cursus belijdende leden 2006-2007
Het bestaan van God Oriëntatie in het onderwerp Kan ik wetenschappelijk bewijzen dat mijn vrouw van me houdt? Vreemde vraag natuurlijk, maar het lijkt een beetje op de vraag naar de ‘bewijzen’ voor het bestaan van God. En toch is daarmee ook weer niet alles gezegd. De relatie met mijn vrouw is persoonlijk. Daarin past geen louter rationele en wetenschappelijke benadering. Ik wéét of ze van me houdt of niet. Die ervaring volgt uit de aard van de relatie. God is een Persoon die een relatie wil aangaan met mensen. Daarom moeten we over zijn bestaan nooit alleen maar rationeel en wetenschappelijk spreken. Dit is wat Paulus lijkt te bedoelen in Galaten 4:9 en 1 Kor. 8:2-3 Wanneer iemand zich inbeeldt dat hij kennis bezit, is het toch nog niet de ware kennis. Maar wanneer iemand God liefheeft, is hij door God gekend. (1 Kor. 8) 2
3
Nu u God hebt leren kennen, ja, meer nog, door Hem gekend bent … (Galaten 4:9) In de persoonlijke omtmoeting met God, in het liefhebben van Hem en in de ervaring dat we door Hem gekend en geliefd zijn vinden we onze diepste vrede. Dat vinden we niet in een louter rationele bewijsvoering, zelfs niet als daar geen speld tussen te krijgen is. Daarmee is natuurlijk niet gezegd dat er geen argumenten zijn voor het bestaan van God. Wie tegen mij zegt dat mijn vrouw niet van me houdt, die zal ik toch proberen te overtuigen waarom ik geloof dat dat wel zo is. Verder is het ook gevaarlijk om je zekerheid alleen maar te zoeken in de ervaring van de relatie met God. Ons gevoel is onbestendig. Onze relatie met God kan op een laag pitje staan. Met bovenstaande neem ik afstand van twee benaderingen in de apologetiek (apologetiek = de leer van de verdediging van het geloof). De ene benadering is de zgn. ‘ervarings-apologetiek’ die het bestaan van God wil bewijzen vanuit de religieuze ervaring. De tweede benadering waar ik afstand van neem is de zgn. ‘klassieke apologetiek’ die zich baseert op de klassieke godsbewijzen. Toch hebben zowel de religieuze ervaring als de klassieke godsbewijzen een plaats in het gesprek over het bestaan van God. Daarmee neem ik ook aftsand van nog weer een andere benadering, het zgn. fideïstische standpunt (je kunt het alleen maar geloven en je kunt/mag/hoeft helemaal niks te bewijzen, fide = geloof) Welke argumenten worden doorgaans genoemd om het bestaan van God aan te tonen? In de loop van de geschiedenis is daar heel wat over geschreven. De belangrijkste dingen die genoemd worden zijn: -
Het bestaan van de kosmos en de wereld. Waarom is er iest en niet niets? Er moet een eerste oorzaak zijn. Dat noemen we God. (ook wel kosmologisch godsbewijs genoemd) Het bestaan van doelmatigheid en ontwerp. Er is een duidelijk ontwerp zichtbaar in de wereld en het gaat ergens naar toe. Er moet een intelligente ontwerper zijn. Dat noemen we God. (ook wel teleologisch godsbewijs genoemd, teleos = doel)
1
cursus belijdende leden 2006-2007
-
-
Het idee van God impliceert dat God er wel móet zijn. Want hoe kun je op dat idee komen als Hij er niet is (ook wel ontologisch godsbewijs genoemd) Het bestaan van een morele orde en het geweten. Er is een absoluut onderscheid tussen goed en kwaad. Dit vindt niet zn oorsprong in de mens maar gaat boven ons uit. Het absolute onderscheid tussen goed en kwaad kan alleen maar verklaard worden vanuit het bestaan van een morele God. Het feit dat mensen persoonlijk zijn. Hoe kan het onpersoonlijke persoonlijkheid voortbrengen? Tijd en toeval kunnen het verschijnsel mens niet verklaren. Er moet een persoonlijke God zijn. Het bestaan van religieus verlangen en religieuze ervaring. Mensen zijn onuitroeibaar religieus, dat bewijst dat er een God moet zijn. Het bestaan van vreugde en blijdschap. Elk mens heeft een diep verlangen naar volmaakte vreugde. Dit wijst naar het bestaan van een volmaakte God die uitgaat boven dit sterfelijke bestaan en dit verlangen kan vervullen. De godheid en opstanding van Christus. De historische opstanding van Christus en zijn godheid worden als historisch bewezen gepresenteerd. Van hieruit wordt ook de rest van de inhoud van het christelijk geloof als bewezen geacht.
Er zijn veel christelijke apologeten die in meer of mindere mate hun winst doen met deze godsbewijzen. Anderen zijn voorzichtiger en spreken liever van ‘argumenten’ of ‘signalen’ in plaats van ‘bewijzen’. Als argumenten hebben deze punten zeker hun waarde. We hoeven beslist niet ons verstand uit te schakelen om in God te geloven. Het lijkt alles bij elkaar aannemelijker dat er wél dan dat er geen God is. Maar wie al z’n zekerheid baseert op één of meerdere van deze bewijzen maakt zichzelf kwetsbaar en z’n geloof onpersoonlijk. We geloven niet in ‘iets’ maar in Iemand. Geloven is persoonlijk en doe je met hoofd én hart. Ik kan goede argumenten noemen voor Gods bestaan maar vind mijn diepste vrede in de persoonlijk ontmoeting met God die al op zoek naar mij was vóórdat ik in Hem geïnteresseerd was. De nederlands-gereformeerde predikant Wim Rietkerk benadrukt deze benadering. Hij zegt aan één kant: Ik geloof in God, omdat Hij met zijn karakter en zijn openbaring de werkelijkheid buiten mij en de werkelijkheid binnen mij recht doet.1
Met andere woorden: vanuit Gods bestaan en zijn openbaring kan ik verklaren wat ik om me heen en in mezelf waarneem. Maar tegelijk schrijft ds. Rietkerk: Ware kennis is kennen in liefde, een kennis die je pas ontvangt als je door Hem gekend bent. … … van een afstandelijk kennen kom ik tot een ontmoeting en een relatie.2
Conclusie: Alleen maar ‘ervaring’ is kwetsbaar, alleen maar ‘bewijzen’ is onpersoonlijk En dan is er nog een belangrijk punt om te noemen. In de bijbel wordt nergens het bestaan van God bewezen. Hij wordt niet eerst onze wereld ingeredeneerd voordat Hij wat mag zeggen. Hij staat aan het begin en aan het eind. ‘In het begin schiep God de hemel en de aarde’. Zijn bestaan is vanzelfsprekend. Alleen een dwaas zegt in zijn hart ‘er is geen God’ (Psalm 14). 1 2
In dubio: handboek voor twijfelaars, pag. 24 Idem, pagina 31
2
cursus belijdende leden 2006-2007
Elk mens heeft een aangeboren besef van God (vrgl. Romeinen 1:18-23). Verwrongen en onvolledig vanwege de zonde, maar toch aanwezig. Ieder mens is aangelegd op de relatie met God, heeft een besef van God. Veel mensen verdringen dit om onafhankelijk te kunnen zijn, maar zelfs de meest verstokte atheïst komt niet los van de gedachte aan God. De felheid van sommige politici wanneer het gaat over religie lijkt ook in die richting te wijzen. Door uit te gaan van het bestaan van God doen we recht aan ons mens-zijn. Door het te verdringen doen we onszelf geweld aan.
Opzet van de avond # welkom en opening
(5 minuten)
# Meditatie n.a.v. psalm 14
(10 minuten)
# Gesprek in groepen over de volgende vragen
(15 minuten)
1 2 3 4
Denk eens terug aan je catechisaties: werd er wel eens gevraagd naar het bestaan van God, kon er over gepraat worden? Of ‘moest’ je het gewoon geloven? Wat is jouw ervaring? Ben jij meer iemand van de ‘religieuze ervaring’ of juist iemand van de ‘godsbewijzen’ Of geen van beide? Welke van de klassieke godsbewijzen springt er voor jou uit en welke zegt je helemaal niks? Als je net verkering hebt wil je graag zekerheid en zoek je naar ‘bewijzen’ of je wel wat hebt met die ander. Wanneer je langer getrouwd bent (en het gaat goed met je relatie) zoek je niet meer zo gespannen naar ‘bewijzen’ dat er iets is tussen jullie. Je leeft vanuit de ervaren relatie. Is dit patroon herkenbaar als je denkt aan de relatie met God?
# Plenaire evaluatie n.a.v. de groepsgesprekken.
(10 minuten)
# Pauze met koffie
(max. 15 minuten)
# Groepswerk (in andere groepen) over Romeinen 1 en 2 (zie onder) (15 minuten) Lees de gedeeltes uit Rom. 1 en 2 en praat door over de volgende vragen: - Paulus lijkt ervan uit te gaan dat alle mensen een besef van God kunnen hebben. Waarop baseert hij dat? - Welke ‘godsbewijzen’ zoals eerder genoemd vind je terug in Romeinen 1 en 2? - Paulus noemt dat veel mensen in plaats van God iets anders in hun leven centraal stellen of gaan vereren. Er is blijkbaar altijd iets waar een mens zich op oriënteert of wat zn leven richting geeft. Op welke manier zie je dat vandaag terug? - Immoreel gedrag verbindt Paulus ook rechtstreeks met het vervangen van de levende God door iets anders. Hoe zie je dat vandaag terug? # Plenaire evaluatie n.a.v. de groepsgesprekken.
(10 minuten)
# Schrijven van een eigen korte verantwoording van je geloof in God (zie onder) # Afronding
(10 minuten)
3
cursus belijdende leden 2006-2007
Romeinen 1 18 En vanuit de hemel openbaart Gods toorn zich over al het kwaad en onrecht van hen die met hun onrechtvaardigheid de waarheid geweld aandoen. 19 Want wat een mens over God kan weten is hun bekend omdat God het aan hen kenbaar heeft gemaakt. 20 Zijn onzichtbare eigenschappen zijn vanaf de schepping van de wereld zichtbaar in zijn werken, zijn eeuwige kracht en goddelijkheid zijn voor het verstand waarneembaar. Er is niets waardoor zij te verontschuldigen zijn, 21 want hoewel ze God kennen, hebben ze hem niet de eer en dank gebracht die hem toekomen. Hun overpeinzingen zijn volkomen zinloos en hun onverstandig hart is verduisterd. 22 Terwijl ze beweren wijs te zijn, zijn ze dwaas 23 en hebben ze de majesteit van de onvergankelijke God ingewisseld voor beelden van vergankelijke mensen, vogels, lopende en kruipende dieren. 24 Daarom heeft God hen in hun lage begeerten uitgeleverd aan zedeloosheid, waarmee ze hun lichaam onteren. 25 Ze hebben de waarheid over God ingewisseld voor de leugen; ze vereren en aanbidden het geschapene in plaats van de schepper, die moet worden geprezen tot in eeuwigheid. Amen. 26 Daarom heeft God hen uitgeleverd aan onterende verlangens. De vrouwen hebben de natuurlijke omgang verruild voor de tegennatuurlijke, 27 en ook de mannen hebben de natuurlijke omgang met vrouwen losgelaten en zijn in hartstocht voor elkaar ontbrand. Mannen plegen ontucht met mannen; zo worden ze ervoor gestraft dat ze van God zijn afgedwaald. 28 Omdat ze het beneden hun waardigheid achtten God te erkennen, heeft God hen overgeleverd aan hun eigen onbetrouwbaarheid en doen ze wat verwerpelijk is. 29 Ze zijn door en door onrechtvaardig en boosaardig, hebzuchtig en slecht. Ze zijn door en door afgunstig, moordzuchtig en twistziek, doortrapt en kwaadaardig. Ze roddelen 30 en spreken kwaad, haten God, zijn hoogmoedig, trots en verwaand. Ze zijn vindingrijk in het kwaad, tonen geen ontzag voor hun ouders, 31 zijn kortzichtig en trouweloos, zonder liefde en onbarmhartig. 32 En hoewel ze het vonnis van God kennen en weten dat mensen die dergelijke dingen doen de dood verdienen, doen ze dit alles toch. Sterker nog, ze juichen het zelfs toe dat anderen het ook doen.
Romeinen 2 13 Niet wie de wet slechts aanhoort zal voor God rechtvaardig zijn, maar wie de wet naleeft. 14 Wanneer namelijk heidenen, die de wet niet hebben, de wet van nature naleven, dan zijn ze zichzelf tot wet, ook al hebben ze hem niet. 15 Ze bewijzen door hun daden dat wat de wet eist in hun hart geschreven staat; en hun geweten bevestigt dit, omdat ze zichzelf met hun gedachten beschuldigen of vrijpleiten. Aantekeningen:
4
cursus belijdende leden 2006-2007
In 1 Petrus 3:15 lezen we: ‘Vraagt iemand u waarop de hoop die in u leeft gebaseerd is, wees dan steeds bereid om u te verantwoorden’ Schrijf hieronder je eigen verantwoording van je geloof in God. Ga uit van de situatie dat iemand jou vraagt waarom je in het bestaan van God gelooft. Lees het voor aan je buurman of buurvrouw als je klaar bent.
Ik geloof dat God bestaat omdat … … __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
5
