Wi mVa ndenbus s c h e
CVN-rapport overhet Engels in het hogeronderwijsl De Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland(CVN) voerde in 2000 een groots opgezet onderzoek naar het gebruik van het Engels aan de Nederlandseen Vlaamseuniversiteiten.Zetrenjaar later is die studie herhaald om na te gaan hoe de situatie ondertussenevolueerde. Vlaanderenen Nederland lijken allebei de deur open te zettenvoor het Engelsin het hoger onderwijs, zij het met een zeer verschillendegretigheid: waar Vlaamse universiteiten het Engels zeer doelgericht een beperkte plaats toekennen in de hogerejaren van de opleidingen, lijkt Nederland overstagte gaan met curricula die voor de helft (en sommige zelfsvolledig) in het Engels gedoceerdworden. In Vlaanderen zet de wet wel een stevigerem op de verengelsing:de bovengrensvoor Engelstaligeopleidingsonderdelenis er decretaal vastgelegdop twintig procent van het totale studieaanbod.
Verschillende aanpak In Nederland krijg het Engelseen beperkteplaatsin de opleidingen vanaf het allereerstejaar. De percentages(van nul tot twintig) verschillen van universiteit tot universiteit,maar een gemiddeldevan tien procent lijkt de regelte zijn. In de masterjarenstijgt dat aandeelspectaculairen pijlsnel: bij zo goed als alle Nederlandse instellingen ligt het aandeel van de Engelstalige vakken in de masterjaren (ver) boven de vijftig procent. TWee instellingen (Delft en Wageningen)bieden zelfs enkel nog Engelstaligeopleidingen aan. Vlaamseuniversiteitenhouden de bacheloropleidingenvoor het overgrote deel Nederlandstalig.Onderwijs in het Engelsbestaat er, maar blijft al bij al vrij marginaal. In de masterjaren heeft het Engelszijn plaats verworven, zonder dominant te zijn. Precieze percentages ontbreken voor dit niveau, maar het aantal exclusiefEngelstaligemasteropleidingenblijft stekenrond de tien h vijftien procent. Opvallend is dat alle Vlaamseuniversiteitendiezelfde t
Deze bijdrage is een besprekingvan het CVN-rapportHet Engelsuoertaalaan onze uniuersitziten?Een inuentariserend onderzoek (Oosterhof 2007). Dit artikel is in februari 2008 verschenen in Ons Erfdeel. De volledige verwijzing is als volS: Wim Vandenbussche. 2008. CvN-rapport ouer het Engels inhethoger ondenuijs.Uit: Ons Erfdeel51,1: 186-187.
t15 |
Nederlands in hoger onderwijs en wetenschap?
taalpolitiek lijken te volgen. Het Nederlandsblijft overal absoluut de dominante onderwijstaal en voor Engelstaligeprogramma'sis er wijwel altijd een Nederlandstaligequivalent. Voordat ik verdere commentaar geef, eerst twee voorafgaande opmerkingen. Ten eerstelijkt het me zinvol om ook de exacteabsolutecijfersonder de loep te nemen. Dat kan de discussierelativerenwaar nodig. In een recent Taalunie-debatover "De opmars van het Engels"(Brussel,12 november 2OO7) weesvoormalig rector Harry Martens (Universiteit Hasselt) er bijvoorbeeld op dat drie tot vier procent van de universitaireopleidingen in Europaweliswaar in het Engelsaangebodenwordt, maar dat slechtseen half procent van de studentenpopulatie in die programma'singeschrevenis.
Engelseen feit Ten tweede is Engelsin het hoger onderwijs simpelwegeen feit. Wie nu nog hoopt op een volstrelctNederlandstaligeuniversiteit,droomt niet enkel, maar dwaalt ook. Zelfs als we het onderwijs willen zuiveren van enige Engelse invloed, dan nog zal ervoot het onderzoek (dat het onderwijs "voedt") steeds een lingua franca nodig zijn.ln de middeleeuwenwas dat het Latijn, tot in de jaren dertig het Duits, vandaag is dat het Engels.Je kunt dat betreuren, maar ook dat is een feit. Ik beperk mijn stellingnametot vier korte opmerkingen.
1. Qaid met het niveou van het Engelsvan docenten en studenten? Onderzoek dat Prof. Lies Sercu (KU Leuven) voorstelde op het colloquium "Geen Engels,geen diploma" (Gent, 23 april 2005) toont aan dat zowel bij professoren als studeirten het Engelsvaak te wensen overlaat.Als we willen dat onze studentende bestekansenen het besteonderwijs krijgen - en als mocht blijken dat daarvoor in bepaaldegevalleneen Engelstaligprogramma vereist is - zullen we dus ook de kwaliteit van dat Engelsin ons onderwijs moeten bewaken, liefst op zeer ambitietzewijze. Het is niet voldoende een taal te kennen en ze te beheersen, welsprekendheid is even cruciaal. Vlaamse en Nederlandseuniversiteitenmoeten dringend de noodzaakvan die taak onder ogen zien.
t 16 |
CvN-rapportov€r het Engelsin het hogeronderuiis
2. Waar gaat het eigenlijk overT In de voorliggende discussiewordt zelden of nooit gesproken over het financidlevoordeel dat universiteitenhopen te halen uit Engelstaligonderwijs. Een van de meest gehoorde argumenten om het Engels als lingua franca in het hoger onderwijs te verantwoorden, is dat we de beste intemationale studenten moeten kunnen aantrekken om opleidingen van excellentieniveau aan te bieden. Over het effectieve excellentieniveau van die individuele buitenlandse student hoort men weinig of niets meer zodra zijn of haar inschrijvingsgeld betaald is. Over de kwaliteit van zijn Engels evenmin. Om zeer goede buitenlandsestudentenaan te trekken, is het niet voldoende de onderwiistaalte wijzigen. Engelstaligeprogramma's bestaan er al meer dan genoeg in de Angelsaksische wereld.We moeten ook het allerbestein een coherent,competitief en betaalbaar programma aanbieden. De kwaliteitsbewaking van onze opleidingen (en dus ook van de studentendie eraan deelnemen)zou belangrijker moeten zijn dan de drang om toch maar met een Engelstalig programma op de proppen te komen.
3. Geenfunctieverlies von de tool Ons universitair onderwijs is erop gericht jonge mensen op te leiden tot volwaardige vakspecialistendie op hun beurt die kennis verder moeten kunnen overdragen.Als we willen dat die verdere verspreiding (in ieder geval van de basiskennisin een vak) ook in het Nederlandsmogelijk blijft, dan moeten we de onderwijsfunctievan het Nederlandsin alle onderwijsdomeinen bewaren en bewaken. Onderwijs in het Nederlandsaanbiedentot op het elementaire universiteitsniveau(het "basisdiploma") is vanuit taalplanningsopzicht dus cruciaal. Zonder blind te zijnvoor de noodzaakvan internationale samenwerhoger king en de grote voordelen van een lingua francain het gespecialiseerde onderwijs, lijkt het me evident dat het onderwijs en de kennisverwervingin een Nederlandstaligland - gefinancierddoor de leden van die taalgemeenschap- ook in het Nederlandsaangebodenworden aan die taalgemeenschap.
4, Vlaamse ocademici zijn geen vragende partij In Vlaanderenlijken alle toonaangevendeeerbiedwaardigewetenschappelijke academieshet erover eens te zijn dat de kern van het onderwijs (de basisopleiding opnieuw) grotendeelsin het Nederlandsmoet plaatsgrijpen.Dat taal-
t17l
in hogeronderwijsen wetenxhap? Nederlands
minnende genootschappen,zoals de Koninklijke Academievoor Nederlandse Taal- en Letterkundeen de Koninklijke Zuid-NederlandseMaatschappijvoor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis, dit standpunt bepleiten, verbaast natuurlijk niemand. Opvallend is dat ook de vertegenwoordigers van de "harde wetenschappen" en industridlen binnen de Koninkliike Maamse Academie voor Wetenschappen en Kunsten dat standpunt delen: "Het Nederlandsmoet een volwaardigemaatschappelijkfunAionele wetenschapstaal blijven en het stelselmatig en structureel vervangendoor het Engelsin het hoger onderwijs is voor iedereen onaanvaardbaar."Ze voegen er wel aan toe dat "het Engels de lingua franca IS in de wetenschap en de kennis van die lingua franca een absolute noodzaak is". Daarmee lijken ze de pols te houden aan de communis opinio in het Vlaamsewetenschapsbedrijf.
Besteoptie kiezen Samengevat:het lijkt me onverstandig en onvoorzichtig om zo massaal over te schakelen naar het Engels, als vandaag in Nederlandse universiteiten gebeurt op het masterniveau. In een heleboel gevallen is die taalswitch immers volstrekt onnodig. Een degelijke basisopleiding in het Nederlands combineren met een stevigedosis taalvaardigheiden welsprekendheid(die niet beperkt hoeft te blijven tot het Engels) lijt
Bibliografie Oosterhoi Albert. 2007. Het Engelsuoertaalaan onzeuniuersiteiten?Een inuenCommissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland' tariserend onderzoe-lz. Brussel.58 pagina's.U kunt het rapport downloaden via de volgende link: http ://www. crm.be/p df/ RAPPORTEngelsuniversiteiten'pdf.
t18r
