eg st =1 ee bu 4) ng rg s o ed Si bi eg jn (N a bu =3 st rg ee 1) s ng ec oe ht d st (N ee =0 ng ) oe d (N =1 bl 04 au ) w g gr rij s ijs (N 'ko =1 ge ) lp o gr t' (N ijs ba =1 Vl kk 0) aa en m d s/ ( N ho =2 og 58 ve ) rs i er ro d od (N ba =7 kk ) en d (N =6 83 R om ) ei ns (N =1 )

w An itb N ak ie de t-S ke nn nd ie e gb (N La ur =1 ng gs 9) e pr rw ot eh o N e ie st (N t-S ee =2 ng ie ) gb oe Si ur d eg gs (N bu =1 st ee rg 51 s ng ) pr oe ot d o Si ( st N eg ee =5 bu ng 4) rg o s e d Si bi (N eg jn a =2 bu st 48 rg ee s ) n ec go ht ed st (N ee =6 ng ) oe d (N =1 bl 11 au ) w g gr rij s ijs (N 'ko =2 ge ) l po gr t' ijs (N ba =1 Vl kk 8) aa en m d s/ (N ho =1 og 53 ve 0) rs ie ro rd od (N ba =7 kk 4) en d (N =1 26 R 5) om ei ns (N =5 )


Bijlage 1: overzicht op basis van aantal scherven

Bijlage 1.1: totaaloverzicht

50,0%

totaaloverzicht op basis van aantal scherven (N=3485 ) 43,9%

40,0% 36,3%

30,0%

20,0%

10,0% 4,3% 7,1%

0,5%

0,3% 0,1%

70,0%

10,0%

0,0% 1,5%

5,0%

1,2% 0,2% 3,2%

2,6%

0,0%

41

0,1%

0,1%

0,5%

0,9%

2,1%

0,0%

60,0%

0,6%

0,1%

Bijlage 1.2: westelijke gracht

westelijke gracht op basis van aantal scherven (N=1171 ) 58,3%

50,0%

40,0%

30,0%

20,0%

22,0%

8,9%

0,0%

0,1%

w An itb N ak de ie ke nn t-S nd e ie (N gb La =1 ur ng 6) gs er w pr e o he N to ie (N st t-S ee =2 ie ng ) gb o Si ur e d eg gs (N bu st =9 ee rg 2) s n go pr ot ed o Si (N st eg ee =4 bu ng 0) rg o s ed bi ( jn Si N a =2 eg st 17 bu ee ) rg ng s o ec ed ht (N st =6 ee ) ng oe d (N bl =7 au ) w gr ijs gr ijs (N =1 'ko ) ge lp gr ot ijs '( ba N Vl kk =8 aa en ) m d s/ ( N ho =1 og 27 ve 2) rs ie rd ro od (N ba =6 kk 7) en d (N =5 82 R om ) ei ns (N =4 )

VLAK-verslag 4.4

Bijlage 1.3: oostelijke gracht

60,0%

oostelijke gracht op basis van aantal scherven (N=2314) 55,0%

50,0%

40,0%

30,0% 25,2%

20,0%

10,0% 4,0% 9,4%

0,0% 0,7% 0,1% 1,7% 0,3% 0,3%

42 0,0% 0,3%

2,9% 0,2%

N ie

gb

ur gs

w itb

ak

ke

nd

An d

en

ne

(1 3

La 3g ng ) er pr w ot eh o N st ie e ee t-S (0 g) ng ie gb oe Si ur d eg gs (1 28 bu st 0g ee rg s ) n go pr ot ed o (5 st Si 08 ee eg g) ng bu oe rg d s Si bi (1 eg jn 44 bu a 4g s rg te ) s e ec ng ht oe st d ee (0 g) ng oe d (3 22 bl 5g au ) w gr ijs gr (2 ijs 53 'ko g) ge lp gr ot '( ijs 50 ba g) kk Vl aa en m d s/ (5 ho 33 og 6g ve ) r si ro e od rd ba (7 7g kk ) en d (1 61 31 R g) om ei ns (3 0g )

ie

t-S

N ie gb

w itb ak

ke

nd

An d en

ur gs

ne (5 La 00 ng g) e rw pr ot eh o e st (1 ee 2g Si ng eg ) o bu ed Si rg eg (3 s 97 bu st ee 7g rg s ng ) pr o ot ed Si o eg (8 st ee 16 bu ng g) rg s oe b d Si i jn (7 eg a 94 st bu ee 1g rg ng ) s ec oe ht d (2 st ee 37 ng g) oe d (3 64 bl 7g au ) w gr ijs gr ijs (2 56 'ko g) ge lp gr ot ijs '( 21 ba Vl 8g kk aa e ) m nd s/ (2 ho 97 og 63 ve g) rs ie rd ro od (1 05 ba 8g kk en ) d (3 08 70 R g) om ei ns (1 63 g) ie

t-S


Bijlage 2: overzicht op basis van gewicht


50,0%

totaaloverzicht op basis van gewicht (N=79458g)

40,0% 37,5%

10,0% 0,6%

0,5% 0,0% 5,0%

10,0%

0,0% 1,0%

70,0%

4,5%

1,8% 0,3% 0,3%

0,0%

0,9%

43

0,3%

20,0%

0,2%

38,9%

30,0%

20,0% 10,0%

4,6%

0,0% 1,3%

60,0%

0,3%

0,2%


westelijke gracht op basis van gewicht (28467g) 56,7%

50,0%

40,0%

30,0%

18,7%

5,1%

11,3%

0,0%

0,1%

w itb An N ak ie de t-S ke nn nd ie e( gb 36 L ur an 7g gs ge ) pr rw ot eh o N e ie st (1 t-S ee 2g ng ie ) gb oe Si ur d eg gs (2 69 bu st ee 7g rg s n ) go pr o e to Si d eg (3 st ee 08 bu ng g) rg s oe bi d jn Si (6 a eg 49 st bu ee 7g rg ng ) s oe ec d ht (2 st 37 ee g) ng oe d (4 22 bl g) au w gr gr ijs ijs 'ko (3 g) ge l p gr ot ijs '( 16 ba 8g Vl kk aa en ) m d s/ (2 ho 44 og 27 ve g) rs i er ro d od (9 ba 81 kk g) en d (1 47 39 R g) om ei ns (1 33 g)

VLAK-verslag 4.4


60,0%

oostelijke gracht op basis van gewicht (50991g)

50,0% 47,9%

40,0%

30,0% 28,9%

20,0%

10,0% 12,7%

0,7% 0,0% 5,3%

0,0% 0,6% 0,5% 0,8%

44 0,0% 0,3%

1,9% 0,3%

t-S ie

w itb

ak

ke

nd

An d

en

ne

(N

La =0 gb ng ) ur er gs w eh pr e ot (N oN =0 ie st t-S ee ) ng ie gb oe ur d gs Si (N eg =8 st bu ee ) rg ng s oe pr d ot (N Si oeg =1 st ee bu ) n rg g s o ed bi jn Si (N aeg =6 s t bu ee ) rg ng s oe ec d ht (N -s =0 te en ) bl go au ed w gr (N ijs =3 gr aa ijs 8) rd 'ko ew ge er lp k ot (N gr 'a =1 ijs a ) rd ba ew kk Vl er en aa k d m (N s/ aa =1 ho rd ) og ew ve e rk rs ie (N rd R =1 oo aa 6) db rd ew ak ke er k nd (N aa =3 rd ) ew er k (N =7 1)

N ie

ie

t-S

gb

w itb ak

ke

nd

An d en

ne (N La =2 ng ur ) e gs rw pr eh ot e o(N N st =1 ie ee t-S ) n go ie gb ed u Si (N rg eg s =2 st bu 3) e rg en s go pr ed ot o(N Si st eg =3 e en bu ) g rg o s e d bi (N jn Si a=2 eg s 4) t bu ee rg n go s ec ed ht (N -s =1 te en ) bl go au ed w gr (N ijs =4 gr aa ijs 1) rd 'ko ew ge er lp k ot (N gr 'a =1 ijs a ) rd ba ew Vl k ke aa er nd m k s/ (N aa ho =4 rd og ) ew ve e rs r k ie (N rd ro =6 aa od 8) r de ba w kk e en rk d (N aa =1 rd 8) ew er k (N =1 48 )

N ie


Bijlage 3: overzicht op basis van minimum aantal exemplaren


60,0%

totaaloverzicht op basis van minimum aantal exemplaren (n=334)

50,0% 44,3%

40,0%

30,0%

20,0% 20,4%

10,0% 6,9%

0,6%

60,0%

0,0% 0,3%

10,0%

0,0% 7,2% 12,3%

0,9%

5,5%

0,7% 0,3%

30,0%

0,0%

45

0,3%

0,7%

1,2% 5,4%

0,0%


westelijke gracht op basis van minimum aantal exemplaren (N=145)

50,0% 49,0%

40,0%

26,2%

20,0%

4,1%

11,0%

0,0%

0,7%

2,1%

ie

t-S

w itb ak

ke

nd

An d en

gb

ne (N La =2 n ur ge ) gs rw pr eh ot e o(N N st =1 ie e t-S en ) go ie gb ed ur Si (N gs eg =1 st bu 5) ee rg ng s pr oe ot d o(N Si st eg =2 e e bu ) n go rg s ed bi (N jn aSi =1 eg st 8) e bu en rg go s ed ec (N ht -s =1 te ) en bl au go w ed gr ijs (N gr =3 aa ijs ) r de 'ko w ge er lp k ot (N gr 'a =0 ijs a ) rd ba ew Vl kk aa e e rk nd m s/ (N aa ho =3 rd og ) e ve w er rs k ie (N rd =5 aa ro od 2) rd ew ba kk er k en (N d =1 aa 5) rd ew er k (N =7 7)

N ie

VLAK-verslag 4.4


60,0%

oostelijke gracht op basis van minimum aantal exemplaren (N=189)

50,0%

40,0% 40,7%

30,0% 27,5%

20,0%

10,0% 7,9%

1,1% 0,5% 9,5%

1,1% 0,5%

46

1,6% 0,0% 1,6% 7,9%

0,0%


Bijlage 4: overzicht naar hoofdfunctie Bijlage 4.1: totaaloverzicht Bijlage 4.1.1: inclusief ‘MAE extra’

totaaloverzicht aantal exemplaren naar hoofdfunctie inclusief 'MAE extra' aardewerk (N=334) 70,0% 60,0%

53,6%

50,0%

43,7%

40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 2,7% 0,0% tafelgerei (N=179)

keukengerei (N=146)

diversen (N=9)

Bijlage 4.1.2: exclusief ‘MAE extra’

70,0%

totaaloverzicht aantal exemplaren naar hoofdfunctie exclusief 'MAE extra' aardewerk (N=315)

60,0% 51,1% 50,0%

46,3%

40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 2,5% 0,0% tafelgerei (N=161)

keukengerei (N=146)

47

diversen (N=8)

VLAK-verslag 4.4

Bijlage 4.2: westelijke gracht Bijlage 4.2.1: inclusief ‘MAE extra’

westelijke gracht aantal exemplaren naar hoofdfunctie inclusief 'MAE extra' aardewerk (N=145) 70,0% 60,0%

53,8%

50,0% 41,4% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0%

4,8%

0,0% tafelgerei (N=78)

keukengerei (N=60)

diversen (N=7)


westelijke gracht aantal exemplaren naar hoofdfunctie exclusief 'MAE extra' aardewerk (N=142) 70,0% 60,0% 52,8% 50,0% 42,3% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0%

4,9%


keukengerei (N=60)

48

diversen (N=7)


Bijlage 4.3: oostelijke gracht Bijlage 4.3.1: inclusief ‘MAE extra’

oostelijke gracht aantal exemplaren naar hoofdfunctie inclusief 'MAE extra' aardewerk (N=189) 70,0% 60,0%

53,4%

50,0%

45,5%

40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 1,1% 0,0% tafelgerei (N=101)

keukengerei (N=86)

diversen (N=2)


oostelijke gracht aantal exemplaren naar hoofdfunctie exclusief 'MAE extra' aardewerk (N=173) 70,0% 60,0% 49,7%

49,7%

50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,6% 0,0% tafelgerei (N=86)

keukengerei (N=86)

49

diversen (N=1)

VLAK-verslag 4.4

Bijlage 4.4: totaaloverzicht voor roodbakkend aardewerk

totaaloverzicht naar hoofdfunctie voor rood aardewerk (N=148)

75,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,3% 20,0% 10,0%

4,7%


keukengerei (N=111)

50

diversen (N=7)


Bijlage 5: aantal exemplaren naar functie inclusief ‘MAE extra’ Bijlage 5.1: totaaloverzicht

60,0%

totaaloverzicht aantal exemplaren naar functie (N=334)

50,9% 50,0%

40,0%

30,0% 25,1%

20,0%

8,1%

10,0%

5,7% 2,4%

2,1%

0,3%

1,2%

2,4%

1,2%

0,3%

0,3%

(N =1

=1

vz

(N kp /v p

m in

)

9)

) (N

(N =8 vp

bp

=1

)

4) (N

=8

(N =2 gr

kp

vv

7)

) (N =4

) (N =4

(N =7 )

)

k/ s

ka

db

vf (

N =1

=8 (N

(N =1

70 )

)

0,0%


60,0%

westelijke gracht aantal exemplaren naar functie (N=145)

52,4% 50,0%

40,0%

30,0% 24,8% 20,0%

10,0%

7,6% 4,8%

4,1% 2,1%

1,4%

1,4%

0,7%

0,0%

0,7%

0,0%

51

(N =1 vz

=7 (N kp /v p

)

)

) m in

(N

=0

) (N =2 vp

bp

(N

=3

6)

1) gr

(N =1

) (N =1 kp

) (N =3 vv

(N =6 ) k/ s

) N =0 vf (

=2 (N db

ka

(N =7

6)

)

0,0%

VLAK-verslag 4.4


60,0%

oostelijke gracht aantal exemplaren naar functie (N=189)

49,7% 50,0%

40,0%

30,0% 25,4%

20,0%

8,5%

10,0%

6,3% 3,2% 0,5%

0,5%

3,2%

1,6%

0,5%

0,5%

0,0%

(N =0

=1

vz

(N

(N

kp /v p

m in

)

2)

) =1

) (N =6

=4 (N

vp

gr

bp

(N =1

8)

6)

) (N =3

) vv

kp

(N =1

(N =1 )

)

k/ s

vf (

N =1

=6 (N db

ka

(N =9

4)

)

0,0%

Bijlage 5.4: totaaloverzicht voor roodbakkend aardewerk (N=148)

totaaloverzicht aantal exemplaren naar functie voor roodbakkend aardewerk (N=148)

70,0%

60,0%

56,8%

50,0%

40,0%

30,0% 20,3% 20,0% 10,8% 10,0% 4,7% 0,0%

4,7%

2,7%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

52

(N =0 vz

=7 (N kp /v p

)

)

) m in

(N

=0

) (N =0 vp

bp

(N

=8

4)

6) gr

(N =1

) (N =0 kp

) (N =4 vv

(N =7 ) k/ s

) N =0 vf (

=0 (N db

ka

(N =3

0)

)

0,0%


Bijlage 6: overzicht naar gewicht per scherf per baksel Bijlage 6.1: totaaloverzicht (in vet N > 100) spoorgroep 40 en 79 Andenne aardewerk Witbakkend Langerwehe Niet-Siegburgs proto-steengoed Niet-Siegburgs steengoed Siegburgs proto-steengoed Siegburgs bijna-steengoed Siegburgs echt-/blank-steengoed Blauwgrijs aardewerk Grijs ‘kogelpot’ aardewerk Grijsbakkend aardewerk Vlaams/hoogversierd aardewerk Roodbakkend aardewerk Romeins aardewerk Totaal (g)

gewicht(g)

aantal(N)

gemiddeld(g)

500 12 3977 816 7941 237 3647 256 3647 29763 218 29763 163 80940

19 2 151 54 248 6 111 2 18 1530 74 1265 5 3485

26,3 6,0 26,3 15,1 32,0 39,5 32,9 128,0 202,6 19,5 2,9 23,5 32,6 23,2

gewicht(g)

aantal(N)

gemiddeld(g)

133 0 1280 508 1444 0 3225 253 50 5336 77 16131 30 28467

3 0 59 14 31 0 104 1 10 258 7 683 1 1171

44,3 0,0 21,7 36,3 46,6 0,0 31,0 253,0 5,0 20,7 11,0 23,6 30,0 24,3

aantal(N) 16 2 92 40 217 6 7 1 8 1272 67 582 4 2314

gemiddeld(g) 22,9 6,0 29,3 7,7 29,9 39,5 60,3 3,0 21,0 19,2 14,6 25,3 33,3 22,0

Bijlage 6.2: overzicht westgracht (in vet N > 100) spoorgroep 40 (West) Andenne aardewerk Witbakkend Langerwehe Niet-Siegburgs proto-steengoed Niet-Siegburgs steengoed Siegburgs proto-steengoed Siegburgs bijna-steengoed Siegburgs echt-/blank-steengoed Blauwgrijs aardewerk Grijs ‘kogelpot’ aardewerk Grijsbakkend aardewerk Vlaams/hoogversierd aardewerk Roodbakkend aardewerk Romeins aardewerk Totaal (g)

Bijlage 6.3: overzicht oostgracht (in vet N > 100) spoorgroep 79 (Oost) Andenne aardewerk Witbakkend Langerwehe Niet-Siegburgs proto-steengoed Niet-Siegburgs steengoed Siegburgs proto-steengoed Siegburgs bijna-steengoed Siegburgs echt-/blank-steengoed Blauwgrijs aardewerk Grijs ‘kogelpot’ aardewerk Grijsbakkend aardewerk Vlaams/hoogversierd aardewerk Roodbakkend aardewerk Romeins aardewerk Totaal (g)

gewicht(g) 367 12 2697 308 6497 237 422 3 168 24427 981 14739 133 50991

53

Put

sp

13

A-tka-II-01 fig. 4

13

Hoofdfunctie

79 tafelgerei

79 tafelgerei

Type II (1 exemplaar)

A-ka-I-01 fig. 3

Type I (1 exemplaar)

Invnr

kan (tuitkan)

kan

Functie

-

-

-

-

H D (cm) (cm)

Bijlage 7.1 Andenne aardewerk (MAE: 2)

67

14

G (g) Kleur

5 wit; kern plaatselijk roze; geoxydeerd

1 wit

N

vlakbodem met drie teentjes

-

Vormtechniek

-

-

-

Maasland

Maasland

Oppervlaktebehandeling Secundaire Productieplaats en versiering verschijnselen

niet poreus; hard loodglazuur op schouder

niet poreus; hard

Structuur

VLAK-verslag 4.4

54

Put

10

Sp-ka-A-I-02

40 tafelgerei

13

13

13

13

13

13

10

13

10

13

13

10

13

13

10

13

13

Sp-ka-A-II-02

Sp-ka-A-II-03

Sp-ka-A-II-04

Sp-ka-A-II-05

Sp-ka-A-II-06

55

Sp-ka-A-II-07

Sp-ka-A-II-08

Sp-ka-A-II-09

Sp-ka-A-II-10

Sp-ka-B-II-11

Sp-ka-B-II-12

Sp-ka-B-II-13

Sp-ka-B-II-14

Sp-ka-C-II-15

Sp-ka-C-II-16

Sp-ka-C-II-17

Sp-ka-C-II-18

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

10/ 40/7 tafelgerei 13 9

Sp-ka-A-II-01 fig. 6

Type II (18 exemplaren)

13

Sp-ka-A-I-01 fig. 5

Hoofdfunctie

79 tafelgerei

sp

Type I (2 exemplaren)

Invnr

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

Functie

Siegburgs proto-steengoed (MAE: 23)

Bijlage 7.2: Rijnland en Zuid-Limburg

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

33,2

H (cm)

18

231

G (g)

7,5

8

8,4

8

8

7,8

10

9

6

7

8

8

7

7

7

9

8

108

43

13

42

20

35

116

165

155

19

17

21

8

77

10

431

293

10 1165

-

9,3

D (cm)

1 grijs

1 grijs

Kleur

7 grijs, kern geel

1 grijs

2 grijs

1 afwisselend grijs en licht grijs

1 grijs; kern geel

1 lichtgrijs

4 grijs; kern geel

8 grijs; kern geel

2 grijs

1 grijs

1 grijs

1 grijs

1 grijs

1 grijs

1 grijs

16 grijs; kern beige

9 grijs

30 grijs

N

fijne draairibbels op hals en buik; misvormd

-

-

-

-

-

fijne draairibbels op hals



uitgeknepen standring





-

fijne draairibbels op hals en buik; ribbel ter hoogte van de onderkant van het oor

fijne draairibbels op hals; misvormd



-

Vormtechniek

Secundaire verschijnselen

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard brandaanslag

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

Structuur

Siegburg

Siegburg?

Siegburg?

Siegburg?

Siegburg?

Siegburg?

Siegburg?

Siegburg?

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg?

Siegburg

Siegburg

Siegburg?

Siegburg

Siegburg?

Siegburg?

Productieplaats


13

Sp-db-C-III-02 fig. 7

13

79 -

79 tafelgerei

79 tafelgerei

veldfles

drinkbeker

drinkbeker

Put

13

13

13

13

10

13

10

13

10

13

13

10

13

Rp-ka-A-II-01 fig. 10

Rp-ka-A-II-02

Rp-ka-C-II-03

Rp-ka-C-II-04

Rp-ka-C-II-05

Rp-ka-C-II-06

Rp-ka-C-II-07

Rp-ka-C-II-08

Rp-ka-C-II-09

Rp-ka-C-II-10

Rp-ka-C-II-11

Rp-ka-C-II-12

Hoofdfunctie

79 tafelgerei

sp

56

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei


Rp-ka-C-I-01 fig. 9


Invnr

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

Functie

Niet-Siegburgs proto-steengoed (MAE: 23)

Sp-vf-A-IV-01 fig. 8

Type IV (1 exemplaar)

13

Sp-db-B-III-01

Type III (2 exemplaren)

-

-

-

-

21

-

-

-

-

-

21

19

-

H (cm)

-

-

-

6,9

7

8

7,3

7,4

8,2

8

7

8

8

7,6

6,5

8

D (cm)

-

-

6,7

40

77

127

74

557

98

25

20

107

25

618

362

196

G (g)

660

21

18

Kleur

2 lichtgeel

2 geeloranje

1 geeloranje

1 geel

16 geeloranje

3 afwisselend oranje en donkergrijs

3 grijs

1 gris

3 grijs

1 grijs

11 oranje; kern grijs

20 oranjegeel

2 grijs

N

18 grijs

1 wit

1 grijs; kern beige

-


lichte draairibbels op hals


-

lichte draairibbels op hals; uitgeknepen standring

lichte draairibbels op hals; schenktuit in rand




-

fijne draairibbels op hals; uitgeknepen standring

lichte draairibbels op hals; uitgeknepen standring

lichte draairibbels op hals

Vormtechniek

lichte uitgeknepen standring

fijne draairibbels


niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard brandaanslag

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

Structuur

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

Brunssum/ Schinveld?





Langerwehe

Langerwehe?

Langerwehe?

Langerwehe?

Langerwehe?




Productieplaats

Siegburg?

Siegburg?

Siegburg

VLAK-verslag 4.4

10

10

10

13

13

13

Rp-ka-C-II-13

Rp-ka-C-II-14

Rp-ka-C-II-15

Rp-ka-C-II-16 fig. 11

Rp-ka-C-II-17

Rp-ka-C-II-18

13

13

Rp-db-C-III-02 fig. 13

Rp-db-C-III-03 fig. 14

57

10

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

kan

drinkbeker

drinkbeker

drinkbeker?

kan

kan

kan

kan

kan

kan

Functie

13

Sb-ka-A-I-01 fig. 16

Hoofdfunctie

79 tafelgerei

sp

kan

Functie

Put

10

10/12

Se-ka-A-I-01 fig. 17

Se-ka-A-I-02


Invnr

Hoofdfunctie

40 tafelgerei

40 tafelgerei

sp

kan

kan

Functie

7,6

D (cm)

-

10,2

-

-

7,6

6

7,5

6

6

8,2

D (cm)

-

-

-

6,1

H D (cm) (cm)

-

-

10

-

-

-

-

23

-

-

-

H (cm)

H (cm)

Siegburgs echt-/blank-steengoed (MAE: 41)

Put

Invnr

Siegburgs bijna-steengoed (MAE: 1)

Rp-ka-C-IV-01 fig. 15


10

Rp-db-B-III-01 fig. 12

Hoofdfunctie

40 tafelgerei

sp


Put

Invnr

44

80

G (g)

237

G (g)

24

240

25

87

10

20

658

7

14

20

G (g) Kleur

Kleur

2 lichtgrijs

Vormtechniek



Vormtechniek


Vormtechniek

fijne draairibbels aan binnenzijde, pootje

-

fijne draairibbels

zware draairibbels aan binnenzijde; vlakke bodem

-


fijne draairibbels op hals; misvormd

-

-

lichte draairibbels op hals; schenktuit in rand

1 lichtgrijs; kern beigegeel

N

Kleur

6 lichtgrijs

N

2 grijs

3 lichtgrijs

1 geeloranje

1 grijs; kern geel

1 grijs

1 donkergrijs

18 lichtoranje

1 geeloranje

1 geeloranje

1 afwisselend oranje en donkergrijs

N

Siegburg

Productieplaats

Brunssum/ Schinveld

Langerwehe


Duingen?

Langerwehe?

Langerwehe




Langerwehe

Productieplaats

niet poreus; hard -

Siegburg

Siegburg

Secundaire Productieplaats verschijnselen

niet poreus; hard -

Structuur

niet poreus; hard -

Structuur

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -



niet poreus; hard -

Structuur


10

10

10

10

10

10

10

12

10

10

10

12

10

10

Se-ka-A-I-04

Se-ka-A-I-05

Se-ka-A-I-06

Se-ka-A-I-07

Se-ka-A-I-08

Se-ka-A-I-09

Se-ka-A-I-10

Se-ka-A-I-11

Se-ka-A-I-12

Se-ka-A-I-13

Se-ka-B-I-14

Se-ka-B-I-15

Se-ka-B-I-16

Se-ka-B-I-17

58

10/12

10

10

12

Se-ka-A-III-02

Se-ka-A-III-03

Se-ka-A-III-04

13

13

10

Se-ka-A-IV-01 fig. 20

Se-ka-A-IV-02

Se-ka-A-IV-03 fig. 21

Type IV (3 exemplaren)

10

Se-ka-A-III-01 fig. 19


Se-ka-A-II-01 fig. 18


10

Se-ka-A-I-03

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

12,4

-

9,4

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

6,6

-

6,6

-

-

7,2

6,8

6,5

7,6

6,8

-

7,9

-

-

-

-

6,6

7

6

-

6,4

5

6,5

426

225

695

15

26

100

300

92

27

75

28

18

35

20

13

10

52

30

29

74

64

51

95

1 grijswit

1 lichtgrijs

3 lichtgrijs

1 beigewit

1 lichtgrijs; kern beige

2 geelwit

6 witgeel

4 lichtgrijs

1 grijs

1 grijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 geel

1 geel

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 grijsgeel

1 grijsgeel

1 geel

1 lichtgrijs

3 lichtgrijs

niet poreus; hard

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

fijne draairibbels op hals; uitgeknepen standring; een verdikte ribbel op buik; iets misvormd

niet poreus; hard -

fijne draairibbels op hals; niet poreus; hard uitgeknepen standring; een verdikte ribbel op buik





fijne draairibbels op hals; uitgeknepen standring

















Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg?

Siegburg?

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

VLAK-verslag 4.4

13

Se-db-C-V-02

12

10

10

12

Se-ka-A-I/III/IV-02

Se-ka-A-I/III/IV-03

Se-ka-A-I/III/IV-04

Se-ka-A-I/III/IV-05

59

10

12

12

10

12

10

10

12

Se-ka-A-I/II/III/IV-02








40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

Put

13

Re-ka-C-II-01 fig. 24

10


Re-ka-C-I-01 fig. 23


Invnr

Hoofdfunctie

40 tafelgerei

79 tafelgerei

sp

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

drinkbeker

drinkbeker

kan

kan

Functie

Niet-Siegburgs steengoed (MAE: 3)

10


Type I/II/III/IV (9 exemplaren)

10

Se-ka-A-I/III/IV-01

Type I/III/IV (5 exemplaren)

10

Se-db-B-V-01 fig. 22

Type V (2 exemplaren)

-

18

H (cm)

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

10

G (g)

24

9

15

8

17

32

17

6

11

31

43

25

62

28

5

63

12,3 273

6,6 200

D (cm)

7

-

7

6

6

6,2

6

6

8

6,2

6

7

7

7,5

5,1

5

2 grijs

33 grijs

N

Kleur


Vormtechniek



-

-











draairibbels

fijne draairibbels op hals; uitgeknepen standring; misvormd


niet poreus; hard -

Structuur

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

niet poreus; hard -

uitgeknepen standring; niet poreus; hard radstempel-versiering op rand; bandoor

fijne draairibbels op rand, hals en schouder (bovenhelft); binnenzijde leksporen


1 lichtgrijs


1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 witgeel


1 lichtgrijs

1 witgeel

2 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 grijswit

2 witgeel

Brunssum/ Schinveld

Brunssum/ Schinveld

Productieplaats

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg

Siegburg


Put

13

Hoofdfunctie

79 tafelgerei

sp

drinkbeker

Functie

Put

13

Invnr

W-min-I-01 fig. 26

Hoofdfunctie

79 Diversen

sp

miniatuur (kannetje?)

Functie -

-

10

88

G (g)

1 wit

N

6,6

D (cm)

H D G (cm) (cm) (g)

7

H (cm)

Witbakkend Langerwehe aardewerk (MAE: 1)

Re-db-C-III-01 fig. 25

Type III (1 exemplaar)

Invnr

6 grijs

Kleur

N

-

Vormtechniek

poreus; hard

Structuur

fijne draairibbels; vlakke bodem

Vormtechniek

Kleur


Speyer (Duitsland)?

Productieplaats

groen koperglazuur

-

Langerwehe


niet poreus; hard -

Structuur

VLAK-verslag 4.4

60

Bg-I-vz-01

Invnr

12 40 -

vijzel

Put sp Hoofdfunctie Functie -

G (g)

- 253

H D (cm) (cm) Kleur

1 grijs

N

Bijlage 7.3: blauwgrijs import aardewerk (MAE: 1)

handgevormd

Vormtechniek poreus; zacht

Structuur -

Oppervlaktebehandeling en versiering -

Secundaire verschijnselen Elmpt?

Productieplaats


61

Put sp

13 79 keukengerei

Gk-kp-I-02 fig.27

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

Gk-kp-II-01

Gk-kp-II-02 fig.28


13 79 keukengerei

kookpot

kookpot

kookpot

kookpot

Hoofdfunctie Functie

Gk-kp-I-01


Invnr

-

-

-

-

10

13

13

11

H D (cm) (cm)

10

8

70

41

G (g) Kleur

1 grijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

N

handgevormd; rand nagedraaid




Vormtechniek

Bijlage 7.4: blauwgrijs lokaal (kogelpot) aardewerk (MAE: 4)

poreus; zacht

poreus; zacht; bladerdeeg-structuur



Structuur

-

-

-

-

Oppervlaktebehandeling en versiering

-

roet

roet

roet


lokaal

lokaal

lokaal

lokaal

Productieplaats

VLAK-verslag 4.4

62

Put

sp

13

13

10

13

13

13

13

13

G-gr-I-02

G-gr-I-03

G-gr-I-04

G-gr-I-05

G-gr-I-06

G-gr-I-07

G-gr-I-08

G-gr-I-09

79 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

40 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

63

13

G-gr-II-02 fig. 30

79 keukengerei

40 keukengerei

grape

grape

Put

sp

13

13

13

13

10

10

10

G-ka-I-01

G-ka-I-02

G-ka-I-03 fig. 31

G-ka-I-04

G-ka-I-05

G-ka-I-06

G-ka-I-07

Hoofdfunctie

40 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei


Invnr

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

Functie

-

-

-

-

-

-

-

H (cm)

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

H (cm)

Grijsbakkend aardewerk: kan (MAE: 37)

10

G-gr-II-01

grape

grape

grape

grape

grape

grape

grape

grape

grape

Hoofdfunctie Functie

79 keukengerei


13

G-gr-I-01 fig. 29


Invnr

Grijsbakkend aardewerk: grape (MAE: 11)

Bijlage 7.5: grijsbakkend aardewerk.

11

11

10

9

11

11

9,4

D (cm)

8

12

-

10

9

12

-

11

10

-

11

D (cm)

61

9

9

7

155

89

71

G (g)

10

23

17

14

4

18

31

70

42

9

74

G (g) Kleur

N

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 grijs

1 grijs

1 lichtgrijs

1 grijs

worstvormig oor

worstvormig oor

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-



poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

Structuur

poreus; zacht

poreus; zacht

poreus; zacht

poreus; zacht

poreus; zacht

poreus; zacht

poreus; zacht

poreus; zacht

poreus; zacht

poreus; zacht

worstvormig oor

-

Structuur

poreus; zacht

Vormtechniek

Vormtechniek

1 grijs, kern worstvormig oor; lichtgrijs misvormd

Kleur

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

1 lichtgrijs

4 lichtgrijs

N

-

-

-

-

-

-

-



regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats


10

13

G-ka-I-08

G-ka-I-09

64

10

13

13

10

10

13

13

13

13

13

13

G-ka-II-08

G-ka-II-09

G-ka-II-10

G-ka-II-11

G-ka-II-12

G-ka-II-13

G-ka-II-14

G-ka-II-15

G-ka-II-16

G-ka-II-17 fig. 34

G-ka-II-18

13

G-ka-II-05 fig. 33

13

13

G-ka-II-04

G-ka-II-07

13

G-ka-II-03

13

10

G-ka-II-02

G-ka-II-06

13

G-ka-II-01 fig. 32

Hoofdfunctie

79 tafelgerei

40 tafelgerei

sp

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei


Put

Invnr

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

Functie

-

-

-

24

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

28

-

30

H (cm)

10

9

10,8

10

10,5

10

11,5

-

8

10

11

9

10

10,6

10

11,4

12

10

10

11

D (cm)

172

12

20

1020

117

43

83

3

13

15

92

61

38

204

198

155

199

1157

167

1041

G (g)

Kleur

4 grijs

1 grijs

1 grijs

66 grijs

1 lichtgrijs

1 grijs

3 grijs

1 grijs

1 lichtgrijs

1 grijs

1 lichtgrijs

4 grijs

3 grijs

10 oranje, geoxydeerd

7 lichtgrijs

3 lichtgrijs

1 grijs

12 lichtgrijs

Vormtechniek

Structuur


worstvormig oor

-

-

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

-

-

-

worstvormig oor

fijne draairibbels op buik

-

fijne draairibbels op buik

fijne draairibbels op buik; worstvormig oor

worstvormig oor

-

-

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

worstvormig oor; poreus; zacht flauwe draairingen; vlakke bodem met 3 standvinnen

1 grijs, kern lichtgrijs

50 grijs

N

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

brandaanslag

-

enigszins brandaanslag (bodem)


regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats

VLAK-verslag 4.4

Put

sp

13

13

12

13

10

13

10

13

13

G-ka-I/II-02

G-ka-I/II-03

G-ka-I/II-04

G-ka-I/II-05

G-ka-I/II-06

G-ka-I/II-07

G-ka-I/II-08

G-ka-I/II-09

79 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

40 tafelgerei

79 tafelgerei

79 tafelgerei

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

Functie

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

H (cm)

11

11

12

12

12

9

11

12

-

10

D (cm)

5

63

97

143

80

216

161

179

179

36

G (g)

65

13

13

13

13

13

G-kp/vp-I-01

G-kp/vp-I-02 fig. 36

G-kp/vp-I-03 fig. 37

G-kp/vp-I-04

G-kp/vp-I-05

79 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

kookpot/ voorraad pot





Put sp Hoofdfunctie Functie


Invnr

-

-

-

12

-

H (cm)

-

12

11

13,4

9

D (cm)

20

39

30

293

2

G (g)

Grijsbakkend aardewerk: kook-/voorraadpot (MAE: 12)

13

G-ka-I/II-01

Hoofdfunctie

79 tafelgerei

Type I/II (9 exemplaren)

G-ka-III-01 fig. 35


Invnr

1 grijs

Kleur

1 grijs

1 grijs

1 grijs

1 grijs

1 grijs

1 grijs

1 lichtgrijs

1 grijs

1 grijs

1 grijs

Kleur

-

-

-

-

-

-

-

-

-

bijgesneden lensbodem

-

Vormtechniek

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

Vormtechniek

2 afwisselend oranje en grijs


1 lichtgrijs


N

N



poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

Structuur

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

Structuur

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-

-

-

-

-

-


regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats


13

G-kp/vp-I-07

79 keukengerei

79 keukengerei

13

10

G-kp/vp-II-02 fig. 39

G-kp/vp-II-03

40 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

66

13

79 keukengerei

13

79 keukengerei








22

-

-

-

14

-

-

H (cm)

14

12

13

11

9

13

11

D (cm)

Put

sp

13

10

10

G-vp-I-01 fig. 42

G-vp-I-02

G-vp-I-03

Hoofdfunctie

40 keukengerei

40 keukengerei

79 keukengerei


Invnr

voorraadpot

voorraadpot

voorraadpot

Functie

-

-

-

H (cm)

17

18,8

18

D (cm)

Grijsbakkend aardewerk: voorraadpot (MAE: 8)

G-kp/vp-IV-01 fig. 41


G-kp/vp-III-01 fig. 40


13

G-kp/vp-II-01 fig. 38


13


G-kp/vp-I-06

Invnr

26

17

1128

G (g)

946

14

12

43

322

3

19

G (g)

1 grijs

2 lichtgrijs

Kleur

Kleur

2 grijs


75 grijs

N

77 grijs

1 lichtgrijs

1 grijs

2 grijs

21 grijs

N

-

-

vlakbodem

Vormtechniek


-

-

-


-

-

Vormtechniek



poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

Structuur

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

Structuur

-

-

-


-

-

-

-

-

-

-


regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats

VLAK-verslag 4.4

Put

sp

13

13

13

13

13

G-vp-II-01

G-vp-II-02

G-vp-II-03 fig. 43

G-vp-II-04 fig. 44

G-vp-II-05

Hoofdfunctie

79 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei


Invnr

voorraadpot

voorraadpot

voorraadpot

voorraadpot

voorraadpot

Functie

-

-

34

-

-

H (cm)

18

17

20

16

17

D (cm)

35

41

2335

220

413

G (g)

Kleur

1 lichtgrijs

Vormtechniek

lensbodem met 4 teentjes

-

-

-

2 grijs, kern oranje, geoxydeerd

87 grijs

8 grijs

12 grijs

N


poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

poreus; zacht -

Structuur

-

-

-

-

-


regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats


67

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

12 40 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

12 40 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

10 40 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

10 40 keukengerei

R-bp-I_1-01 fig. 46

R-bp-I_1-02

R-bp-I_1-03

R-bp-I_1-04

R-bp-I_1-05

R-bp-I_1-06

R-bp-I_1-07

R-bp-I_2-08

R-bp-I_2-09

R-bp-I_2-10

R-bp-I_2-11 fig. 47

R-bp-I_2-12

R-bp-I_2-13

68

R-bp-I_2-14

R-bp-I_2-15

R-bp-I_2-16

R-bp-I_3-17

R-bp-I_3-18 fig. 48

R-bp-I_3-19

R-bp-I_3-20

R-bp-I_3-21

R-bp-I_3-22

R-bp-I_3-23

R-bp-I_3-24

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan



Invnr

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

7,5

H (cm)

G (g) N

Kleur

29

72

76

50

46

35

41

10

47

39

1 roodbruin; kern grijs



2 roodbruin

4 roodbruin


2 roodbruin

1 roodbruin


1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin



28

-

-

-

30

74

18

27

34

48

30 172

1 roodbruin

1 afwisselend roodbruin en grijs


1 roodbruin

1 roodbruin


25 445 10 roodbruin; kern grijs

-

30

30

20 115

- 206

-

30 171

31

30

31

27

31

31

31 128

31 223



D (cm)

Roodbakkend aardewerk: bakpan (MAE: 84)

Bijlage 7.6: roodbakkend aardewerk.

-

-

-

-

-

massieve steel

massieve steel

-

-

-

holle steel

holle steel

-

massieve steel

-

-

-

-

-

-

-

-

-

holle steel

Vormtechniek

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

Structuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

-

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

-

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

-

roet

-

roet

roet

roet

roet

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal


VLAK-verslag 4.4

69

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

12 40 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

10 40 keukengerei

10 40 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

10 40 keukengerei

10 40 keukengerei

10 40 keukengerei

10 40 keukengerei

13 79 keukengerei

12 40 keukengerei

R-bp-I_3-26

R-bp-I_3-27

R-bp-I_3-28

R-bp-I_3-29

R-bp-I_3-30

R-bp-I_3-31

R-bp-I_3-32

R-bp-I_3-33

R-bp-I_3-34

R-bp-I_3-35

R-bp-I_3-36

R-bp-I_3-37

R-bp-I_3-38

R-bp-I_3-39

R-bp-I_3-40

R-bp-I_3-41

R-bp-I_3-42

10 40 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

R-bp-II_1-01

R-bp-II_1-02

R-bp-II_1-03 fig. 49

R-bp-II_2-04

R-bp-II_2-05

R-bp-II_2-06

R-bp-II_2-07

R-bp-II_2-08


10 40 keukengerei

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan


R-bp-I_3-25

Invnr

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

H (cm)

G (g)

59

89

53

45

49

43

4

14

12

35

30

-

30

32

31

37

18

56

79

27

33 224

31

-

-

31

-

29

- 103

- 295

31 270

28 236

27 100

26 198

25 168

26

30

25 113

26

31

31 414

29 204

D (cm) Kleur






4 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

7 roodbruin



3 roodbruin



1 roodbruin

3 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

7 roodbruin


N

-

-

-

-

-

holle steel

-

-

-

-

-

-

holle steel

massieve steel

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

holle steel

-

Vormtechniek

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

Structuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

roet

-

roet

roet

roet

roet

roet

roet

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal



13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

R-bp-II_2-10

R-bp-II_2-11

R-bp-II_2-12

R-bp-II_2-13

R-bp-II_2-14

R-bp-II_2-15

R-bp-II_2-16

R-bp-II_2-17

70

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

R-bp-III_1-02 fig. 51

R-bp-III_1-03

R-bp-III_1-04

R-bp-III_2-05 fig. 52

R-bp-III_2-06

R-bp-III_2-07

R-bp-III_2-08

R-bp-III_2-09

R-bp-III_2-10

R-bp-III_2-11

R-bp-III_2-12

R-bp-III_2-13

R-bp-III_2-14

10 40 keukengerei

12 40 keukengerei

12 40 keukengerei

R-bp-I/II/III-01

R-bp-I/II/III-02

R-bp-I/II/III-03

Type I/II/III (11 exemplaren)

10 40 keukengerei

R-bp-III_1-01


13 79 keukengerei

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan


R-bp-II_2-09 fig. 50

Invnr

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

H (cm)

G (g)

37

20

50

20

15

78

40

17

23

36

39

28

27

19

15

13

31

-

80

- 124

- 218

30

28 159

-

30 321

29

-

31

29

-

- 142

30

30

30

30

32

31

30

- 129

31 159

30

32

30

31 180

D (cm) Kleur



1 roodbruin

2 roodbruin


1 roodbruin

7 roodbruin

1 grijs; kern roodbruin


1 roodbruin

1 roodbruin


2 roodbruin





1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin



1 roodbruin



N

massieve steel

massieve steel

massieve steel

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

holle steel

holle steel

-

-

-

holle steel

Vormtechniek

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

Structuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

-

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

-

-

roet

roet

roet

roet

roet

roet

-

-

roet

roet

roet

roet

-

roet

-

roet

roet

roet

roet

roet

-

roet

roet

roet

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal


VLAK-verslag 4.4

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

12 40 keukengerei

13 79 keukengerei

13 79 keukengerei

10 40 keukengerei

R-bp-I/II/III-05

R-bp-I/II/III-06

R-bp-I/II/III-07

R-bp-I/II/III-08

R-bp-I/II/III-09

R-bp-I/II/III-10

R-bp-I/II/III-11

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

bakpan

-

-

-

-

-

-

-

-

H (cm)

71

10

10

13

R-gr-I-04

R-gr-I-05

13

12

13

10

10

13

R-gr-II-01 fig. 54

R-gr-II-02 fig. 55

R-gr-II-03

R-gr-II-04

R-gr-II-05

R-gr-II-06


10

R-gr-I-03

10

R-gr-I-02

R-gr-I-01 fig. 53

79 keukengerei

40 keukengerei

40 keukengerei

79 keukengerei

40 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

40 keukengerei

40 keukengerei

40 keukengerei

40 keukengerei

grape

grape

grape

grape

grape

grape

grape

grape

grape

grape

grape



Invnr

G (g)

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

G (g)

38

17

42

70

8

9

28

18

-

10

10

9

2

8

68

49

34

8 213

11

-

10

11

Kleur

Kleur

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 lichtgrijs; gereduceerd

4 roodbruin

3 roodbruin 3

1 roodbruin

2 roodbruin

2 roodbruin

1 roodbruin

3 roodbruin

N

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin


1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

N

12 202

H D (cm) (cm)

-

69

74

- 113

-

-

- 148

D (cm)

Roodbakkend aardewerk: grape (MAE: 16)

10 40 keukengerei


R-bp-I/II/III-04

Invnr

-

-

worstvormig oor

worstvormig oor

draairingen

draairingen; worstvormig oor

-

geknepen haakoor

-

-

geknepen haakoor

Vormtechniek

holle steel

holle steel

holle steel

holle steel

holle steel

holle steel

holle steel

massieve steel

Vormtechniek

roet

roet

-

-

roet

roet

roet

roet

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

poreus; hard loodglazuur










-

-

-

roet

-

roet

-

roet

roet

-

roet

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal


loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur



Structuur

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

Structuur


13

79 keukengerei

13

12

10

R-gr-I/II/III/IV-02

R-gr-I/II/III/IV-03

R-gr-I/II/III/IV-04

40 keukengerei

40 keukengerei

79 keukengerei

79 keukengerei

grape

grape

grape

grape

grape

Put sp Hoofdfunctie

72

10 40 tafelgerei

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

10 40 tafelgerei

10 40 tafelgerei

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

R-ka-I-04

R-ka-I-05

R-ka-I-06 fig. 57

R-ka-I-07

R-ka-I-08

R-ka-I-09

R-ka-I-10

R-ka-I-11

R-ka-I-12

R-ka-II-01 fig. 58

13 79 tafelgerei


13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

R-ka-I-02

R-ka-I-03

13 79 tafelgerei

R-ka-I-01


Invnr

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

Functie

Roodbakkend aardewerk: kan (MAE: 30)

13

R-gr-I/II/III/IV-01

Type I/II/III/IV (4 exemplaren)

R-gr-III-01 fig. 56


-

-

-

-

10

25

19

37

51

37

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

8

9

-

-

-

10

Kleur

1 lichtgrijs; kern roodbruin

1 roodbruin

2 lichtgrijs; kern roodbruin

1 roodbruin, kern grijs; gereduceerd

N

748 33 roodbruin


1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 bruin; kern roodbruin

373 20 beige; gereduceerd

81

89

129

68

173

Vormtechniek

worstvormig oor; 4 standvinnen

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor



poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

Structuur




poreus; hard -

poreus; hard -

worstvormig oor

-

-

-

-

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

-

404 15 buitenzijde grijs; binnenzijde roodbruin

33

11

25

9

G (g)

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

2 roodbruin

2 roodbruin

10 1500 50 roodbruin

8

10

9

9

10

9

H D (cm) (cm)

-

-

-

-

-

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

-

-

plaatselijk loodglazuur


-


loodglazuur op schouder

loodglazuur op schouder





-

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Oppervlaktebehandeling Productieplaats en versiering

-

-

-

-

-

VLAK-verslag 4.4

Put sp Hoofdfunctie

10 40 tafelgerei

R-ka-III-02

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

R-ka-IV-02 fig. 61

R-ka-IV-03

73

12 40 tafelgerei

12 40 tafelgerei

10 40 tafelgerei

13 79 tafelgerei

10 40 tafelgerei

13 79 tafelgerei

R-ka-I/II/III/IV-07

R-ka-I/II/III/IV-08

R-ka-I/II/III/IV-09

R-ka-I/II/III/IV-10

R-ka-I/II/III/IV-11

R-ka-I/II/III/IV-12

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

Functie

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

10

11

11

12

H D (cm) (cm)

43

45

168

84

45

83

75

51

91

74

151

167

5

23

18

70

51

G (g)

Put

13

10

R-kp/vp-I_1-01 fig. 62

R-kp/vp-I_2-02


Invnr

40 keukengerei

79 keukengerei

sp Hoofdfunctie

kookpot/ voorraadpot


Functie

-

-

H (cm)

G (g)

14

15

- 111

D (cm)

Kleur

Kleur

1 roodbruin

4 roodbruin

N

1 roodbruin

-

geknepen rand

Vormtechniek


1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

2 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

N

Roodbakkend aardewerk: kookpot/voorraadpot (MAE: 7)

12 40 tafelgerei

10 40 tafelgerei

R-ka-I/II/III/IV-04

R-ka-I/II/III/IV-06

13 79 tafelgerei

R-ka-I/II/III/IV-03

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

R-ka-I/II/III/IV-02

R-ka-I/II/III/IV-05

13 79 tafelgerei

R-ka-I/II/III/IV-01

Type I/II/III (12 exemplaren)

13 79 tafelgerei

R-ka-IV-01 fig. 60

Type IV (3 exemplaren)

12 40 tafelgerei

R-ka-III-01 fig. 59


Invnr

poreus; hard -

poreus; hard -

Structuur

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

worstvormig oor

-

-

-

schenktuit

-

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; hard

poreus; zacht

poreus; zacht

poreus; zacht

poreus; hard

poreus; hard

Structuur

-

-


loodglazuur

-

-

-

-

-

-

-

-


-


loodglazuur

loodglazuur

loodglazuur


-

regionaal

regionaal

Productieplaats

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Oppervlaktebehandeling Productieplaats en versiering


Vormtechniek


10

10

R-kp/vp-I_2-03

R-kp/vp-I_2-04

12

R-kp/vp-II-02

10

40 keukengerei

40 keukengerei

40 keukengerei






Functie

-

-

-

-

-

H (cm)

74

10

10

13

12

10

10

10

R-k/s-II-01 fig. 66

R-k/s-II-02

R-k/s-II-03 fig. 67

R-k/s-II-04

R-k/s-II-05

R-k/s-II-06


R-k/s-I-01 fig. 65

Hoofdfunctie

40 diversen

40 diversen

40 diversen

40 diversen

79 diversen

40 diversen

40 diversen

Put sp


Invnr

kom/schaal

kom/schaal

kom/schaal

kom/schaal

kom/schaal

kom/schaal

kom/schaal

Functie

-

-

-

-

-

-

-

H (cm)

Roodbakkend aardewerk: kom/schaal (MAE: 7)

R-kp/vp-I_ III-01 fig. 64


12

R-kp/vp-II-01 fig. 63

40 keukengerei

40 keukengerei

sp Hoofdfunctie


Put

Invnr

G (g)

19

7

11

5

7

G (g)

-

-

-

31

-

54

25

32

91

35

40 173

26 164

D (cm)

14

14

11

13

-

D (cm) Kleur

-

-

-

Kleur


1 grijs; kern roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

3 roodbruin

1 roodbruin

N

-

-

-

-

-

-

-


1 roodbruin

1 roodbruin

1 roodbruin

Vormtechniek

Vormtechniek


N



-

-

-

-

-

-

-

-

-

poreus; hard loodglazuur aan binnenzijde -

poreus; hard -

poreus; hard -


poreus; hard -

poreus; hard -


Structuur


poreus; hard -

poreus; hard -


poreus; hard -

Structuur



regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats

VLAK-verslag 4.4

10

10

13

10

R-vv-02 fig. 69

R-vv-03 fig. 70

R-vv-04 fig. 71

Hoofdfunctie

40 keukengerei

79 keukengerei

40 keukengerei

40 keukengerei

Put sp

R-vv-01 fig. 68

Invnr

vetvanger

vetvanger

vetvanger

vetvanger

Functie

-

-

-

-

675

G (g)

-

344

146

- 1094

-

H D (cm) (cm)

Roodbakkend aardewerk: vetvanger (MAE: 4) Kleur

1 roodbruin, kern grijs




N

-

-

standvin als voet

-

Vormtechniek


poreus; hard loodglazuur; opgelegde sterren

poreus; hard loodglazuur; opgelegde noppen



Structuur

roet

roet

roet

roet


regionaal

regionaal

regionaal

regionaal

Productieplaats


75

76

13 79 tafelgerei

10 40 tafelgerei

Rv/h-ka-I-11

Rv/h-ka-I-12

13 79 tafelgerei

Rv/h-ka-I-07 fig. 74

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei



13 79 tafelgerei

Rv/h-ka-I-05

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

Rv/h-ka-I-04


12 40 tafelgerei


13 79 tafelgerei

10 40 tafelgerei

Rv/h-ka-I-02

Rv/h-ka-I-08 fig.75

13 79 tafelgerei

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan

kan


Rv/h-ka-I-01

Invnr

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

H D (cm) (cm) Kleur

4

23

22

ribbels onder de hals/op de schouder

1 roodbruin

1 roodbruin

-

-

1 gereduceerd gebakken

4 licht roodbruin


1 licht roodbruin

krans van standvinnen

-

-

-


2 licht roodbruin


532 14 roodbruin

25

Vormtechniek

6 gereduceerd lensbodem met gebakken teentjes

N

94 13 licht roodbruin

21

8

7

24

16

40

G (g)

Bijlage 7.7: Vlaams/hoogversierd aardewerk (MAE: 18) Oppervlaktebehandeling en versiering

-

-

-

-

-

-

-

-

poreus; hard loodglazuur; doorsnede driehoekige gelig-witte oplegbandjes en aangebracht gelig-witte slibversiering van bloem/blad (margriet?)

poreus; hard loodglazuur; opgelegde zigzag slibbandjes

Brabant?

-

-

Brabant?

Brabant?

Brabant?

Vlaanderen

Vlaanderen

Brabant?

-

Vlaanderen

-


poreus; hard loodglazuur; opgelegd rankenmotief van gelig-wit slib

poreus; hard loodglazuur; opgelegde verticale gegolfde (donkerbruin) en rechte doorsnede driehoekige gelig-witte oplegbandjes

poreus; hard loodglazuur; schuin (van links naar rechts) doorsnede driehoekige gelig-witte oplegbandjes; bladornament van gelig-wit slib, mogelijk zigzag bandjes tussen bladornamenten

poreus; hard loodglazuur; aangebrachte gestileerde bloemen van gelig-wit slib, doorsnede driehoekige oplegbandjes; margrietkan

poreus; hard groen koperglazuur + onderliggende engobe van wit slib

poreus; hard groen koperglazuur + onderliggende engobe van wit slib

poreus; hard loodglazuur; schuin (van links naar rechts) doorsnede driehoekige oplegbandjes


poreus; hard loodglazuur + onderliggende engobe van wit slib


Structuur

VLAK-verslag 4.4

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei

13 79 tafelgerei


Rv/h-ka-I-15


Rv/h-ka-I-17

Rv/h-ka-I-18

kan

kan

kan

kan

kan

kan


Rv/h-ka-I-13

Invnr

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

H D (cm) (cm)

17

71

34

19

31

5

G (g) Kleur -

Vormtechniek

3 roodbruin

8 roodbruin

2 licht roodbruin

-

ribbels op de schouder

-

2 gereduceerd ribbels onder de gebakken hals/op de schouder


1 licht roodbruin

N


-

-

-

poreus; hard loodglazuur; doorsnede driehoekige oplegbandjes

poreus; hard loodglazuur; opgelegde gebogen reliëfbandje en doorsnede driehoekige gelig-witte slibversiering; margrietkan?

poreus; hard loodglazuur; opgelegde gelig-witte slibbandjes

poreus; hard loodglazuur; opgelegde reliëfbandjes en aangebracht geligwitte slibversiering

poreus; hard groen koperglazuur; fragment van wit slib maar niet als versiering (incidenteel slib)

Brabant?

Brabant?

-

-

Vlaanderen

Brabant?


poreus; hard loodglazuur; doorsnede driehoekige oplegbandjes

Structuur


77

VLAK-verslag 4.4

Colofon Onderzoek: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Kaneda (studente Europese Archeologie aan de Universiteit van Amsterdam) Materiaalverslag: . . . . . . . . . . . . . . . . A. Kaneda Teksten: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . R. van Genabeek (BAAC) en T. de Ridder (VLAK) Redactie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . T. de Ridder (VLAK) Opmaak: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. van der Linden (VLAK) Afbeeldingen zonder vermelding: . . . A. Kaneda Druk: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Repro Gemeente Vlaardingen

78

D ENGELSCHE BOOMGAERT HET AARDEWERK UIT EEN MIDDELEEUWSE KASTEELGRACHT A. KANEDA, R. VAN GENABEEK EN T. DE RIDDER (RED.)

Recommend Documents