CRANIUM 21,1-2
de
Determinatiekenmerken van (Felidae)
en
Charlie
(2004)
beenderen
lange
Beren
Katachtigen
van
(Ursidae)
Schouwenburg
Samenvatting Schedels meer
van
beren
de
voor
rest
en
grote
skeletelementen
van
skeletonderdeel
de
katten kunnen
het skelet. Het is
van
beren
verschillen
belangrijkste
worden.
vaak
de verklarende
De
onjuist
maritimus), grottenleeuw ( Panthera spelaea)
en
beren
zijn
worden,
In dit artikel
zijn.
Aan
katachtigen.
en
deze onderdelen
opperarmbeen,
( Ursus arctos),
van
niet zonder
geldt
dat
maar
dat in veel Laat Pleistocene collecties de
kunnen
tekeningen
bruine beer
zijn
elkaar onderscheiden
gedetermineerd
tussen
aan
beenderen
besproken
scheenbeen. Voor het onderzoek
van
gebleken
auteur
katachtigen
en
determinatiekenmerken en
gedetermineerd
eenvoudig
de
postcraniale
de
geeft
auteur
de hand
van
beren
katachtigen
spaakbeen,
en
de
per
gegeven
juist
bovenbeen
ellepijp,
en
ijsbeer ( Thalarctos
grottenbeer ( Ursus spelaeus),
sabeltandtijger ( Homotherium latidens) gebruikt.
Summary Skulls of bears and
big
cats
can
be
easily distinguished
from each other in contrast
author found out that in many Late Pleistocenecollections the determined. In this article the author lists the
incorrectly
elements described bear
cave
major
are
humerus, ulna, radius, femur and
(Ursus spelaeus),
polar
(Homotherium latidens) have been
bear
tibia. For this
( Thalarctos maritimus),
vlakten
grote
dierresten uit het
Laat Pleistoceen. De
bevinden zich
in
Leiden,
Zoölogisch
Zeeuws Museum
Museum
Middelburg.
heel veel kleine collecties, culier bezit. Vele de
vaak
mijne,
stand
spreken door
door
het
de
Daarnaast
intensief
zijn
in
zijn,
van
Zo ben
mammoetsteppe,
waar
tot
ik
er
parti-
rium
en
beenderen
van
grootte zijn,
ijsbeer
geboeid
en
beren, die
met bestaande collecties
op
dat veel
onjuist gedetermineerd zijn. aan
dat
heel
er
erg
veel
weinig grottenleeuw
riaal in de collecties zou
lag.
eerder de leeuw
op
cat
die
beer,
en
toch
een
in de
struikgewas
grote roofdieren
en
eventueel
wel
postcraniale gedeelte
beren. Onder de
verstaan:
en
katachtigen ( Panthera
grottenleeuw
( Homothe-
sabeltandtijger
grottenbeer
( Ursus spelaeus)
slecht te onderscheiden zijn
ijsbeer
van
toch
ijsbeer
en
Hoewel de botten
bij
van
die
van
de de
het onder-
zoek betrokken.
Voor de
tekeningen
terzijde
gebruikt.
nu
toe
Ursus
(Panthera
met als
gelijk
en
is steeds het bot
De
van
de rech-
tekeningen zijn samenge-
eigenschappen
van
meerdere botten,
doel de kenmerken steeds
duidelijk
weer
te geven.
met
gebruikelijke
postcraniale
Tot
grottenbeer (
de
over
bruine beer, wordt de
de
fragmenten
van
beschreven skeletdelen in de meest literatuur viel het
( Ursus arctos),
sabre-toothed
mammoetfauna
onderzoek
leeuwen
van
determined.The
latidens). Onder de beren: bruine beer ( Ursus
steld uit de
van
gaat
(Thalarctos maritimus) .
behoren.
Tijdens vergelijkend
often
rivieren.
hier
arctos),
tot
ook dieren als leeuwen, wolven, vossen, beren en
hyena's
bossen
voor
katachtigen
spelaea)
net als
landschap,
de
van
wordt
en
verzamelen
Pleistocene
Laat
and
verwachten dan de
de verschillen in het
over
van
Rotterdam
voornamelijk
verbeelding.
correctly
(Panthera spelaea)
Dit artikel
Vooral de fossiele roofdierresten
gekomen. tot
Universiteit
deze collecties
van
in het
Museum Naturalis
Natuurmuseum
Amsterdam,
or cats are
On the basis of the
grootste
zoals
musea
Nationaal Natuurhistorisch
cats.
zoogbuurt
collecties
bears
skeletons of brown bear
voorkeur heeft
veel collecties
herbergt
to
used.
Inleiding Nederland
study
lion
cave
cats can be
of the skeleton. The
rest
differencesbetween bears and
determinationcharacters and the illustrations these elements of bears and
given
the
to
elements ascribed
postcranial
delen
Materiaal
gaf
spelaeus)
spelaea)
Tijdens
en
fossiele
mate-
Dit bevreemdde mij. Men
heb ik
de
schedel.
uitgestrekte
en
Methode
men
boomloze
mijn
overblijfselen
en
van
determinaties
katachtigen
en
van
beren
mij gericht op andere skeletdelen dan de De
eenvoudig
3
onderzoek
schedels
van
elkaar
zijn te
vaak
betrekkelijk
onderscheiden.
Het
Determinatiekenmerkenvan de
materiaal, zoals
postcraniale
spaakbeen
leverde in het verleden veel
pijp,
1971; Schmid,
Lambert,
gedetailleerd
beenderen
en
elle-
problemen
in de bekende atlassen
afbeeldingen
De
lange
1972) zijn onvoldoende
de
deze studie
goed gedetermineerde
klassieke
Duitse
o
collecties beren
Naturforschenden
bergischen
für
Forschungsstation
leeuw
zogenoemde
(Duitsland),
deelskelet
een
in
het
en
Panthera in
depot
het materiaal dat
Nationaal
Voor dit overzicht
de vijf
(ulna), bovenbeen (femur)
stukken
genomen. deze
van
onder
wij
ogen
schacht
Het doel is
(diafyse)
aan
beschikbaar Voor
dit
om
van
is. Er is
over
elkaar
en
deze
het materiaal dat
voor
ze
nadere
voornamelijk
Laat Pleistoceen onder deren
volgt en
gebaseerd
een
gebruik
is
te
gegevens met
stuk een
van
NZ549,
ongenummerd
1148, 1172, 1374,
Logchem:
1155,
1159,
Van
1389,
Logchem:
van
1161, 1154, 1156,
1385,
1439,
collectie Ahrens: NZ542,
ongenummerde stukken, collectie
1177,
1185, 1186, 1355, 1379,
1438;
collectie
613,
ongenummerd collectie
collectie
Post:
2x.
Schouwenburg:
collectie Van
Ahrens: NZ904;
1437,
ongenummerd
1239;
collectie
2x;
8x.
Schouwenburg:
collectie
(tibia):
2x;
NZ552;
1381, 1388,
Logchem:
Van
Tanis:
1440;
1888, 745, 460, 721,
collectie Post:
collectie
2x.
Schouwenburg:
ongenummerd
1412, 289,
(femur):
346,
NZ556;
ongenummerde stukken, collectie
onge-
1064, 441,
744,657,1472;
Tanis:
Logchem: 743,
collectie Post:
349;
onge-
nummerd stuk, lx.
het
en/ of Holoceen opgevist. Hieroverzicht
van
waarop
het aantal het
been-
O
onderzoek
Beren
van
(humerus):
Opperarm 1022,
burg: 1098,
en
NZ545,
Tanis:
1162, 1163, 1157,
1011,
collectie
deren
collectie
1019,1152,1373,1368;
(tabel 1).
Tabel 1 Overzicht
collectie
Schouwenburg: 1017,
ongenummerde stukken,
datering
dieren uit
collectie
1030, 1108,
4x;
bekend. Wel worden
resten
NZ905,
(radius):
Bovenbeen
onderzoek
gemaakt
3x;
697;
901,
NZ357; collectie Post:
Scheenbeen
fragmenten is
NZ548,
collectie Tanis:
kwam.
onderzoek
354,
Spaakbeen
collectie
zijn vervolgens
fossiele resten uit de Noordzee. Over de
zijn geen
naar
1378;
ongenummerd
1150, 1147, 1151, 1149,
1158,
(tibia)
ook brok-
gezocht
758,
1168,
1175, 1390,
739; collectie Ahrens: NZ453, NZ555,
opper-
maar een
nog
Logchem:
nummerd 4x;
krijgen fragmentarisch zijn,
aantal verschillen per bot
getoetst
Tanis,
1380,
1384,1383,1387; collectie Van
omdat de meeste botten
dat er alleen
dikwijls zodanig
collectie
1013,
spelaea,
scheenbeen
en
beenderen
kunnen onderscheiden, die
Van
Ellepijp (ulna):
Museum
botten
1169,
1184,
1356,
Schou-
van
(humerus), spaakbeen (radius), ellepijp
onder handen
collectie
NZ499,
opgeslagen ligt
lange
1170,
1367,
collectie Post:
zijn
collectie
stuk, lx.
Bilzingsleben
Natuurhistorisch
(humerus):
NZ550, NZ547, NZ546, NZ553, NZ551, NZ449,
Gesellschaft,
Naturalis in Leiden.
armbeen
1164,
1364,
Ahrens:
Neumark-Nord
van
de
uit
en
gebruik gemaakt van
dat bewaard wordt in het
(Duitsland)
de
Quartarpalaeontologie
te Weimar. Ook is
Weimar,
Taubach
vindplaatsen
1171,
van
van
bestond
Katachtigen Opperarmbeen
die zich bevinden in het Sencken-
Ehringsdorf,
de
gebruik gemaakt
(Ursidae)
stukken:
wenburg:
voor
Beren
vergelijkingsmateriaal
volgende
onderscheiden. Daarom is
en
&
de kenmerkende verschillen te
om
Katachtigen (Felidae)
Het
op.
(Pales
van
het aantal onderzochte been-
1008, 1096,
collectie
Schouwen-
1010,1014,1097,1018, 1012, 1021,1166,
Tanis: 245,
1015,
1372,
1362;
ongenummerd, 655, 359;
collectie Ahrens: NZ448, NZ906.
beenfragmenten
Ellepijp (ulna):
collectie
Schouwenburg: 1009,
Number of studied bones and bone elements.
1137,1141,1146,1145,1138,1139,1136;
Middle column for the cats,
tie Tanis: 806, 656,1004,
right
column for the
bears
collec-
679; collectie Ahrens:
NZ60.
Spaakbeen
(radius):
collectie
Schouwenburg:
1366,1441,1450; collectie Tanis: 2101; collectie Bot
/
Aantal
Katachtigen
Beren
33
20
Post: Humerus
ongenummerde stukken,
Bovenbeen Radius
36
6
Ulna
25
13
Femur
Tibia
17
(femur):
2x.
Schouwenburg:
1005,1020,1023,1099,1144,1140,1382;
collec-
tie Tanis: 793; collectie Ahrens: NZ540,
NZ541;
11
collectie Post: 10
collectie
7
Scheenbeen
4
ongenummerd stuk,
(tibia):
collectie
lx.
Schouwenburg:
CRANIUM 21,1-2
1142,
1006,
1369,
collectie
1386;
Tanis:
(2004)
Tabel 2
1028,
1414,1102.
Verhouding diameter lateraal-mediaal: dia-
anterior-posterior
meter
overlap Om
zijn
aantal
een
er
waarnemingen
gebruik gemaakt
van
Om de hoek te meten die de maakt
ten
verduidelijken
verricht. Voor het
metingen
maten is
te
opzichte
nemen van
kop
van
de
de beren
binnen het bereik
van
de
jonge
ellepijp
is
van
voornamelijk
De
opperarmbeen. drie
van
binnen het bereik
wordt
schuifmaat.
een
de schacht
van
de
het
van
bestaat uit de botten
en
katachtigen drie beren
van
Deze
katachtigen.
overlap
veroorzaakt door de botten
van
dieren.
gebruik Table 2 Ratio between the latero-medial diameter
gemaakt boog
zijn
20
ongeveer
and the
De
cm.
met
*
een
en
de
een
cijfer
de
variation width
figuren terug-
mediaal
(buitenkant), (achterkant)
en
average
va-
bottom
row
or
Middle row for the cats,
range.
for the bears. The
overlap
consists of hu-
of the bears and meri of three cats within the range
termen worden in de tekst
distaal
Second column
taxonomy.
lues, third column number of humeri, fourth column
kunnen worden.
(voorkant),
antero-posterior diameter of the humerus.
First column:
mm.
die in aangegeven
volgende
anterior
van
in
beschrijving zijn
gevonden De
latje
opgegeven
kenmerken
graden-
doorzichtige plastic
een
houten
en een
maten
In de
van
(binnenkant),
of three bears within the
gebruikt:
(onderkant),
lateraal
overlap
is
due
mainly
to
range
of the felids. This
juveniles.
posterior
proximaal (bovenkant).
Diersoort
Gemiddeld
Aantal
Variatie
Katachtigen
0,57
16
0,53
Beren
0,76
17
0,67
-
-
0,70 0,91
Opperarmbeen (Humerus) De
verschillen
van
1).
katachtigen
Hier
de
tussen en
worden
beren dan
opperarmbeenderen
zijn duidelijk
ook
te zien
fouten
weinig
is
(fig
een
primitief
Pleistoceen
mee
van
de meeste
bij
kenmerk
Europa
komt in
en
alleen
marterachtigen
het
Laat
bij katachtigen
en
voor.
gemaakt. Daarnaast is Het meest
opvallende
verschil is de
een
opening (entepicondylarforamen, *1 distale
gedeelte,
katachtigen,
Fig en
1
aan
dat niet
Opperarmbeen
mediaal
(de
The humerus of medial view
a
van
felid
(right
de
in
mediale
aanwezig
rechter
sleufvormige
is
bij
fig. 1)
kant
in het
ieder
(left pair)
maakt
bij katachtigen bij
een
en
van
zichtbaar:
bot
de beren. Dit
katachtigen (linker paar)
van
de anteriore
kam
duidelijke
de
bij
er aan
beren
en
knik.
beren
op
een
zijde *2
ongeveer derde
Bovendien is
de
(rechter paar, anterior (de
(fig. 1).
Deze
halverwege
van
onderaf
verhouding
linker
het bot
van
van
beide
van
sets)
paar)
and of
element of each
an
ursid
(right pair),
pair)
5
in anterior view
(left
element of each
pair)
het
gezien
and in
de
Determinatiekenmerken van de
diameter
lateraal-mediaal
posterior
van
katachtigen beren
proximale
In het wel
distale
een
het
meer
smal.
geheel
vlak
het
en
verschil
meer
Beren
de
te
over
zeggen.
is
zit
distaal
er
en
Bij beren loopt de onder-
gedeelte
breed: *4
Fig
2 Schematische
1
Lat; 2
=
van
is min of
lat
en
punt (6);
(fig. 1).
=
3
uitleg
Gradenboog,
van
met
=
en
3
de
van
doorsnede
geldt
Ulna of felids cross-section per
(left
and
links
voor
top centre)
de
4
=
of the
for the lower
with Lath
point (6);
3
=
measurements
=
2
Lath;
(1)
the
=
zero
cross-section
as
des-
arch with
point (5)
through 4
=
the
tuber
olecani
boven)
en
zijn genomen
beren
ter
figuur (kat),
lateraal
and of ursids are
onder het
schacht,
diaphysis, below the articulation surface; op
kruising
het 90°
onder
het bovenste
tekening
cross-point
en
graden-
midden
en
the
op de
tuber olecrani
explanation
and the 90°
kop
hoek
zijde, juist
The cross-section
right
een
De doorsnedes
dat boven in de
en
een
door
katachtigen (links
(centre).
figure (cat)
algemeen
onder
gemeten
(midden).
figuren, respectievelijk doorsnedes
ellepijp
de vlakke mediale
Ellepijp
op
van
De hoek is
boog langs
Fig
staat in het
gezien
(tuber olecranï) de schacht.
on
genomen metingen:
daarop,
doorsnede door de
cribed and used in the text: 1
Ellepijp (Ulna)
de
gradenboog het nulpunt (5)
gewrichtsvlak;
Schematic
Van bovenaf
(Ursidae)
bij
in
deuk in het midden
geheel oogt
en
Voor de rest is
Bij katachtigen
zichtbare
Katachtigen (Felidae)
bij
dan
dier tot dier
van
veel rechter, het middelste
zijde
de knik
gewrichtsvlak ( trochlea humerï)
groot
het
oogt
weinig
van
kleiner
(fig. 1).
variatie
deel
verschil.
duidelijk
een
*3
is
van
diameter anterior-
algemeen
groter:
nog
enorme
:
hoogte
(tabel 2). Proximaal
door de
het
ter
het
over
verhouding er
het bot
beenderen
lange
is,
(right
taken
at
figure (bear).
en
(rechts
hoogte
en
en
van
rechts
midenonder), lateraal (links
de onderbroken
voor
het onderste
lijn
in de
en
rechts)
bijbehorende
figuur (beer).
Voor de
rechtsanterior
and bottom
centre),
in lateral view
the dotted lines in the In the
anterior
6
drawings
(left and right)
corresponding figures:
of the cross-sections:
up
and in
left for the up-
is lateral and
right
is
CRANIUM 21,1-2
Fig
4
Spaakbeen
van een
der
paar
is
doorsnede
Radius of
a
genomen van
felid
(centre, twice)
ter
hoogte
ieder paar
ter
on
hoogte
cross-section
upper dotted line in the
figures
to
en
figuren)
en
van
(left,
the
van een
lijn
in de
de onderste onderbroken
an
four
ursid
times).
left, and
beer
op doorsnede (viermaal
de bovenste onderbroken
van
(upper four figures) and of
and
vier
katachtige (bovenste
(tweemaal links), lateraal (tweemaal midden)
(2004)
lijn
upper
figuren).
Posterior
(links),
de onderste
bijbehorende figuren (links)
Posterior view
cross-section of each
the lower cross-section of each
7
vier
De bovenste doorsnede van ie-
bijbehorende figuren in de
(lower four figures). The
(onderste
rechts).
pair
at
pair
(left, twice), lateral has been taken
at
the lower dotted line
view
the
Determinatiekenmerken
de
van
gewrichtsvlak ( incisura trochlearis)
het
De lat wordt
de
over
te
van
Deze
temin
hoek
is
erg
grof,
22°
gemiddeld bot,
en
beren 50°
bij
beneden,
loopt
posteriore rand: *1 het
er
zijde bij
(fig. 3). Bij
beren is
verder
Verder
is
naar
er
de
nog
3). Bij katachtigen zien,
de
van
het
verder
naar
een
de
ter
kat
duidelijke
een
hoogte
zijde,
is hier
een
*2
brede
een
ursid
Meting
opzichte
van
de hoek
ka tachtigen
bij
(fig.
rand
verhoogde
te
beren is
rand,
ten
angle
olecrani of the ulna and the shaft column
gives
third
felids,
Diersoort
row
Second
(diaphysis).
average values,
vertoont
repre-
boven
Aantal
22°
12
10°- 25°
Beren
50°
13
35°- 60°
hechting
aan
de
de
is
is
de
gedeelte ligt tegen
dit
vlakje
maal-distaal
het ligt
Aan de anteriore
hoogte
ook
randje.
Door
laterale
zijde
hechting bijna
op deze
riore
is
er
zijde,
laterale
zijde
of
zijde
recht.
nog
de
een
klein
zijde
deze
*2
nog
vormen
plaats
een
met
loopt
een
van
de
zijde, bij
soms.
radii)
zelf
verschillen
boven
net
(;incisura
die
de schacht
ulnaris),
een
beren
of bevat
*3
uitholling:
het
duidelijk verschil
een
(fig. 4).
bij
beren
de
lange, is het
een
erg de
Aan
katachtigen
blijft
kleine hoek uit: *4
de
lijk
spieraan-
vorm en
van
aan
zien,
te
botten
ligt
deze recht
(fig. 4).
De
elkaar echter.
liggen
het kleine en
vorm
over
de
kop *1
is
De
meeste
posteriore zijde (fig. 6).
is
er
8
de
Ik
van
van
de
katachtigen
heb
is
bij
en
hierbij
katachtigen
veel kleiner dan
gemeten
de trochanter minor tot
kop.
afgebroken,
(fig. 6)
femoris)
beren. Verder is de afstand tussen
puntje onder de kop (; trochanter minor)
kop bij
beren.
zijde
bij
over-
Bovenop
de
bij beschadigde
worden.
gelet
aan
ossi
( caput
kop
kleiner dan
ovaler dan bij beren:
afwijkingen
ook hier moet er
details
op
uit elkaar te halen.
is het verschil duide-
er
de laterale
is
compleet zijn,
maar
verschillen
de ante-
ronde
dijbeenderen zijn lastiger
Als de botten
spieraanhech-
haar
Door de individuele
deze
( trochlea
rond, vlak
zijde loopt
de
algemeen bij katachtigen
lappen
mediale
ellepijp
is wel
kromming uit, bij
De
proximale gewrichtsvlak ( caput radii)
(fig. 5).
zijde,
kleine
en
midden
het
gedeelte
Dijbeen (Femur)
van
behouden. Het
met de
klein
een
De
grens
Het bot heeft daardoor
hoogte
zichtbaar.
deze vormen elkaar
dezelfde
het bot. Daarnaast is
op
tingsvlak. op
zijde,
proxi-
aanhechtingen oogt
hoogte
van
bij
toe,
recht. Door de individuele
met
(fig. 4).
zijde
op
heeft bij beren een variabele
in het midden
en
zijde
laterale
deze twee
de laterale
aan
de
de laterale
tegen
het bot.
tegen
een
ellepijp. Bij katachtigen
mediaal-lateraal kleiner dan en
de
naar
mediale
of *1
zijde
V-vormige uitholling. Bij
deze
spieraan-
net onder het
posteriore zijde,
proximale gewrichtsvlak (i caput radii): Dit
op
lichte
kenmerk
zijde
Bij katachtigen begint daar
zichtbaar.
Spaakbeen (Radius) opvallende
an
is lateral
de anteriore
van
gewrichtsvlak,
de laterale
aan
bot
meest
is
(left) and of
anteriore
weinig onderlinge
dit
vertikale
Het
top
mediale
gewrichtsvlak
te
gewrichtsvlak
Variatie
Katachtigen
van een
buiten de individuele vormvariatie vallen. Maar
ursids.
Gemiddeld
felid
opstaand puntje
overlappen
distale
Het
third column the row
a
staat het bovenste
schuin
wat
between the tuber
third column the range. Second
number, sents
the
naar
de
beren blijft de schacht verschillen
Table 3 Measurements of the
de
in het midden
er
schacht
(diafyse).
de schacht
van
de tuber olecrani
aan
de rand af een
van
hebben.
van
spaakbeen
(rechts). Linkerzijde
side is anterior,
(right). Left
Bij katachtigen Tabel 3
het
van
beer
het
vrij scherpe rand
plaats
groef erin,
een
van een
Proximal view of the radius of
iets met meestal
en
van
onder
verschil:
(links)
anterior, boven is lateraal
rand te zien,
van een
duidelijk
5 Proximaal aanzicht
Fig
soms
anteriore
beren op deze
terwijl
nietis
benedenontbreekt deze geheel.
op
gewrichtsvlak
er
iets
(Ursidae)
Beren
en
zijde, tegen
katachtigen
gewrichtsvlak nog
maar
en
de laterale
op
en
(tabel 3).
hoogte
ter
beginnend
gewrichtsvlak (iincisura trochlearis)
Katachtigen (Felidae)
afgelezen
geeft
maar
goede indruk. Bij katachtigen
een
het
Op
meting
van
leggen.
kop (tuber olecrani) gelegd
bovenaf wordt langs de lat de hoek
(fig. 2).
beenderen
lange
Ook
bij
tabel 4.
aan
de botten
is dit verschil
vanaf
bij
het
de onder-
waarvan
duidelijk
de
te zien:
CRANIUM 21,1-2
Fig
6
paar)
Dijbeen en
Femur of view
van een
lateraal
a
felid
katachtige (linker paar) helft
(rechter
(left pair)
(right specimen
van
and of
of each
ieder
van een
beer
(linker helft
(rechter paar), posterior
van
ieder
paar)
ursid
an
en
(2004)
(right pair),
in
posterior
view
(left specimen of each pair) and
in lateral
pair)
ophoudt, verschijnt tussen laterale
De schacht zowel
(diafyse,
de
bij
vormvariatie. meer
rond,
er
een
ruw
anteriore
en
ossis
corpus
katachtigen
*2
(fig. 6). vertoont
fernoris)
bij
als
Bij katachtigen
terwijl
vlak op de grens
zijde:
de beren
veel
is de schacht min of
deze bij beren kan variëren
van
rond tot ovaal.
Het distale eind vertoont lende kenmerken. mediaal-lateraal
ongeveer
anterior-posterior, bij rior-anterior
Fig
7 Onderaanzicht
tige (links) terior,
en
beer
en een
de
van
het
dijbeen De
(rechts).
rechterzijde
van een
onderzijde
is
an-
Aan de
is lateraal
tigen,
(right);
a
femur of
a
bottom is anterior,
felid
(left) and of
ursid
an
beren
altijd Op
de
van
het bot
laterale grens tussen
loopt
katachtigen loopt Het bot is dan houdt
de
er
de laterale
nog onder
trochanterminor
op. Het bot is
min
rond.
of
meer
posteriore
en
een
scherpe
zijde het
Zodra
aan
de
vlak.
Bij
niveau
opval-
de diameter
gelijk aan
kleiner
poste-
dan de diameter
(fig. 7).
op
een
het
gewrichtsvlak, tegen
duidelijke
beren ontbreekt
die
breed
plek
en
een
smalle
knobbel:
deze. Soms
botwoekering,
de *4
hebben
maar
deze is
komt vanuit het midden.
zijde
rand.
Bij
deze tot vrijwel bovenaan door.
aan
rand
meestal
boven
zijde
(fig. 6). Bij
is lateral
right
aantal
is de diameter
posteriore zijde bevindt zich bij katach-
even
laterale Distal view of
een
beren is de diameter
duidelijk
mediaal-lateraal: *3
katach-
weer
Bij katachtigen
Scheenbeen
beren
van
Bij
de
dit bot
de laterale
zijde
proximale
scherpe
rand
deel,
van
(Tibia)
zitten en
de
bovenaf
gezien,
alis) bij katachtigen
9
grootste
distale uiteinden.
veel
verschillen
Bij
het
is de kam
langer
in
de
proximale
( margo crani-
dan
bij
beren: *1
Determinatiekenmerken
Tabel 4 Afstand en
de
tussen
het trochanter minor in
average,
mm.
beenderen
dijbeenkop (caput femoris)
row
distale
Het
femoris
Bij
and the
represents
the
verloopt
deel de
terwijl
felids,
( cochlea tibiae)
de
Over
vorm
het
Gemiddeld
Aantal
Variatie
Katachtigen
44
8
34-45
Beren
61
6
59-67
(condylus zich
in
het
cranialis) direct deze
de
voor
medialis
en
ruwe
beide
de
lateralis)
bevindt
nog
ruw:
*2
8 Scheenbenen
ten. Links:
gezien
aal. Rechtsonder:
een
derde
aan.
juist
een
gezien vanaf distaal.
an
terwijl
deuk te zien is:
Bij
Wat betreft
vlakje
verschillen beren
ursid
gezien
beer
en een
vanaf
*4
vijf lange
tussen
hoeken,
lopen:
*3
steekt
een
er
er
aan
punt (;maleberen hier
bij
(fig. 8).
de
proximaal.
compared.
Both sets
right
give
is medial.
the
Right,
the left is medial
10
beenderen
grote
uiteindelijk duidelijk
met de in
(rechter set).
De onderkant is anterior
mal view. The bottom is anterior and the
de
beren is
katachtige (linker set)
vanaf anterior; rechts
The tibia of a felid and of
gezien,
ka tachtigen
medialis ) onderuit,
(fig. 8).
van een
zijde bij
olus
zijn
Fig
vertoont
scherpere
Conclusie
gedeelte ( area intercondylaris
gewrichtsvlakken
omgeving
tot
het
gewrichtsvlakken
condylus
bij katachtigen
tegen
van
driehoekig
beren veel ronder
lijnen bij
de mediale
Even
van
algemeen
bij katachtigen
In het distale deel, anterior
(fig. 8).
is
(fig. 8).
the ursids.
Diersoort
(Ursidae)
gezien bij katachtigen trapeziumvormig.
beren
distale
Beren
en
gewrichtsvlak
boonvormig.
gives the
the third column the number and the fourth row
Katachtigen (Felidae)
van
onderaf
Second column
column the range. Second third
lange
mm
Table 4 Distance between the caput trochanter minor in
de
van
dit artikel
De beide
sets
blijken
katachtigen zien.
te
genoemde
geven
en
de de
Bovendien kenmerken
dezelfde aanzich-
De onderkant is anterior, de rechterkant is medien
de
same
linkerzijde
is mediaal
views. Left: anterior view.
Right, top: proxi-
bottom: distal view. The bottom is anterior and
CRANIUM 21,1-2
ook vele
verschillen
onderlinge
kan in deze fase
Hoewel het onderzoek het
op
merken dien
de
tussen
berensoorten
het onderzoek
van
nog
weinig
in eerste instantie
gericht
worden.
gezegd
was
te determineren. Over de
botfragmenten
de
van
de
definiëren
determinatieken-
van
lange beenderen,
conclusie
beenderen van
bleek het boven-
grote katachtigen
de
dat
rechtvaardigen
te
meer
voor-
komen in de Noordzee dan beenderen van beren. Uiteraard
de
factoren
spelen
verzamelen
(visserij)
voorkwamen,
Holoceen
en
manier
een
waren,
van
bijvoorbeeld
van
beren
terwijl
aanwezig
de
tot het eind
grote katachtigen
ceen
als
het feit dat
het Pleisto-
het nog tot in
rol.
Dankwoord Ik wil
hiermee Klaas Post, Dick Mol
John de
en
Vos bedanken. Zonder hun opmerkingen, en
kritisch
ik
de
heren
Kommer Tanis,
was
vlot bereikt.
M.S.
van
vragen
dit
voor-
Verder
Logchem,
John de Vos bedanken voor het
onderzoek
ter
hun beheer
Hilpert
en
bij
zo
Wilrie
(onder
het
dit artikel
Hansjorg Ahrens, Ralf D. Kahlke,
Dietrich Mania en voor
van
eindresultaat niet
lopige wil
doorlezen
Dieta Ambros
onderzoek
stellen
beschikking
collecties.
staande)
hun
voor
naar
de
van
Brigitte
medewerking
verschillen
in
het
spaakbeen.
Literatuur Pales, L. & C. Lambert, 1971. Atlas pour
servir
quartenaire. recherche
Schmid,
Editions
du
centre
national
de
la
scientifique.
E.,
1972.
prehistorians,
van
Atlas
of
animal
archaeologists
geologists. Elsevier,
Adres
ostéologique,
1'identification des mammifères du
a
159
and
bones,
for
quatenary
pp.
de auteur
C.J. Schouwenburg Dorpsstraat 53 3238 BB Zwarte waal
[email protected]
11
(2004)
