t h c i l e b r Cultuu April 2012
Inhoud
“Met man en macht wordt gewerkt aan het behoud van het Cultuurerfgoed dat Suriname internationaal plaatst op de kaart als één der landen met een unieke en rijk cultuur”.
Gaanman Gazon ten grave gedragen
2
CELAC 2 daagse meeting in Suriname
2
Personeelszorg: de spil binnen een organisatie
2
Geografisch ontwerp Bureau vraagt meer aandacht
3
Bij vernieuwing Kookhuis: behoud culturele identiteit
3
Kunst en Ecotoerisme voor plantage Johana Margaretha
4
Naomi Pikientio wint songfestival en gaat voor meer
4
Cursus Engels Directoraat Cultuur succesvol afgerond
5
Cultuurdrager Bob Saridin heengegaan
7
CULTUUR KLEURT HET LEVEN
PAGE 2
CULTUURBELICHT
Gaanman Gazon ten grave gedragen Het grootopperhoofd en ‘koning’ der Aukaners, gaanman Gazon Matodja, is op dinsdag 10 april onder overweldigende belangstelling van enkele duizenden mensen ten grave gedragen. Gazon was van 1966 tot 2011 gaanman, 46 jaren lang. Het Directoraat Cultuur was van 9 t/m 11 april bij de uitvaart op Diitabiki aanwezig met een delegatie bestaande uit de heren Luciën Dubois en Henk Sacco en de dames Dorothy Mac Donald en Hillary de Bruin. Het Ministerie van Regionale Ontwikkeling coördi-
neerde het verblijf van alle overheidsfunctionarissen en Cultuur werd ondergebracht in een kamertje met balkon in een huisje van de Medische Zending, aan de overkant van Diitabiki.
Maandagmiddag laat kwamen de oloman (grafdelvers) terug van het graf waar zij de laatste hand hadden gelegd aan de afwerking. Aan de waterkant stonden vele belangstellenden, merendeels vrouwen, om hen te verwelkomen, het ritueel van elke middag bij terugkeer van de oloman. 65 mannen, enkele ouderen maar voornamelijk jongeren kwamen aan in negen boten, met veel lawaai.
De lijkkist met gaanman Gazon wordt naar de rivier gedragen.
Het draagorakel, de bungola, stond half in het water en plaagde de oloman, het stuurde de boten enkele malen terug voor zij aan land mochten komen. Ze zongen, bespeelden apintidrums en sloegen met stokken op de rand van de boten. Vanaf de oever werden geweerschoten gelost ‘suti goni’ en werd vuurwerk afgeschoten. De boten draaiden rondjes op de rivier, een prachtig schouwspel waarbij zij luid werden toegejuicht door het publiek.
Vervolg op pagina 5
CELAC 2 daagse-meeting in Suriname Vertegenwoordigers van het CELAC forum, vertoefden op 26 en 27 April 2012 in Suriname in verband met een werksessie in het kader van de voorbereiding van de “19th meeting of Ministers of Culture”, die later in het jaar plaatsvindt. Cultuur Directeur Stanley Sidoel coördineerde de vergadering die een succesvol verloop had. Op de foto: De vertegenwoordigers van het forum CELAC brachten een beleefdheidsbezoek aan de Minister van Onderwijs drs. Raymond Sapoen.
Personeelszorg: de spil binnen een organisatie In het hedendaagse managementsysteem zijn organisaties en instituten zich volledig bewust van het feit dat het menselijk aspect van de werknemer centraal staat boven productie. Een managementteam laat zich niet meer leiden slechts door het behalen van productie, maar laat zich nu ook leiden door mensen die de productie moeten leveren. Het
gaat om de motivatie en inzet van de medewerkers. Deze factoren kunnen worden gestimuleerd door het vergroten van de betrokkenheid van mensen binnen de organisatie. Bijvoorbeeld door overleg en consensusvorming rond veranderingsprocessen. De rollen die zijn opgenomen binnen dit managementsysteem zijn die van een mentor en stimu-
lator. Een mentor besteedt veel aandacht aan de ontwikkeling van de werknemers, is zorgzaam en bereid te helpen. De stimulator, ook wel facilitator genoemd, richt zich primair op het verbeteren van de samenwerking, verbetert zowel de samenhang en het teamwork en lost conflicten op. Binnen het Directoraat Cultuur is dit managementsysteem grotendeels in handen van de sectie
Personeelszorg. Glenda Druivendal, hoofd van de sectie Personeelszorg wordt in deze uitnemende rol ondersteund door Latoya Ellis. Druivendal is van huis uit onderwijsgevende. Op 4 januari 2009 trad zij in dienst van het Directoraat Cultuur als uitgeleende kracht van het Ministerie van Onderwijs. Vervolg op pagina 6
PAGE 3
CULTUURBELICHT
Grafisch ontwerp Bureau vraagt meer aandacht voor werkomstandigheden Een goede grafisch ontwerper en een goede kunstenaar zijn mensen die bereid zijn veel tijd en liefde te stoppen in deze vorm van kunst. Een kunstvorm die in het louteringsproces enorm intensief kan zijn en veel creativiteit eist van de maker. Deze ingrediënten worden op artistieke wijze verweven en zijn altijd terug te vinden in de producties van grafisch ontwerpers/ kunstenaars John Ronosoenadi en Soerano Oetoen van het Directoraat Cultuur. Ronosoenadi en Oetoen zijn geen onbekenden in de wereld van kunst in Suriname. Ronosoenadi is reeds dertig jaar in dienst van de overheid, waarvan zeven jaar op het ministerie van Handel en Industrie. Hierna verruilde hij het ministerie voor het Directoraat Cultuur waar hij de afgelopen 23 jaar werkzaam is op de afdeling Grafisch Ontwerp Bureau. Oetoen is dertig jaar in dienst van het Directoraat
Cultuur. Eerder heeft de kunstenaar werkzaamheden verricht in de particuliere sector. Een ieder die een blik werpt in de ruimte van het Grafisch Ontwerp Bureau beseft meteen dat het hier gaat om kunst: halfvolle verfblikken, kwasten, besmeurde verfdoeken en tafels, lappen stof en in een hoek afgezaagde boomstronken. Dit alles vormt
een deel van het interieur van de afdeling. Dwars door alles, dat door een leek al gauw als rommel gezien wordt, ontdek je de kunstproducties netjes gesorteerd. Stapels spandoeken speciaal ontworpen voor de hoogtijdagen, mammoet borden en tenslotte de kunstwerken die, zoals meestal het geval is, eerst uitleg behoeven voor je het kunt begrijpen. Hoewel dit plekje op het terrein van het Directoraat Cultuur jaarlijks plechtig voldoet aan de vraag naar producties, heerst er ontevredenheid bij de kunstenaars. Ronosoenadi legt uit terwijl Oetoen met een sigaret in de hand toekijkt en zo nu en dan een enkele opmerking maakt:“We doen het werk met veel liefde, dat zeg ik je eerlijk maar het ontbreekt ons aan een aantal zaken hier. Vervolg op pagina 6
Soerano Oetoen (l) en John Ronosoenadi (r), grafisch ontwerpers/kunsternaars van het Directoraat Cultuur.
Bij vernieuwing Kookhuis: behoud cultuur identiteit belangrijk Kookhuis project is de Nederlandse ambasMet het opleveren van het Kookhuis gevesming van monumentale panden in het land tigd op het Fort Zeelandia Complex op sade bereid gevonden financiën te verstrekonverkort voort te zetten. Het Nola Hattervrijdag 20 april 2012, is een eind gekomen ken, terwijl het Bouwbedrijf Kiesel na de man Art Academy is belast met het beheer aan een lange strijd m.b.t.behoud van dit aanbestedingsprocedure de restauratiewerkvan het atelier. In zijn toespraak merkte gebouw. Het Kookhuis, thans kunstatelier zaamheden kreeg toegewezen. Cultuur directeur, van het Nola HatterStanley Sidoel, op man Art Academy, dat midden in het “Met man en macht wordt gewerkt aan het heeft vermoedelijk spanningsveld behoud van het Cultuurerfgoed dat Suriname ten tijde van de Cominternationaal plaatst op de kaart als één der tussen behoud en mandant van de landen met een unieke en rijk cultuur”. ontwikkeling het Troepenmacht in cultuurSuriname, dienst gedaan als keuken veld in van de officierswoning. staat is geweest een historisch Archieven van het Bouwdepartement tonen pand te behouden. En dat geeft aan, dat haast alle officierswoningen op het een grote voldoening. Het zoeFort Zeelandia Complex voorzien waren ken naar wegen voor behoud van een keuken, welke in een apart gebouw van cultuurmonumenten is nog was ondergebracht. steeds een complexe zaak, Het atelier werd opgeleverd in aanwezigmerkt de directeur verder op. heid van Directeur Stanley Sidoel en zijn Directoraat Cultuur cq Stichting staf en zij die de Surinaamse cultuur een Gebouwd Erfgoed werkt contiwarm hart toedragen en daarom alles in het nu aan bewustwording. Belangwerk hebben gesteld om dit plan succesvol rijk daarbij is de samenwerking Het Kookhuis op het Fort Zeelandia Complex is op vrijdag tot uitvoering te brengen. Het doel van het met andere groepen op alle vlak- 20 april 2012 officieel opgeleverd. atelier is om er kunstactiviteiten te ontplooiken. Bij de uitvoering van het en en om de strijd voor behoud en bescher-
EDITIE 6
PAGE 4
Kunst en ecotoerisme voor plantage Johana Margaretha “De geasfalteerde wegen op verschillende plaatsen in dit district en de nieuwe moderne dijk moeten een stimulans zijn voor u, als bewoners van Commewijne en het bedrijfsleven om te produceren en de ontwikkeling verder op gang te brengen”, woorden van de voormalige minister van Financiën, Wonnie Boedhoe, bij de officiële ingebruikname van de nieuwe geasfalteerde weg te Mariënburg op 15 oktober 2010. Drie kunstenaars hebben dit advies van de voormalige bewindsvrouwe ter harte genomen en staan op het punt om met een heel ambitieus plan de plantage Johana Margaretha in het district Commewijne op heel kunstzinnige en creatieve wijze verder te ontwikkelen. Indien aan het plan van de kunstenaars Remond Mangoensemito, Hesdy Mertowirjo en Kurt Nahar ondersteuning wordt verleend, zal het resort Johana Margaretha gestadig uitgroeien tot een eco- toeristisch gebied. Op zaterdag 14 april werd daarom de Cultuur directeur Stanley Sidoel met zijn stafleden uitgenodigd voor een werkbezoek aan de plantage om gedetailleerd geïnformeerd te worden over het plan. Het plan is tweedelig bestaande uit een
infrastructurele aanpak en het opzetten van ruimtelijke kunst gebaseerd op water. Aan de hand van schetsen van de kunstenaars is een algemeen beeld waar te nemen van het plan. Directeur Sidoel heeft in zijn reactie op het plan zich bereid getoond om ondersteuning te verlenen aan het cultuur aspect. Zo zal technische bijstand worden verleend bij het
district ligt in de jonge kustvlakte en de vruchtbare klei leidde er mede toe dat Commewijne vanouds het district werd van de grote plantagelandbouw. Na de 2e Wereldoorlog gingen veel afzetmarkten verloren en ook veel plantagearbeiders werden opgeroepen hun militaire dienstplicht te vervullen. De meeste plantages zijn verlaten of zijn een nieuwe weg ingeslagen. Het district heeft veel bezienswaardigheden, waardoor ook het toerisme niet alleen voor buitenlanders, maar ook voor Surinamers belangrijk kan worden in het district.
De hellingsbrug op de plantage Johana Margarita zoals het er nu bij staat. Zie foto 2.
restaureren van de helling in het zwampgebied. Mangoensemito, Mertowirjo en Nahar zijn allen kunstenaars die afgestudeerd zijn aan het Nola Hatterman Art Academy en hun vervolgopleiding genoten hebben in Jamaica. Achtergrond info Commewijne Het district Commewijne is één van de oudste cultuurgebieden van Suriname. Het
Op foto 2 is een schets gemaakt van de hellingsbrug op de plantage Johana Margarita, zoals het in de toekomst eruit zal moeten zien.
Naomi Pikientio wint songfestival en gaat voor meer Met het lied “My heart will go on” van de Canadese zangeres Celine Dion, heeft Naomi Pikientio met succes beslag gelegd op de eerste plaats van het songfestival “Podium Des Lycées Guyana 2012”. Op 7 april 2012 werd het festival gehouden in Cayenne, Frans-Guyana. Ofschoon zij in eerste instantie als debutant aantrad , was Pikiento zelfverzekerd. Onder het wakend oog van Heliante Redan die haar voorbereidde en begeleidde naar haar deelname toe, blikt Pikientio tevreden terug op haar eigen optreden en het behaalde succes.
Naar eigen zeggen was het publiek helehet behaalde resultaat. De OAS Commissie maal tevreden met haar presentatie. . Reeds maakte het financieel mogelijk dat Pikienbij het begin van haar presentatie werd de tio kon worden afgevaardigd voor deelnawaardering voor haar zangkwaliteiten duime. Dit in het kader van het uitwisselen delijk op prijs gesteld door de aanwevan kennis op het gebied van zigen. Blij en helemaal optimistisch kunst en cultuur, zoals vervat met hetgeen zij in Frans-Guyana heeft in de IGCF-overeenkomst neergezet, bereidt Pikientio zich voor getekend tussen Suriname, op een tweede festival dat later dit Guyana en Frans-Guyana in jaar wordt gehouden in Martinique. 2011. De OAS Commissie Suriname, onder voorzitterschap van Luciën Dubois, is dik tevreden met Naomi Pikientio, winnaar van het “Podium Des Lycées Guyana 2012” songfestival .
PAGE 5
CULTUURBELICHT
Ve r v o l g : G a a n m a n G a z o n t e n g r a v e g e d r a g e n In de avonduren vindt de ‘brokodey’ plaats, de laatste prisirineti met de geliefde gaanman. Er wordt aleke muziek gespeeld door Jong Clementia en Pasop, maar niet voor lang, want het publiek is gekomen voor de tuka muziek, de liederen die horen bij de dood. Er worden liederen gezongen als: Un no yere san pasa en A di yu o kii mi, pe yu o go en ook A yo lo ee, sama dede, kon go beli oo. Het publiek is met honderden op de dansvloer en gaat helemaal uit zijn dak van plezier. Het feest duurt tot de volgende morgen half 8, net voor de uitvaartceremonie die om 10:00 u moet beginnen. Het Directoraat Cultuur biedt haar geschenk aan aan kapitein Johan Djanie. Het luchtruim is druk: helicopters en vliegtuigen komen en gaan met als gasten de laatste hoogwaardigheidsbekleders uit de stad. President Bouterse kan wegens ziekte niet aanwezig zijn, hij laat zich verte-
genwoordigen door minister Ramon Abrahams. Praktisch alle Marron ministers en parlementariërs zijn aanwezig. DNA-voorzitter Jennifer GeerlingsSimons houdt een korte toespraak. Tijdens de toespraken zitten de vrouwen
loodzwaar. Het wordt op een hele grote korjaal geplaatst. Er wordt veel vuurwerk afgeschoten en een hele harde bom.. In tegenstelling tot de traditie waarbij het niet toegestaan is dat jongeren en vrouwen naar het graf mogen, merken we dat nu iedereen mee mag. 30 korjalen vertrekken. Bij de laatste gang naar het graf moet iedereen zijn camera of mobiel achterlaten: opnamen maken wordt ten strengste verboden. Iedereen mag een kijkje nemen in het graf en allen keren tevreden in de late middag huiswaarts terug. Wegens het misgaan van onderling telefonisch Kommetjes met rijst en pinda worden van overal in het dorp samengebracht, binnen enkele dagen zal contact is Cultuur niet meegegaan naar alles gestampt worden voor het centrale voedseloffer. het graf. ‘ Avonds is het hele dorp rustig. De van de gaanman met andere vrouwen in twee vrouwen van de gaanman zullen de kee osu (weenhuis) en huilen luidop. zes maanden rouwen en dan vindt de Ook de was’prati (ritueel scheiden van purublaka plaats, het uit de rouw gaan, de familie) vindt plaats. waarna weer na zes maanden de nieuwe Rond 11:30 wordt de gaanman uit de gaanman zal worden geïnstalleerd. zaal gedragen naar de rivier. De kist is
Cursus Engels Directoraat Cultuur succesvol afgerond Op donderdag 12 april jl werden certificaten uitgereikt aan 11 medewerkers van het Directoraat Cultuur die allen met succes een korte bijscholingscursus Engels hadden gevolgd. De training werd verzorgd door de heer Eugène Wong Loi Sing. De leraar sprak van een goed gemotiveerde groep bij wie hij slechts de hiaten heeft opgevuld. Hij heeft gemerkt dat deze groep vaker Engels spreekt en feliciteerde de Directeur Cultuur met het initiatief. Hij was er van verzekerd dat de cursisten het Engels in hun werk zullen nodig hebben. Directeur Sidoel beaamde dit en gaf als voorbeeld het Inter Guiana Festival welke voor de deur staat,
evenals Carifesta 2013. De certificaten bij elkaar onder het genot van een heerlijk werden uitgereikt door de Cultuurdirechapje en drankje waarvoor zij zelf een teur en door OD-AD Luciën Dubois. financiële bijdrage hadden gedaan. Bloemetjes werden aangeboden aan de docent evenals aan coördinator Glenda Druivendal en aan bestgeslaagde Hillary de Bruin. Laatstgenoemde gaf aan dat we met elkaar moeten blijven oefenen door bijvoorbeeld tweemaal per maand bij elkaar te komen. We kunnen ook via Internet op een luchtige manier in het Engels met elkaar communiceren door iets over het werk aan de groep te schrijven, Docent Eugène Wong Loi Sing (l)krijgt een bloemetje van tien regels is al voldoende. cursist Karin Purperhart . Lucien Dubois (ODAD) kijkt toe. De groep was daarna informeel
PAGE 6
CULTUURBELICHT
Vervolg: Personeelszorg: de spil binnen een organisatie “Ik stapte uit de wereld van onderwijsgevenden om als stimulator en mentor voortaan te fungeren tussen directie en personeel en tussen personeelsleden onderling teneinde de werkplek en omstandigheden van elkéén zo dragelijk en aangenaam mogelijk te maken”. Klinkt in eerste instantie op een goed geformuleerd en werkbaar plan. Realiteit wijst echter anders uit. “Nee, natuurlijk is het niet zo eenvoudig als het op papier is vastgelegd. Je krijgt te maken met personen van verschillende achtergronden en ontwikkelingsniveaus. De kunst is om in situaties van werkconflicten boven partijen te staan en de problemen te plaatsen in een objectief perspectief. Dat eist een flinke dosis mensenkennis om het geheel steeds in balans te krijgen”. De rol van de sectie Personeelszorg is niet voldoende doorgedrongen binnen alle gelederen van het Directoraat Cultuur. “Het werken naar een volledig besef daarvan kan het werkproces naar enorme hoogte stuwen”, is Druivendal de mening toegedaan.
Zij is daarom ook positief gestemd over het besluit van het Directoraat om bijvoorbeeld binnenkort de interieurverzorgers een upgradingtraining aan te bieden. Naar zeggen van Druivendal zijn er werknemers die in voldoende mate haar kantoorruimte binnenstappen. De behoefte is altijd aanwezig om te praten. Het onderwerp is niet altijd persoonlijk en/of ingrijpend van aard, maar ook worden alledaagse of actuele zaken besproken. “De mens is nu eenmaal een sociaal wezen. Ik kan simpel ook adviezen geven over hoe de welbekende administratieve rompslomp op publieke overheidskantoren het beste te omzeilen”. Kortom er is altijd een werknemer die behoefte heeft zijn of haar ei kwijt te raken bij de sectie Personeelszorg. Waar we niet voor openstaan is het o zo bekend fenomeen: roddel. Het moment dat je daar niet professioneel mee weet om te gaan, raak je binnen de kortste tijd het vertrouwen van het personeel kwijt”, redeneert het sectiehoofd.
Na het succesvol afronden van de English course door personeelsleden van het Directoraat Cultuur in de maand maart 2012, is Druivendal lof toegezwaaid voor het succesvol coördineren van het geheel tot aan de afronding van de training.
Mevrouw Glenda Druivendal, Hoofdsectie van de afdeling Personeelszorg.
Vervolg: Grafisch ontwerp Bureau vraagt meer aandacht voor werkomstandigheden We zijn onderbemand en de vraag naar een simpele achterdeur om tijdig de toiletruimte te bereiken zonder een hele omweg te maken, laat zo lang op zich wachten”. Ongeveer drie jaar geleden kwam helaas hun collega en kunstmakker Ramin Hardjopawiro te overlijden en sindsdien is steeds gevraagd naar een vervanger. Tot op heden is niet aan dit verzoek voldaan. “Het werk neemt steeds toe en we kunnen het niet met zijn tweeën aan. Op hoogtijdagen wordt in deze ruimte tot in de late uren gewerkt, maar dat hoeft niet als we meer grafisch ontwerpers in dienst hebben”. In de moderne wereld van geavanceerde computertechnieken wordt een ontwerp gemaakt in een computersoftware program-
ma. De afdeling beschikt niet over compuOetoen: ”Jammer, maar de eerstvolgende ters, dus moet Ronosoenadi zijn keer melden we je op eigen laptop inzetten. “Als tijd en dan kun je ons grafisch ontwerper krijgen we aan het werk zien”. Op vaak opdrachten waarbij je een de vraag wat er te doen idee wordt voorgehouden en valt op de afdeling dan ligt het aan ons om dat te wanneer er geen sprake verwerken tot kunst. En dat is van “groot werk” is voorwerk doe je eerst op de het antwoord als vancomputer en als men ermee zelfsprekend: “We De werkruimte van de grafisch ontwerpers/ akkoord gaat, dan ga je aan kunstenaars John Ronosoenadi en Soerano gaan als echte kunOetoen van het Directoraat Cultuur. de slag”. stenaars de straat op Beide kunstenaars hebben om inspiraties op te een dag voorafgaand aan het interview met doen voor eigen productie”, aldus grafisch de digitale krant een “groot werk” zoals ze ontwerpers /kunstenaars John Ronosoenahet zelf betitelen, afgeleverd. di en Soerano Oetoen van het Directoraat Cultuur.
PAGE 7
CULTUURBELICHT
CULTUUR KLEURT HET LEVEN
DIRECTORAAT CULTUUR
Telefoon: 597-472306 Fax: 597- 472805 E-mail:
[email protected]
Bob Saridin (l) en Cultuur directeur Stanley Sidoel.
Cultuurdrager Bob Saridin heengegaan
Redactie team Foto & Tekst: Judith Victoriashoop
Bob Saridin, medeoprichter en eerste voorzitter van de Vereniging Herdenking Javaanse Immigratie, VHJI, is op zaterdag 21 april jl tot hoger leven opgeroepen.
Communicatiemedewerker
Geboren en getogen te Commewijne heeft Bob een typisch Javaanse
Afdeling Culuurstudies
opvoeding gehad. Bij de herdenking van 95 jaar Javaanse Immigratie in 1985 legde hij de basis voor een samenwerking met het Directoraat
Eindredactie: Directoraat Cultuur Afdeling Cultuurstudies Personeelszorg Vormgeving: Judith Victoriashoop
Cultuur welke in de daarop volgende jaren uitgroeide tot een hechte band. Wonny Karijopawiro vertelt dat zij en Johan Sarmo van de afdeling Cultuurstudies in 1985 een wezenlijke bijdrage hebben geleverd aan de jubileumtentoonstelling in Ons Erf. De Herdenking van 100 Jaar Javanen in Suriname was een hoogtepunt met een 9 maanden durende tentoonstelling in het Surinaams Museum. Nog steeds geeft het Directoraat Cultuur de nodige ondersteuning aan activiteiten van VHJI zoals festivals, lezingen, kledingshows e.d. Saridin’s vurige wens destijds: de uitgave van een gedenkboek, is nooit gerealiseerd, maar er werd een catalogus bij de tentoonstelling in 1990 uitgegeven welke tot op heden intensief wordt geraadpleegd door studenten.
