Project
101703/ Culemborg
Aan
Ambtelijke projectleiding
Van
W.J. van Rijswijk
Datum
10 juni 2014
betreft
Procesgang financiering
Inleiding Vooruitlopend op de bestuurlijke besluitvorming over de financiering, de realisatie en de exploitatie van het nieuwe zwembad in Culemborg zijn tijdens de informele raadsbehandeling van 5 juni 2014 uiteenlopende vragen gesteld over de toekomstige eigendomsverhoudingen, de exploitatierisico’s en de financiering. In deze notitie volgt de uiteenzetting van de procesgang van de financiering. In het raadsbesluit van 28 november 2013 zijn de financiële uitgangspunten voor de financiering van het nieuwe zwembad bepaald. Samengevat stelt de gemeente per jaar een subsidie beschikbaar van afgerond € 250.000,- met een jaarlijkse indexering. Deze subsidie vormt de dekking voor rente en aflossing voor de financiering. Na aftrek van rente en aflossing (financieringskosten) resteert een bedrag voor de dekking van eventuele exploitatietekorten. De jaarlijkse subsidie is weliswaar een financiële zekerheid, maar daarboven verlangen kredietverleners nog aanvullende zekerheden. Het proces om te komen tot een sluitende financiering binnen budget en binnen de raadskaders is hierna toegelicht. In die zin zijn de antwoorden verwerkt van vragen uit de raadsbehandeling van 5 juni 2014.
1.1
Procesgang Financiering
De procesgang van de financiering is gericht op het nakomen van het politieke besluit om zowel de financiering als de exploitatie sluitend te houden binnen de jaarlijkse (€ 250.000,-). De procesgang is gestart in maart 2014 met de fase van inventarisatie en eindigt op de stortingsdatum, eind 2014.In de procesgang is rekening gehouden met drie politiek relevante momenten van besluitvorming. Namelijk 20 mei (collegebesluit), 5 juni (informatieve raad) en op 5 juli (besluitvormende raadsvergadering). Op die drie momenten is de informatie over de financiering paraat voor eventueel inzicht of toelichtingen. De procesgang voorziet er in dat gemeente handelt in lijn met de Wet Markt en Overheid en met de voorwaarden dat een garantiestelling een vorm is van geoorloofde staatsteun. De inventarisatiefase Sinds januari 2014 zijn een aantal cruciale financieringsaspecten geïnventariseerd. De inventarisatie had betrekking op de stichtingskosten van het zwembad (Definitief Ontwerp 6 mei 2014 € 5.082.500,-) de soort geldlening, in dit geval annuïteiten (vaste termijnbedragen), de looptijd van de geldlening en de rente vast periode (beide 40 jaar). Daarnaast is een betaling voor rente en aflossing bepaalt per kwartaal en achteraf. Verder is een voorlopige stortingsperiode gepland rond eind november tot medio december 2014. Dit is de inventarisatie vanuitgangspunten van de Stichting Zwembad Culemborg. In dezelfde periode is aan de hand deze voorkeuren en uitgangspunten de inventarisatie gestart naar kandidaat kredietverleners. Kredietverleners zijn bancaire instellingen en private instellingen. In dit geval is een inventarisatie gemaakt onder vijf kandidaat kredietverleners die als volgt zijn ingedeeld. Twee sectorbanken(Bank Nederlandse Gemeenten BNG de Nederlandse Waterschapsbank NWB), 1
één handelsbank (Rabo), één ideële bank (Triodos) en één onafhankelijke intermediair. Intermediairs kunnen op dezelfde geldmarkt terecht als bancaire instellingen en onder dezelfde voorwaarden een concurrerend aanbod indienen ten opzicht van de ander vier kandidaat kredietverleners. Met deze selectie van vijf kandidaat kredietverleners ontstaat een werkzame mededinging om een geldlening in concurrentie af te sluiten. In deze fase van inventarisatie ontvangen de vijf kandidaat kredietverleners geen inhoudelijke informatie over stichtingskosten, exploitatieprognose, de eigendomsverhoudingen, maar globale informatie met relevantie voor de keus om mee te dingen naar de eventuele financiering. In dit verband zijn de kandidaat kredietverleners geïnformeerd over het voornemen van de gemeente op termijn dergelijk openbaar vastgoed onder te brengen bij een gemeentelijke vastgoedorganisatie. Deze vooraankondiging is van belang, omdat vooraf bekend moet zijn of de voorschriften en richtlijnen een geldlening blokkeren of dat de voorschriften nog effect hebben op het risico van de gemeente. In deze inventarisatiefase worden over en weer voorwaarden opgevraagd en beoordeeld om eventuele teleurstellingen te voorkomen.In dat kader is specifiek aan devijf kandidaat kredietverleners verzocht tussentijds (3 keer) indicatieve rentepercentages te verstrekken in verband met de geplande politieke behandeling. De data voor de opgaaf van indicatieve rentepercentages zijn vooraf bepaald op 20 mei (het collegebesluit), 5 juni (de informatieve raad) en op 3 juli (de besluitvormende raadsvergadering). Deze indicatieve rente opgaaf dienen een doel.
Ontwerp van de financiering Na de fase van inventarisatie volgt het ontwerp van de financiering. Het ontwerpen van de financiering bestaat uit twee onderdelen. Het organiseren van financieel gunstige aanbiedingen en het ontwerpen van aanvullende zekerheden van de kandidaat kredietverleners. Voor het organiseren van gunstige aanbiedingen worden uit de vijf kandidaat kredietverleners, twee tot drie kandidaten geselecteerd die voldoen aan de uitgangspunten van de Stichting Zwembad Culemborg en waarvan de opgaaf van de indicatieve rentepercentages (drie keer) binnen het budget van € 250.000,- blijven. De planning is dat na het raadsbesluit van 3 juli 2014 maximaal drie van de overgebleven kandidaat kredietverleners alle inhoudelijke informatie ontvangen om een aanbod in te dienen. Uit de inventarisatiefase is bekend wat de voorwaarden van de (drie) kandidaat kredietverleners zijn en de gevolgen voor een overeenkomst voor een geldlening. Om dergelijke financiële effecten voor het budget te beheersen is een financieel vergelijkingsoverzicht voorhanden, zodat financiële tussenresultaten constant voorhanden zijn voor de ambtelijke projectleiding en de Stichting Zwembad Culemborg. Op basis van de indicatieve rente opgaaf van 5 juni 2014 blijkt dat de financieringskosten per jaar afgerond tussen de € 222.000,- en 255.000,- liggen op basis van 40 jaar annuïteiten en een rente vast periode van 40 jaar.
Aanvullende zekerheden Zekerheden zijn garanties voor het geval de Stichting Zwembad Culemborg niet zou kunnen voldoen aan de financieringsverplichtingen. Bij het ontwerpen van aanvullende zekerheden staat centraal hoe een kredietverlener zijn uitgeleende geld kan terugvorderen. Hoe sterker die zekerheid is voor een kredietverlener, hoe groter de bereidheid van kredietverleners om tegen gunstige voorwaarden (rente) een geldlening te verstrekken. Bij het ontwerpen van zekerheden zijn er enkele keuzes. Wettelijk is er vormvrijheid per keuze. De sterkste zekerheid ontstaat bij de garantie voor rente en aflossing door de gemeente gedurende de looptijd van de lening (40 jaar). In een dergelijke situatie is sprake van een zogeheten solvabiliteitsvrije lening. Daarmee wordt bedoeld dat een kredietverlener geen wettelijke financiële reserves hoeft aan te houden voor het verstrekken van deze geldlening, omdat deze2 lening
geen financieel risico vormt voor de kredietverlener. Andere zekerheden zijn garanties voor de restant hoofdsom, voorrangsrechten op de subsidie, hypotheekrechten en pandrechten, gedurende 40 jaar. 1
Bij de definitieve keus voor een zekerheid staat centraal dat de financieringslast bij een eventueel faillissement gedekt moet worden uit de jaarlijkse bijdrage in de exploitatiekosten (€ 250.000,-). Deze garantie voor de financiering is geen kostenpost voor de gemeente maar een positionele verplichting tegenover de kredietverlener indien Stichting Zwembad Culemborg niet aan de betalingsverplichtingen voldoet. In dat geval betaalt de gemeente uit datzelfde exploitatiebudget van € 250.000,- de rente en aflossing aan de kredietverlener. Het financiële risico voor de gemeente is als de zwembadexploitatie niet langer gedekt kan worden door de Stichting Zwembad Culemborg vanwege dalende inkomsten of oplopende kosten. Wellicht zou een andere exploitant de exploitatie kunnen overnemen, maar hoogst waarschijnlijk tegen een hogere exploitatiebijdrage. Het risico voor de gemeente is of de bijdrage in de exploitatie aan de Stichting Zwembad Culemborg (€ 250.000,-) voldoende is op de lange termijn. Het risico voor de gemeente is de prijs die een andere exploitant verlangt boven de vastgestelde bijdrage, indien de Stichting onverwachts failliet zou zijn geraakt. De interpretatie van het risico Door de keus voor de soort garantiestelling namelijk door garant te staan voor rente en aflossing is het risico € 222.000,- per jaar 40 jaar lang op basis van de laagste indicatieve opgaaf van 5 juni 2014. Dit financiële risico is de hoogte van rente en aflossing 40 jaar lang. Over de gehele periode van 40 jaar is een positionele verplichting van afgerond € 8,9 miljoen per 2014 en terugloopt naar € 0,- in 2054. Zolang de gemeentegarantie niet wordt aangesproken heeft dat geen effect op de begroting van de gemeente. Garant staan voor een geldlening heeft wel effect op het weerstandvermogen van de gemeente. Het weeststandvermogen wordt uitgedrukt in een ratio. Becijferd is dat indien de gemeente garant staat voor deze financiering, tegen het geraamde rentepercentage van 3,5%, ontstaat voor deze investering een positionele verplichting van afgerond € 9,3 miljoen over 40 jaar. In dat geval is de ratio met 0,11 punten gedaald naar 1.08, maar dan nog voldoet de gemeentebegroting aan de vastgestelde voorwaarden voor het weerstandvermogen. Bij het ontwerpen van zekerheden zijn de overige keuzes onderzocht voor het verkrijgen van gunstige financieringsvoorwaarden. Uiteraard zijn ook de voorwaarden van de (vijf) kandidaat kredietverleners achterhaald. Het resultaat is dat andere vormen van aanvullende zekerheden niet het gewenste effect heeft op lagere jaarlijkse financierlasten. Daar staat tegenover dat bij de meeste andere vormen van zekerheden het financieel risico voor de gemeente hoger ligt en het weerstandsvermogen aantast. Niet onbelangrijk is te vermelden dat de gemeente geen garantiebeleid kent. Bij het ontbreken van vastgesteld beleid zal de gemeente een afzonderlijk besluit moeten nemen voor deze garantiestelling.
1
laagste opgaaf van 5 juni 2014 van afgerond € 222.000,- per jaar op basis van annuïteiten en rente vast periode van 40 jaar. 3
Het aangaan van de geldlening In het vooruitzicht dat op termijn een gemeentelijke vastgoedorganisatie ook eigenaar wordt van het nieuwe zwembad, zijn in dit stadium al voorbereidingen getroffen voor die eventuele overgang. Die overgang van het vastgoed (zwembad) verloopt tussen de gemeente en de vastgoedorganisatie. Dit is het resultaat naar aanleiding van een analyse van bestaande eigendommen (grond), de juridische voorkeur van rechtspersonen om vastgoed te beheren fiscale aspecten en pragmatische status zaken. Uit de analyse blijkt kort samen gevat dat er geen financiële, fiscale, goederenrechtelijke en ook geen rechtspersoonsrechtelijke belemmeringen zijn dat de gemeente in dit geval optreedt als de voorlopige eigenaar en kredietnemer voor de financiering en het nieuwe zwembad. Andere scenario’s worden niet afgewezen, maar zijn onnodig omslachtig voor hetzelfde doel. De leningsovereenkomst wordt ingericht om een probleemloze overdracht van het vastgoed met de geldleningsovereenkomst te bewerkstelligen, zonder bijkomende kosten of heffingen voor de gemeente, of voor de toekomstige vastgoedorganisatie of voor de Stichting Zwembad Culemborg. De gemeente is daarmee de eerst aangewezen kredietnemer en opdrachtgever die het zwembad bouwt op eigen grond en die in een later stadium hetzelfde vastgoed in erfpacht uitgeeft aan de gemeentelijke vastgoedorganisatie. Deze overgang kent wel enkele belangrijke gebeurtenissen met fatale data uit fiscaal oogpunt. Om fiscale redenen moet de overgang vóór de feitelijk ingebruikname zijn geregeld. Voor de financiering betekent dat de aanvraag door de gemeente wordt ingediend op basis van de bestaande uitgangspunten (stichtingskosten € 5.082.500,- rente vast periode en looptijd van de geldlening 40 jaar). De gemeente sluit een geldleningsovereenkomst met de kredietverlener die het voordeligste aanbod heeft ingediend en waarvan de financieringsvoorwaarden overeenkomen met het raadsbesluit (3 juli 2014) over onder meer de garantiestelling voor rente en aflossingen. Gemeentelijke financieringsvoorwaarden Een praktisch aandachtspunt is dat deze financiering tijdelijk staat “geparkeerd” bij de gemeente en daarmee ook valt onder de financiële voorschriften van de gemeente. Een belangrijk aandachtspunt bij de besluitvorming is dat het huidige treasury statuut van de gemeente bepaalt dat een looptijd voor een geldlening nooit langer mag zijn dan 20 jaar. Het ontwerp van de financieringsaanvraag en de financieringslasten in de exploitatie zijn gebaseerd op een rente vast periode van 40 jaar, om voor een lange periode financiële stabiliteit te bewerkstellingen. Indien de gemeenteraad deze uitgangspunten respecteert, dient de gemeenteraad op 3 juli 2014 expliciet te besluiten om in afwijking van het treasury statuut deze geldlening aan te gaan voor een rente vast periode van 40 jaar. Om te kunnen voldoen aan de overige voorschriften, komt het budget aan bouwrente uit de stichting kostenraming beschikbaar voor de gemeente vanwege de betalingsverplichtingen van de gemeente voor rente en aflossing in de bouwfase. In dit stadium zijn die details over het verloop van betalingen voor rente en aflossing in de bouwfase nog niet voorhanden, omdat de definitieve stortingsdatum nog niet bekend is en omdat de betalingscurve van de aannemer nog niet beschikbaar is. Het aangaan van het gunstigste aanbod Zoals gesteld zijn vijf kandidaat kredietverleners geselecteerd en daarvan worden maximaal drie kandidaten toegelaten om een aanbod in te dienen. Bekend is dat het aanbod van één van deze drie kandidaat kredietverleners ook tot een overeenkomst zal leiden, omdat in de voorbereidingen
4
alle financiële voorwaarden over en weer bekend en geaccepteerd zijn. De procesgang voorziet er in dat maximaal drie kandidaat kredietverleners in onderlinge concurrentie onder dezelfde voorwaarden en binnen kort tijdbestek hun finale aanbod kunnen uitbrengen. Dat aanbod is alleen de hoogte van de rente (40 jaar vast) omdat alle andere gegevens intussen vaststaan. gebruikelijk is dat kandidaat kredietverleners op een vooraf geplande datum en tijdstip het rente aanbod telefonisch doorgeven. Het aanbod van de drie kandidaten word onmiddellijk verwerkt in het vergelijkingsoverzicht en per omgaande wordt namens de gemeente het besluit genomen. Kandidaat kredietverleners worden op de hoogte gesteld van deze zijn procedure. De sectorbanken zijn ook bekend met deze methode . De procedure voor het aangaan van het gunstigste aanbod kent een intensieve voorbereiding, maar de eindvergelijking, de afweging en het besluit (rentetarief) verloopt binnen 15 minuten.
5
