Engels als voertaal in het hoger onderwijs: één taalbeleid! Wilma van der Westen
Conferentie Meertalig in de loopbaan: geen luxe, maar noodzaak 24 mei 2012
Even voorstellen: •
Bestuurslid Het Schoolvak Nederlands / kolomleider hoger onderwijs HSN 26 16 en 17 november 2012 te Brugge
•
Lid bestuur Sectie Nederlands & Nt2 / taalondersteuning 13 talensecties
•
Voorzitter Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs 43 instellingen hoger onderwijs uit Nederland en Vlaanderen
•
Senior adviseur Taalbeleid De Haagse Hogeschool Sinds 1989 bezig met taalbeleid
•
Educatief auteur: leermiddelen, digitale schrijfleeromgeving o.a. Goed geschreven, Welgespeld Nu: pilot Succes met Taal
Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs Opgericht eind 2006 door vier docenten Nu: 37 instellingen en 189 deelnemers Doel: uitwisseling van ervaringen, kennisdeling en kennisvorming bijdragen aan ontwikkeling instellingsbreed taalbeleid en taalondersteuning in het hoger onderwijs
Behoefte aan uniforme beschrijving voor de sector hoger onderwijs
• Talige startcompetenties • Eind propedeuse • Eindkwalificaties hoger onderwijs
Resultaten en plannen Resultaten: Visie op taalbeleid Talige startcompetenties voor hoger onderwijs (2009) Onderzoek naar schrijftaken in hoger onderwijs (2010)
Plannen: Instrument voor zelfbeoordeling schrijfvaardigheid en portfolio 2011/2012 Naar een beschrijving taalniveau eind bachelor
Veldaanvraag 2008 Ingediend bij SLO, het nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling in Nederland
Helge Bonset & Hans de Vries m.m.v. Wilma van der Westen & Edith Alladin en platformleden wanneer nodig
Definitie Taalbeleid: “Taalbeleid is de formulering van het permanente, systematische en strategische handelen van beleidsmakers en beleidsuitvoerders om – op alle voor het onderwijs relevante niveaus – taal én taalontwikkeling tot een bron van permanente aandacht en zorg te laten zijn in de dagelijkse praktijk van het onderwijs en die maatregelen te nemen die bijdragen aan het studiesucces van studenten. Studiesucces wil in dit verband zeggen: • in staat zijn de opleiding met behoud van alle kwaliteitseisen succesvol te doorlopen, en • bij het afstuderen beschikken over voldoende taalvaardigheid voor de beginnende beroepsuitoefening.” Wilma van der Westen (2002)
Taal als voorwaarde voor studiesucces Taal als instrument voor: • de verwerving van kennis • competentieontwikkeling (reflecteren, samenwerken) • ontwikkeling van metacognitieve vaardigheden Om op een bepaald niveau te kunnen studeren is een passend niveau van taalbeheersing noodzakelijk
Dat geldt voor alle opleidingen, ook de voor Engelstalige opleidingen
Pakket van eisen Talige startcompetenties • Onafhankelijk van de vooropleidingen • Taalvaardigheid nodig binnen studie • Voor alle opleidingen in het hoger onderwijs Functies: • Zelfassessment: zelf niveau inschatten • Reële eisen / basis voor toetsing • Vaststelling deficiënties en inrichting van ondersteuning • Inzicht in wat er in het hoger onderwijs verwacht wordt
Aanpak Talige startcompetenties Beschrijvingsmethodiek mvt-onderwijs en NT2: ERK (Europees Referentiekader)
In de beschrijving talige startcompetenties gekozen voor de methodiek van het ERK: niveau B2 (vgl. met het eindniveau havo) en niveau C1 (vgl. met eindniveau vwo)
Tijdens project: snelle ontwikkelingen Eind 2007: ‘Raamwerk Nederlands’ voor (v)mbo Begin 2008: ‘Over de drempels met taal en rekenen’ van de commissie Meijerink Herijking nodig: gekozen voor eigen beschrijving ERK, Over de drempels en Raamwerk als basis 1. recht doen aan situatie hoger onderwijs 2. doorlopende leerlijn door laten lopen 3. beschrijving specifieke aspecten hoger onderwijs: strategieën, taalleerstrategieën en attitude 4. de koppeling aan complexe taaltaken, zoals ‘aantekeningen maken tijdens een college’
Talige startcompetenties Hoger Onderwijs
Tussentijdse resultaten voorgelegd aan deelnemers HSN 22 en docenten hbo
Resultaat voorgelegd aan Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs
Uiteindelijke resultaat beschikbaar op site SLO en het Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs
Vijf vaardigheden: lezen, schrijven, spreken, luisteren, gesprekken voeren Opbouw: Algemene omschrijving Kenmerken taakuitvoering Beschrijving strategieën plannen, monitoren en herstel Beschrijving taalleerstrategieën Beschrijving attitude Beschrijving taaltaken Taalverzorging (voor Nederlands)
Kenmerken taalgebruik hoger onderwijs
Strategieën: plannen monitoren en herstellen Taalleerstrategieën Attitude Complexiteit van de taaltaak
Kloof tussen instroomniveau en voor de studie vereist niveau
En nu?
De meeste opleidingen hanteren de Talige startcompetenties als niveau voor eind Propedeuse
‘Iedereen beheerst in principe zijn moedertaal. Toch twijfelen we allemaal wel eens: hoe spel je dit, hoe schrijf je dat?’ (I. van Eijk, De Taalhulp, 1982)
‘Ook de blondste leerlingen…..’ (J. Bouma, NRC, 13 jan. 2007)
Internationalisering, globalisering & migratie Meertaligheid • Simultane & successieve of sequentiële meertaligheid (Extra et al 2001, Extra 2011)
Digitalisering, internet & sociale media Taalverandering / meervoudige geletterdheid • Schooltaal versus thuis-, “digitaal” of straattaal • Mail, sms, chat, twitter • Simulatie / instructievideo’s Einde van de standaardtaal? (Van der Horst 2008)
Studentenpopulatie definitief veranderd Cohort 2010 HHS 5730 eerstejaarsstudenten voltijd
Type vooropleiding: mbo havo vwo overig (cd, bd en overig)
28% 47% ↓* 8% 17%
*) De instroom van havisten kent een dalende trend.
Etniciteit: autochtoon niet-westers allochtoon westers allochtoon
53% 42% 5%
Nederlandstalige en Engelstalige opleidingen
Taalvaardigheid docenten Taalvaardigheid studenten
Veranderde & veranderende maatschappij
Een nieuwe situatie vraagt om nieuwe kennis, houding en vaardigheden, ook en misschien wel met name op terrein van taal!
Andere wereld? = Andere manier van leren!
Drie typen taalbeleid
Type 1: Taal smal Type 2: Taal gekoppeld aan opleidingseisen Type 3: Taal breed
Daems & Van der Westen 2008 Rooijackers & Van der Westen 2009
Type 1 Taalbeleid • Buiten of naast het curriculum • Toets • Ondersteuning taalzwakke studenten • Alleen taaldocenten Doel: bepaald niveau halen -> Productgericht: toets halen
Type 2 Taalbeleid • Competentiegericht • Toets en ondersteuning taalzwakke studenten • Ingebed in / gekoppeld aan opleiding • Aandacht voor taal in curriculum
Doel: taalvaardige student bij afstuderen -> productgericht
Type 3 Taalbeleid •
Proces én product
• Taalleerstrategieën: – Leren een taal te leren – Bewuste taalverwerving – Multiculturele en internationale (taal)competenties • Taalontwikkelend lesgeven • Accent op leren en leren leren • De lat hoog
Doel: autonome taalleerder + taalvaardige student
Definitie taalontwikkelend lesgeven
Manier van lesgeven (of begeleiden, coachen) waarin de docent (ook in rol begeleider of coach) nadrukkelijk een rol heeft in het aanjagen, stimuleren, uitdagen en begeleiden van het proces van taalontwikkeling van de student(en). (Van der Westen 2006)
Succesfactoren taalverwerving en –ontwikkeling • kwaliteit van de input • mate van contact • complexiteit (taal)taken • motivatie leerder & omgeving • status en perspectief Tussentaal Fluency & correctheid blijft achter
Welke factoren bepalen tekstkwaliteit? Actief burgerschap in Nederland. Overpeinzingen van een Amerikaan Door James Kennedy
Wat heeft actief burgerschap wel en ook niet betekend in de recente Nederlandse geschiedenis? Daar gaat dit kort verhaal over. De Nederlandse traditie van goed burgerschap In 1950 gaf de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een boekje uit aan alle nieuwe burgers van Nederlands – diegenen, die net de kiesdrempel van 23 jaar hadden bereikt. Met de titel ‘Burgerschap en burgerzin’ maakte het boekje een duik in de Nederlandse geschiedenis en het verleden van Nederland de basis legde voor democratische burgerschap in deze tijd. Nederlanders, zo betoogde het boek, hadden door hun geschiedenis een groeiende verantwoordelijkheidsgevoel jegens elkaar: (…)
Definitie taalontwikkelend lesgeven:
Manier van lesgeven (of begeleiden, coachen) waarin de docent (ook in rol begeleider of coach) nadrukkelijk een rol heeft in het aanjagen, stimuleren, uitdagen en begeleiden van het proces vaan taalontwikkeling van de student(en). Van der Westen 2006
Niet kijken naar fouten, maar potentie > • Effectief gebruik van input • Zelf op zoek naar rijke en veelzijdige input afgestemd op (taal)doel • Werken met voorbeelden ipv formats • Woordleerstrategieën: werken met een woorddossier • Weten hoe je je taal kan ontwikkelen en ermee aan de slag gaan: - linguïstisch bewustzijn, kennis taalverwerving en (taal)attitude • Complexity, Accuracy & fluency complexe taaltaken, samenwerkend leren, betekenisonderhandeling - > fluency blijft achter • Recent psycholinguïstisch onderzoek: hersenen werken niet regelgestuurd: lexicale eenheden (routines, chunks) belangrijker dan grammaticale regels
Op zoek! Type 3 taalbeleid: vormgeving, implementatie en effectmeting Talige startcompetenties hoger onderwijs (H. Bonset & H. de Vries 2009)
Propedeutische schrijftaken (T. Meestringa 2010)
Instrument voor zelfbeoordeling schrijfvaardigheid Talige eindkwalificaties hoger onderwijs
Voor een complex probleem bestaat geen simpele oplossing!
Dank voor uw aandacht!
[email protected]
Mail & websites
[email protected] •
Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs www.taalbeleidhogeronderwijs. nl (i.s.n.)
•
Het Schoolvak Nederlands / kolomleider hoger onderwijs www.hetschoolvaknederlands.org HSN 26 Brugge 16 en 17 november 2012
•
Levende Talen / Sectiebestuur Nederlands & Nt2 www.levendetalen.nl
•
De Haagse Hogeschool www.dehaagsehogeschool.nl
•
Vereniging van Educatieve Auteurs www.educatieveauteurs.nl
•
Digitale, online taalleer- en schrijfleeromgeving www.succesmettaal.nl
