STUDIEDAG
Creativiteit in crisistijd GNOON studiedag voor vaktherapeuten 19 november 2009 Deventerstraat 459, GGNet te Apeldoorn
Cheval articulé, Don Adrien Maeght
Beste collega, Het zijn spannende tijden in de GGZ-instellingen. Dit ervaren velen van ons aan den lijve, zeker wanneer onzekerheid over je werk begint te spelen of wanneer je met minder middelen meer moet zien te doen. Maar in tijden van crisis of schaarste wordt de mens vindingrijker en moet men creatiever omgaan met de schaarse middelen; “in de beperking toont zich de meester…” sprak Goethe. Waar Deelder later aan toevoegde: "binnen de beperkingen zijn de mogelijkheden onbeperkt". En is één van de belangrijkste bronnen waar wij als vaktherapeuten uit putten niet juist creativiteit?! Een crisis is in een therapiegroep een periode van overgang naar een nieuwe fase waarin opnieuw waarden worden vastgesteld. Tijdens een crisis wordt het kaf van het koren gescheiden en blijft de essentie over; dat wat echt belangrijk is! Crisisvaardigheden zijn nodig om er goed doorheen te komen. En wat als de therapeut zelf in crisis raakt door een teveel aan ernstige verhalen van cliënten of door onzekerheid over de eigen baan? We nodigen je uit om je professionele ervaringen en ideeën te delen en met elkaar stil te staan bij de kracht van ons vak! De regionale vakgroep voor vaktherapeuten van het GNOON (GGZ Netwerk voor Onderzoek en Opleiding Nijmegen) nodigt je van harte uit voor onze vierde studiedag op 19 november 2009, deze keer bij GGNet in Apeldoorn! Wij kijken met veel plezier terug op de eerdere studiedagen van het GNOON en wij hopen dat we er ook dit jaar weer een inspirerende dag van kunnen maken! Deze studiedag is bedoeld voor alle vaktherapeuten van de bij het GNOON* aangesloten instellingen en staat ook open voor andere belangstellenden. Hopelijk tot ziens! Namens de regiovakgroep van vaktherapeuten, Suzanne Haeyen
Programma: 9.00 - 9.30 uur 9.30 - 9.45 uur 9.50 - 10.20 uur 10.25 -10.55 uur 11.00 - 11.30 uur 11.35 - 11.55 uur 12.00 - 12.15 uur 12.15 - 13.25 uur 13.30 - 14.45 uur 14.45 - 15.00 uur 15.05 - 16.25 uur 16.25 – 17.00 uur
Ontvangst met koffie/thee toneelzaal 'Inn den Cloosterman' Openingswoord door Dhr. Kees Lemke, Directeur GGNet Lezing 1 Lezing 2 Lezing 3 Onderzoekspresentatie Vragen Lunchpauze Workshops 1e ronde, div. locaties Koffie/thee pauze Workshops 2e ronde, div. locaties Centrale afsluiting: muziek en borrel toneelzaal 'Inn den Cloosterman'
Muziek: Dolly I beg your pardon, 3 akoestische dames met liefde voor bluegrass, Amerikaanse folk en countrymuziek Dagvoorzitter: Suzanne Haeyen
Lezingen: Lezing 1: EVIDENCE BASED PRACTICE EN PRACTICE BASED EVIDENCE. Op zoek naar acceptabele en bruikbare evidence voor de vaktherapieën Dr. Henk Smeijsters is lector van de kenniskring Kennisontwikkeling Vaktherapieën (KenVaK) van de Hogeschool Zuyd, Hogeschool Utrecht en ArtEZ Hogeschool, hij is hoofdopleider van de Master of Arts Therapies van de Hogeschool Zuyd en lid van het Methodologienetwerk van het landelijk Forum Praktijkgericht onderzoek. Hij publiceerde meer dan honderd artikelen en boeken.
Binnen evidence based practice is een hiërarchie van onderzoeksmethoden gebruikelijk waar de RCT bovenaan staat. Toch heeft deze vorm van onderzoek nogal wat nadelen. Er gaan onder methodologen stemmen op dat er bruikbare alternatieven nodig en beschikbaar zijn die door praktijkgericht onderzoek leiden tot practice based evidence. Vaktherapeuten voelen vaak de spagaat tussen de eigen praktijk en onderzoeksdesigns die wetenschappelijk hoog scoren, maar de praktijk verstoren. In zijn presentatie gaat Henk Smeijsters in op evidence based practice, practice based evidence en alternatieven voor RCT's. Dit gebeurt tegen de achtergrond van het RAAKproject Vaktherapie in de Justitiële Jeugdinrichtingen en Gesloten Jeugdzorg. Lezing 2: “EEN FIETS DIENT OM HEM TE LATEN STAAN, ZO GERAAK JE WAAR JE BENT” (citaat: Herman de Coninck) Jan Broekhuijsen is docent Muziek en Onderzoek & innovatie bij de opleiding HAN-CTO. Vanuit het thema van deze dag “creativiteit in crisistijd”, zal ik tijdens de lezing aandacht besteden aan de middelen die de creatief therapeut ter beschikking staan om de huidige maatschappelijke ontwikkelingen tegemoet te treden. Lezing 3: DE WAARDEN IN CREATIEVE HOPELOOSHEID; Acceptance en Commitment Therapie Ando Rokx is Klinisch psycholoog/psychotherapeut, RGC Apeldoorn GGNET Acceptance en Commitment Therapie is een nieuwe ontwikkeling binnen psychotherapie en de psychologische hulpverlening. ACT is naast een methode en een verzameling interventies vooral ook een nieuw perspectief op psychopathologie en psychologische processen. Uitgangspunt is dat het leven geen feestje is en dat mensen vooral lijden onder de illusie dat emotionele pijn vermeden en bestreden kan (en moet) worden. In de vruchteloze pogingen om controle te krijgen over onze psychologische binnenwereld, verklaren we onze eigen emotionele en
cognitieve belevingen de oorlog en dreigen we steeds verder verwijderd te raken van onze persoonlijke waarden en verlangens. ACT is een poging om de onvermijdelijke emotionele pijn te leren verdragen en daarmee ruimte te creëren om een leven te leiden dat meer recht doet aan wie we zijn en waar we in geloven. ACT is niet alleen een cognitieve of verbale therapie. De nadruk ligt op experiëntiële processen die worden aangesproken middels creatieve interventies, oefeningen en metaforen. Het model biedt daardoor bij uitstek de mogelijkheid om psychotherapie in engere zin te verbinden met nonverbale therapieën. 4. Onderzoekspresentatie: EFFECTIVITEIT VAN VAKTHERAPIËEN Onder voorbehoud: Carry Kappelhof is PMT-er en is werkzaam als coordinator van de sectie PMT in het UMCG/UCP (universiatir centrum psychiatrie) Over vaktherapieën wordt vaak positief gesproken, maar er is weinig over de effectiviteit van deze behandelingen terug te vinden in de literatuur. Een subsidieaanvraag vanuit het Rob Giel Onderzoekscentrum voor een groot en toegespitst onderzoek naar de effecten van vaktherapie is onlangs gehonoreerd. Deze subsidie wordt gebruikt voor een pilotonderzoek onder de vaktherapeuten van Noord Nederland om de zichtbaarheid en effectiviteit van de vaktherapie (drama, beeldend, muziek, psychomotorische therapie) in kaart te brengen. Voor dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van Routine Outcome Assesment. Hierbij wordt een grote groep cliënten (uit de drie noordelijke provincies) gevolgd. Het is mogelijk dat dit pilotonderzoek in de toekomst leidt tot een groter en toegespitst onderzoek naar de (kosten)effectiviteit in de vorm van een RCT, een case-control en/of volgonderzoek bij ZonMw.
Workshops1e ronde: 1.1 VORMGEVEN IN BEELDENDE THERAPIE door Cis Luttikhuis, ouddocent beeldend vormen, methodiek en supervisie aan de HAN te Nijmegen.
De workshop zal gaan over de keuzen die mensen maken in de samenstelling van hun beelden. Keuzen die leiden tot meer authenticiteit en een completer zelfbeeld. Het betreft vandaag vooral formele en materiële aspecten. 1.2 MUZIEK EN SCHEMA; SCHEMA EN MUZIEK door Jack Verburgt, senior-geregistreerd muziektherapeut, GR locatie Wolfheze. Jack schrijft momenteel een boek over de combinatie van schematherapie en muziektherapie. Daar wil hij binnen de workshop kort op ingaan. Vervolgens zal hij, waarschijnlijk samen met een collega, Patrick Driessen, a.d.h.v. enkele werkvormen uit het boek, deelnemers de gelegenheid geven te zien en te ervaren hoe muziek en schema te combineren zijn. 1.3 OVER LEVEN IN CRISIS; beeldende therapie & PTSS door Karin Schouten, beeldend therapeut, Phoenix, de Gelderse Roos, Wolfheze en Stichting Centrum '45, Diemen Deze workshop gaat over aandachtspunten en werkwijze in de beeldende therapie bij getraumatiseerde vluchtelingen en asielzoekers. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk wordt gekeken naar houding, aanbod en interventies vanuit transcultureel perspectief. Er wordt toelichting gegeven over het werken met multiculturele groepen en over multi family therapy. Daarna worden de deelnemers uitgenodigd om uit te wisselen over beeldend therapeutische werkvormen in de behandeling van PTSS. Wat bied je aan en wat heeft de cliënt eraan? Wat is de kracht van beeldende therapie in de behandeling van PTSS? 1.4 ROTS EN WATER, EEN PSYCHOFYSIEKE TRAINING door Henriëtte Bloemenkamp, docent Psychomotorische therapie op de Hogeschool Arnhem en Nijmegen, psychomotorisch therapeut, Rots en Water trainer. Het Rots en Waterprogramma kan beschouwd worden als een weerbaarheidstraining. Het onderscheidt zich van andere
weerbaarheidstrainingen door zijn meervoudige doelstelling en brede pedagogische perspectief. De training van weerbaarheid is niet alleen doel op zich, maar vooral ook middel om mentale en sociale vaardigheden te ontwikkelen. Rots en Water is oorspronkelijk ontwikkeld als seksespecifiek programma bedoeld voor jongens tussen de 13-16 jaar. De ervaring heeft echter geleerd dat meisjes minstens zoveel profijt en plezier beleven aan het programma als jongens. In de workshop worden de uitgangspunten van de Rots en Water training uitgelegd en ervaren aan de hand van verschillende fysieke oefeningen. 1.5 JIJ DENKT TOCH ZEKER NIET DAT IK HIER EEN BEETJE TONEEL GA ZITTEN SPELEN?? door Sven Opdenakker, dramatherapeut Pompestichting Katrin Bange, dramatherapeute Iriszorg (klinisch en ambulant) Hoe ga je als dramatherapeut om met weerstand van cliënten? Hoe kom je tot de basis van je vak, het spel? Hoe zorg je ervoor dat je dramatherapie geen praatsessie wordt? In deze workshop willen wij onze kennis en ervaring uit de forensische en verslavingszorg met je delen en gaan wij aan de slag met je eigen casusmateriaal. Een workshop voor beginnende dramatherapeuten, maar zeker ook voor diegenen die moe worden van de eindeloze weerstand van de nietspelende cliënt. 1.6 HET PROCES IS HET RESULTAAT?! Een workshop over onderzoek naar het evalueren van beeldende processen door Celine Schweizer is beeldend therapeut (SRVB sr), supervisor (LVSB) , docente op de opleiding creatieve therapie aan Hogeschool Stenden in Leeuwarden. Zij is lid van kenniskring SW&AT (Social Work and Arts Therapies) aan dezelfde hogeschool. De vele uitdrukkingsvormen van cliënten en de vele visies en methoden waar beeldend therapeuten zich op baseren, maken kwaliteit van beeldende therapie moeilijk meetbaar. Er is vraag naar meetbare resultaten van beeldende therapie. De beeldend therapeut evalueert de behandeling om tot beschrijving van behandelresultaten te komen. In deze workshop vertelt Celine Schweizer eerst kort over haar onderzoek naar proces evaluatie. Het doel van het onderzoek is om criteria van proces evaluatie in kaart te brengen. In de workshop wordt
er eerst een korte beeldend therapeutische activiteit gedaan. Deze activiteit wordt geëvalueerd in een vorm van action research (Reason and Bradbury 2006) gecombineerd met grounded theory (Glaser and Strauss 1967). Deze onderzoeksmethoden liggen dicht bij de manier van evalueren die beeldend therapeuten hanteren voor het beschrijven van behandelresultaten.
e
Workshops 2 ronde: 2.1 MINDFULNESS IN CRISISTIJD door Renée Metzemaekers, psychomotorisch therapeut en trainer mindfulness i.o., UMC St Radboud Nijmegen Mindfulness verwerft steeds meer terrein in de geestelijke gezondheidszorg. Is het ondanks, of dankzij deze crisistijd een hype, of voegt het wezenlijk iets toe aan de gangbare behandelvormen? Het is geen behandelvorm in zichzelf, maar veel meer een manier van zijn en van benaderen, die ook kan doorklinken in traditionele behandelvormen. Voor vaktherapeuten, doorgaans echte doeners, is het de moeite waard om de 'zijns-modus' te kunnen integreren in hun 'doetherapie'. Deze workshop wil je laten kennismaken, middels de ervaring in het hier en nu, met wat mindfulness ook binnen vaktherapie voor een bijdrage zou kunnen leveren. 2.2 UIT DE VERF door Michiel Czn. Dhont, beeldend kunstenaar, muzikant en docent. Hij werkt vanuit het sjamanisme, toegepast in beeldende processen. Ontwikkelaar van de methode: 't Tijdloze Uur. www.dhont.nl In deze workshop wordt de Klei-wissel gedaan, een werkvorm die fundamenteel inzicht geeft in de door hem ontwikkelde methode van 't Tijdloze Uur. Hij ondersteunt zijn verhaal met de film: 'children in action' 2.3 CLIËNTTEVREDENHEIDSONDERZOEK door Corrie Muis, (tijdelijk) werkzaam als beeldend therapeut bij Het Behouden Huys, Psycho-oncologisch Centrum te Haren.
De workshop zal gaan over het cliënttevredenheidsonderzoek dat eind vorig jaar is opgezet als afstudeerproject voor de opleiding Vaktherapie beeldend aan de Stenden Hogeschool te Leeuwarden. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met de beeldend therapeuten van de afdeling Creatieve Therapie van de GGZ Noord-Drenthe. Ook, of misschien wel juist in crisistijd lijkt cliënttevredenheidsonderzoek van groot belang! Tijdens deze workshop gaan we in op de aanleiding en de waarde van cliënttevredenheidonderzoek, het stellen van de juiste vragen om tevredenheid over beeldende therapie te meten en kijken we naar de uitkomsten van dit onderzoek. 2.4 VOOR HET VOETLICHT, HET MAKEN VAN EEN PRODUCTIE MET PATIËNTEN door Karin Hilderink. Dramatherapeut en supervisor. Voorzitter NVDT. Werkzaam op Overwaal, Centrum voor Angststoornissen, locatie kliniek. Twee keer per jaar wordt er met patiënten op de kliniek een voorstelling gemaakt die gepresenteerd wordt aan publiek. Het indicatiegebied is primair sociale angst. In de workshop wil ik deze werkwijze aan jullie voorleggen. Ik wil jullie vertellen over het hanteren van de crises die gaan over angst om zich kwetsbaar te laten zien, afwijzing en fouten maken. Maar de crises gaan ook over agressie, mijn (gebrek aan) leiderschap, wie is verantwoordelijk, “waarom doe ik dit eigenlijk” ? En over de stelling dat wanneer je de verantwoordelijkheid neemt en krijgt, creativiteit kan gaan stromen. Ik ben de resultaten van deze groep aan het meten en wil jullie daarvan de uitkomsten tonen. Als ik toestemming krijg van patiënten laat ik een stukje van een voorstelling zien op video. Ook gaan we een aantal oefeningen doen. 2.5 BOOS ZIJN MAG OOK…; Emerging Body Language door Marijke Rutten-Saris, PhD.ATR, Senior SRVB, Directeur/ Copyrightholder EBL, EBL AT Centre, Cuijk; Marijke Droog, BT, EBL consulent, eigen praktijk Amsterdam Joanne Spreij, BT, EBL consulent, RMPI (kinderpsychiatrie) Rotterdam
EBL E: Praten-over: wat maakt jou boos, hoe beveilig je jezelf/je cliënten EBL D: Benoemen: welk materiaal en welke techniek past daarbij EBL C: Opkomend-beeld: welke associaties komen er bij jou op EBL B: Beweging: aan de slag EBL A: Bewogen: wat gebeurt er met je 2.6 “FEEL THE BEAT AND LET IT FLOW” een muzikaal spel van verleiding en geborgenheid; over een “Instrumental Holding Technique” in muziektherapie met groepen getraumatiseerde en forensische cliënten door Jaap Orth, senior muziektherapeut en supervisor SRVB in Psychiatrisch Centrum De Gelderse Roos, afd. Gespecialiseerde Psychiatrie Wolfheze, voorzitter van de vakgroep vaktherapeuten De Gelderse Roos en docent zelfervaring muziektherapie ArtEZ Conservatorium Enschede. Marit Entrop, docent slagwerk, freelance musicus en stagiair muziektherapie Conservatorium Enschede. Sander Eggen, muziekdocent en improviserend musicus, 4e jaars student muziektherapie Hogeschool Utrecht Veel getraumatiseerde vluchtelingen en patiënten uit de forensische psychiatrie hebben moeite met het verwoorden van gevoelens en van wat hen bezighoudt. Na het creëren van een muzikale omgeving, die aansluit bij de stemming en sfeer van de groep, worden cliënten verleid tot, en ondersteund in het uiten van gedachten en gevoelens. In de workshop wordt getoond hoe dat kan werken en is er mogelijkheid om het zelf te ervaren. Datum Donderdag 19 november, van 9.00 tot 17.00 uur Locatie GGNet, Deventerstraat 459, Apeldoorn in de toneelzaal 'Inn den Cloosterman'. Kosten Voor alle vaktherapeuten (e.a.) van de aan het GNOON aangesloten instellingen (zie logo's voorzijde) is deelname gratis (de eigen instelling
betaalt voor ieders deelname). Anderen betalen €50,- voor de hele dag, contant te betalen op de dag zelf. Accreditatie Er is accreditatie aangevraagd bij het vaktherapeutische beroepsregister SRVB. Deze dag telt voor 2 punten. Inschrijving Inschrijving is noodzakelijk. Graag zo spoedig mogelijk aanmelden, uiterlijk 5 november per e-mail bij
[email protected] GGNet Kenniscentrum Bureau bij- en nascholing Postbus 2003 7230 GC Warnsveld
Vermeld hierbij: GNOON vaktherapie 19 nov, naam, instelling en uw eerste èn tweede voorkeur voor de twee workshoprondes. * GNOON De bij het GNOON aangesloten GGZ-instellingen in Gelderland werken inhoudelijk samen om aandacht te geven aan kennisontwikkeling van professionals en onderzoek. Dit betekent dat de verschillende disciplines, waaronder ook de vaktherapeuten, elkaar ontmoeten en gezamenlijk initiatieven ontplooien op het gebied van professionalisering, vakinhoudelijke uitwisseling en uitbreiding van kennis. Dit resulteert in studiedagen en samenwerking op het gebied van onderzoek of scholing. Regionale vakgroep voor vaktherapeuten van het GNOON bestaat uit: Suzanne Haeyen (GGNet en HAN CTO) voorzitter Renée Metzemaekers (UMC St Radboud) Luke Faassen (GGZ Nijmegen) Hillie Kranendonk (Pompestichting) Jaap Orth, Mario van Montfoort en Claudia van Niekerk (De Gelderse Roos) Brigitte Boss (Overwaal, centrum voor angststoornissen) Katrin Bange (De Grift) agendalid
Routebeschrijving Locatie Deventerstraat te Apeldoorn Vanuit Hengelo : • op de snelweg A1: afslag Zutphen, Voorst (N345) richting Apeldoorn (= Zutphensestraat). • Bij de verkeerslichten rechtsaf richting Teuge. • Opnieuw bij de verkeerslichten rechtsaf richting Teuge (= Deventerstraat). • Bij de rotonde linksaf het terrein van GGNet op. Vanuit Amsterdam: • op de snelweg A1 eerst kiezen voor de A50 richting Zwolle. • Dan op de A50: afslag 24 (Teuge, Apeldoorn). • Aan het einde van de afslag rechtsaf richting Apeldoorn/Teuge (= Zutphensestraat). • Bij de verkeerslichten rechtsaf richting Teuge. • Opnieuw bij de verkeerslichten rechtsaf richting Teuge (= Deventerstraat). • Bij de rotonde linksaf het terrein van GGNet op. Vanuit Arnhem of Zwolle: • op de snelweg A50: afslag 24 (Teuge, Apeldoorn). • Aan het einde van de afslag rechtsaf richting Apeldoorn/Teuge (= Zutphensestraat). • Bij de verkeerslichten rechtsaf richting Teuge. • Opnieuw bij de verkeerslichten rechtsaf richting Teuge (= Deventerstraat). • Bij de rotonde linksaf het terrein van GGNet op. Openbaar vervoer: • Hoofdingang terrein: vanaf station Apeldoorn: bus 15 (1-uursdienst). • Achteringang terrein (Terwoldseweg): vanaf station Apeldoorn: bus 7 (halte Georg Hegelstraat, dan 12 min lopen).
