Creativity makes the difference

Creativity makes the difference.

Verhalen van ontwerpers De aanleg van een plein, de bouw van een woonwijk, het ontwerp van een bank, de inrichting van een park, het maken van kunst ... Zoveel projecten, zoveel verhalen. Verhalen over plannen, ideeën, materialen. Bedacht en uitgewerkt door ontwerpers, architecten en inrichters van openbare ruimte. Met beton als bindmiddel. En creativiteit als rode draad. Na de ruimte om te bouwen, krijgen ze hier de ruimte om hun verhaal te doen. Van ingeving tot realisatie. Voelt u de inspiratie zinderen? Wij ook.

03 Histoires d’auteurs de projets L’aménagement d’une place, la construction d’un quartier d’habitation, un projet pour une banque, la création d’un parc, la réalisation d’une œuvre d’art … autant de projets, autant d’histoires. Ces histoires parlent des plans, des idées, des matériaux. Imaginés et développés par les auteurs de projets, architectes et paysagistes. Avec le béton comme liant et la créativité comme fil rouge. Après l’espace pour construire, nous leur offrons ici l’espace pour se raconter. De la conception à la réalisation. Ressentez-vous comme nous le souffle de l’inspiration ?

Creativity makes the difference

07 02 01

03 04

05 06

08 09

10 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11

11 Peter Govaerts – Grontmij Libost

Stalenstraat Genk Marie Defise

Centre Hospitalier Neuro-Psychiatrique Ettelbruck Jan Higuet – Technum

Stationsplein Landen Renato Nicolodi

Belvédère Begraafplaats Waterschei Genk Peter Cornoedus – PCP Architects

Carbon Hotel Genk

Serge Colin, Joëlle Tintinger, Gilles Saussez – D+A International smpa sa

Alma Court Sint-Stevens-Woluwe

Pol Kinnart, Carolien Haijen – Antea Group Genk

Doortocht Hechtel Karin Peulen

Pocket Park Heerlen Marnix Tavenier – MXT Landschappen

CPO Eridanusstraat Groningen Frank Caers – Atelier VT

Theaterklas - School ‘Voorzienigheid’ Diest Evert De Baere – Stramien Antwerpen

Grote Markt Turnhout

12 13 14

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

15 16

17 18

19 20

21

Gunnar Goedefroo, Sven Goedefroo – Goedefroo+Goedefroo

Callens & EMK Waregem

Tom Vermeylen, Koen Van Bockstal, Johan Peeters – Bulk Architecten

Jeugontmoetingscentrum Grimbergen Anne-Marie Sauvat – Atelier Eole Paysagistes

Parc cinéraire et crématorium Court-Saint-étienne André Moens – BURO LST

Kolonel Aertsplein Maaseik Alexandre Vandiest – Bureau d’études Paysagères Alexandre Vandiest

Findel Business Center Luxembourg Henriette Paulissen – Architectengroep PSK

Woonzorgcentrum Toermalien Genk Thomas Bastiaans – L+P Groep

De Lage Landen Eindhoven Luk van Soom

Frozen Wave Lekkerkerk Michael Verheyden

Vase

Wim van Mello – Ontwerpburo voor Tuin & Groene Ruimte

Straatbomenbos Appeltern

05

01

“Bij stadsvernieuwingsprojecten is een goed evenwicht tussen kwaliteit en budget een conditio sine qua non.” 07 Winkelen is beleven

Peter Govaerts Landschapsarchitect Stedenbouwkundige Grontmij - Libost

Wat een facelift met een handelsbuurt kan doen De Stalenstraat in Genk is één van de belangrijkste handelskernen buiten het centrum. In 2009 was de infrastructuur dringend aan vernieuwing toe. Van een verouderde winkelstraat een nieuw, bruisend commercieel centrum maken? Daar tekende Peter Govaerts voor, afdelingshoofd Ruimtelijke Planning & Ontwerp van Grontmij Libost. Wie aangenaam winkelen zegt, zegt meteen vlotte bereikbaarheid en voldoende parkeerplaats. “Vroeger waren er parkeerruimtes voorzien aan de zijkanten van de straat”, legt Peter Govaerts uit. “Maar dit betekende dat de voetgangers tussen de gevels en de geparkeerde wagens moesten manoeuvreren. Een eerste belangrijk punt was dus de auto’s naar het midden van

Stalenstraat Genk Kumpen Wegenbouw nv

de straat te verwijzen en de gevels weer zichtbaar te maken. Zo voelde de straat meteen ook breder en aantrekkelijker aan.” Opmerkelijke materialen Voor een fijne winkelervaring spelen de gekozen materialen een grote rol. Daarom hebben we het voetpad opgevat als een soort parketvloer. “De gewassen klinkers in bruine tint zijn in dit formaat speciaal voor het project ontworpen en werden later in de productie opgenomen. De borduren zijn ook heel laag gehouden voor een maximale toegankelijkheid van de winkels. Voor het laad- en losgedeelte, dat eigenlijk een onderdeel vormt van het brede voetpad, werden strips van cortenstaal gebruikt. Tot slot hebben we de fietssuggestiestrook dezelfde uitstraling

meegegeven door het betongranulaat van de stenen terug te laten komen in het beton. Bijkomend voordeel van de gewassen klinkers is trouwens dat ze minder vatbaar zijn voor vuil én budgetvriendelijk zijn. Bij stadsvernieuwingsprojecten is een goed evenwicht tussen kwaliteit en budget een conditio sine qua non.” Minder hinder Voor een optimaal verloop en minder hinder, werden de werken onderverdeeld in zeven fases. Een volgende fase werd pas aangevat na voltooiing van de vorige. De opbraakwerken liepen maximaal 50 meter voor op de rioleringswerken en de sleuf werd onmiddellijk aangevuld na het plaatsen van de buizen. De voetpaden werden pneumatisch aangelegd. “De handelaars, de stad, de inwoners en

de klanten, allemaal waren ze in hun nopjes met de korte doorlooptijd en het resultaat. Om het te vieren, werden we zelfs getrakteerd op een straatbarbecue! Werken in de straat leveren dus niet altijd onbegrip en zure gezichten op.”

www.grontmij.be

02 “Il suffit d’interventions simples pour jouir davantage du paysage.”

Marie Defise Paysagiste

Centre Hospitalier Neuro-Psychiatrique, Ettelbruck, Luxembourg Un nouveau parc pour le bien-être des patients “Le Centre Hospitalier Neuro-Psychiatrique est un institut renommé situé aux portes de la ville d’Ettelbruck au Luxembourg. Spécialisé dans différentes disciplines de la santé mentale, le centre regroupe de nombreux bâtiments disséminés dans un parc paysager datant du début du 20ième siècle”. Une nouvelle vision “Au départ, le site du CHNP vivait fermé sur lui-même  ; chaque bâtiment avait un jardin ceint de hauts murs qui lui était propre. Le premier objectif a été de désenclaver une grande partie de ces micro-jardins par la démolition des murs et ce afin d’encourager la psychiatrie dite «  ouverte  » promue au sein du centre depuis quelques années.

11

CENTRE HOSPITALIER NEURO-PSYCHIATRIQUE Ettelbruck - Karp Kneip

Le second a été de créer un nouveau parc permettant les liaisons piétonnes à la fois entre les différentes parties du site et la ville. Et enfin, le troisième objectif a été d’offrir à tous, patients, employés, visiteurs, promeneurs,…un lieu propice à la détente et à la rencontre”. Repos, étendue et ouverture “Un nouveau lieu ouvert à tous et résolument contemporain tant dans la conception spatiale que dans le choix des matériaux. Le point central de l’aménagement du parc est la grande terrasse au pied du building. Celle-ci permet de jouir des trois miroirs d’eau et d’apprécier l’ensemble du parc à l’ombre légère de la toile tendue. Un jeu de chemins au tracé rectiligne permet de rejoindre la terrasse, de déambuler ou de traverser le parc. Des lieux de rencontres sont également prévus le long de ceux-ci”. Un choix logique “Il s’agissait de trouver un matériau de sol permettant d’assurer l’accessibilité, la sécurité et le confort au sein d’un tel site. Le choix s’est porté sur la mise en œuvre de dalles en béton pour la terrasse et les chemins. Le calepinage, les formats différents, le camaïeu de gris ont été minutieusement choisis afin de confirmer le design résolument épuré du parc”.

Liaison et cohérence “La sobriété des matériaux est rehaussée par la palette végétale composée d’arbres à floraison printanière, de tilleuls centenaires existants, du frêne et du chêne des marais au feuillage automnal chatoyant. A proximité de la grande terrasse, des grands carrés de plantations sont agrémentés de graminées et de fleurs qui ondulent à tous vents. La prairie fleurie et les lagunes plantées renforcent la biodiversité végétale du parc”. Less is more “Le béton est un matériau qui permet utilement de jouer avec les formes, les teintes et les textures, et ce sans nuire à la lecture de l’espace public. Sa discrétion facilite son intégration dans un parc et permet également de s’en affranchir. Il nous donne à voir un autre paysage”.

03

“Het plein krijgt een luxueuze uitstraling dankzij de materiaalkeuze.” 15 Plein met punch

Jan Higuet Landschapsarchitect Technum

Op het nieuwe stationsplein voel je de polsslag van de stad Als een donkergrijs tapijt strekt zich het verkeersvrije stationsplein van Landen uit. Dagelijks passeren hier duizenden treinreizigers de revue. Bij regen kleuren de pleintegels nog dieper. Alsof ze een streepje troost brengen op een miezerige werkdag. Kan pleinarchitectuur je dag maken? Ze geeft in elk geval nieuwe allure aan het gezicht van Landen. Het verhaal van de herinrichting van de stationsomgeving in Landen leest als een thriller. Budgetten, deadlines, een waaier aan actoren en factoren om mee rekening te houden. “Elk project in de openbare ruimte is een zoektocht naar het vinden van de juiste balans tussen de mogelijkheden en beperkingen van stadsarchitectuur. Dat was hier niet anders”, legt Jan Higuet uit van studie- en adviesbureau Technum.

HERINRICHTING STATIONSPLEIN Landen - V.B.G. nv

Knooppunt “Landen is een belangrijk knooppunt in het openbaar vervoer. De herinrichting van het verkeersvrije stationsplein maakte deel uit van het masterplan mobiliteit om de toegankelijkheid in de stationsomgeving te verbeteren.” Intussen is alles bijna opgeleverd, maar toen in 2008 de ontwerpplannen werden gemaakt, was Technum eigenlijk een pionier. “Wij waren inderdaad een van de eersten om te kiezen voor grootformaatbetontegels in de openbare ruimte”, licht Jan Higuet toe. “We wilden iets anders ontwerpen dan een standaardplein.” Doordachte keuze “We hadden een plek voor ogen met karakter en uitstraling. Bovendien bood beton ons de nodige flexibiliteit om één doorlopend geheel te creëren. Tegels, boordstenen, klinkers, zelfs de trappen hebben dezelfde

samenstelling én dezelfde donkergrijze kleur. Natuursteengranulaat in de bovenlaag garandeert kleurvastheid en geeft een glinstertje met een speels effect. Een bijkomend voordeel van werken met betonstenen is de maatvastheid. En door het grote formaat is een snelle plaatsing mogelijk. Om sterk genoeg te zijn, hebben we geopteerd voor grootformaattegels van 20 cm dik. Het oplossen van niveauverschillen en het uitwerken van het hoogteniveauplan waren in dit project belangrijke uitdagingen.” Aannemer maakt het verschil Het schijnbaar eenvoudige ontwerp van het plein heeft een bijna zwevende lichtheid. De symmetrische ritmes van het plein worden versterkt door de band in cortenstaal die het plein doorkruist. De glooiende lijnen van de houten vlonder doorbreken met zwier het strakke ontwerp. “Het mooie resultaat is beslist ook te danken

aan de aannemer. Het uitlijnen is van zeer groot belang voor een perfecte symmetrie. Voor de doorkruising van het cortenstaal heeft hij met de snijwagen de stenen ter plaatse doorgezaagd en meteen schoongemaakt. Voor de inpassing van de verlichtingspalen zijn de stenen dan weer in stervorm met centrale kernboring gezaagd. Een goede aannemer maakt het verschil.” Landen op de kaart gezet Blauwe led-verlichting en het gebruik van groen glas in plaats van standaardglas zijn de kersjes op de taart. Het plein maakt zijn ambitie als functionele en architecturale blikvanger helemaal waar. Of hoe een plek tegelijk gebruiksefficiënt en mooi kan zijn...

www.technum.be

04 “Een betonnen indruk is onuitwisbaar. De structuur zal verouderen, maar dat hoort erbij. Net zoals de dood bij het leven.”

Renato Nicolodi Kunstenaar

Beton is voor de eeuwigheid Tijdloos grafmonument als poort tussen leven en dood “Beton bestaat al duizenden jaren. Het is een tijdloos materiaal en daarom past het bij kunst. En zeker bij kunst die over leven en dood gaat. Voor sommigen is het een dood materiaal, maar voor mij leeft beton. Sporen van erosie zullen het na jaren tekenen, zoals de tijd ons allemaal tekent.” Beeldend kunstenaar Renato Nicolodi over de kracht van beton. Een kunstwerk in zelfverdichtend beton waakt over de begraafplaats in Waterschei. Het heeft iets weg van een monumentale poort. Om het te kunnen maken, hebben we geflirt met de grenzen van de betontechniek”, glimlacht Renato Nicolodi. “De Stad Genk wilde een tijdloos monument waar iedereen terecht kan om zijn geliefden te herdenken. In een intieme en beschutte sfeer, ongeacht afkomst, religie of strekking.”

19

BELVÉDÈRE Begraafplaats Waterschei - Genk

Perfect passend “Uren heb ik op deze plek rondgelopen om me een goed beeld te kunnen vormen. Ik wilde zeker zijn dat het kunstwerk perfect in deze omgeving zou passen. Hier liggen mensen met een heel diverse origine, het moest dus een open monument worden. Het zou aan de zij-ingang komen, een soort verwelkomingspoort dus, een poort tussen leven en dood. Door de poort kijk je uit op de mijnschachten in de verte.” Stapje voor stapje Het kunstwerk is opgetrokken uit donker gepigmenteerd zelfverdichtend gewapend en speciaal hiervoor samengesteld beton. “Voor een nog strakker effect.” De voorkant lijkt een massief antracietgrijs volume. Nat is de kleur nog dieper. “Met het donkere beton wilde ik de link leggen naar het mijnverleden van de stad.” Achteraan leiden 340 trapjes van 3 cm x 3 cm – waar een speciale giettechniek bij te pas kwam – naar omhoog. “Ze staan symbool voor de weg die je aflegt wanneer een geliefde sterft. Niet alleen de overledene neemt afscheid van het leven en zijn dierbaren, ook de familieleden en vrienden moeten stapje voor stapje de overledene loslaten.” Huzarenstukje Belvédère is zo’n 6 meter hoog en weegt om en bij de 90 ton. Het bestaat uit twee zuilen met twee haakse zijbeuken en een

immens kopstuk met indrukwekkende kantelen en een ingewerkte boog. Door de complexiteit van de vormgeving en de graad van afwerking, was ter plaatse bekisten en storten van het beton geen optie. “Zowel voor mezelf als voor Ebema werd het een huzarenstukje. De grootste uitdaging? Het monument zo onzichtbaar mogelijk opdelen in zes losse transporteerbare onderdelen.” Symbool Belvédère kwam er na jaren ontwerpen, overleggen, gieten en hergieten. Het werd een tijdloos monument. Een symbool voor eeuwigheid, rust, gemis en herdenken. “De stilte van het beton accentueert het werk. Je voelt de leegte, de afwezigheid die weegt. Het enige dat je nog kan doen, is je herinneringen koesteren.”

www.renatonicolodi.com

“Je weet dat het er binnen 100 jaar nog zal staan. Dit kunstwerk zal mij overleven.”

05 Peter Cornoedus Architect PCP Architects

“Houttexturen en donkere tinten benadrukken het intieme karakter van gesloten ruimtes.” 23

Carbon Hotel, een belevingsoord Met de centrale ligging in hartje Limburg als deel van een grootschalig stadsvernieuwingsproject vormt het een ideale uitvalsbasis voor ontdekkingstochten: shoppingcentra, het mijnpatrimonium, de fruitstreek… Carbon is het thema dat zijn oorsprong vindt in de historische ligging van de koolmijnindustrie van Genk en omstreken. Deze steenkoolmijngeschiedenis wordt met de 5 elementen van de Chinese filosofie (hout, vuur, aarde, metaal en water) in het ontwerp verenigd. Verschillende nuances van carbon-zwart staan in contrast met smetteloos wit en worden aangevuld met donkere natuurlijke materialen. De volledige architectuur, inclusief het ontwerp en de uitwerking van het interieur, is van de hand van het Limburgse

Carbon Hotel Genk Van Vlierden Jos

PCP Architects. Voor de verdere aankleding van het interieur werden de talenten van Limburgse ontwerpers en bedrijven aangesproken: beddenontwerp door modeontwerper Stijn Helsen, verlichting door Kreon, wandbekleding en interieurstoffen door Arte, keramiek door Piet Stockmans enz. Het concept werd in functie van de unieke belevenis in 4 delen uitgewerkt: Carbon SLEEP (hotel) Carbon TASTE (restaurant – winebar) Carbon MEET (conference rooms) Carbon SENSE (wellness – Spa) De 4 delen van het hotel vormen een ondeelbaar geheel. Door een afgewogen plaatsing in het gebouw kunnen de delen wel

onafhankelijk van elkaar functioneren. De superpositie van de delen staat in verband met de graad van intimiteit. Het hotel telt 60 kamers rond een private stadstuin. De inrichting van de kamers staat in functie van een unieke beleving. Warme, donkere tinten en natuurlijke materialen geven een geborgen gevoel.

open gedeelte worden strakke materialen en heldere, bleke tinten gebruikt om een ruim, zuiver en luchtig gevoel op te wekken. Om het intieme karakter van de gesloten delen te benadrukken worden houttexturen, donkere tinten en rijkelijke aankledingen gebruikt.

De bezoeker krijgt de mogelijkheid om de beleving naar eigen behoefte aan te passen: hij wordt aan de check-in van een persoonlijke iPod voorzien, de lichtkleuren van de kamer kunnen worden aangepast door het toepassen van RGB-strips.

www.pcp-architects.be

Carbon Sense is een kuuroord met 2 delen: een open waterbelevingsgedeelte met sauna, hammam, douches en baden en een gedeelte met gesloten behandelingskamers. Voor het

06 “L’aménagement des espaces extérieurs contribue au bien-être des employés au travail.”

Serge Colin Architect JOËLLE TINTINGER Architecte-paysagiste GILLES SAUSSEZ Architect-paysagist D+A International smpa sa

Comment se plaire L’extérieur, une dimension ajoutée à la vie au bureau Bois, béton, acier Corten. Trois ingrédients pour transformer un environnement ennuyeux en espace agréable. Les architectes paysagistes de D+A International ont associé matériaux sobres et formes épurées pour évoquer à l’extérieur l’ambiance des salons intérieurs. “Alma Court est un immeuble de bureaux flexible qui comporte trois entrées distinctes. Il date de 2001 et est situé dans un quartier de bureaux animé où le verre, le gris et la rigueur dominent. Le réaménagement de l’intérieur et de l’extérieur doit donner une nouvelle impulsion à l’immeuble”, raconte l’architecte Serge Colin.

27

Alma Court Sint-Stevens-Woluwe Openair bvba

Exercice d’équilibre “Le réaménagement d’un espace extérieur est toujours un exercice délicat. Il s’agit de trouver, sans aucun parti pris, une nouvelle interprétation du vécu extérieur tout en créant un lien avec l’existant. L’enjeu était à la fois de mettre en valeur le bâtiment et d’offrir aux piétons une entrée plus accessible, de créer un espace extérieur accueillant pour les employés et qui stimule les rencontres pendant les pauses.” Cohérence “Nous avons opté pour un aménagement sobre et graphique qui allie le fonctionnel à l’esthétique. Couleurs et textures rappellent celles de l’architecture des façades, tandis que l’ambiance et le caractère évoquent l’aménagement intérieur. Les alcôves en acier Corten abritent des bancs en béton gris clair, image extérieure des canapés contemporains disposés à l’intérieur.” Accroches “De grandes dalles gris clair tracent le cheminement des visiteurs. Elles attirent le regard, en harmonie avec les parois des immeubles et à la mesure du site. Une double rangée de dalles gris foncé lavées marque l’axe principal. Le contraste de matière et de couleur accentue sans prétention l’effet de prestige.”

L’architecture comme carte de visite “L’avantage du béton est qu’il permet d’assurer la continuité de teinte et de matière dans l’aménagement. Mobilier extérieur et dallage équivalents garantissent harmonie et distinction. En contraste avec la végétation et associé à l’acier Corten, l’aménagement est accentué et personnalisé au point de figurer comme repère et carte de visite.” Pôle d’attraction Dans la végétation basse, deux terrasses en bois sont disposées comme d’accueillants tapis. Les dalles aux grandes dimensions se répètent, l’éclairage approprié complète l’aménagement des salons extérieurs. “Un pôle d’attraction intime et confortable qui invite aux rencontres par beau temps. Les employés viennent y recharger leurs batteries, y prendre le lunch ou une pause avant de retourner au travail. Comme quoi l’architecture peut contribuer en mesure XL au bien-être des employés !”

www.da-international.com

07

“Innoveren met beton? Yes we can!” 31 Waar een wil is, is er minder weg

Pol Kinnart Ontwerper Carolien Haijen Landschapsarchitect Antea Group

Herinrichting centrum Hechtel: minder weg, meer centrum Het centrum van Hechtel. Bewoners keuvelen gemoedelijk op het kerkplein, fietsers rijden veilig over een voor hen gereserveerde strook, mensen wachten op de bus aan een fraaie halte. Voor wie er lange tijd niet meer geweest is, is de kern van Hechtel vandaag onherkenbaar. De N715 en de N73 zijn twee rechte stukken asfalt die elkaar kruisen in Hechtel. Zwaar vrachtvervoer en koning auto waren er ooit heer en meester. Maar door de jaren heen ontwikkelde het centrum zich rond dat kruispunt. De bewoners bouwden er scholen, woningen en winkels. Meer en meer fietsers en voetgangers deelden de wegen met het zwaar en snel verkeer. Het duurde niet lang of leefbaarheid en mobiliteit botsten met elkaar. Voor het gemeentebestuur en de Vlaamse overheid kon het zo niet verder. Ingenieurs- en adviesbureau

Doortocht Hechtel Kumpen Wegenbouw & Deckx

Antea Group kreeg de opdracht om het nieuwe centrum van Hechtel te ontwerpen. Twee doorgangswegen “Je kunt je de situatie best voorstellen als twee doorgangswegen, die een leefomgeving in vier verdeelt”, steekt Carolien Haijen van wal, landschapsarchitecte en verkeersdeskundige van Antea Group. “De bedoeling was om de doortocht veiliger te maken voor alle weggebruikers. Daarbij was een veilige verknoping van beide doorgangswegen op maat van het centrum en het verkeer een belangrijk focuspunt.” Pol Kinnart, projectingenieur bij Antea Group: “Om de kern te onderscheiden van het buitengebied, hebben we de gewestwegen in het centrum laten aanleggen in beton.

Daarbuiten bleef het asfalt. Automobilisten zien zo dat ze een woongebied binnenrijden en passen hun rijstijl aan.” De eerste steen van een leefbare kern was gelegd. In primeur Veiligheid en duurzaamheid zijn doorgaans de belangrijkste criteria bij openbare werken. Maar de gemeente Hechtel wou zich ook onderscheiden. Carolien Haijen: “Voor het voetpad hebben we in primeur een legverband toegepast dat net ontwikkeld was. Met heel veel variatie en tal van mogelijkheden. Zelfs de kleur is op maat gemaakt voor de gemeente.” Pol Kinnart: “Voor het fietspad hebben we een stuk van de rijweg afgesnoept. Terwijl fietsers het vroeger moesten doen met wat geschilderde lijnen op het asfalt, rijden ze vandaag op een vrijliggend fietspad met kantstrook en opstaande boordsteen.”

Wonen, ontmoeten, winkelen Carolien Haijen: “Het Kerkplein met de schoolomgeving, gevat tussen beide doorgangswegen, wordt beschouwd als belangrijk onderdeel van het centrum. Om de eenheid te bewaren, hebben we de bestrating op de assen doorgetrokken naar het plein en de schoolomgeving. Groen, banken en aantrekkelijke verlichting maken van het plein een echte ontmoetingsplaats.” Pol Kinnart: “Samen met de herinrichting van de doortocht werden ook de bushaltes op het Welsh Guardplein samen met De Lijn aangepakt. Zo werden de bijzondere boordstenen heel goed ontvangen. De bussen rijden er zonder schade tegenop en staan zo meteen goed om de passagiers comfortabel te laten instappen.” Innovatie met beton? Yes we can!

www.anteagroup.be

08

“Ik zie zo’n parkje als een groot schilderij.” 35 Couleur locale

Karin Peulen Ontwerper

Miniparkje geeft kleur aan de wijk Een smulhaag, een krijtplek, een uitnodigend buurtterras, bankjes in de luwte. In het wijkparkje in de Colijnstraat in Heerlen ontmoeten kinderen de grote wereld langs de prettige kant. Ook hun ouders en andere buurtbewoners komen hier regelmatig aanwaaien. Ze schuiven een stoel bij, keuvelen wat, nemen hun breiwerkje mee. Warmte ook buiten het eigen nest. “Het bijzondere aan dit parkje is dat het mee ontworpen is door de buurtbewoners”, zegt kunstenares Karin Peulen die van de gemeente Heerlen de opdracht kreeg om een ‘Pocket Park’ vorm te geven. Het concept van Pocket Parcs komt overgewaaid uit de Verenigde Staten. In Heerlen besliste het stadbestuur om met een aantal van deze miniparkjes de leefbaarheid van bepaalde wijken te verbeteren.

Pocket Park Heerlen - NL Queisen F. Hoveniersbedrijf

Het idee is buurtbewoners nauwer contact met elkaar te laten hebben en ze samen te laten werken aan de veiligheid in de buurt. De omwonenden hebben inspraak in het ontwerp en de inrichting van het park. De verhalen van de bewoners “Er zijn zoveel parkjes die er hetzelfde uitzien en dat is jammer”, vindt Karin Peulen. “In eerste instantie heb ik geluisterd naar de verhalen van de bewoners. Ze vertelden mij dat hun kinderen weinig speelruimte hadden en nergens konden krijten. Dat een groepje vrouwen regelmatig gaat picknicken op het ene bankje dat er is, en ze daarvoor hun eigen stoelen meenemen. En dat de oudere mensen niet altijd meer op straat durfden te komen. Daarom wilden ze graag voor al deze specifieke doelgroepen een fijne plek creëren….” Krijten toegestaan Karin sloeg enthousiast aan het ontwerpen en hield rekening met deze ideeën van de omwonenden. Ze ontwierp niet alleen een parkje, maar ook een speciale tegel. Deze tegel creëerde ze in samenwerking met haar zus Doré Peulen, die ook kunstenaar is, gespecialiseerd in ontwerp in beton. “Ik heb het park opgevat als een buitenruimte met centraal een terras als ontmoetingsplek en diverse zijkamertjes. Op het terras staan slechts een paar stoelen, zodat de traditie van eigen stoelen meebrengen kan voortbestaan. Voor de kinderen was het belangrijk dat tegels en paden ‘bekrijtbaar’ waren. Er is zelfs een

wet voor gemaakt: hier mag je nu dus officieel krijten! In het parkje zijn er kleurrijke bankjes, er is een speelruimte en een rustig rustiek hoekje voor de ouderen. Hoge struiken vervingen we door lage borders en heggen, er kwamen 16 soorten lavendel en 27 verschillende bomen, als een waar arboreteum, een bomenverzameling. En niet te vergeten: een smulhaag met aalbessen, bramen, bosbessen en frambozen als onderdeel in het speelgedeelte.” Unieke tegel In haar werk betrekt Karin Peulen vaak de natuur en organische materialen. Speciaal voor dit project ontwierp ze een betonnen grootformaattegel met bladmotief. “Het is een compositie van bladeren van bomen die hier in het parkje staan. Door de golfbeweging lijkt het net of ze wegwaaien. Wanneer er echte bladeren op vallen, worden de tegels helemaal één met de natuur.” Puur en mooi “Ik hou van beton. Het is één van de meest pure en mooie materialen om mee te werken. Ik heb in dit project specifiek voor grootformaattegels gekozen, omdat mijn compositie daarop beter uitkwam. De tegels vallen ook op door hun ietwat glanzend, fluweelzacht uiterlijk. Bovendien geven ze een echt terrasgevoel aan het plein. Het is er prettig zitten.”

09 “De gemeenschappelijke tuincultuur versterkt het gevoel van ‘hier wonen wij graag’.”

Marnix Tavenier Landschapsarchitect MXT Landschappen

Open tuincultuur Wonen in grenzeloos groen Maak een landschap met elkaar in plaats van ieder zijn eigen postzegel. Dat was de idee achter het buitenconcept van de Groningse woonwijk ‘Achter de Reitdijk’. Een idee waarvoor landschapsarchitect Marnix Tavenier met plezier de mouwen opstroopte. Een pleidooi voor een tuincultuur zonder schuttingen en meer natuur. De oorspronkelijke vraag was het ontwerp van een collectief voortuinbeeld aan de straat met parkeren op eigen erf”, steekt Marnix Tavenier van wal. “Deze vraag resulteerde uiteindelijk in een samenhangend buitenruimteontwerp voor straat, park en privétuinen. We hielden de bewoners voor dat wonen op deze plek moest gaan over wonen in grenzeloos groen, waarin seizoenen de hoofdrol spelen. Waar je kan oogsten van een eigen boomgaard en waar iedereen de vruchten plukt van een gemeenschappelijke tuincultuur.”

39

CPO ERIDANUSSTRAAT Groningen - NL Hovenier Bartelds

Een democratie van tuinen “Ontwerpen is keuzes maken en als je dat collectief wil aanpakken, dan moet je die keuzes op elkaar afstemmen. Het is belangrijk dat je vanuit de private wensen van de eigenaars naar een collectief ontwerp toewerkt, niet omgekeerd. Dat betekent natuurlijk wel dat je iedereen ook individueel moet horen. In eerste instantie organiseerden we een workshop voor alle bewoners. Met de groep hebben we dan beslist hoe en met welke gemeenschappelijke middelen we zouden werken.” Naar een nieuwe groene hotspot “Vervolgens hadden we een tuinspreekuur ter plekke, zodat elke bewoner individueel zijn dromen en wensen kon aangeven.” Tegelijkertijd onderhandelde Tavenier met de gemeente over

de inrichting van het aangrenzende buurtpark. Zo ontstond een inspirerende samenwerking tussen de bewoners en de gemeente. De ontsluitingsweg werd versmald en er kwamen een buurtboomgaard, een avontuurlijke speelplaats en een ecopark. Ingetogen sfeer Het collectief vormgegeven straatbeeld bestond uit voortuinen zonder schuttingen maar met gemeenschappelijke beplanting, een voordeurpad, terras en parkeerruimte. Voor de verharding viel de keuze op betontegels in vier formaten en in een aardetint die aansluit bij de gevelkleur. “Als je de beplanting de hoofdrol wil geven, dan is het omringende materiaal extra belangrijk. We wilden een ingetogen karakter creëren

en daar is beton uitermate voor geschikt. Beton heeft een soort zachtheid, het eist minder aandacht op. Tegelijkertijd kan je ermee spelen door diverse formaten te combineren.” Tuinen delen is plezier delen “De terrassen hebben we met het tegelformaat heel ruimtelijk ingericht, terwijl we het pad van de straat naar de voordeur kleinschalig houden via het klinkerformaat. De beplanting zelf lijkt heel spontaan, maar er zit heel veel variatie in met bomen, hagen en een assortiment vaste planten. Door af te stappen van het minituintje, geven deze bewoners een nieuwe invulling aan het begrip ‘ruimte’. Ze kregen er meer groen, lucht en vriendschap voor in de plaats.”

www.marnixtavenier.nl

10

“We bakenen de ruimte gedeeltelijk af. Een eigen hoekje om zich beschut te voelen.” 43 Openluchttheaterklas

Frank Caers Landschapsarchitect Atelier VT

Een beschut hoekje op een centraal punt Hoe kan je een ruimte realiseren die voldoende geborgenheid biedt binnen de open ruimte van de speelplaats? Landschaps- en tuinarchitect Frank Caers, van atelier VT, vertrok van een sprekende foto van een Afrikaanse leraar. Deze foto vormde het uitgangspunt voor het ontwerp van een openluchttheaterklas. Het scholencomplex ‘Voorzienigheid’ ligt in het centrum van Diest en omvat zowel een kleuterafdeling als een lagere en hogere school en een afdeling lerarenopleiding van de universiteit van Leuven. Dit complexe gegeven vormde voor landschaps- en tuinarchitect Frank Caers van Atelier VT een uitdaging. Binnen de open ruimte van de speelplaats, die de overgang vormt van de lagere naar de middelbare school, ontwierp hij een bijzondere ruimte: een openluchttheaterklas.

SCHOLENCOMPLEX ‘VOORZIENIGHEID’ Diest - Tuinproject bvba

Les volgen of gewoon wat rondhangen “Het moest een ruimte worden die de concurrentie met de grote volumes van de gebouwen rond de speelplaats aankan. Een ruimte waarin bovendien voldoende groen aanwezig is als compensatie voor de hardheid van de stenen en verharding. Een multifunctionele ruimte waarin je les of een voordracht kunt geven, toneelvoorstellingen organiseren en waar je kunt spelen of gewoon wat rondhangen”, vertelt Frank Caers. Het theaterklasje bestaat uit een lichtjes hellend vlak met een zitkuil omgeven door een betonnen structuur met een hoogte van 80 x breedte 540 x lengte 420 cm., volledig op maat ontworpen en uitgevoerd. Een deel van het theater ligt 40 cm. onder het maaiveld. In het midden zit een klokputje om het water af te voeren. Een schuine helling, die ook dienst doet als zitplaats, leidt naar de zitkuil. Afrikaans klasje “Alles begon met een foto van een klasje in Afrika. Op de foto zie je een leraar die les geeft aan een groep kinderen die rond hem neerhurken in de schaduw van een boom. Deze foto vond ik sprekend en dit beeld vormde het uitgangspunt voor het theaterklasje in Diest. In een klassieke, bestaande speelplaats – waar het asfalt verschillende keren werd opgelapt –

hebben we als het ware een driehoek uitgesneden, de betonnen elementen, twee bomen en een haag en kunstgras geplaatst.”

www.ateliervt.be

“De theaterklas moet een ruimte zijn die de concurrentie met de grote volumes van de gebouwen rond de speelplaats aankan.”

11

“Het beton contrasteert, in afwerking en in glans, met de natuursteen.” 47 Eén plein, drie sferen

Evert De Baere Landschapsarchitect Stramien Antwerpen

Proeven van genereuze pleinarchitectuur “Stielplezier is een voorwaarde voor kwaliteit”, stelt de Amerikaanse filosoof Robert Pirsig. Als dat zo is, dan moeten de ontwerpers van de heraanleg van de Turnhoutse Grote Markt onnoemelijk veel plezier beleefd hebben. Genieten van genereuze pleinarchitectuur? Die luxe lijkt in België bijna verdwenen. Bijna. Denk aan een salon maar dan buiten. Van op gezellige terrasjes geniet je van het stadstheater van elke dag. Op het open plein stallen marktkramers hun waar uit. Ondertussen zit een koppeltje in de intieme stadstuin te genieten van de stilte en van elkaar. Eén ruimte, drie sferen. Verpakt in een samenhangende architectuur. Het is geen toeval dat de heraanleg van de Grote Markt in Turnhout in 2011 de prestigieuze ‘Prijs Publieke Ruimte’ kreeg.

GROTE MARKT Turnhout Vangeel Wegenbouw

Spelen in een historisch kader Landschapsarchitect Evert De Baere Stramien blijft er bescheiden bij. “Het is als je als ontwerper mag spelen in een een plaatje op zich is.” Toch legde net beperkingen op.

van ontwerpbureau natuurlijk fantastisch historisch kader dat dat kader ook weer

Drie sferen “De markt maakten we parkeervrij. Zo werd ze opnieuw evenementenplein en het kloppend hart van de stad. Een centrale fontein en ruime zitranden in beton maken er een levendige ontmoetingsplek van, terwijl de functionele rand van het plein bestemd is voor horeca en handel. Er is veel plaats voor terrassen, een brede voetgangerzone, bushalten en fietsenstallingen.

Rondom de kerk legden we een intieme stadstuin met grote bomen aan als overgangszone tussen de drukte van de stad en de stilte van de kerk.”

actieve rand is uitgevoerd in betontegels in wild strokenverband. Alle materialen, inclusief de kleine mozaïekkei in de stadstuin, zijn in dezelfde blauwgrijze tinten Turnhouts Blauw.”

Harmonie “De egale loopstrook op het pleingedeelte loopt parallel met de stadstuin en maakt de verbinding tussen de Gasthuisstraat en de geplande Brepolssite. In de loopstrook zijn speelkaarten uitgefreesd, een verwijzing naar het culturele erfgoed van Turnhout. De link tussen de stadsdelen klinkt door in de materialenkeuze.

‘The carpet ties the room together’ “Deze memorabele quote uit de film The Big Lebowski zegt waar het op staat: de vloer is de basis van alles. Ze verbindt alles met elkaar en maakt van een ruimte één geheel. De stempel die bestrating op de openbare ruimte drukt is vergelijkbaar. In de omgeving van de Grote Markt in Turnhout vloeien de sferen in elkaar over, de bestrating maakt er één belevingsruimte van.”

“Voor het plein werden de oorspronkelijke kasseien vlak afgezaagd en opnieuw gebruikt. Zo bleef het historisch karakter behouden zonder in te boeten aan wandelcomfort. De loopzone in de

www.stramien.be

12 “Het gebouw gaat als statisch gegeven de confrontatie aan met de beweging van het helse verkeer.”

Gunnar Goedefroo Architect SVEN GOEDEFROO Architect goedefroo+goedefroo

Gebouw met roestvrij stalen huid Een industriële site die ademt en beschermt In een landschap waar het verkeer in hoge snelheid voorbijraast, waar het nooit stil is, daar langs de E17 te Waregem staat de nieuwe vestiging van Callens & EMK. De architecten laten het gebouw als statisch gegeven de confrontatie aangaan met de beweging van het helse verkeer. De E17 is een belangrijk gegeven in het ontwerp. Het roept begrippen als beweging, snelheid en lawaai op maar doet ons tevens nadenken over hoe we omgaan met de beeldvormende kracht die een gebouw kan meegeven aan een bedrijf. Hoe kan een gebouw aan die beweging deelnemen? Wat is de houding van een gebouw ten opzichte van het lawaai dat

51

CALLENS & EMK Waregem Tuinen Vanlerberghe-Tassaert

het verkeer produceert? Hoe is de schaalverhouding op die plek? Hoe anoniem zijn gebruiker en passant ten opzichte van elkaar? Neem je als gebruiker van het gebouw deel aan de ratrace op de autosnelweg of moet je het laten passeren? Dit zijn heel wat vragen voor het architectenbureau goedefroo+goedefroo die met hun ontwerp hierop een antwoord zochten. Kieuwen Het gebouw neemt een houding aan van bescherming, beslotenheid en intimiteit. De roestvrijstalen huid van het gebouw opent als het ware zijn kieuwen om waar nodig zuurstof te geven aan zijn gebruikers. Hierdoor wijzigt de aanblik van het gebouw vanop de snelweg voortdurend naarmate je langsrijdt. De kieuwen of open geplooide schilden in de gevel houden de ondergaande zon in het westen tegen. De gevel op het zuiden is voorzien van een vaste zonwering met lamellen roosters. Materialen De kantoren zijn opgebouwd uit een betonstructuur die op palen werd gefundeerd en omvatten drie bouwlagen. Deze bouwlagen staan met elkaar in verbinding via vides die informele ontmoetingsplaatsen vormen. Alle ramen aan de zijde van de autosnelweg zijn voorzien van een akoestisch isolerende, zelfreinigende beglazing (dubbel gelaagd).

Tevens zijn alle individuele werkplekken voorzien van akoestisch absorberend materiaal. De gevel is met roestvrijstaal bekleed. Als verharding voor de ingang van de burelen en op de boventerrassen is gekozen voor grootformaattegels van 1m op 1m. Deze tegels passen perfect bij een moderne architectuur omwille van hun strakke en moderne uitstraling. Bovendien kan de tegel op een creatieve manier en voor verschillende toepassingen gebruikt worden.

www.goedefroo-architecten.be

TOM VERMEYLEN Architect

13 “Een tuinmuur als monolithisch behangpapier.”

KOEN VAN BOCKSTAL Architect JOHAN PEETERS Architect BULK architecten

Borduren worden muren Het jeugontmoetingscentrum in Grimbergen Hoe kan een jeugdontmoetingscentrum zich handhaven als herkenbaar icoon in een gefragmenteerd landschap? Hoe kan het profiteren van een spreidstand tussen villa en loods? Voor BULK architecten is architectuur nadenken over de verpakking van de inhoud. Een groepje jongeren verlaat de ‘Witte Villa’. In niets doet het gebouw herinneren aan de verkommerde romantische villa waar ooit de eerste burgerlijke luchtvaartschool van Sabena gevestigd was. “Toen de keuze van de gemeente Grimbergen op de ‘Witte Villa’ viel als locatie voor het nieuwe jeugdontmoetingscentrum, bleek snel dat een duurzame renovatie onmogelijk was. Het gebouw was in een zeer gebrekkige bouwtechnische staat en de bestaande kamers waren geenszins geschikt om het programma te huisvesten. Onze deskundige en fijne opdrachtgever was er snel uit: het jeugdontmoetingscentrum verdiende beter”, legt Tom Vermeylen uit.

55

Jeugdontmoetingscentrum Grimbergen Postelmans-Frederix

Tussenmaat Het jeugdontmoetingscentrum ligt verscholen in een groene uitloper van de gemeente. Het wordt geflankeerd door de kantine van een voetbalclub, het gebouwtje van een hondenclub, een paardenstal, … her en der een villa. “Deze vrijstaande artefacten, ingebed in hun respectievelijke buitenkamers, lossen op in de veel ruimere schaal van de luchthaven. Het jeugdontmoetingscentrum combineert de kwaliteiten van een industriële hangar met die van een gezellige woonkamer.” Enclave In functie van oriëntatie, terreinindeling, locatie van de ingang en herkenbaarheid van het gebouw, werd geopteerd om het jeugdontmoetingscentrum op de grens van het terrein en de luchthaven te plaatsen. “Als een kader trokken we een omhullende tuinmuur op van 2,5 m hoog. Er wordt letterlijk plaats gemaakt voor een zuidwest

georiënteerde patio. Het gebouw wordt groter dan een villa, maar blijft kleiner dan een loods. De tuinmuur markeert tevens de grens tussen binnen en buiten. Het jeugdontmoetingscentrum wordt een enclave in het landschap, tegelijk introvert en extravert.” Huiselijke publiekskamer De programmaonderdelen - een polyvalente zaal, een vergaderlokaal en twee repetitieruimtes - hebben elk een herkenbare en gearticuleerde dakvorm. “De zaal heeft een hoge houten hoed. Polyvalent en knus. Extern is de kap afgewerkt met een dikke laag gespoten polyurethaan. De repetitieruimtes worden bekroond met een intensief groendak. Boven de betonnen schampkanten of New Jersey’s wuiven weldra groene pluimen. De massa van de daktuin fungeert tevens als een ideale akoestische buffer. Deze constructies leveren dus heel wat op aan de binnenzijde, maar ze vormen tevens een boeiend beeld aan de buitenzijde.

Verfijnde vulgariteit Ook qua materiaalkeuze week BULK architecten af van de platgetreden architectuurpaden. “Het vliegveld van Grimbergen huisvest de canonieke vliegtuigloodsen van Alfred Hardy. Deze schaalbetonnen paddenstoelconstructies uit 1947, zijn pareltjes van betonnen bouwkunde. Iets ingenieus met beton, leek ons dus al snel evident. De tuinmuur is opgetrokken in robuuste standaardbanden of betonnen borduurstenen. In metselwerk. Gestapeld zoals de bakstenen van een villa. Maar met elementen die industrieel vervaardigd zijn en die de massieve tuinmuur de abstracte textuur van een loods geven. De borduurstenen zijn bovenaan afgeschuind. Ook dat is standaard te verkrijgen. Het metselwerk bevat een lieflijk patroon en reliëf. Een tuinmuur als monolithisch behangpapier. Of verfijnde vulgariteit.”

www.bulkarchitecten.be

14

“Le paysage est l’élément essentiel. Il demande un matériau sobre dont l’usage met le paysage en valeur.” 59 Entre ciel et terre

Anne-Marie Sauvat Paysagiste Atelier Eole Paysagistes

L’aménagement apaisant du parc cinéraire du nouveau crématorium de Court-Saint-étienne Sensible, serein et sobre. Tel se doit d’être le lieu où l’on se sépare définitivement d’un être aimé. Un environnement de qualité peut y contribuer en large mesure. Le site choisi pour le nouveau crématorium de Court-Saint-étienne porte en lui une véritable identité locale dans laquelle l’architecte paysagiste Anne-Marie Sauvat s’est glissée pour développer le projet du parc cinéraire. “Le parc cinéraire du nouveau crématorium est situé au cœur du Brabant wallon, sur les hauteurs d’un versant de la Dyle, un peu en dehors du village de Court-Saint-étienne. Le site s’inscrit sur une avancée de paysage agricole avec

PARC CINÉRAIRE ET CRÉMATORIUM Court-Saint-étienne - Krinkels Wallonië

une vue imprenable sur la vallée de la Dyle. La première fois que je l’ai visité, les vaches paissaient paisiblement dans les prairies vallonnées.” Ouvert et intimiste “L’idée initiale était d’accueillir les visiteurs dans l’étendue d’un paysage ouvert sur l’horizon plutôt que dans un lieu fermé sur luimême et sur les douleurs. Après l’intimité des cérémonies feutrées du crématorium, les pensées doivent prendre le large dans la campagne, s’évader vers l’au-delà. Ainsi, le parc cinéraire s’inscrit sur le versant de la vallée, s’immisce dans le relief et conduit par un jeu de terrasses et d’allées vers l’immense tapis vert de la pelouse de dispersion axée sur la vallée.La déambulation et la vue imprenable invitent au silence méditatif. Les terrasses et plateaux accueillent les columbariums enterrés et forment un cadre où la réserve et l’intimité sont de mise ». Le paysage pour acteur principal “Afin de mettre en valeur la puissance du paysage le parc se dessine sur le relief du versant face à la vallée et les interventions intrusives sont limitées aux gabions qui supportent les terrasses et qui sont inscrits sur les courbes de niveau, et aux allées qui relient les paliers. Elles sont pavées de grandes dalles en béton naturel, choix cohérent avec l’architecture contemporaine du bâtiment. Nous voulions évoquer la même simplicité et force de paysage.

Pour nous, ce dernier reste l’élément essentiel. Ce projet nécessitait l’usage d’un matériau sobre mais suffisamment puissant dans son utilisation pour s’inscrire dans l’identité et l’échelle du site. Le tout reste extrêmement fonctionnel. ” Un parcours explicite “Les allées parcourent les terrasses engazonnées et créent des trajets graphiques qui suit le mouvement courbe des replis du relief. Les larges joints entre les dalles sont également engazonnés ce qui accentue encore l’effet du tracé explicite sans toutefois l’imposer. Quant aux dimensions des dalles, c’est l’ampleur du site qui les a inspirées, tandis que la couleur gris clair s’harmonise avec les autres éléments du paysage, notamment. Avec le ciel, tellement présent en nos contrées...”

www.eole.eu

“Il y a un chemin à parcourir. Il est explicite sans être envahissant.”

15 “Het plein kreeg opnieuw een sterke identiteit en kan hierdoor zijn rol als trekpleister vervullen.”

André Moens Landschapsarchitect - Verkeerskundige Buro LST

Pleinmetamorfose Kolonel Aertsplein krijgt zijn identiteit terug Een plein dat zich ontwikkelt van parkeerterrein tot plek van verpozing en verbinding. Het Kolonel Aertsplein in Maaseik onderging een echte metamorfose. “Door de herinrichting veranderden het karakter van het plein en de beleving van de bezoeker.” Het woord is aan André Moens, landschapsarchitect / verkeerskundige bij Buro LST. Pleinen nemen bijzondere plaatsen in binnen het stedelijk weefsel. Vaak bevinden ze zich op de kruising van belangrijke verkeersassen. Maar net daarom fungeren ze soms minder als plek voor ontmoeten en verblijven, maar eerder als knooppunt voor gemotoriseerd verkeer. “Het Kolonel Aertsplein ligt net aan de rand van het historische centrum en diende in het verleden voornamelijk als parkeerplaats en halteplaats voor De Lijn. De herinrichting moest weer dynamiek

63

Kolonel Aertsplein Maaseik Martens Aannemersbedrijf Bunde

brengen op deze plek en de link met het commercieel centrum diende hersteld te worden. Dit door er een aantrekkelijke stadspoort van te maken. Bovendien dienden we de walstructuur van de oude binnenstad opnieuw te visualiseren”, legt André Moens uit. Weg isolement “Om van het plein weer een trekpleister te maken, was het nodig een evenwicht te creëren tussen de verschillende activiteiten en functies die op deze plek dienden te worden ontwikkeld. Daarvoor waren een aantal strategische ingrepen nodig. Zo werd een grote ondergrondse parking gebouwd en de hoofdhalte van het openbaar vervoer diende verplaatst naar een nieuwe locatie. Nieuwe bouwkundige gevelwanden zorgden voor een nieuw schaalgevoel. We haalden het plein uit zijn isolement door een verbinding te leggen met de

belangrijke winkelas in het historische centrum. Die band werd visueel nog versterkt door een opvallende brede strip in de bestrating ondersteund door middel van led-verlichting.” Pleinarchitectuur “Het plein kreeg een strakke en eenvoudige vormgeving mee. Aan de rand kozen we voor blauwe hardsteen. Aansluitend werd gewerkt met uitgewassen betonstraatstenen in een arduingrijze kleurstelling. De kleur sluit mooi aan bij de blauwe hardsteen en bovendien zorgt zo’n natuurstenen slijtlaag voor een duurzaam bestratingsproduct. Voor de bestratingsfiguratie hebben we gekozen voor een basaltine slijtlaag die is afgestemd op de gevel architectuur en die dwars over het plein loopt, zodat beide wanden met elkaar visueel worden verbonden.”

Wandelpromenade “De historische wal brachten we opnieuw in beeld met een boomstructuur die mee bepalend is voor de ruimtelijke beleving van het plein. Een strakke rij banken nodigt bezoekers uit om even te rusten en te genieten. Tegelijk blijft het een open ruimte, geschikt voor allerlei activiteiten.” Het ruimtelijk gevoel wordt nog versterkt door de keuze van het bestratingsproduct. De glazen luifel en het fonteinenpark met waterspuiters op maaiveldniveau, trekken de aandacht en geven het plein een extra dimensie. “De aangepaste bestrating tot slot maakt van de brede voetgangersas een aantrekkelijke en kwaliteitsvolle promenade.”

www.buro-lst.com

16

“L’aménagement des abords est déterminant pour l’ambiance de notre environnement bâti.” 67 Un bel équilibre

Alexandre Vandiest Architecte Paysagiste Bureau d’Etudes Paysagères Alexandre Vandiest

Vers l’harmonie dans un parc d’entreprises Non loin de l’aéroport de Luxembourg, 26.000 m2 de bureaux sont répartis dans six bâtiments aux façades en béton poli noir. Ils forment l’imposant complexe administratif du Findel, dont le jeune architecte paysagiste Alexandre Vandiest a aménagé les abords en 2011. Le défi était grand, l’objectif manifeste. Il n’est pas évident de concevoir un espace extérieur qui soit à la fois esthétique et fonctionnel. Car aussi les abords du lieu de travail méritent un aménagement mûrement réfléchi qui combine plusieurs fonctions. Le site doit à la fois être facilement accessible et les voitures doivent y trouver une place. Il faut en outre que l’environnement exprime une certaine ambiance et traduise l’image de l’entreprise. Il est impératif de réserver

FINDEL BUSINESS CENTER Luxembourg – G.D. Luxembourg Félix Giorgetti

de l’espace aux plantations mais aussi à la détente, … et bien plus encore.  » explique Alexandre Vandiest. «  Si l’ensemble a été consciencieusement étudié, cela ne peut pas se ressentir dans l’aménagement. » Le défi supprimer ‘les dilemmes’ “Le défi majeur est d’intégrer les désidératas du client. Le dilemme se situe au niveau du choix des revêtements qui sont des éléments déterminants pour l’ambiance de l’ensemble. Les qualités esthétiques sont tout aussi importantes que les impératifs pratiques et techniques. Nous voulions que le site ait un aspect contemporain, où l’ambiance serait déterminée par l’espace et l’ouverture. Comme les zones piétonnes alternent avec les surfaces carrossables, nous souhaitions, malgré l’affectation différente de ces zones, souligner l’unité en utilisant un même matériau. » Harmonie “Les grandes surfaces ont été recouvertes de dalles en béton de 1m sur 1m et en trois épaisseurs différentes selon le type de circulation. Le grand format s’intègre parfaitement dans la tendance actuelle d’une architecture extérieure épurée et simple. Le contraste avec la teinte foncée des façades est réussi grâce au choix des tons gris clair pour le sol, qui ont tendance à agrandir et alléger la perception de l’espace. Les dalles des sentiers piétonniers sont identiques, mais d’un format plus petit.

C’est en jouant sur le dessin de pose et les textures, lisses ou granuleuses, que nous pouvions créer des ambiances différentes. Le pavage forme une belle unité et ne sert qu’un seul objectif  : créer une harmonie parfaite entre l’architecture du bâtiment et celle de ses abords. »

www.alexandrevandiest.be

“C’est en jouant sur le dessin de pose et les textures, que nous pouvions créer des ambiances différentes.”

17

“De bewoners moeten het gevoel krijgen dat ze verzorgd worden waar ze wonen, niet dat ze wonen waar ze verzorgd worden.” 71 Big is beautiful

Henriette Paulissen Architect Architectengroep PSK

Kleinschalige zorg in het grootste woonzorgcentrum van het land Met zijn 30.000 m2 is Toermalien in Genk het grootste woonzorgcentrum van ons land. Toch staan kleinschalige zorg en individuele begeleiding er centraal. Deze visie werd doorgetrokken in de architectuur die onlangs bekroond werd met een ‘Beauty & Build’ Award. Maak kennis met een plek waar zorg en woonbeleving hand in hand gaan. De Beauty & Build Awards worden uitgereikt aan architecten van opmerkelijke bouwprojecten in Limburg. In de eerste editie haalden meer dan 120 projecten in zes categorieën de voorrondes. Architectengroep PSK uit Sint-Truiden ging met de hoogste onderscheiding aan de haal in de categorie ‘Zorg’. Het project rond een nieuw woonzorgcentrum in Genk werd al in 1997 opgestart, maar pas in december 2009 ging het officiële licht op groen. Op 25 september 2012 was het eindelijk

WoonzorgCentrum Toermalien Genk - Schoemaco

zover: dan werd de nieuwbouw Toermalien in gebruik genomen. Het biedt onderdak aan bijna 300 zorgbehoevende ouderen. Thuisgevoel “In Toermalien krijgt een nieuwe visie op ouderenzorg vorm. Het accent ligt op kleinschalige leefgroepen met meer comfort, veiligheid en zorg op maat”, licht architect Henriette Paulissen van Architectengroep PSK toe. “Maximum 15 bewoners zijn per eenheid ingedeeld om een zo groot mogelijk thuisgevoel te creëren. In totaal zijn er 18 verpleegeenheden, een dagcentrum en kortverblijf en een ondergrondse parking.” Deze filosofie rond kleinschalige zorg en individuele begeleiding werd doorgetrokken in de architectuur. Kille, lange gangen of onpersoonlijke, steriele kamers vind je hier niet. Wel knusse leefhoeken met een huiselijke sfeer waar overvloedig

daglicht binnenstroomt. “De bewoners moeten het gevoel krijgen dat ze verzorgd worden waar ze wonen, niet dat ze wonen waar ze verzorgd worden”, legt architect Henriette Paulissen uit. “Zo hebben we bijvoorbeeld gekozen voor een pvc-vloer met de warme ‘look & feel’ van parket in de zithoek en op de kamers. Uiteraard is er ook aan de praktische aspecten gedacht. De leefhoeken zijn flexibel opdeelbaar, de vloeren en materialen onderhoudsvriendelijk, en badkamermuren kunnen verdraaid worden om de toegang te vergemakkelijken.” Binnen vloeit over in buiten De ontwikkelingen in de zorgsector hebben niet alleen een impact op de woonbeleving, maar drukken ook hun stempel op de buitenomgeving. Want ook buitenkamers moeten beantwoorden aan de nieuwste eisen van comfort, gebruiksvriendelijkheid en bereikbaarheid.

“In Toermalien nodigen groene zones en terrassen uit tot verpozing. Paden in klinkers en tegels wijzen de weg maar vervullen ook een esthetische rol. Binnen- en buitenkamers vloeien naadloos in elkaar over dankzij goed op elkaar afgestemde vloeren. Drempels zijn er bijna niet.” Sfeerzetting “Door gebruik te maken van betonnen tegels van 1 m x 1 m voor de terrassen en paden, hebben we een mooi groot vlak gecreëerd. Binnen focussen we dan wel op het huiselijke, buiten wilden we een ruimer geheel, dat strak en open oogt, vlot toegankelijk is en rolstoelvriendelijk bovendien.” Ook de buitentrappen, borduren en andere afwerkingsmaterialen zijn van beton en sluiten aan bij de tegels. “Op die manier trekken we de sfeerzetting over de hele lijn door. De verlichting maakt het plaatje af.”

18

“De buitenaanleg is voor een belangrijk deel sfeerbepalend voor onze bebouwde omgeving.” 75 Buitenruimte als visitekaartje

THOMAS BASTIAANS Ontwerper L+P Groep

Make-over voor kantorencomplex ‘De Lage Landen’ in Eindhoven De buitenruimte is het visitekaartje van een bedrijf. Ze moet bezoekers uitnodigen en verwelkomen, maar ook perfect passen bij de presentatie van het bedrijf en de uitstraling van het gebouw. Na de facelift van het kantorencomplex ‘De Lage Landen’ in Eindhoven was vorig jaar ook de buiteninrichting aan de beurt. Tuin- en landschapsarchitect Thomas Bastiaans van L+P Groep leidt ons rond. Hoe kan je een buitenruimte opwaarderen, die dienst doet als parkeerruimte, zonder te vervallen in een standaardlook? Dat was de vraag waar tuin- en landschapsarchitectenbureau L+P Groep zich over boog. “De hoofdfunctie van het terrein is zoveel mogelijk parkeerplaatsen aanbieden. Door veel aandacht te besteden aan materialen, kleuren en formaten hebben we de uitstraling van de site op een hoger niveau kunnen tillen”, licht Thomas Bastiaans toe.

DE LAGE LANDEN Eindhoven - NL Dolmans Landscaping

Genereuze uitstraling “De inkleding van de buitenruimte bepaalt voor een groot deel de sfeer van de bebouwde omgeving. Voor de rijwegen kozen we tegels van 1 m x 1 m. Die geven een apart cachet. Ze accentueren de ruimte en contrasteren mooi met de tegels in kleiner formaat. De tint stemden we af op de warme, zandkleurige gevelbekleding in natuursteen. Diezelfde kleur lieten we ook terugkomen in de markeringsstenen op de parkeervlakken. Een genereuze, harmonieuze uitstraling, dat wilden we bereiken.” Geslaagd huwelijk Je kan wel een bepaalde visie voor ogen hebben, maar in de praktijk moet die uiteraard nog uitvoerbaar zijn. “De buitenruimte ligt op een parkeerdek, wat betekent dat het toelaatbaar gewicht en de beschikbare ruimte voor de laagopbouw beperkt zijn. De tegels moesten dus licht zijn maar toch sterk genoeg om autoverkeer te kunnen dragen. De 1 m x 1 m grootformaattegels van 8 cm dik voldeden aan alle eisen. Kortom, een geslaagd huwelijk tussen praktische eisen en esthetische waarden.” Details maken het af Voor een hoogwaardige uitstraling is kleurvastheid van de tegels een must. “Vroeger hadden betontegels en -klinkers eerder een ‘cheap’ imago, maar door de vele technologische ontwikkelingen is daar nu geen sprake meer van. Kwaliteitstegels

hebben een toplaag in natuursteen. Zo blijft met natuursteen de kleur gewaarborgd.” En zoals zo vaak: de details maken het af. “Groenaccenten aan de straatzijde leiden de bezoekers naar de hoofdingang. Ter hoogte van de ontvangstruimte combineren we betontegels met graniet. De verhoogde plantenbakken tot slot hebben dezelfde tint als de parkeerzone. De details maken het project. Ze tillen samen de buitenruimte boven de status van parkeerterrein.”

www.lpgroep.nl

19 “Beton is voor mij net vloeibare natuursteen.”

Luk Van Soom Beeldend Kunstenaar

79 Uit de kunst Beeldhouwer Luk Van Soom over spelen met beton Vier jaar lang is er gewerkt aan de dijkversterking Nederlek in het Nederlandse Lekkerkerk. Om de omwonenden te bedanken voor hun geduld en als blijvende herinnering aan de kracht van water, kreeg de Belgische beeldhouwer Luk Van Soom de opdracht om een kunstwerk te maken. Zijn ‘Frozen Wave’ werd uit zeventig ontwerpen gekozen. De kracht van water, zijn impact op de omgeving en het belang van dijken... het zijn zaken waar waterland Nederland geschiedenis mee schrijft. Die insteek inspireerde ook Luk Van Soom toen hij door het ‘Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard’ geselecteerd werd om een kunstwerk te creëren met als thema ‘de dreiging van het water’.

Frozen Wave Lekkerkerk – NL

Tijdloos beton Het bronzen beeld van bijna 2 meter hoog stelt een verstilde golf voor. Luk Van Soom: “Tijdens het ontwerpen groeide de idee om het op een voetstuk te plaatsen. En omdat ik het zelf altijd aangenaam vind als je bij een beeld kan gaan zitten om er in alle rust van te genieten, groeide het plan om een kunstwerk uit drie elementen te maken.” Voor de beeldhouwer was het vanzelfsprekend dat de zitbanken en het voetstuk, die drijvende ijsschotsen voorstellen, uit tijdloos beton vervaardigd zouden zijn. Houtnerf “Licht speelt mooier op iets dat niet vlak is. Daarom wilde ik de ijsschotsen niet gewoon glad laten maar een structuur geven. Met de maquette ben ik naar Ebema gestapt. Daar is alles uitgetekend en hebben we een houten

mal getimmerd. Daarin brachten we rubberen matten aan om een houtnerfstructuur te imiteren. De binnenkant van de mal hebben we geolied en dan is er het beton in gestort. Dat was best spannend! Enkele dagen later hebben we de stukken ontkist en behandeld tegen vocht. ” Vloeibare natuursteen Als kleur werd geopteerd voor lichtgrijs. “Mooi, natuurlijk en neutraal ten opzichte van het brons. Tegenwoordig kan je op voorhand betonstalen laten maken met grindingrediënten of pigmenten om een kleur te kiezen. Algemeen zijn de mogelijkheden met beton de voorbije twintig jaar enorm geëvolueerd. Het is vorstbestendig, mooi in zijn eenvoud en aantrekkelijk van prijs. Voor mij is het net vloeibare natuursteen.” In september 2012 werd het kunstwerk feestelijk ingehuldigd op de ‘Landelijke Dag van de Dijk’.

Plezier van het maken Van Soom maakt beeldhouwwerken en monumenten voor steden, gemeenten en privé-opdrachtgevers. De ene keer prijken ze in woningen of galerijen, dan weer op een plein of in een park. “Als ze buiten staan, moeten ze natuurlijk weerbestendig zijn. Ik werk meestal met staal, brons, steen en beton. Beton lijkt misschien een onhandig, bruut materiaal, het tegendeel is waar. De ene keer vertrek ik van een houten bekisting, dan weer ga ik plastisch te werk en boetseer ik eerst een model in klei. Is het ontwerp af, dan maak ik een holle vorm waarop ik beton spuit. Het ambachtelijke en het plezier van het maken, houden het spannend.”

www.lukvansoom.com

20

“Door de nadruk te leggen op de essentie gaat alle aandacht naar de schoonheid van het materiaal.” 83 Ode aan beton

Michael Verheyden Ontwerper

‘Vase’, by Michaël Verheyden “Met mijn home collectie wil ik objecten maken om te koesteren en te bewonderen, met elke blik, bij elke aanraking. De collectie bevat enkel eerlijke, compromisloze objecten, zonder overbodige ballast. Deze betonnen vaas was eerst een experiment, maar ze is nu in de collectie opgenomen.” Designer Michaël Verheyden ontdekt de creatieve mogelijkheden van beton. Michaël Verheyden, afgestudeerd als industrieel ontwerper in 2001, maakt voorwerpen voor in huis, meubels en modeaccessoires onder zijn eigen label. In België is hij vooral bekend om zijn handtassen. In het buitenland is zijn home collectie een hit.

VASE

Vakkennis en ambacht “Het idee voor de betonnen vaas is ontstaan tijdens onze zoektocht naar lokale fabrikanten en leveranciers”, legt Michaël Verheyden uit. “Om mooie producten te ontwikkelen, heb je ideeën maar ook goede partners nodig. Omwille van het intense handwerk of de beschikbaarheid van grondstoffen, worden onze marmeren, lederen en hoornen objecten buiten Europa gemaakt. Toch vind je ook bij ons heel wat vakkennis en ambachtelijk talent.” Bedrieglijk eenvoudig “Mijn ontwerpen zien er vaak bedrieglijk eenvoudig uit, maar ze zijn technisch niet zo makkelijk om te maken. Ik hecht veel belang aan de materiaalkeuze. Met mijn home collectie laat ik me niet beperken door materiaalgebruik en techniek en kan ik veel verder experimenteren dan bij de productie van modeaccessoires.” Technisch huzarenstukje “Ook bij deze vaas vergt een eenvoudige vorm heel wat techniek. De constructie lijkt vanzelfsprekend, maar het was een hele zoektocht naar de geschikte manier om te werken met een rechte cilinder in plaats van de typische conische vorm.” Focus op de essentie “Dit was voor mij de eerste kennismaking met beton. Normaal werken we enkel met edele materialen. Beton is de uitzondering

op de regel. Maar daarom is het zeker niet minder mooi. Door de nadruk te leggen op de essentie en door geen overbodige details toe te voegen, gaat alle aandacht naar de schoonheid van het materiaal.”

www.michaelverheyden.com

21 “Normaal moeten bossen altijd wijken voor straten, laten we van straten nu eens bossen maken.”

Wim Van Mello Landschaps- en Tuinarchitect Ontwerpburo voor Tuin & Groene Ruimte

De straat als tuin Het straatbomenbos, een ontwerp met een hoekje af Voor kunstige tuinontwerpen moet je in Appeltern zijn. Elk jaar schrijft Nederlands grootste en mooiste tuinideeënpark een wedstrijd uit. In 2012 was het thema ‘De straat als tuin’. Landschaps- en tuinarchitect Wim Van Mello uit Roosdaal beet zich in de opdracht vast. Het resultaat? Een ontwerp met een hoekje af. “Er is te veel straat en te weinig groen, dat is nu eenmaal zo”, vindt Wim Van Mello. “Het heeft dus weinig zin om daarover te zeuren, het is nuttiger om oplossingen te zoeken. Zo ontstond het idee om de zaken eens om te keren. Normaal moeten bossen altijd wijken voor straten, laten we van straten nu eens bossen maken. Ik doopte het idee ‘het straatbomenbos’.”

87

Straatbomenbos Appeltern – NL Ontwerpburo voor Tuin & Groene Ruimte

Focus op de essentie Het straatbomenbos is een strak en sober ontwerp met een minimum aan materialen en plantensoorten. “Zaken als ‘eenvoud siert’ en ‘less is more’ mogen dan wel clichés zijn, ze kloppen wel. Je moet dingen kunnen en durven weglaten, zodat enkel de essentie overblijft. Dan geeft een ontwerp ook echt rust. In mijn geval zijn er dus slechts drie elementen: het bos, een tegel en een rustpunt.” Contrast in balans Van Mello’s bos bestaat uit landelijke knotwilgen die roodachtige takken krijgen in de winter. “Zeker met de zon erop vallen de twijgen enorm op. Ze passen perfect bij het rustpunt: een vuurrode, betonnen zitbank met een heel pure lijn. De verharding tussen de

bomen bestaat uit lichtgrijze betontegels. De uitsparingen rond de boomstammen zijn opgevuld met donkergrijze siergrind. “Eigenlijk is het een vierkant van vijf bomen op vijf, waar ik asymmetrisch twee bomen heb uitgehaald om de zitbank in te planten. Per boom heb ik vier betonnen grootformaattegels voorzien. Precies alsof ze allemaal verschillend zijn, maar in feite is er overal dezelfde hoek uit zodat ze gewoon in één mal gegoten konden worden.” Televisieschermen “De uitsparing in de tegels zag ik eerst met rechte hoeken, maar ik heb ze nadien afgerond voor een levendig en speels effect. Nu hebben ze een beetje een retrolook die me doet denken aan oude televisieschermen.” Het straatbomenbos is nog even te

bewonderen in de Tuinen van Appeltern. “Ik hoop ooit eens een straatbomenbos aan te leggen in de openbare ruimte van een stad of gemeente. Het kan perfect ingepland worden tussen twee straten of op een plein. Benieuwd om te zien hoe zo’n ontwerp echt gaat leven...”

www.burovanmello.com

Projectbook Ebema Dijkstraat 3 B-3690 Zutendaal www.ebema.com © Ebema n.v., Zutendaal, januari 2013, 1st edition