CURSUS “80IN’30” Ouderen (succesvol) op weg naar 2030 Vooraf De samenleving verandert, wij als mensen veranderen, wij willen anders ouder worden. De cursus 80in’30 (initiatief van Denktank60+Noord) vormt de aftrap voor een bredere beweging onder ouderen in het Noorden. Een zoektocht naar nieuwe vormen van solidariteit met behoud van individuele vrijheid. Honderd ouderen uit de drie noordelijke provincies werden aangetrokken door deze aankondiging en namen deel aan een cursus van vijf middagen: informatie en aansluitend debat over de gevolgen voor het eigen handelen. Het debat werd digitaal voortgezet op een besloten discussiesite en de cursus werd afgesloten met een manifest. In maart 2012 wordt een terugbijeenkomst georganiseerd.
Eerste middag Hoogleraar Demografie Inge Hutter en Hans Elshof over bevolkingsontwikkelingen in Noord Nederland en het belang van betrokkenheid van burgers. Inhoud: Bevolkingskrimp, veroudering, verschillen tussen stad en platteland en wat zijn de consequenties van deze veranderingen voor de regio. Actieve participatie van burgers is van groot belang in de aanpak van deze demografische en sociaal-culturele veranderingen. Hierbij vooral aandacht aan krimp, maar ook voor ontwikkelingen in gezond, actief en gelukkig ouder worden: welke rol kunnen burgers hierbij spelen? Enkele digitale reacties: - Successful ageing is het gevolg van de drie G’s: genen, gedrag en geluk. Maar ook van planning, je realiseren wat je wilt en kunt en daarvan mensen in je netwerk op de hoogte stellen zodat je bereikt wat je wilt. - Ook ik word 80 jaar in 2030, en een verstandige meid is op haar toekomst voorbereid, toch? Iedereen schijnt er mee bezig te zijn, maar het is ook een goede vraag voor mij, en soms een zorg die ik voor me uit schuif. Wie dan leeft, wie dan zorgt, toch? - De kleine dorpen op het Noord-Groninger platteland zijn springlevend. Mensen wonen er met plezier en ze zijn gelukkig. Ook ouderen (65+) op het platteland zijn tevreden met hun woonomgeving en niet eenzaam zoals vaak wel wordt gedacht. De directe aanwezigheid van voorzieningen speelt hierbij geen bepalende rol. - Zijn er ook mensen die ‘Proud to be oud’ zijn? Die zeggen: “Ik heb het gehaald: ik ben zeventig, tachtig. Ik heb zoveel gevaren overwonnen, zolang kunnen leven, kunnen meedoen. Wat een bofkont ben ik toch!”? - Bij ouder worden zul je die dingen moeten oppakken die je nog wel kunt, waar je plezier aan beleeft en die binnen je mogelijkheden liggen. Vast een moeilijk proces om nieuwe/andere activiteiten te vinden in je eigen omgeving die ook nog eens bij jouw interesses passen. Maar niet anders dan wanneer je al jong met grote beperkingen te maken hebt.
Tweede middag Ouderengeneeskundige Gerbrand Izaks over levensverwachting zonder grenzen. Inhoud: Bij interviews zegt Nederlands bekendste neurobioloog vaak ‘use it or lose it’ en ook andere wetenschappers halen geregeld deze woorden aan. Meestal willen zij hiermee onderstrepen dat wij onze hersenen, hart, longen, spieren en andere organen tot op hoge leeftijd moeten blijven gebruiken om te voorkomen dat hun functie met het ouder worden achteruit gaat, met ziekte en afhankelijkheid als resultaat. Toch worden veel mensen aan het einde van hun leven ziek. Tijdens deze bijeenkomst wordt dieper ingegaan op de mechanismen van verouderen en besproken welke gevolgen deze hebben voor onze gezondheid en levensverwachting. Enkele digitale reacties: - Wat is eigenlijk de individuele winst van ouder worden? Hoe heb ik – in leefstijl en gedrag – geleerd om met een ouder lijf en met mezelf als ouder wordende mens om te gaan? Hoe kan ik schade omzetten in winst? Met de toekomst voor ogen gewoon doorgaan en daarbij rekening houden met je mogelijkheden. Denk ik. - Bewustwording van je eigen situatie is nodig, de voortgang van het verminderen van de vitaliteit en daarop anticiperen. Wat kun je zelf doen aan preventie en het instellen van een netwerk met kinderen, familie, kennissen en buren om te kunnen handelen in een noodsituatie. - Use it or lose it.......is een waarheid als een koe. Nieuwsgierig, actief, alert zijn en blijven houden lichaam en geest actief. Maar je moet wel geluk hebben, geluk in de vorm van een eigenwijze geest en een veerkrachtig lichaam.... Niet te veel pech hebben en geleden schade accepteren en kunnen inpassen. - We kunnen nog zoveel zelf bedenken hoe we ouder willen worden en zelf de touwtjes in handen willen houden. Maar dat lukt niet altijd. Dat is mijn grootste zorg. Ik doe mijn best om zo gezond mogelijk te leven en te genieten. Heb gelukkig veel plezier en voldoening in mijn leven. Heb ook zeker een beeld over de toekomst maar ik merk dat het beeld van mijn moeders einde mij indertijd behoorlijk heeft geraakt. - Hoe belangrijk woorden zijn waarmee over het ouder worden gesproken wordt, bleek mij weer eens op de dag na deze bijeenkomst bij V&D in het pashokje, waar ik constateerde dat de tijd bij mij toch wel enige schade had aangebracht. - Als jouw kinderen zelf kinderen krijgen, is jouw spel gespeeld en ben je dus eigenlijk nutteloos. Biologisch gezien dan. Ik voelde me opstandig, maar besefte al snel, dat mijn bestaan wel degelijk nog veel kan betekenen voor anderen. - “Weet je dat je een wegwerplichaam bent?” vroeg ik na de cursus een aantal mensen van ongeveer mijn leeftijd. De reacties waren bijna allemaal hetzelfde: “Hoezo?” Erg leuk om mensen met zo’n vraag te confronteren. Ondanks dat men na enige uitleg wel begrijpt waar het over gaat, voelen mijn leeftijdgenoten zich unaniem nog lang niet overbodig
Derde middag Sociaal gerontoloog Joop J. Belderok over nieuwe ouderen als veelbelovend maatschappelijk middenveld. Inhoud: Om meerdere redenen moeten ouderen meer dan ooit zelf zorg gaan dragen voor wonen, welzijn en zorg. Denktank60+Noord legt er de nadruk op dat nieuwe generaties ouderen, zeg maar de babyboomers, dat ook kunnen. Ze willen verantwoordelijkheid dragen. Dat heeft forse consequenties, niet alleen voor ouderen én jongeren maar ook voor de houding van overheid, maatschappelijke organisaties en professionals. Enkele digitale reacties: - Soms denk ik wel eens aan een soort “diensttijd na je pensionering”. Gewoon een tijdlang je naar vermogen inzetten voor de samenleving. De vrijwillige vacaturebanken hebben zoveel vacatures in de aanbieding, dat het eigenlijk vanzelfsprekend zou moeten zijn om daar iets van je gading uit te zoeken. Het geeft niet alleen voldoening om iets voor een ander te doen maar er gaat ook een positief signaal richting de volgende generaties. Een geweldige kans om probleemoplosser te worden. - Maar, hoe ga je het doen? Ga je het massaal aanpakken of ieder voor zich? Met hulp van de beleidsmakers of doe je het zelf door middel van voorbeeldgedrag? Mij lijkt onverstoord doorgaan met een ander (nieuw) gedrag? Het brein van de oudere doet immers niet onder voor dat van een jongere, het moet net als dat van een jongere ook uitgedaagd worden. - De gepensioneerde periode van ons leven is een bijdrage aan de omgeving. Die bijdrage is een opgebouwde reserve van groeien en kennis. Kosteloos kan deze reserve ingezet worden, daar waar gebrek aan is. Bijvoorbeeld bij onderwijs en zorg. - Ik ga voor het motto: waar het collectief kan, moet het, waar het individueel moet, kan het. - Ik ben al jaren lid van een kleine coöperatie die al sinds de 20er jaren van de vorige eeuw bestaat en functioneert. Het betekent in de praktijk: meedenken, meebeslissen, klussen, onderhouden enz. En er is wat afgeruzied, conflicten die ergens toe hebben geleid: continuïteit. In de intensieve interactie met samenwerkende anderen leer je te handelen en jezelf goed kennen
Vierde middag Hoogleraar Ethiek Frits de Lange over de babyboomer: van zelfontplooier naar netwerker. Inhoud: Wat maakt het leven van de ‘nieuwe oudere’ nu eigenlijk zinvol? Dit zullen niet de geneugten van een Zwitserleven zijn; anderen spelen hierin de hoofdrol. We leven immers bij de gratie van anderen. Maar dat erkennen en er werk van maken, daarin is de babyboomgeneratie niet sterk. Het dominante waardepatroon cirkelt rond zelfontplooiing en onafhankelijkheid. De dertigers van nu daarentegen heten wel de ‘netwerkgeneratie’. Ze zijn meesters in het leggen van verbinding. Enkele digitale reacties: - Een terugtredende overheid, steeds toenemende uitgaven voor pensioenen en zorg. Dit betekent steeds meer op zichzelf zijn aangewezen. Families wonen verder uiteen. Maar alleen red je het niet. Niemand is volmaakt. Dus voor bepaalde “klussen” is iemand anders nodig. - Als er een ding is in mijn leven waar ik dankbaar voor ben dan is dat geleefd te hebben in de naoorlogse periode. Een tijdperk waarin naast hard werken en je plicht doen, zelfontplooiing en emancipatie centraal stonden.
-
-
De narcistische hedonist bestond ook in voorbije tijden, maar het is iets te gemakkelijk om hem / haar icoon voor de hele babyboomgeneratie te maken, zoals velen van de huidige nieuwe moralisten willen doen. Maar als het speelkwartier (3e levensfase) voorbij is, breekt de vierde levensfase waarin kwetsbaarheid en afhankelijkheid centraal lijken te staan. Dan moet er voldoende goed gekwalificeerde zorg zijn, toegankelijk en betaalbaar voor iedereen. Dus maak ik me kwaad over de kletspraatjes waarmee de aftakeling van de zorg vergezeld gaat en verkocht wordt. Daar iets aan te doen kunnen we niet aan anderen / jongeren overlaten. Dat moet nu gebeuren door ons zelf, zolang we dat nog kunnen: vrolijk twitterend, mailend, sms’end etc. etc.
Intermezzo: 10 excursies Cursisten konden deelnemen aan excursies naar plekken en organisaties die regie van ouderen over wonen, welzijn en zorg centraal hebben staan én ook in praktijk brengen. Zo is een bezoek gebracht aan een Haus der senioren; Mehrgenerationshaus; locaties van de Herbergier (voor dementerenden); Meergeneratiewonen in de Zwarte Doos; Ouderencoöperatie; Tentoonstelling Wij Zullen Doorgaan in het Dolhuys; vereniging Groninger Dorpen.
Vijfde middag Hoogleraar Zorgethiek Marian Verkerk over ouderen op weg naar een nieuwe vriendschap. Inhoud: Volgens de filosoof Aristoteles zijn er drie vormen van ‘vriendschap’: omwille van het nut, het genot en het goede. Die laatste vorm laat ons groeien tot wie we kunnen zijn. Iedere fase van ons leven vraagt om een herbezinning van relaties. Hoe ervaar ik het ouder worden en hoe ontplooi ik mij in relatie met de ander tot wie ik wil zijn? Aan de hand van socratische vragen worden de vormen van ‘vriendschap’ besproken. Met deze denkoefening wordt een begin gemaakt met het verder vorm geven van toekomstige vriendschappen in ouder worden. Een praktijkoefening als slot: Marian Verkerk verkende de principes van het socratisch gesprek in een praktijkoefening. Een groep van tien vrijwilligers in ‘de binnenkring’ ging met elkaar de dialoog aan over vriendschap. Deze demonstratie had ten doel om de deelnemers te laten ervaren hoe het is om in dialoog met elkaar de betekenis van vriend / burgerschap te ontdekken. Het is een ervaring die om een vervolg vraagt. Belangwekkend genoeg om uit te werken.
De cursus beoordeeld Cursisten waardeerden de inleiders gemiddeld met een acht. Hoewel men dacht al veel te weten over het (eigen) ouder worden, bleek de cursus veel nieuwe informatie en feiten te verschaffen. De cursus daagde uit om zich opnieuw te verhouden tot het eigen ouder worden en tot de eigen plaats in de samenleving. Minder heeft de cursus al daadwerkelijk geleid tot het aangaan van een nieuw netwerk om in beweging te komen. De opzet van de cursus, met vijf middagen met informatie en debat in een grote groep, bood onvoldoende gelegenheid voor onderling contact en netwerkvorming.
En nu? Maart 2012 wordt een terugkommiddag gehouden. Centraal zal de vraag staan wat modern burgerschap van ouderen inhoudt in het licht van hetgeen geleerd is in de cursus. Is het eigen perspectief veranderd, en waarin wel of niet.
80in’30 en het NPO De cursus heeft bij cursisten een proces van het eigen ouder worden opgepakt, en soms voor een eerste keer. Het verschaft ouderen een goed referentiekader om diensten en zorg te beoordelen op twee kernwaarden: zeggenschap over het eigen leven en leefomgeving en participatie aan de samenleving ondanks kwetsbaarheid. De cursus lijkt geschikt om elders ook gegeven te worden. Een beschrijving van de opzet en uitvoering zal ter hand genomen worden. Nog moet blijken of de cursus ook bijdraagt aan een beweging onder ouderen om de regie over wonen, welzijn en zorg ook daadwerkelijk ter hand te nemen in de eigen lokale omgeving. Meer informatie www.npo.umcg.nl en www.denktank60plusnoord.nl. Daar vindt u ook het interview met Joop Belderok en Betty Meyboom in de nieuwsbrief van het Nationaal Programma Ouderenzorg en links naar filmpjes van de presentaties van alle sprekers.
