Coverfoto: Het planten van sla door leerlingen landbouwhuishoudonderwijs, 1949 Congregatiearchief van de Zusters van het Heilig Hart van Maria,

Jaarverslag CAG 2014

Coverfoto: Het planten van sla door leerlingen landbouwhuishoudonderwijs, 1949 © Congregatiearchief van de Zusters van het Heilig Hart van Maria, Berlaar

Foto: Opstelling bij de registratie van de collectie van het Brouwersmuseum, 2014

1 INHOUDSTAFEL 1

INHOUDSTAFEL ................................................................................................................................ 1

2

VOORWOORD .................................................................................................................................. 3

3

ORGANISATIE ................................................................................................................................... 5 3.1 3.2

4

EXPERTISECENTRUM AGRARISCH ERFGOED ................................................................................... 11 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8

5

ONTWIKKELING EN VERWERVING VAN KENNIS EN EXPERTISE (SD 1) .................................................................... 11 IN KAART BRENGEN VAN DE ERFGOEDGEMEENSCHAP EN DEZE VERDER ONTWIKKELEN (SD 2) ................................... 15 ONTSLUITEN VAN EIGEN EN EXTERNE EXPERTISE TENEINDE DE SECTOR EN HET BREDE PUBLIEK TE INFORMEREN EN TE ONDERSTEUNEN (SD 3) .............................................................................................................................. 19 PARTICIPATIE AAN EN ONTWIKKELEN VAN VORMINGSACTIVITEITEN (SD 4) ............................................................ 25 VERZORGEN VAN EEN MODERNE EN ATTRACTIEVE COMMUNICATIE (SD 5) ........................................................... 33 NETWERKING EN AFSTEMMING WERKING MET ERFGOEDGEMEENSCHAP IN BINNEN- EN BUITENLAND (SD 6) ............... 34 BELEID MET AANDACHT VOOR DUURZAAMHEID EN MAATSCHAPPELIJKE EN CULTURELE DIVERSITEIT (SD 7) .................. 36 UITBOUWEN VAN EEN WERKING ROND IMMATERIEEL CULTUREEL ERFGOED EN MONDELINGE GESCHIEDENIS(SD 8) .... 39 PROJECTEN .................................................................................................................................... 45

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 6

EDUCATIE LANDBOUW EN VOEDING .............................................................................................................. 45 BINNEN BIJ BOEREN, BAKKERS EN BROUWERS.................................................................................................. 46 INVENTARISATIE EN REGISTRATIE COLLECTIE LEIEDAL ‘TERUG IN HANDEN’ ............................................................. 47 AGRARISCHE ERFGOEDCOLLECTIES IN WEST-VLAANDEREN................................................................................. 48 TRIMAARZATE EN GULDENSPOORPAD............................................................................................................ 48 LAND VAN STREUVELS ................................................................................................................................ 49 REGISTRATIE BROUWERSMUSEUM ................................................................................................................ 49 EUROPEANA FOOD & DRINK ....................................................................................................................... 49 TIELTS PLATEAU ........................................................................................................................................ 50 LEZINGEN, VORMINGSACTIVITEITEN, TENTOONSTELLINGEN ......................................................... 51

6.1 6.2 7

LEZINGEN ................................................................................................................................................ 51 TENTOONSTELLINGEN ................................................................................................................................ 53 PUBLICATIES .................................................................................................................................. 55

7.1 7.2 7.3 8

ARTIKELS ................................................................................................................................................. 55 BOEKEN, RAPPORTEN EN BROCHURES ............................................................................................................ 56 INTERNETPUBLICATIES ................................................................................................................................ 56 CAG IN DE PERS .............................................................................................................................. 59

8.1 8.2 8.3 9

STATUUT, BEHEERS- EN ADVIESORGANEN ......................................................................................................... 5 PERSONEEL ................................................................................................................................................ 8

GESCHREVEN PERS..................................................................................................................................... 59 DIGITALE PERS .......................................................................................................................................... 61 AUDIO-VISUELE PERS ................................................................................................................................. 67 CAG IN CIJFERS ............................................................................................................................... 69

LIJST VAN AFKORTINGEN ............................................................................................................................... 71 MISSIE ............................................................................................................................................................ 73


1

Foto: Workshop tijdens de tweede CAG Contactdag over ICE ‘Op het veld, in de keuken’, 16 mei 2014, STUK, Leuven

2

2 VOORWOORD Het voorliggende jaarverslag, dat alweer een omvangrijk document is geworden, toont mooi aan dat de medewerkers van het Centrum Agrarische Geschiedenis in 2014 niet hebben stilgezeten. En dat de erfgoedgemeenschap landbouw, platteland en voeding bruist als nooit tevoren. Samen met allerlei partners in Vlaanderen en Brussel, in België en ook in het buitenland zette CAG projecten op, werden lezingenreeksen en studiedagen georganiseerd en verschenen er papieren en elektronische publicaties. Telkens konden deze activiteiten, groot en klein, op heel wat belangstelling rekenen. Deze dynamiek leidde tot een intensere samenwerking (met professionele spelers én vrijwilligers), het vormen van nieuwe inzichten en kennis, en het delen van expertise op grotere schaal. De basiswerking van CAG focuste in 2014 op de vijf gekende werkvelden, die van nabij worden opgevolgd en ondersteund door de erfgoedgemeenschap. Vanuit het werkveld ‘Roerend erfgoed’ ging vooral aandacht naar het inventariseren, registreren en waarderen van collecties. CAG ondersteunde en adviseerde meerdere collectiebeheerders bij deze activiteiten en stak zelf de handen uit de mouwen. Onder meer de collecties van het voormalige Landbouwmuseum Leiedal, van het Provinciaal Museum Bulskampveld en van het Brouwersmuseum in Brussel werden object per object gedigitaliseerd en beschreven. Via het project ‘Onderwijscollecties’ gingen we dan weer op zoek naar erfgoed van landbouw, platteland en voeding dat wordt bewaard door nog actieve landen tuinbouwscholen en hotel- en restaurantscholen in Vlaanderen en Brussel. De erfgoedbank Het Virtuele Land kreeg in 2014 een grondige facelift. De verouderde databank op basis van Adlib-software werd overgezet naar het open source databanksysteem CollectiveAccess en de vroegere organisatiewebsite www.cagnet.be werd volledig geïntegreerd in www.hetvirtueleland.be. Ook de inhoud van de erfgoedbank groeide sterk aan. De werking rond ‘Educatie’ concentreerde zich op de ontwikkeling van de serious game ‘Farmony’. Via dit spel willen we jongeren op een attractieve en educatieve manier, de basisprincipes van een duurzame landen tuinbouw in Vlaanderen bijbrengen. De activiteiten rond ICE en Mondelinge Geschiedenis richtten zich zoals de vorige jaren op het opvolgen van enkele specifieke dossiers (bv. de Belgische frietkotcultuur), het ondersteunen van traditiedragers in Vlaanderen en Brussel en het participeren aan het trekkersnetwerk. Verder startte ook een reflectietraject rond ICE en dierenwelzijn. Een centraal aandachtspunt in de ‘Publiekswerking’ in 2014 was de opvolging van het samenwerkingsverband ‘Boter bij de vis’. Samen met alle partners kreeg het concept van de gelijknamige rondreizende expo vorm en werden in november de website www.boterbijdeviswo1.be en het publieksboek officieel voorgesteld. Daarnaast zorgde de projectenwerking, die complementair is met de basiswerking, eveneens voor mooie resultaten. Het project ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’ bracht voor het eerst het erfgoed van landbouw, platteland en voeding in Haspengouw gedetailleerd in kaart. De bijhorende lezingenreeks slaagde er bovendien in om een omvangrijk en enthousiast publiek te bereiken. In 2014 startte ook het driejarige registratieproject ‘Agrarische erfgoedcollecties West-Vlaanderen’. In dat kader digitaliseerde en beschreef CAG de volledige landbouwcollectie van het provinciale museum Bulskampveld. Ook het internationale project ‘Europeana Food & Drink’ ging van start begin 2014. Het is voor CAG en de eigen erfgoedgemeenschap een uitgelezen kans om zich rond dit thema te profileren op de Europese erfgoedscène en bij de creatieve industrie. Ten slotte finaliseerden medewerkers van CAG ook enkele kleinere onderzoeksrapporten. Kortom, 2014 was een goed gevuld werkjaar! En ook het jaar waarin Vic Goedseels de voorzittersfakkel doorgaf aan Joris Relaes. Hierbij willen we Vic nog eens bedanken voor zijn jarenlange inzet. Joris Relaes, voorzitter

Yves Segers, coördinator


3

Foto: Brainstormsessie serious game ‘Farmony’, 2014

4

3 Organisatie 3.1 Statuut, beheers- en adviesorganen 3.1.1 Statuut Het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) is een vzw, door de Vlaamse Regering erkend als landelijk expertisecentrum voor het agrarisch erfgoed: het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. De werkingssubsidie van het Departement Cultuur, Agentschap Kunsten en Erfgoed bedroeg in 2014 287.219 euro. Deze subsidie werd aangevuld met eigen verworven inkomsten, onder meer via subsidies van andere overheden en organisaties en via (betaalde) projectopdrachten. De gedetailleerde cijfers zijn terug te vinden in onze jaarrekening. Het centrum is gevestigd in het Atrechtcollege van de KU Leuven en kan ook op een vlotte manier beroep doen op de faciliteiten (zoals logistiek, archief, bibliotheek, ICTS) van deze universiteit. De nauwe samenwerking met het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG, KU Leuven) is een belangrijke troef voor CAG als expertisecentrum. In de eerste plaats levert ICAG gefundeerde wetenschappelijke ondersteuning aan CAG. Daarnaast worden ICAG-coördinator Yves Segers en administratieve verantwoordelijke Kristel Janssens door de universiteit vrijgesteld om ook alle taken en activiteiten van CAG mee in hun takenpakket op te nemen.

3.1.2 Beheersorganen 3.1.2.1 Raad van Bestuur De samenstelling van de Raad van Bestuur zag er in 2014 als volgt uit:          

De Heer Jan De Maeyer, gewoon hoogleraar KU Leuven, directeur KADOC, bestuurder De Heer Frans De Wachter, directeur VLAM, bestuurder De Heer Vic Goedseels, ere-algemeen beheerder KU Leuven, bestuurder-voorzitter tot en met 31 maart, vervolgens lid van AV De Heer Joris Relaes, administrateur-generaal ILVO, bestuurder en vanaf 1 april voorzitter De Heer Yves Segers, coördinator CAG en ICAG, KU Leuven en hoofddocent, Faculteit Letteren, onderzoekseenheid MoSa, KU Leuven, secretaris zonder stemrecht De Heer Christian Stivigny, directeur Landelijke Gilden, bestuurder De Heer Peter Van Bossuyt, directeur Boerenbond, bestuurder De Heer Matthieu Vanhove, directeur Cera, bestuurder-ondervoorzitter De Heer Jules Van Liefferinge, secretaris-generaal Departement Landbouw en Visserij, Vlaamse overheid, bestuurder Mevrouw Leen Van Molle, voorzitter ICAG en gewoon hoogleraar, Faculteit Letteren, onderzoekseenheid MoSa, KU Leuven, bestuurder

De Raad van Bestuur kwam in 2014 samen op volgende momenten:  6 maart  24 september  28 november


5

3.1.2.2 Algemene Vergadering In de Algemene Vergadering zetelen naast bovenstaande bestuursleden ook nog de volgende personen:      

De Heer Steven De Waele, waarnemend conservator MOT De Heer Vic Goedseels, ere-algemeen beheerder KU Leuven De Heer Wouter Saeys, docent KU Leuven, Faculteit Bio-ingenieurs-wetenschappen, onderzoekseenheid Bio-systemen Mevrouw Hilde Schoefs, conservator Openluchtmuseum Bokrijk Mevrouw Anne-Marie Vangeenberghe, woordvoerder Boerenbond De Heer Norbert Vettenburg, stafmedewerker Departement Landbouw en Visserij, Vlaamse overheid

De Algemene Vergadering vond telkens plaats aansluitend op de vergaderingen van de Raad van Bestuur, namelijk op: • • •

6 maart 24 september 28 november

3.1.3 Adviesorganen 3.1.3.1 Adviesraad Op 4 juli 2014 kwam de adviesraad van CAG samen met leden uit het brede erfgoedveld van landbouw en voeding. Naast een toelichting op de algemene werking van CAG, werden twee specifieke projecten van 2014 voorgesteld: het publieksproject ‘Boter bij de Vis. Landbouw en voeding tijdens WOI’ en het Europees erfgoedproject ‘Europeana Food & Drink’. De samenstelling van de adviesraad zag er in 2014 als volgt uit:                   

6

Caroline Audoor, diensthoofd KVLV Rob Belemans, stafmedewerker FARO Katrien Boeraeve, coördinator Plattelandsklassen vzw Ann Breemersch, directeur Beleidsdomein Landbouw en Visserij Jacques Collen, voorzitter ASG (Academie Streekgebonden Gastronomie) Karl Cordemans, archeoloog VLM (Vlaamse Landmaatschappij) Jo De Cuyper, conservator Museum Aarschot Karel Dendooven, stafmedewerker Herita Joke Gilles, projectcoördinator Streekproducten Vlaams-Brabant Rebecca Gysen, coördinator erfgoedbeleid Erfgoedcel Leuven Karel Haustraete, vrijwilliger SIWE (Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed) Davy Jacobs, conservator Jenevermuseum Hasselt Evelien Janssens, coördinator Regionaal Landschap Noord-Hageland Marijke Jordens, voorzitter Groene Kring Nicolas Mazeure, bestuurssecretaris erfgoed, dienst Cultuur Provincie Vlaams Brabant Marin Menu, conservator Karrenmuseum Essen Laure Messiaen, coördinator LECA (Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag) Lieve Opsteyn, erfgoedcoördinator Erfgoedcel Haspengouw Nele Provoost, coördinator Heemkunde Vlaanderen

        

Erika T'Jaeckx , conservator ’t GROM (Groentemuseum Sint-Katelijne Waver) Staf Van den Bergh, secretaris Steunpunt Levend Erfgoed vzw Ann Van Nieuwenhuyse, conservator MIAT (Museum voor Industriële Archeologie en Techniek) Nele Van Uytsel, erfgoedconsulent Comeet (Erfgoedcel Meetjesland) Dominique Velghe, gebiedswerker Cultuur Provincie West-Vlaanderen Tijl Vereenooghe, coördinator ETWIE (Expertisecentrum voor Technisch, Wetenschappelijk en Industrieel Erfgoed) Nathalie Vernimme, erfgoedonderzoeker Agentschap Onroerend Erfgoed, Vlaamse overheid Jolien Verroeye, erfgoedcoördinator POLS (Platform Omgeving Leie/Schelde) Lutgart Vrancken, conservator Suikermuseum Tienen

3.1.3.2 Klankbordgroepen In de loop van 2012 startte CAG met klankbordgroepen voor de vijf onderscheiden werkvelden. Hieronder vindt u de samenstelling en de data van de bijeenkomsten van deze klankbordgroepen in 2014.

3.1.3.2.1 Klankbordgroep ICE en Mondelinge Geschiedenis         

Chantal Bisschop, CAG Rob Belemans, FARO Peter Heyrman, KADOC, KU Leuven Ellen Janssens, tapis plein Karel Lhermitte, Landelijke Gilden Laure Messiaen, LECA Yves Segers, CAG Valerie Vermassen, Familiekunde Vlaanderen Jolien Verroeye, POLS

Vergaderde op 21 maart 2014

3.1.3.2.2 Klankbordgroep Voeding          

Rob Bartholomees, Heemkunde Vlaanderen Davy Jacobs, Jenevermuseum Hasselt Sarah Luyten, CAG Nicolas Mazeure, Provincie Vlaams-Brabant Pieter Neirinckx, MIAT Liesbeth Inghelram, Bakkerijmuseum Veurne Raf Schepers, Openluchtmuseum Bokrijk Yves Segers, CAG Peter Scholliers, VUB Erika T’ Jaeckx, ’t GROM

Vergaderde op 6 februari en 16 december 2014


7

3.1.3.2.3 Klankbordgroep Roerend erfgoed, focus landbouwcollecties     

Steven De Waele, MOT Maarten Huybrechts, Boerenbond Marijn Menu, Karrenmuseum Essen Raf Schepers, Openluchtmuseum Bokrijk Johan Vansteenkiste, Provinciale Collectie Domein Bulskampveld

Vergaderde op 21 februari, 26 mei en 17 november 2014

3.1.3.2.4 Klankbordgroep Het Virtuele Land      

Roxanne Weyns, LIBIS Bart Ooghe, Erfgoedcel Waasland Luc Schokkaert, KADOC, KU Leuven Rony Vissers, Packed Bram Wierckx, FARO Diantha Osseweijer, CAG

Geen vergadering in 2014, wel begin 2015, nl. op 6 januari 2015.

3.1.3.2.5 Klankbordgroep Educatie Deze klankbordgroep bestaat uit leerkrachten secundair onderwijs en docenten uit het hoger onderwijs en wisselt naargelang het thema dat wordt behandeld in het educatieve materiaal. In 2014 werd met verschillende leerkrachten overlegd. Dit gebeurde in het kader van de serious game Farmony. Per school werden geïnteresseerde leerkrachten samengebracht om het concept toe te lichten en feedback te verzamelen:    

26/05: Sint-Ritacollege (Kontich) 27/05: Paridaensinstituut (Leuven) 05/06: Heilig Hartinstituut (Heverlee) 20/06: De Wijnpers (Leuven)

Voor de inhoudelijke begeleiding van het educatieve computerspel Farmony werd een expertisegroep in het leven geroepen met vertegenwoordigers van Boerenbond, Landelijke Gilden, Plattelandsklassen, Innovatiesteunpunt, Departement Landbouw en Visserij, ILVO, Vilt en KU Leuven.

3.2 Personeel 3.2.1 Vaste stafmedewerkers Overzicht van de vaste staf op de loonlijst van CAG:    

8

Chantal Bisschop, stafmedewerker ICE en Mondelinge Geschiedenis (100%) Sarah Luyten, stafmedewerker Publiekswerking (100%) Diantha Osseweijer, stafmedewerker Erfgoedbank en Digitalisering (100%) Femke Paulussen, stafmedewerker Educatie Landbouw en Voeding (80%),



Bert Woestenborghs, stafmedewerker Roerend Erfgoed (100%)

Voor de dagelijkse leiding en administratie kan CAG steunen op:  

Kristel Janssens, stafmedewerker administratie (50%) Yves Segers, coördinator (50%)

Beiden zijn niet rechtstreeks verbonden aan CAG, maar aan het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG) van de KU Leuven en worden door de universiteit vrijgesteld om de werking van CAG mede in goede banen te leiden.

3.2.2 Projectmedewerkers Naast de stafmedewerkers bestond het team in 2014 ook uit verschillende projectmedewerkers:    

Brecht Demasure, projectmedewerker ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ en ‘Europeana Food & Drink’ (100%) Greet Draye, projectmedewerker ‘Trimaarzate en Guldenspoorpad’, ‘Registratie Brouwersmuseum’ en ‘Europeana Food & Drink’ (60%) Jonas Slegers, projectmedewerker ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’ (50%) Joris Spolspoel, projectmedewerker ‘Onderwijscollecties’ en ‘Land van Streuvels’, vanaf 13 januari 2014 (100%)

3.2.3 Functioneringsgesprekken Van 6 tot met 15 oktober hield de coördinator van CAG een persoonlijk functioneringsgesprek met elk personeelslid. Naast het bespreken van de functie-inhoud en het functioneren van het teamlid werd ook ingegaan op mogelijke individuele en gezamenlijke toekomstplannen voor CAG.

3.2.4 Personeelsuitstap Op vrijdag 27 juni doorkruiste het CAG-team Haspengouw met de fiets voor de jaarlijkse personeelsuitstap. In de voormiddag bezochten we de fruitveiling van Borgloon. In de namiddag bewonderden we kunst in het landschap via de PIT-projecten. Achteraf werden we op de erfgoedcel Haspengouw gastvrij onthaald met een stuk Limburse vlaai en bezochten we samen de tentoonstelling 'Mens en boom' in Museum De Mindere. Tenslotte rondden we de gezellige dag af met een lekkere maaltijd in het Nieuwscafé op de Markt van Sint Truiden.


9

Foto: Personeelsuitstap Haspengouw, 27 juni 2014

10

4 Expertisecentrum Agrarisch Erfgoed In de beheersovereenkomst met de Vlaamse Gemeenschap en uit het overleg met het Agentschap Kunsten en Erfgoed werden diverse strategische en operationele doelstellingen in de werking van het CAG als expertisecentrum voor het erfgoed van landbouw, platteland en voeding naar voor geschoven. De basis hiervoor was het beleidsplan voor de periode 2012-2016. In 2014 werd enerzijds verder gewerkt op een aantal concrete acties, die de voorbije jaren werden opgestart en werden anderzijds nieuwe initiatieven genomen. Allen worden hieronder besproken. De werking rond Immaterieel Cultureel Erfgoed wordt in een aparte paragraaf (5.8) ondergebracht omdat dit thema in samenspraak met het Agentschap in de beheersovereenkomst als een aparte doelstelling werd geformuleerd.

4.1 Ontwikkeling en verwerving van kennis en expertise (SD 1) 4.1.1 Binnenhalen en ontwikkelen van externe kennis en expertise (OD 1.1) 4.1.1.1 Studiedagen Alle medewerkers van CAG krijgen voldoende tijd om externe bijscholingen en vormingen te volgen, via studiedagen, workshops en specifieke vormingsmomenten. Hieronder volgt een overzicht van de gevolgde studiedagen en vormingscursussen in 2014 en dit in chronologische volgorde:          



  

17 februari: Opleiding databank CollectiveAccess door Roxanne Weyns (Libis), Atrechtcollege, Leuven (Brecht Demasure, Greet Draye, Diantha Osseweijer, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 23 april: Cultuurforum 2020, 30CC en M in Leuven (Sarah Luyten) 24 april: Expertseminarie over massadigitalisering en de toegang tot cultureel erfgoed, Thon Hotel EU, Brussel (Diantha Osseweijer) 28 april: Workshop ‘Communicatie ICE-platform’ met Toon Berckmoes (Idea Consult), FARO, Brussel (Chantal Bisschop) 29 april: Studiedag ‘Technologie, educatie en duurzaamheid’, Ministerie van Leefmilieu, Natuur en Energie, Brussel (Femke Paulussen) 30 april: Studiedag ‘TWIE-erfgoed en onderwijs’ (ETWIE), OPEK, Leuven (Femke Paulussen) 5 mei: Infodag Erfgoeddepots’, Provincie Antwerpen, Westerlo (Bert Woestenborghs). 6 mei: Workshop ‘Netwerken ICE-trekkersoverleg’ met Jacqueline van Leeuwen (FARO), FARO, Brussel (Chantal Bisschop) 10 mei: Studiedag ‘Vlaams-Brabant drinkt’ (Provincie Vlaams-Brabant), Brouwerij De Kroon, Neerijse (Sarah Luyten, Jonas Slegers) 15 mei: ICAG-seminarie 'Multifunctionaliteit en zorglandbouw: betwiste discoursen en praktijken in Vlaanderen', dr. Michiel de Krom (UGent / ILVO), Salons Atrechtcollege KU Leuven, Leuven (Greet Draye, Brecht Demasure, Kristel Janssens, Diantha Osseweijer, Femke Paulussen, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 16 mei: Contactdag CAG ‘Op het veld, in de keuken. Reflecteren over immaterieel erfgoed van landbouw en voeding’, STUK, Leuven (Chantal Bisschop, Greet Draye, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer, Femke Paulussen, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 16 mei: Colloquium ‘Over leven en bezetting’, International colloquium Eerste Wereldoorlog, DE Studio, Antwerpen (Brecht Demasure) 31 mei: Heemdag Heemkunde West-Vlaanderen ‘Weg van Huis’, Koekelare (Brecht Demasure) 11 juni: ICAG-seminarie 'Een vernieuwende kijk op de integratie van de Congolese rurale economie in het kapitalistische wereldsysteem', drs. Sven Van Melkebeke (UGent), Salons Atrechtcollege KU Leuven, Leuven (Chantal Bisschop, Greet Draye, Sarah Luyten, Diantha


11

   

       

     



12

Osseweijer, Femke Paulussen, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 17 juni: Masterclass ‘Prepare your (meta)data’, FARO, Brussel (Diantha Osseweijer) 25 juni: Contactmoment complementair cultureel-erfgoedwerk: erfgoeddatabanken, FARO, Brussel (Diantha Osseweijer) 9-11 juli: XVIII IOHA (International Oral History Association) Conference ‘Power and Democracy: the many voices of Oral History’, Barcelona, Spanje (Chantal Bisschop) 18 september: ICAG-seminarie ‘Culinaire vererfgoeding in Vlaanderen tussen 1945 en 2000. Een historisch-gastrolinguïstische analyse', dr. Anneke Geyzen (VUB), Salons Atrechtcollege KU Leuven, Leuven (Chantal Bisschop, Greet Draye, Brecht Demasure, Kristel Janssens, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer, Femke Paulussen, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel) 22 september: Opleiding nieuw facturatie-controle-proces in SAP, opleidingscentrum ICTS, Heverlee (Kristel Janssens) 9 oktober: Rondetafel ‘Bedrijfserfgoed’, ETWIE, Erfgoeddepot Katoennatie, Antwerpen (Bert Woestenborghs). 10 oktober: ‘De Groote Vlucht’ – Contactdag Landbouw, voeding en WOI, Miummm – Huis van de Voeding, Roeselare (Brecht Demasure, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer, Yves Segers, Bert Woestenborghs) 14 oktober: Groot Onderhoud 'Beeldvorming' (FARO) Flagey, Brussel (Sarah Luyten) 17 oktober: ICE-Breker ‘Intangible heritage and the museum: how can museums safeguard living culture?’, Masterclass met Marilena Alivizatou (University College Londen), MAS | Museum aan de Stroom, Antwerpen (Chantal Bisschop) 17 oktober: Expertenforum ‘Collectievorming: perspectieven en knelpunten’, KADOC KU Leuven (Bert Woestenborghs). 21 oktober: Infomoment ‘Landbouw vroeger en nu in het Tielts Plateau’, Inagro, Koolskamp (Brecht Demasure, Sarah Luyten) 23 oktober: ICAG-seminarie 'Boeren op de wereldtentoonstelling: van Modern Dorp (1913) tot Belgisch Dorp (1937)', dr. Bruno Notteboom (UGent), Salons Atrechtcollege KU Leuven, Leuven (Chantal Bisschop, Brecht Demasure, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer, Femke Paulussen, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 15 november: Heemkunde Actueel, Lamot, Mechelen (Brecht Demasure) 19 november: Pure Hubs ‘De relatie stad-platteland samenwerking loont. Europese projecten wijzen de weg’, Plattelandsacademie, Landelijke Gilden, Lamot, Mechelen (Femke Paulussen) 22 november: Smakelijk erfgoed! – Smaak- en erfgoedbeurs Miummm-BIE, Roeselare, Vlaams Huis van de Voeding (Brecht Demasure) 28 november: Conferentie Erfgoed & Storytelling ‘Hoe uw publiek digitaal binden’ (FARO), FARO, Brussel (Sarah Luyten) 1 december: Lezing ‘Sustainable Food Production and Nutrition Security: Implications for the Flemish Food System’ door Olivier De Schutter, Metaforum KU Leuven, Iers College, Leuven (Femke Paulussen) 4 december: ICAG-seminarie 'Erfenis van het verlies. De strijd om de wederopbouw van boerderijen in Nederland tijdens en na de Tweede Wereldoorlog', dr. Sophie Elpers (Meertens Instituut / Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen), Salons Atrechtcollege KU Leuven, Leuven (Chantal Bisschop, Greet Draye, Brecht Demasure, Sarah Luyten, Diantha Osseweijer, Yves Segers, Jonas Slegers, Joris Spolspoel, Bert Woestenborghs) 29 november: Ontmoetingsdag ETWIE ‘Het werk prijst de meester. Uitdagingen voor het doorgeven van technieken en vaardigheden', Congres- en Erfgoedcentrum Lamot, Mechelen (Chantal Bisschop)

4.1.1.2 Teamvergaderingen Tijdens de maandelijkse teamvergaderingen werd zoveel mogelijk opgedane kennis en expertise tussen de staf- en projectmedewerkers uitgewisseld, via een centraal thema, dat werd voorbereid door telkens een andere medewerker:     

Februari: Immaterieel Cultureel Erfgoed: wat, wie, hoe?, Chantal Bisschop Maart: Het Virtuele Land in een notendop, Sarah Luyten en Diantha Osseweijer Juni: De brouwers van Haspengouw: documentair, materieel en immaterieel, Jonas Slegers September: Boter bij de vis – project WOI, Brecht Demasure en Sarah Luyten December: Traject Onderwijscollecties - onderzoeksresultaten, Joris Spolspoel

4.1.1.3 Concreet actiepunt: ‘Boter bij de vis’ - Landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog In functie van de herdenking van de 100ste verjaardag van WOI in 2014-2018 sloten het Dept. Landbouw en Visserij van de Vlaamse overheid en het CAG een samenwerkingsverband. De focus verschoof in 2014 van onderzoek (2012-2013) naar publieksontsluiting, met enerzijds een publieksboek en anderzijds een samenwerkingsakkoord met verschillende partners. De eerste maanden van 2014 werd de laatste hand gelegd aan het publieksboek over landbouw en voedselbevoorrading tijdens en na de Groote Oorlog. Tijdens de zomer verscheen ‘Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’ bij Uitgeverij Davidsfonds. Het boek telt 280 pagina’s en een tachtigtal illustraties. Thema’s die aan bod komen zijn de organisatie van de bezetting, de georganiseerde voedselbevoorrading, de uitbuiting van de landbouw, de situatie van de voedingsindustrie, consumptie in tijden van schaarste, het imago van de boer, het herstel van de landbouw en de invloed van de oorlog op de landbouw en het naoorlogse landbouwbeleid. Kadertekstjes informeren over de ontwikkelingen in de visserijsector tijdens de oorlog. Het boek ‘Boter bij de vis’ kreeg de nodige media-aandacht. In de pers verschenen diverse artikels en op 3 november 2014 stond het boek en de auteur centraal in de rubriek Actua-Boeken van de televisiezender Actua-TV. Er vond ook een signeersessie op de Antwerpse Boekenbeurs plaats. De verkoop van het publieksboek verloopt vlot. Op het einde van 2014 waren er ongeveer 1700 exemplaren verkocht aan de boekhandels (cijfers Davidsfonds). Voor definitieve verkoopcijfers is het nog even afwachten. In 2014 werd met verschillende partners het samenwerkingsverband ‘Boter bij de vis’ effectief opgestart. Het verband fungeert als trekker voor de publieksontsluiting en wordt onder meer geconcretiseerd in de gelijknamige expo ‘Boter bij de vis’. Het doel van het netwerk is om samenwerking te bevorderen en expertise uit te wisselen tussen actoren uit de erfgoedsector, landbouw en platteland. Daarnaast wil het de landbouwsector stimuleren om zijn agrarisch erfgoed meer in de kijker te zetten. De volgende musea, erfgoedcellen en andere partners zetten hun schouders onder de expo ‘Boter bij de vis’: Bakkerijmuseum (Veurne), Brussels Museum van de Molen en de Voeding (Evere), Erfgoedsite Tienen met het Suikermuseum, Hopmuseum (Poperinge), Miummm (Roeselare), Oude Kaasmakerij (Passendale), ’t Grom (Sint-Katelijne-Waver), Witloofmuseum (Kampenhout), COMEET (Meetjesland, Oost-Vlaanderen), Erfgoed Haspengouw (Limburg), Departement Landbouw & Visserij, Vlaamse overheid en Centrum Agrarische Geschiedenis. Met de expo wordt de rol van de landbouwproductie en de voedselsituatie tijdens de Eerste Wereldoorlog, een tot op heden onderbelicht thema in de geschiedenis van alledag, onder de aandacht gebracht van een breed publiek. De bezoekers, zowel jong als oud, zien de Eerste Wereldoorlog vanuit een nieuwe invalshoek waarbij de evolutie van de landbouw- en visserijsector, de ontwikkelingen op


13

vlak van voedselvoorziening en de oorlogskeuken centraal staan. In 2014 werd het concept van de expo vastgelegd, de teksten uitgeschreven en de eerste beelden gezocht. Het samenwerkingsverband besliste om bij de tentoonstelling een expo-brochure, een promotiekaartje en een educatief pakket te vervaardigen. Het ontwerpbureau ImpressantPlus werd aangesteld voor de vormgeving en de praktische realisatie. Het samenwerkingsverband ‘Boter bij de vis’ kwam drie keer samen in 2014. De communicatie en opvolging gebeurde via mail en via het systeem ‘Basecamp’ door het Miummm aangeboden. Het samenwerkingsverband diende een aanvraag tot subsidie van de expo in bij het Agentschap Kunsten en Erfgoed. In 2015 wordt de tentoonstelling verder afgewerkt en start ze vanaf begin april aan haar rondreis doorheen Vlaanderen en Brussel. In juni 2014 is de website ‘Boter bij de vis’ (www.boterbijdeviswo1.be) van start gegaan. Deze site brengt via verhalen en getuigenissen de geschiedenis van landbouw en voeding tijdens en kort na de Eerste Wereldoorlog terug tot leven. De communicatie rond de expo ‘Boter bij de vis’ en het samenwerkingsverband in het algemeen verloopt grotendeels via deze website. De site presenteert daarenboven een archievenoverzicht en een uitgebreide bibliografie over het onderwerp zodat de (amateur)onderzoeker zelf aan de slag kan. Boterbijdeviswo1.be ontsluit ook enkele relevante erfgoeddocumenten. Zo ging CAG in 2014 een samenwerking aan met de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (Antwerpen) voor de ontsluiting van 16 oorlogskookboekjes (realisatie in 2015). De projectwebsite geeft ook een overzicht van alle activiteiten en nieuwsberichten in verband met landbouw, voeding en WOI. In 2015 zullen op regelmatige basis nieuwe verhalen worden gepubliceerd. In 2014 ging het om de verhalen ‘Honger tijdens 1914-1918’, ‘Het Nationaal Hulp- en Voedingscomité redt de bevolking’, ‘Landbouw tijdens de Groote Oorlog’ en ‘De diversiteit van de Oorlogskookboekjes‘ geschreven door projectmedewerker Brecht Demasure. Het verhaal ‘Landbouwers bij de BelgischNederlandse grens tijdens WOI’ werd geschreven door Em. Prof. dr. Alex Vanneste (Universiteit Antwerpen). In 2015 zullen de verhalen vooral door externe partners worden geschreven. Het boek ‘Boter bij de vis’, het gelijknamige samenwerkingsverband en de projectwebsite Boterbijdeviswo1.be werden officieel voorgesteld op de derde Inspiratiedag over landbouw, voedselbevoorrading en WOI op 10 oktober 2014. (zie ook 4.4.1.1.3.)

4.1.1.4 Concreet actiepunt: Reconstructie van de nationale landbouwrekeningen (1760-2010) Het opzet van deze actie bestaat erin om alle kerncijfers van de landbouwsector in België sinds 1760 op nationaal niveau te reconstrueren en dat via de opmaak van een databank met gedetailleerde info over de productie van teelten, rendementen, prijzen, landbouwareaal, aantal landbouwers, etc. De afwerking van de dataset liep in 2014 vertraging op omwille van methodologische problemen. Sinds begin jaren 2000 wordt een andere methodologie gevolgd bij het opmaken van de Belgische en Vlaamse landbouwstatistieken. Dit zorgt ervoor dat het niet evident, en in elk geval zeer tijdrovend is, om uniforme en consistente tijdreeksen op te stellen. In de loop van 2015 zullen deze knelpunten zeker worden opgelost, onder meer dankzij de hulp van de afdeling Landbouw & Maatschappij van het ILVO.

4.1.1.5 Concreet actiepunt: Typologie en thesaurus landbouwwerktuigen Het is al langer de ambitie van CAG om een thesaurus van landbouwwerktuigen uit te werken. Tot hiertoe bleek het evenwel moeilijk inpasbaar in een concrete planning. Bovendien is een samenwerkingsverband onontbeerlijk om een redelijke kans van slagen te hebben. Daarom werd de thesaurus niet als een losstaand project opgestart, maar past de ontwikkeling ervan binnen het kader van het registratrieproject ‘Agarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’. De Provincie WestVlaanderen en CAG fungeren als dragende partners; ook de leden van de klankbordgroep Roerend

14

Erfgoed zullen hun expertise inbrengen. In de loop van 2014 lag het zwaartepunt van het project op de fysieke registratie van de landbouwcollectie Bulskampveld. Op die manier konden zoveel mogelijk benamingen, naast die uit eerdere registraties, in het registratiesysteem worden ingevuld. Een volgende stap is de concrete uitwerking van de thesaurus. Een eerste initiatief hiertoe zal in 2015 worden genomen.

4.1.1.6 Concreet actiepunt: ‘Traject Tractor’ Eind 2014 startte CAG met de voorbereidingen voor het onderzoeks- en publieksproject rond de geschiedenis en het erfgoed van de tractor in Vlaanderen en België. Een eerste concept en planning werd uitgeschreven. Er werd literatuur verzameld en doorgenomen. Een lijst met mogelijke experts, partners en te bezoeken collecties werd opgesteld. In 2015 zal met het daadwerkelijke onderzoek en met de prospectie naar het tractorerfgoed worden gestart.

4.2 In kaart brengen van de erfgoedgemeenschap en deze verder ontwikkelen (SD 2) 4.2.1 In kaart brengen van actoren, expertise en cultureel erfgoed, zowel roerend als immaterieel (OD 2.1) 4.2.1.1 ‘Traject Voeding’ CAG startte in 2012 met het ‘Traject Voeding’. Het doel van dit project was tweeledig: vooreerst de aanwezige collecties en collectiebeheerders in Vlaanderen en Brussel in kaart brengen, en ten tweede een beter zicht krijgen op het statuut en de inhoud van deze collecties. In 2013 bezocht en analyseerde de projectmedewerker een representatieve selectie van collecties (52 in totaal). Hun collectie werd op macroniveau bestudeerd en er werd een SWOT-analyse opgemaakt. De klankbordgroep ‘Traject Voeding’ volgde de werkzaamheden van nabij op. In 2014 werden de laatste resultaten verwerkt en in mei 2014 ontsloten via een uitvoerig digitaal rapport, dat werd gepubliceerd op Het Virtuele Land en kenbaar werd gemaakt via de studiedag ‘Vlaams-Brabant drinkt!’, georganiseerd door de Provincie Vlaams-Brabant op 10 mei en via een artikel in het erfgoedtijdschrift ‘Ons Heem’ van Heemkunde Vlaanderen. De klankbordgroep ‘Traject Voeding’ blijft verder bestaan (onder de naam ‘Voeding’) en focust zich op publieksgerichte voedingsprojecten. Een eerste publieksgerichte realisatie is het zichtbaar maken van dit specifiek erfgoedveld op Het Virtuele Land. CAG vernieuwde in 2014 het vroegere actorenoverzicht, nu ‘collecties’ geheten, op de website (zie http://www.HetVirtueleLand.be/collecties). De groep besliste daarnaast om in het najaar van 2015 een studiedag te organiseren over ‘Voedsel en voedselveiligheid in een museale context’, aangezien deze problematiek heel wat voedingsmusea aanbelangt. De klankbordgroep kwam samen op 6 februari en 16 december.

4.2.1.2 ‘Traject Onderwijscollecties’ In 2014 startte CAG een nieuw inventarisatie- en registratieproject om de nog aanwezige onderwijscollecties m.b.t. landbouw, platteland en voeding in Vlaanderen en Brussel in kaart te brengen. Aan de hand van een bevraging en registratie ter plaatse in scholen werd een analyse gemaakt van het beheer en de inhoud van 37 collecties. Het gaat voornamelijk om actieve scholen in het secundair onderwijs, met name landen tuinbouwscholen, bakkerijscholen, beenhouwersscholen en hotelscholen. Daarnaast zijn bewaarplaatsen in kaart gebracht van scholen en congregaties die


15

landbouwhuishoudonderwijs inrichtten. De collecties werden op macroniveau bestudeerd en er werd een SWOT-analyse opgemaakt. De beschrijving en verwerking oriënteerde zich waar mogelijk op de bevragings- en registratiemethodes van het project ‘Traject Voeding’, om een coherente en gestructureerde invoer in de eigen databank CollectiveAccess mogelijk te maken. Schoolpersoneel en beheerders van dit specifieke erfgoed werden op de hoogte gebracht van de werking van CAG en gesensibiliseerd over het belang van hun collectie en van een goede erfgoedzorg. Om expertise rond onderwijscollecties uit te wisselen, bracht CAG in november 2014 enkele betrokkenen samen voor overleg, zoals collectiebeheerders, onderzoekers en archiefverantwoordelijken. Zij gaven een reeks aanbevelingen om de wederzijdse kennisdeling te bevorderen tussen de onderwijswereld in de studiegebieden ‘Land- en tuinbouw’ en ‘Voeding’ en professionele erfgoedorganisaties. De resultaten van dit verkennend onderzoek worden in de loop van 2015 ontsloten via een uitvoerig digitaal rapport dat zal worden gepubliceerd op Het Virtuele Land en via een contactdag. Een selectie van de resultaten wordt eveneens opgenomen in Archiefbank Vlaanderen.

4.2.1.3 ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’ (extern gefinancierd project, zie ook 5.2.) CAG startte in 2013 in samenwerking met de Erfgoedcel Haspengouw met het tweejarige project ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’. Opzet is om het roerend materieel en immaterieel erfgoed van landbouw en voeding in deze regio in kaart te brengen en te ontsluiten. Het project bestond uit twee delen: het vooronderzoek situeerde zich in 2013 en het actieplan werd (grotendeels) gerealiseerd in 2014. In totaal werden er tijdens het project 34 actoren bezocht met een collectie en/of een archief. In december 2014 werden de inventarisfiches van 25 collecties en 21 privé-archieven door de projectmedewerker in de CollectiveAccess databank van CAG ingegeven. Voor het actieplan 2014 werd ervoor gekozen om in te zetten op één specifieke actie per gemeente. Zo kon de rijkdom en diversiteit van het agrarisch erfgoed het best op korte termijn zichtbaar gemaakt worden. Voor elke gemeente werd één onderwerp uitgelicht en werden verschillende methodieken uitgetest. Als belangrijke publieksactiviteit werd in 2014 een 6-delige lezingenreeks georganiseerd. Hierbij werden diverse aspecten van agrarisch erfgoed in de kijker gezet. Deze lezingenreeks resulteerde in een kleine publicatie met beeldmateriaal uit het project, die in februari 2015 voorgesteld zal worden.

4.2.1.4 Bezoeken en inventarisatie agrarische collecties In het kader van het project ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ werd de collectie van Bulskampveld vanzelfsprekend intensief bezocht en doorgelicht. In het kader van datzelfde project werden prospectiebezoeken afgelegd bij het Openluchtmuseum Bachten de Kupe (Izenberge, Alveringem) en de landbouwcollectie van de stad Waregem. Bedoeling was om na te gaan op welke manier de registratie ervan concreet kan worden aangepakt. Daarnaast werden nog collectiebezoeken gedaan bij het Hopmuseum in Poperinge, het Landbouwmuseum Stekene en het Openluchtmuseum in Bokrijk (11 augustus) die beide hulp vroegen bij de inventarisatie en waardering van hun landbouwcollectie. De collectie van het Brouwersmuseum in Brussel werd eveneens intensief bezocht in functie van de inventarisatie ervan. Ook in het kader van de inventarisatie- en registratieprojecten ‘Onderwijscollecties’ en ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’ bezochten medewerkers van CAG diverse collecties (zie 4.2.1.2 en 5.2).

4.2.1.5 Finaliseren repertorium Belgische landbouwpers In 2014 werd verder gewerkt aan het manuscript van dit repertorium, in samenwerking met prof. Leen Van Molle. Er werd een aanvang genomen met het grondig nalezen en herschrijven van de meer dan 1000 fiches die telkens een korte beschrijving geven van de inhoud en achtergrond van één

16

landbouwperiodiek of –tijdschrift (uitgegeven in België sinds de late achttiende eeuw). Daarnaast werd een eerste versie van de inleiding geschreven. Opzet is om in de loop van 2015 het manuscript definitief af te werken en klaar voor publicatie te maken.

4.2.1.6 In kaart brengen van ICE CAG moedigde zijn erfgoedgemeenschap aan om elementen van ICE te registreren op het platform www.immaterieelerfgoed.be. Onder begeleiding van CAG en i.s.m. LECA en ETWIE registreerde de kermiscultuur zich op het platform. Begin november werd het platform www.immaterieelerfgoed.be vernieuwd met een frisse look, nieuwe folder, een verrijkt aanbod en een laagdrempelige invoermodule. CAG schreef zijn erfgoedgemeenschappen persoonlijk aan en wees daarbij uitdrukkelijk op het nieuwe eenvoudige invulveld.

4.2.2 Verder ontwikkelen van de aanwezige expertise in de erfgoedgemeenschap (OD 2.2) 4.2.2.1 Landbouwcollectie Stekene Het landbouwmuseum in Stekene, een initiatief van de lokale Landelijke Gilde, herbergt een relatief kleine, maar wel karakteristieke landbouwcollectie voor de regio. Met de hulp van de Erfgoedcel Waasland werd een registratieproject opgezet dat resulteerde in meer dan 300 geregistreerde objecten in de database ‘Erfgoed in Zicht’. De ambities van Paul De Schepper, de vrijwillige medewerker die het project had uitgevoerd, reikten echter verder. In de loop van 2014 werd namelijk werk gemaakt van de uitgave van een inventaris, verrijkt met mooie foto’s en achtergrondinformatie. CAG heeft de eindredactie hiervan intensief ondersteund. Het resultaat - een lijvig boekwerk van meer dan 360 blz. met de titel In Boerenhanden. Inventaris Landbouwmuseum Landelijke Gilde Stekene werd tijdens een plechtige zitting in Stekene op 6 november 2014 aan het publiek voorgesteld.

4.2.2.2 Topstukken erfgoed landbouw en voeding In de loop van mei 2014 werden 12 agrarische werktuigen uit de Vlaamse erfgoedcollecties door de Vlaamse overheid bij Koninklijk Besluit erkend als Vlaams Topstuk. Het is het voorlopige eindpunt in een lang proces dat CAG al die tijd heeft gecoördineerd, in samenspraak met de klankbordgroep Roerend Erfgoed. Gezien de afstoting door de gemeente Heuvelland van haar landbouwcollectie dient een herbestemming te worden gezocht voor twee topstukken. De locomobiel kan onderdak vinden bij het Karrenmuseum in Essen, voor de getrokken maaidorser Thermaenius moet nog een nieuwe bestemming worden gezocht. Een eventuele uitbreiding van de lijst is in de loop van 2014 besproken met diezelfde Klankbordgroep. Besloten werd om in de loop van 2016-2017 een nieuwe aanvraagronde aan te vatten. Ondertussen werd door het Nationaal Jenevermuseum in Hasselt het initiatief genomen om enkele objecten uit hun collectie eveneens voor te dragen voor een eventuele erkenning als topstuk. CAG is uitgenodigd om deze aanvraag mee op te volgen die in 2015 een vervolg zal krijgen.

4.2.2.3 Duiken in de machine. Een 3D-platform voor industriële en agrarische machines Het project ‘Duiken in de machine’ is een initiatief van Texture Kortrijk en Erfgoedcel CO7. Partners zijn naast CAG ook ETWIE, Packed, CVAa en MIAT. Het is een praktisch experimenteel onderzoek dat


17

aan de hand van minimum drie machines best practices wil ontwikkelen voor het gebruik van 3Dtekeningen in het beheer, de bewaring en de ontsluiting van industrieel en agrarisch erfgoed. Tegelijk wordt onderzocht in hoeverre het ontwikkelen van 3D-tekeningen bijdraagt tot een efficiëntere bewaring van de tuigen op zich. Het project beoogt geen digitalisering van topstukken in functie van een beeldbank. Wel is het een onderzoeksproject naar de mogelijkheden van digitalisering als structureel onderdeel binnen de collectiewerking. CAG is als partner hierbij betrokken. In september 2014 werd met de stuurgroep overlegd over het profiel van de aan te werven projectcoördinator. Het initiatief hiertoe ligt in handen van Texture, Kortrijk. Het project kreeg in 2014 een subsidie van de Vlaamse overheid, via het kader van de ontwikkelingsgerichte cultureel-erfgoedprojecten.

4.2.2.4 Inventarisatie en typologisering van de bespannen landbouwvoertuigen in Vlaanderen Dit project is een initiatief van het Karrenmuseum Essen en werd in het najaar van 2013 afgerond. In de loop van 2014 werden de resultaten ervan, meer dan 300 records met beeldmateriaal en beschrijvingen van bespannen landbouwvoertuigen, geïntegreerd in de databank van CAG en ontsloten via www.hetvirtueleland.be. Dit ontwikkelingsgericht cultureel-erfgoedproject ontving subsidies van de Vlaamse overheid. Partners waren naast CAG ook ETWIE, Packed.

4.2.2.5 Inventarisatie en typologisering van ongemotoriseerde handelsvoertuigen in Vlaanderen CAG werkte op vraag van het Karrenmuseum Essen mee aan de projectaanvraag bij Kunsten & Erfgoed om een inventarisatieproject op te starten rond ongemotoriseerde handelsvoertuigen. Hieronder vallen bijvoorbeeld bewaarde bakkerskarren, brouwerswagens, handelstriporteurs, havenvoertuigen en scharensliepen. Opzet is om in heel Vlaanderen ongeveer 300 handelsvoertuigen in kaart te brengen, te beschrijven, te fotograferen en uiteindelijk een typologie op te stellen. Partners in dit project zijn onder meer het Openluchtmuseum Bokrijk, ETWIE, het MOT, Packed en UNIZO. Eind 2014 werd vernomen dat de subsidieaanvraag was goedgekeurd.

4.2.2.6 Kinderen van toen – Senioren van nu CAG is lid van de stuurgroep van het project ‘Kinderen van toen – Senioren van nu: opgroeien in de landelijke streek rond Tielt’, dat wordt gecoördineerd door de Provincie West-Vlaanderen. Het project focust op drie centrale insteken en aandachtspunten: het mondelinge erfgoed, het landelijke karakter van de streek en het intergenerationele aspect. CAG verleende in 2014 onder meer advies bij het concept van de rondreizende expo en bij de uitwerking van het educatief pakket.

4.2.2.7 Vlaams Brabant drinkt! Het opzet van dit onderzoeks- en publicatieproject is om de rijke geschiedenis en het erfgoed van bier en jenever in de Provincie Vlaams-Brabant te bestuderen en te ontsluiten voor een breed publiek via een boek en enkele publieksactiviteiten. Het project wordt uitgevoerd door Annelies Tollet, projectmedewerker van KADOC, KU Leuven. In 2014 volgde CAG het project op vanuit de stuurgroep en werden de teksten voor het boek nagelezen en van commentaar voorzien. CAG participeerde ook aan de studiedag ‘Vlaams-Brabant drinkt!’ (georganiseerd door de Provincie op 10 mei) door een lezing te brengen over de erfgoedcollecties van eten en drinken in Vlaanderen en Brussel. Verder werd nagedacht op welke manier CAG zou kunnen bijdragen aan de publieksdag in 2015.

18

4.2.2.8 The Hungry City (MAS) In mei 2016 gaat in het Antwerpse MAS (Museum aan de Stroom) de prestigieuze expo ‘The Hungry City’ van start. Het thema van deze tentoonstelling is de voedselvoorziening van de stad doorheen de eeuwen. CAG is lid van de stuurgroep die advies uitbrengt over het inhoudelijk concept en de praktische invulling van de expo. Vanuit CAG zal ook een bijdrage worden geleverd voor de tentoonstellingscatalogus.

4.3 Ontsluiten van eigen en externe expertise teneinde de sector en het brede publiek te informeren en te ondersteunen (SD 3) 4.3.1 Ontsluiten van eigen expertise (OD 3.1) 4.3.1.1 Het Virtuele Land De erfgoedbank Het Virtuele Land (www.HetVirtueleLand.be) werd in 2014 verder uitgebouwd als centrale informatiestek voor het agrarisch erfgoed in Vlaanderen en Brussel. Met de overzet van de verouderde databank op basis van Adlib software naar het open source databanksysteem CollectiveAccess, werden de mogelijkheden van ontsluiting van het agrarisch erfgoed via de erfgoedbank gevoelig uitgebreid. De organisatiewebsite www.cagnet.be werd bovendien volledig geïntegreerd in de structuur van www.HetVirtueleLand.be.

4.3.1.1.1 Databank In het voorjaar van 2014 werd de definitieve overstap gezet van het Adlib databanksysteem naar de open source databank CollectiveAccess, uitgevoerd door LIBIS. Het nieuwe systeem laat onder meer de gebruikers toe om op elke gewenste locatie toegang te hebben tot de databank. Daarnaast beantwoordt het aan de wens om niet enkel erfgoedobjecten te registreren en te valoriseren, maar ook om verzamelde informatie uit projecten digitaal te bewaren, analyseren en te delen. Met het systeem kan men records gemakkelijk importeren en exporteren naar andere databanken die het COMETA-model onderschrijven (bijv. Erfgoedinzicht, Erfgoedplus, Europeana…). Met CollectiveAccess ligt het algemeen beheer ook meer in handen van CAG, zodat er bijvoorbeeld nieuwe subdatabanken naar eigen ontwerp uitgebouwd kunnen worden. Dit werd in 2014 al specifiek aangewend voor het ‘Traject Onderwijscollecties’. Zoals alle jaren werd er continue aandacht besteed aan het verbeteren van de kwaliteit van de records in de databank. In 2014 werden ook de resultaten van het project ‘Inventarisatie en typologering van de bewaarde bespannen voertuigen in Vlaanderen’ (Karrenmuseum Essen) geïntegreerd in de databank. Circa 300 records met beeldmateriaal van de beschreven bespannen landbouwvoertuigen werden in het najaar gepubliceerd op Het Virtuele Land.

De integratie van de inventarissen van de landbouwwerktuigen van het Landbouwmuseum Leiedal vzw in Kortrijk (circa 1000 records) en het Landbouwmuseum van Stekene (circa 450 records) zal in de loop van 2015 plaatsvinden, gezien het importeren van deze records rechtstreeks door CAG gedaan zal worden in plaats van door LIBIS. Hiervoor diende de verantwoordelijke voor de erfgoedbank echter eerst een opleiding te volgen.


19

4.3.1.1.2 Website In 2014 werd gewerkt aan de volledige integratie van de verouderde organisatiewebsite www.cagnet.be in de structuur van www.HetVirtueleLand.be. In november 2014 werd de vernieuwde omgeving van de erfgoedbank Het Virtuele Land gepubliceerd. Het adres www.cagnet.be werkte vanaf dat moment enkel als doorverwijzing naar www.HetVirtueleLand.be en zal voorlopig in deze hoedanigheid aangehouden worden. Het vernieuwde Het Virtuele Land is met deze overzet zowel de officiële organisatiewebsite van CAG als de erfgoedbank van landbouw, platteland en voeding. De integratie van cagnet vertaalt zich in de toevoeging van de onderdelen ‘Over ons’ en ‘Werking’, inclusief onder meer de missie, (basis)werking alsook alle projecten en publicaties van CAG en zusterorganisatie ICAG. De reeds bestaande structuur van Het Virtuele Land werd ook opgefrist, met o.a. enkele aanpassingen aan de homepage. Zo werd de telex vertaald naar aparte agenda-items en nieuwsberichten, waarvan de belangrijkste items bovenaan de startpagina ‘in de kijker’ kunnen worden gezet. Ook de carrousels met de recentste themaverhalen en een selectie van beelden uit de beeldbank werden groter en breder gemaakt. Door de koppeling van Het Virtuele Land met de nieuwe databank is het mogelijk om meer informatie te bieden aan de bezoeker. Zo zijn er de nieuwe onderdelen ‘Erfgoed op de kaart’, met een interactieve kaart die een groot deel van de objecten uit de beeldbank toont, en het onderdeel ‘Collecties’ (zie hiervoor 4.3.1.1.3). In het geval van de beeldbank werd de zoekpagina aangepast met een meer overzichtelijke woordenwolk, de filtermogelijkheden in de zoekresultaten uitgebreid, het tonen van een kaart met gerelateerde plaats per objectfiche werd mogelijk gemaakt en de voorwaarden voor hergebruik getoond aan de hand van een doorklikbare Creative Commons licentie per beeld. De records uit het voormalige onderdeel ‘Werktuigen’ werden onder de noemer ‘Algemene info’ herwerkt en geïntegreerd in de beeldbank als aparte items, met een link naar de specifieke objecten. Zo verwijzen bijvoorbeeld alle sikkels door naar het item met algemene info over ‘de sikkel’. De pagina’s met de historiek van diverse bewerkingen van dit onderdeel werden offline gehaald en zullen in de loop van 2015 verder vertaald worden naar themaverhalen. In 2014 werd het eerste onderdeel, graan, al op deze manier verwerkt tot het verhaal ‘Van haver tot gort. Graanteelt en –bewerking in België, 1750-1970’. In de overeenkomst met LIBIS werd tevens opgenomen dat er een live update tussen Het Virtuele Land en de databank mogelijk zou worden gemaakt, zodat CAG steeds de meest actuele informatie kan aanbieden. Deze feature wordt in het voorjaar van 2015 geactiveerd. Het onderdeel ‘Erfgoed in de tijd’ (wat mogelijk maakt om de records aan een tijdlijn te koppelen) zal eveneens in de loop van 2015 op Het Virtuele Land verschijnen.

4.3.1.1.3 Collecties In 2014 maakte CAG een overzicht van de publiek toegankelijke musea en verzamelingen in Vlaanderen en Brussel die objecten bezitten met betrekking tot het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Hierbij werd beroep gedaan op de aangemaakte lijsten van de projecten ‘Veldwerk/Denkwerk’ (2005) en ‘Traject Voeding’ (2014). Het overzicht omvat 83 publiek toegankelijke musea en verzamelingen. Van elke collectie werd een fiche gepresenteerd (inclusief enkele foto’s) met informatie over de instelling, de collectie en de aanwezige expertise. Deze fiches werden gemaakt in samenspraak met de beheerders. Het overzicht zal in 2015 raadpleegbaar zijn via het vernieuwde onderdeel ‘Collecties’, voordien ‘Actoren’ (http://www.hetVirtueleLand.be/col-lecties). Op deze manier helpt CAG met de ontsluiting van deze collecties naar het brede publiek toe en krijgt de geïnteresseerde erfgoedzoeker een handig en informatief overzicht van wat, waar bewaard is en wie er bij betrokken is. In 2015 zal het overzicht verder worden aangevuld. 20

4.3.1.1.4 Aantal records in beeldbank In 2014 werden 477 nieuwe objectrecords toegevoegd in de nieuwe databank van CAG (CollectiveAccess). Hieronder vallen illustraties toegevoegd naar aanleiding van nieuwe themaverhalen en objecten uit de database van het Karrenmuseum Essen. In totaal omvat de beeldbank eind 2014 9544 objecten. Naast objecten omvat de databank ook de subdatabanken Algemene info (cfr. beschrijvingen uit het voormalige onderdeel Werktuigen), Entiteiten (historische en actuele personen en instellingen) en Collecties. Hieronder wordt een overzicht van het aantal records weergegeven voor 2014: Onderdeel

Nieuwe records in 2014

Totaal aantal records eind 2014

Objecten Algemene info Entiteiten Collecties

477 Geen 296 99

9544 602 2963 209

4.3.1.1.5 Themaverhalen In 2014 verschenen er zes nieuwe themaverhalen op Het Virtuele Land, waarvan één (mede) werd geschreven door een externe medewerker:  ‘Het witte goud’ (Chantal Bisschop en Sarah Luyten)  ‘Kebab met mayonaise’ (Sarah Luyten i.s.m. Véronique Bruninx)  ‘Van haver tot gort. Graanteelt en –bewerking in België, 1750-1970’ (Bert Woestenborghs)  ‘Pel grijze garnalen en proef de verhalen’ (Chantal Bisschop)  ‘Landbouwkundig onderzoek in Belgisch-Congo’ (Stephanie Kerckhofs)  ‘De aanslag op de veestapel tijdens WOI’ (Brecht Demasure)

4.3.1.1.6 Bibliografie In de loop van mei 2014 werd de online Oriënterende bibliografie geschiedenis van landbouw, platteland en voeding (19de en 20ste eeuw, België) op www.hetvirtueleland.be verder aangevuld. Naar gewoonte betrof het een mengeling van nieuw gepubliceerde artikels en boeken, alsook nieuw reeds eerder verschenen werken die nog niet waren opgenomen.

4.3.1.2 Papieren publicaties In 2014 realiseerde CAG ook enkele nieuwe publicaties en rapporten, die in hoofdstuk 7 worden opgelijst.

4.3.1.3 Educatie en ‘Wat eten we morgen’? Het educatief materiaal dat door CAG werd ontwikkeld rond de onderwerpen landbouw, platteland en voeding werd via de website www.watetenwemorgen.be publiek gemaakt. Uitgebreide verslaggeving over de realisaties binnen dit project volgt hierna onder 5.1.


21

4.3.2 Informeren en helpen van andere erfgoedorganisaties en externen m.b.t. agrarisch erfgoed (OD 3.2) 4.3.2.1 Vraagbaak Als expertisecentrum vervult CAG graag zijn rol als intermediair in het erfgoedveld van landbouw, platteland en voeding. Het beantwoorden van vragen vanwege particulieren en organisaties over allerlei rurale thema’s valt hier zeker onder. CAG engageert zich om de binnengekomen vragen zo snel en zo accuraat mogelijk te beantwoorden en eventueel door te verwijzen naar informatiebronnen of andere collectiebeheerders, erfgoedzorgers of steunpunten. In 2014 werden via het algemene contactadres en telefoon circa 275 vragen gesteld. We stellen vast dat de voorbije jaren in toenemende mate een beroep wordt gedaan op de expertise van de CAG-medewerkers.

4.3.2.2 Handbibliotheek De eerste helft van 2014 stond grotendeels in het teken van de herbestemming van de stockvoorraad van het voormalige Belgisch Centrum Landelijke Geschiedenis (BCLG). Iedere geïnteresseerde kon gratis publicaties verkrijgen. Ter kennisgeving werd een bericht verspreid via de nieuwsbrief van CAG en deze van Heemkunde Vlaanderen. Dat leverde in totaal exact 80 reacties op, met in totaal iets meer dan 500 volumes die werden verdeeld. Van elke titel in voorraad werden ten minste 1-2 exemplaren op CAG bewaard. In de loop van juni 2014 werden de nieuw verworven publicaties in het registratiesysteem LIMO verwerkt en toegevoegd aan de bibliotheek. Het gaat om 120 nieuwe nummers.

4.3.2.3 Begeleidingstrajecten, participatie stuurgroepen van projecten Medewerkers van CAG participeerden in 2014 op een actieve manier aan projecten en activiteiten van andere organisaties. Chantal Bisschop 

Lid stuurgroep/projectteam PDPO-project Vlaams-Brabants Grondwitloof.EU! (initiatiefnemer Nationale Proeftuin voor Witloof, Herent)  Lid stuurgroep en begeleiding interviewproject ‘Winkelverkenners’ (initiatiefnemer MAS)  Lid beschermcomité Houtem Jaarmarkt, Sint-Lievens-Houtem  Lid stuurgroep ‘De ambassadeurs van Houtem Jaarmarkt’, Sint-Lievens-Houtem  Begeleiding en ondersteuning bij tal van ICE-elementen: Belgische frietkotcultuur, Waregem Koerse Feesten, het telen van grondwitloof, kermiscultuur, biercultuur, garnaalvisserij te paard, …  Trekker en aanspreekpunt van het traject/netwerk rond ‘ICE en dieren’ (uitwisseling van ervaringen en expertise tussen iedereen die met ICE van dieren bezig is)  Participatie werkgroep Mondelinge Geschiedenis Tuinbouwschool Sint-Truiden (initiatiefnemer Tuinbouwschool Sint-Truiden) Brecht Demasure  

22

Lid stuurgroep ‘Kinderen van toen – senioren van nu. Opgroeien in de landelijke regio Tielt’, (initiatiefnemer Provincie West-Vlaanderen) Lid werkgroep ‘Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland’ (initiatiefnemer erfgoedcel Meetjesland)

 

Lid kerngroep ‘Landbouw, Voeding en WOI’ (initiatiefnemers Departement Landbouw en Visserij en CAG) Lid stuurgroep ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ (initiatiefnemer Provincie West-Vlaanderen)

Greet Draye 

Lid Overlegplatform Europeana Vlaanderen

Diantha Osseweijer     

Lid ODIS Gebruikersgroep Lid Overlegplatform Europeana Vlaanderen Lid Werkgroep databanksystemen in de cultureel-erfgoedsector Lid Gebruikersgroep Cultureel Erfgoed en Auteursrecht Lid Gebruikersgroep COMETA

Femke Paulussen  

Lid werkgroep Weidepoort, Platform landbouw- en plattelandseducatie Lid teamvergadering Plattelandsklassen

Yves Segers    

Lid stuurgroep expo ‘The Hungry City’(initiatiefnemer MAS) Lid stuurgroep en begeleiding interviewproject ‘Winkelverkenners’ (initiatiefnemer MAS) Lid werkgroep ‘Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland’ (initiatiefnemer erfgoedcel Meetjesland) Lid stuurgroep ‘Vlaams-Brabant drinkt!’

Bert Woestenborghs      

Lid stuurgroep ‘Duiken in de machine. Een 3D-platform voor industriële en agrarische machines’ (initatiefnemer Vlasmuseum Kortrijk en erfgoedcel CO7) Lid stuurgroep ‘Inventarisatie en typologisering van ongemotoriseerde handelsvoertuigen in Vlaanderen’ (initiatiefnemer Karrenmuseum Essen) Lid stuurgroep inventarisatie en digitalisering Landbouwmuseum van Stekene (initiatiefnemer Erfgoedcel Waasland en Landelijke Gilde Stekene) Lid stuurgroep ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ (initiatiefnemer Provincie West-Vlaanderen) Lid Stuurgroep ‘Herbestemming landbouwcollectie Heuvelland’ (initiatiefnemer gemeente Heuvelland) Lid stuurgroep ‘Waardering en herbestemming landbouwcollectie Leiedal’ (initiatiefnemer vzw Leiedal en Regionale Erfgoedwerking Zuidwest, Kortrijk).

4.3.2.4 Lidmaatschap bestuursorganen (erfgoed)organisaties en commissies Medewerkers van CAG bekleedden in 2014 mandaten in verschillende (erfgoed)organisaties. Chantal Bisschop


23

     

Lid Commisie Erfgoed, Cultuurraad Provincie Vlaams-Brabant Lid Wetenschappelijk Comité MIAT, Gent Lid Deelraad Erfgoed, Leuven Lid Expertencommissie ICE Lid ICE-Netwerkoverleg Lid Frietkotraad

Brecht Demasure    

Lid Adviesgroep projectvereniging BIE Lid Algemene Vergadering Heemkunde Vlaanderen Lid Werkgroep ‘Jongeren en Heemkunde’ Lid Cultuurraad Ingelmunster

Diantha Osseweijer 

Bestuurslid Cultuurraad stad Tienen

Femke Paulussen 

Lid Deelraad Erfgoed, Leuven

Yves Segers          

Permanent lid Beoordelingscommissie Cultureel-erfgoedprojecten en cultureelerfgoedconvenants, Vlaamse overheid Lid Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, Vlaamse Overheid Lid wetenschappelijke commissie NAVIGO, Oostduinkerke Lid adviesraad Academie voor Streekgebonden Gastronomie (ASG) Lid Frietkotraad Lid Cultureel-erfgoedoverleg (CEO) Lid Wetenschappelijk Comité Vlasmuseum, Kortrijk Lid redactieraad tijdschrift ‘Brood & Rozen’ (AMSAB-ISG) Lid Jury Prijs voor Heemkunde 2014, Provincie Oost-Vlaanderen Lid Jury Davidsfonds Geschiedenisprijs 2015

Jonas Slegers 

Bestuurslid heemkring Landrada

Bert Woestenborghs  

24

Lid Algemene Vergadering expertisecentrum ETWIE Lid tijdelijke pool Beoordelingscommissie Cultureel-erfgoedprojecten en cultureelerfgoedconvenants, Vlaamse overheid

4.4 Participatie aan en ontwikkelen van vormingsactiviteiten (SD 4) 4.4.1 Ontwikkelen van of medewerking aan vormingsmomenten (OD 4.1) CAG organiseerde in 2014 meerdere studiedagen en vormingsmomenten zowel op eigen initiatief als in participatie met andere partners. De presentaties en verslagen ervan zijn steeds online te raadplegen op onze website.

4.4.1.1 Eigen initiatieven 4.4.1.1.1 ICAG-seminaries CAG organiseerde in samenwerking met ICAG in 2014 opnieuw een seminariereeks waarin onderzoeksresultaten met betrekking tot het brede veld van landbouw, platteland en voeding werden voorgesteld.  Donderdag 15 mei: dr. Michiel de Krom (UGent / ILVO), 'Multifunctionaliteit en zorglandbouw: betwiste discoursen en praktijken in Vlaanderen', 30 deelnemers.  Woensdag 11 juni: drs. Sven Van Melkebeke (UGent), 'Een vernieuwende kijk op de integratie van de Congolese rurale economie in het kapitalistische wereldsysteem', 19 deelnemers.  Donderdag 18 september: dr. Anneke Geyzen (VUB), ‘Culinaire vererfgoeding in Vlaanderen tussen 1945 en 2000. Een historisch-gastrolinguïstische analyse', 30 deelnemers.  Donderdag 23 oktober: dr. Bruno Notteboom (UGent), 'Boeren op de wereldtentoonstelling: van Modern Dorp (1913) tot Belgisch Dorp (1937)', 30 deelnemers.  Donderdag 4 december: dr. Sophie Elpers (Meertens Instituut / Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen), 'Erfenis van het verlies. De strijd om de wederopbouw van boerderijen in Nederland tijdens en na de Tweede Wereldoorlog', 23 deelnemers.

4.4.1.1.2 Contactdag ‘Op het veld, in de keuken. Reflecteren over immaterieel erfgoed van landbouw en voeding’ (16 mei 2014, STUK, Leuven) Op vrijdag 16 mei organiseerde CAG zijn jaarlijkse contactdag voor de erfgoedgemeenschap van landbouw, platteland en voeding. Dit jaar stond immaterieel cultureel erfgoed (ICE) centraal. Met lezingen van experten uit binnen- en buitenland, verhalen van traditiedragers en interactieve workshops wilde CAG dit niet-tastbaar erfgoed van landbouw, platteland en voeding meer onder de aandacht brengen en de borging ervan stimuleren. Op 16 mei verzamelden 62 deelnemers in het STUK in Leuven om inspiratie op te doen, contacten te leggen en mee na te denken over de toekomst van het immaterieel erfgoed van landbouw en voeding. Het publiek was een interessante mix van traditiedragers, geïnteresseerden en professionele erfgoedwerkers. Chantal Bisschop (CAG) beet de spits af met een presentatie over ‘Natuur en Universum. Het onbekende (onbeminde) domein van immaterieel erfgoed.’ In deze inleidende lezing werd het theoretisch kader geschetst en enige verduidelijking gebracht in de wereld van het immaterieel erfgoed. Vervolgens verkende Chantal de betekenis en mogelijkheden van het domein Natuur en Universum. Als trekker van dit domein stelt CAG voor om met drie meer bevattelijke en herkenbare thema’s of subdomeinen te werken: dieren, voeding en landschap. De interesse van het publiek in internationale ontwikkelingen in dit domein sloot goed aan bij de tweede presentatie. Daarin stelde Albert van der Zeijden, wetenschappelijk beleidsmedewerker van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE), het UNESCO-perspectief van immaterieel erfgoedzorg voor. In zijn lezing stelde hij de vraag ‘Hoe kan je agrarische tradities levend houden in een snel veranderende samenleving, waarin de agrarische sector steeds meer aan belang inboet?’ Het gevoel


25

van gemis en nostalgie kan een valkuil zijn, maar de groeiende belangstelling voor het agrarisch erfgoed biedt tevens heel veel kansen. Daarna was het de beurt aan Karel Lhermitte. Als expert plattelandsontwikkeling bij Landelijke Gilden vertelde hij over de rol van ruraal erfgoed in de Landelijke Gilden. In vergelijking met echte erfgoedverenigingen gebruiken de Landelijke Gilden, een socioculturele organisatie, erfgoed als middel om hun verenigingsleven kleur (en diepte) te geven. Ook onze vierde spreker bracht een verhaal recht uit de praktijk. Felix Alen, chef-kok in het Hof te Rhode (Diest) kwam vertellen over traditie en vernieuwing in de keuken. Vanuit zijn eigen rijke ervaringen bracht Felix Alen een boeiend relaas over eerlijke producten van eigen bodem en ambachtelijke manieren van produceren, over de traditionele en vernieuwende vak- en productkennis van de keukenpieten, over het respect voor en de promotie van de plaatselijke eet- en tafelcultuur met aandacht voor streekproducten en -gerechten. Het werd duidelijk dat de hedendaagse gastronomie weer teruggrijpt naar de basis van het koken met de daarbij horende populariteit van oude smaken, rassen en technieken. Op de vraag of de erfgoedsector en de gastronomie in de toekomst zouden kunnen samenwerken, reageerde de kok duidelijk positief. Om zicht te krijgen op alle mogelijke vormen en elementen van Immaterieel Cultureel Erfgoed (ICE) in het domein natuur en universum, vroeg CAG ook de inbreng van alle deelnemers. Iedereen kon via invulkaartjes antwoorden op de vragen ‘Welke traditie die iets met dieren/landschap en landschapsvorming/voeding en eetcultuur te maken heeft is volgens jou ICE?’. Het resultaat was een schat aan gevarieerde, herkenbare én verrassende antwoorden die een pak inspiratie voor de toekomst en voor de ICE-kalender van tapis plein aanleverden. Na de middagpauze vertelden negen traditiedragers in ‘het rondje ICE’ op een creatieve en ongedwongen manier over hun passie voor, geschiedenis van en ervaringen rond hun traditie of immaterieel erfgoedelement. Zonder dure woorden, recht uit het hart, werd het een prikkelend overzicht van het erg brede veld van ICE van landbouw en voeding. Uit de evaluatieformulieren bleek dat dit onderdeel heel erg werd gesmaakt door de aanwezigen die verrast werden door de diversiteit van ICE. De volgende sprekers en onderwerpen kwamen aan bod: Staf Van den Bergh (secretaris van het Steunpunt Levend Erfgoed - SLE) over levend erfgoed , Vic Peeters (Lichtaartse Kloppers) over de Kempense folkloregroep de Lichtaartse Kloppers, Steve Severeyns (foorreiziger) over de kermisgastronomie, Free Hasselman (Meetjeslandse zangkanarie) over de Belgische Waterslager of de zangkanarie, Frans Croon (vzw Brussels Grondwitloof) over de traditionele teelt van het grondwitloof, Jolien Verroeye (Erfgoedcel Leie Schelde (POLS) over hanenzetten, Jan De Boitselier (voorzitter van het Stamboek van het Belgisch trekpaard) over het trekpaard, Jan Maertens, (landschapsanimator van het Regionaal Landschap Schelde-Durme) over historisch vloeibeheer en ten slotte Philippe Debroe (coördinator van de Kriekenboomsage) over het Schaarbeekse project De Kriekenboomsage. In het laatste deel van de contactdag werd de groep in drie opgesplitst. O.l.v. een moderator dachten de deelnemers na over de inhoud, mogelijkheden, problemen, kansen en toekomstige richting van de thema’s ‘mens en dier’, ‘mens en voeding’ en ‘mens en landschap’. Ook de rol van CAG kwam daarbij aan bod. De workshop ‘mens en dier’ werd gemodereerd door Chantal Bisschop (CAG) en bouwde deels voort op de resultaten van de studiedag ICE en dieren, georganiseerd op 20 september 2013 in het STAM in Gent. Tijdens het rondje van de tafel blijkt nogmaals hoe groot de nood is aan aandacht voor ICE en dieren. Door de veranderingen in onze maatschappij staan we veel verder van (sommige) dieren af dan vroeger. Hoe groter de afstand, hoe groter de gevoeligheden ook rond tradities met dieren blijkt duidelijk. Iedereen is overtuigd van de nood aan sensibiliseren en het uitdragen van een positieve boodschap. Op de studiedag ICE en dieren van 2013 bleek dat een ethische code voor de omgang met dieren in ICE niet direct wenselijk was. De meeste traditiedragers willen zich gewoon richten naar de bestaande wetgeving. De deelnemers zien voor CAG een belangrijke rol weggelegd om te sensibiliseren

26

en de publieke opinie te informeren over levend erfgoed en tradities met dieren en ook om de belangen van de gemeenschap te verdedigen bij de overheid. De workshop ‘mens en voeding’, die werd gemodereerd door Yves Segers (CAG), bleek het populairst. Immaterieel erfgoed en voeding bestaat uit twee belangrijke componenten. Op de vraag of het ambachtelijke aspect een belangrijke voorwaarde is om van ICE te spreken, kwam vooral naar voren dat de notie ambachtelijkheid niet zo makkelijk te definiëren is. Waar sommigen vonden dat kwaliteit een belangrijk onderscheidend kenmerk is om van ICE van voeding te spreken, bleek na discussie toch dat het om meer gaat. ICE gaat vooral over identiteit en gedragenheid door een gemeenschap. Het dynamische aspect van ICE, het aanpassen aan een veranderende maatschappij, is zeer duidelijk bij ICE en voeding. Ook het gevaar van het gebruiken (misbruiken) van erfgoed om meer te verkopen, een erfgoedsausje als marketing, kwam uitgebreid aan bod. Er werd geopperd dat het belangrijk is ook een soort van standvastigheid of reflectie te houden en voorlichting en tegelijkertijd passie mee te geven, al bleef het onduidelijk wat het verschil precies is tussen evolueren en commercialiseren. Het gebruik van een label kan herkenbaarheid verwezenlijken en sensibiliseren rond ICE, maar er moet opgelet worden voor misbruik en wildgroei van labels. Belangrijk is dat het product op zich niet ICE gemaakt wordt, het is het maakproces en/of de cultuur die telt. Een ICE-label gaat niet over kwaliteit. De deelnemers van de workshop ‘mens en voeding’ zagen voor CAG prioritair de volgende taken weggelegd: inventariseren, documenteren, sensibiliseren en contextualiseren. Bovendien werd afgesloten met de mening dat dit soort reflectie- en ontmoetingsdagen absoluut noodzakelijk zijn. De workshop ‘mens en landschap’ werd gemodereerd door Ellen Janssens (tapis plein). De combinatie tussen landschap en ICE is niet vanzelfsprekend en het minst bekend. In tegenstelling tot de concrete focus van de twee andere workshops, was deze brainstorm dan ook veeleer bedoeld ter verkenning van de mogelijkheden van dit subdomein. Een gevarieerd rondje van de tafel bracht heel wat aspecten naar boven, maar rond dit thema blijft iedereen voorlopig nog wat zoekend. Het aspect ‘verhalen’ van en over het landschap bleek het meest aan bod te komen. Belangrijk is hier dat ICE niet los van het materiële erfgoed mag gezien worden: het materiële krijgt pas zin als je het immateriële errond vertelt. De toekomst van dit subdomein ligt voor CAG voorlopig dus vooral in het verder verkennen van de mogelijkheden, noden en prioriteiten op het vlak van ICE en landschap. Sensibiliseren over ICE en eventueel samenwerken met andere organisaties met een grotere werking rond landschap, behoren zeker tot de mogelijkheden. Rob Belemans (FARO) vertolkte in zijn slotbeschouwing de algemene sfeer die leefde onder de deelnemers, nl. dat het een geslaagde contactdag was. Waar in de erfgoedsector op studiedagen meestal de blik van de erfgoedprofessional wordt overgedragen op de anderen, was dat niet het geval. Helemaal in de bottom-up geest van de 2003 Conventie, verliep de communicatie net andersom. De erfgoedsector legde hier zijn oor te luister en kwam in contact met interessante organisaties die in hun dagelijkse leven bezig zijn met erfgoed van landbouw, platteland en voeding, zonder dit zo te noemen of de ‘last’ van het erfgoed te ervaren. Het was daarom niet alleen een contactdag maar tevens een brondag voor de erfgoedsector en kan hopelijk op navolging rekenen. Deze contactdag was ook een reflectiedag. Het netwerk rond ICE is zich op dit moment duidelijk aan het vormen en uitkristalliseren. De samenwerking tussen verschillende soorten actoren is erg belangrijk. Dit netwerk moet elkaar nog veel beter leren kennen. Ook intersectorieel moet ICE met de belendende beleidsdomeinen en sectoren zoals landbouw, toerisme, gastronomie verder in dialoog treden en samenwerken. Tenslotte benadrukte Rob dat het essentieel is om de term ‘borgen’ gemeenschappelijk te gebruiken. De vraag naar meer van dergelijke contacten brondagen voor de erfgoedsector bleek duidelijk.


27

4.4.1.1.3 Inspiratiedag ‘De Groote Vlucht’ – over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI (10 oktober 2014, Miummm – Huis van de Voeding, Roeselare) De Inspiratiedag van 10 oktober die de naam ‘De Groote Vlucht’ meekreeg, vond plaats in het Miummm – Huis van de Voeding te Roeselare en handelde over vluchtende boeren, brouwers en vissers tijdens de oorlog. De Duitse inval op 4 augustus 1914 bracht immers een ongeziene vluchtelingenstroom op gang richting de kust en de grenzen over naar Nederland, Frankrijk en GrootBrittannië. Deze bewogen episode werd, vanuit diverse invalshoeken, belicht door enkele experts. In de voormiddag vertelde prof. em. Alex Vanneste meer over de door de Duitsers aangebrachte elektrische draadversperring aan de Belgisch-Nederlandse grens. Ineke Steevens (NAVIGO) gaf het verhaal van de Belgische zeelui weer. Brecht Demasure (CAG) stelde zijn nieuwe publicatie ‘Boter bij de vis’ voor en zoomde in op de vluchtende landbouwers. Nele Vanslembrouck (Vlaams Ruraal Netwerk) stelde het samenwerkingsverband ‘Boter bij de vis’ en de gelijknamige website voor. Na de lunchpauze werd het Vlaams Huis van de Voeding onder leiding van een gids bezocht. In de namiddag nam Belinda Eelbode, gids, een groep mee op sleeptouw door de oude brouwerij Rodenbach. Zij bracht hierbij het verhaal van de brouwerij tijdens WOI. De andere groep ging samen met de koks Johan Verlinden en Mario Claeys (CVO Roeselare) aan de slag in de kookworkshop met oorlogsrecepten. Katrien Sluyts (‘t Grom) stelde de publicatie ‘Kookworkshops in ’t Grom - De handleiding’ voor. De Inspiratiedag was een organisatie van CAG in samenwerking met het Departement Landbouw en Visserij en het Miummm. Er waren zo ‘n 50 deelnemers.

4.4.1.1.4 WOI op ’t erf In samenwerking met Inagro tekent CAG vanaf 2014 een traject uit voor een aantal bezoekboerderijen in West-Vlaanderen die willen werken rond het thema landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog. Landbouwverbreders uit die regio krijgen heel wat vragen van bezoekers of klanten met betrekking tot dit onderwerp. Sommige landbouwers beschikken zelf over interessante verhalen van de voorbije generaties die het doorgeven waard zijn. Anderen zijn op zoek naar deze verhalen. Ze hebben echter onvoldoende onderbouwde info en methodieken om hun bezoekers de volledige context te vertellen. Het opzet van het project behelst vorming van de landbouwers via drie momenten, het aanreiken van een handleiding, de ontwikkeling van een visuele drager en indien nodig de publieksontsluiting van dit aanbod. Op 22 november 2014 ging de eerste sessie door op de Beauvoordse Walhoeve in Veurne met een 20tal deelnemers. Het regionale landbouwverhaal tijdens de oorlog kwam hier aan bod en er werden tips gegeven hoe zelf aan de slag te gaan om het verleden van de eigen hoeve te ontdekken. De bijhorende handleiding zal in de loop van voorjaar 2015 klaar zijn. In de periode januari-april 2015 vinden nog twee vormingssessies plaats voor West-Vlaamse landbouwverbreders en aanbieders van hoevelogies. Als concreet eindproduct zullen Inagro en CAG samen met de landbouwverbreders een visuele drager creëren die als houvast kan dienen om het verhaal van de betrokken hoeves te situeren, zowel geografisch als in tijd. Concreet wordt gedacht aan een informatiebord (formaat A1) met een kaart van West-Vlaanderen met aanduiding van de frontlijnen, de onderwaterzetting, dorpen en hoeves. De uitwerking gebeurt in 2015. Deze publieksontsluiting zal vermoedelijk op Erfgoeddag 2015 worden voorgesteld.

28

4.4.1.1.5 Congres ‘Knowledge Networks in Rural Europe since 1700’ Van 27 tot en met 29 augustus organiseerde ICAG, KU Leuven (de wetenschappelijke zusterorganisatie van CAG) een internationaal wetenschappelijk congres met als thema ‘Knowledge Networks in Rural Europe since 1700’. Een dertigtal professoren, onderzoekers en PhD-studenten uit Europa presenteerden gedurende drie dagen zeer uiteenlopende en vernieuwende onderzoeksresultaten. Dit congres vond plaats in het Hollandcollege te Leuven en werd georganiseerd in samenwerking met het Nederlands Agronomisch-Historisch Instituut (NAHI) van de Rijksuniversiteit Groningen, het Posthumus Instituut en ESTER. Een selectie van de bijdragen zal in de loop van 2016 worden gepubliceerd bij een internationale academische uitgeverij.

4.4.1.2 Participatie en bijdrage aan andere initiatieven 4.4.1.2.1 Tijdschrift ‘Boer & Tuinder’ Het ledenblad Boer & Tuinder, uitgegeven door Boerenbond, zocht in 2014 voor hun zomerreeks historische hoeves met een boeiend WOI-verhaal waar nog actief aan landbouw werd gedaan. CAG lanceerde hiervoor een oproep via verschillende kanalen. Uit de vele reacties maakte CAG een eerste selectie die werd doorgestuurd naar de redactie. In juli en begin augustus verschenen hierover vier artikels.

4.4.1.2.2 Nacht van de Geschiedenis Naar jaarlijkse traditie organiseert Davidsfonds ook in 2015 Nacht van de Geschiedenis. Deze zal in het teken staan van ‘landbouw en visserij’. Davidsfonds ging daarvoor in 2014 een samenwerking met CAG aan. CAG zal mee de promotie en communicatie verzorgen voor deze editie. Op vraag van Davidsfonds maakte CAG een inspiratiebundel op voor de verschillende Davidsfondsafdelingen in Vlaanderen en Brussel. Verschillende afdelingen namen vervolgens contact op met CAG. Ze waren op zoek naar mogelijke sprekers of hadden vragen bij de uitwerking van een thema. Zowat alle medewerkers van CAG zullen dan ook in maart 2015 participeren aan de Nacht van de Geschiedenis en een lezing geven. Ter gelegenheid van de Nacht van de Geschiedenis verzorgt het geschiedenis tijdschrift ‘Eos Memo’ jaarlijks een speciale editie. Aan CAG werd gevraagd om het nummer rond landbouw en visserij mee vorm te geven. In 2014 reikte CAG interessante onderwerpen voor mogelijke artikels aan en legde de redactie van Eos Memo de inhoudstafel van het speciale nummer vast. Eind 2014, begin 2015 werden de gevraagde artikels geschreven en met bijpassend beeldmateriaal doorgegeven.

4.4.1.2.3 Studiedag ‘In klank en beeld. Participatief documenteren van immaterieel erfgoed’ (16 september, Lamot, Mechelen) Op 16 september vond in het Lamot in Mechelen de studiedag ‘In klank en beeld. Participatief documenteren van immaterieel erfgoed’ plaats. De studiedag werd georganiseerd door E-land en tapis plein, met medewerking van het MAS en het ICE-trekkersnetwerk in Vlaanderen (Resonant, Het Firmament, LECA, CAG, ETWIE, tapis plein en FARO). De studiedag werd bijgewoond door een tachtigtal personen. Documenteren van immaterieel erfgoed brengt een reeks nieuwe vragen en uitdagingen binnen in de erfgoedpraktijk. Want hoe documenteer je erfgoed dat leeft in de hoofden, handen en handelingen van mensen? Een proces dat vraagt om een participatieve en dynamische – vaak audiovisuele – aanpak. Op het programma van de studiedag stonden lezingen en gesprekken waarin bruggen geslagen werden tussen onderzoek (visuele antropologie en mondelinge geschiedenis) en


29

erfgoedpraktijk (documentatie- , archief- en immaterieel erfgoedwereld). Begrippen en concepten als immaterieel erfgoed, niet-tastbaar erfgoed, mondelinge geschiedenis en mondelinge bronnen werden scherp gesteld, met o.a. bijdragen van antropoloog Dr. Wim van Zanten (NL), Wim Viaene, Dr. Berber Bevernage en diverse sprekers uit de erfgoedpraktijk in Vlaanderen (o.a. Chantal Bisschop van CAG). Dit alles werd aangevuld met inspirerende cases en workshops voor het participatief audiovisueel documenteren van immaterieel erfgoed, met bijdragen uit o.a. Zuid-Afrika (Dr. Harriet Deacon), Canada (Dale Jarvis), Zweden (Petra Bauer) en Vlaanderen. Vooraf werden inspirerende praktijkvoorbeelden rond het audiovisueel (participatief) documenteren van ICE uit Vlaanderen verzameld. In de bundel van praktijkvoorbeelden, werden o.m. ook de projecten ‘Garnalenverhalen’ (VLIZ, Katrien Vervaele en CAG, 2013) en ‘Vlaams-Brabants Grondwitloof.EU!’ (PDPO-project van de Nationale Proeftuin voor Witloof en de vzw Brussels Grondwitloof, i.s.m. onder meer CAG) opgenomen.

4.4.1.2.4 Lezingenreeks ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’ CAG organiseerde in samenwerking met Erfgoed Haspengouw in 2014 een lezingenreeks in het kader van het project ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’. De locatie werd steeds gekozen in functie van het onderwerp van de lezing. De lezingenreeks was een succes: gemiddeld kwamen er circa 80 mensen opdagen. In 2015 zullen de lezingen worden gebundeld in een aparte publicatie. Het programma zag er als volgt uit: • 13 maart: Yves Segers (Coördinator CAG), ‘Oesters, roggebrood en appelcider. Eten en drinken in Vlaanderen en Haspengouw sinds 1800’, Wintertuin Campus Tuinbouw, Sint Truiden. Circa 100 deelnemers. • 10 april: Jo Billen (Erfgoedspecialist Limburg over bier en brouwen), ‘Allee, santé, geef er nog eens twee! Brouwerijen en limonadefabrieken in Haspengouw’, Sint-Brixiuskerk Schalkhoven. Circa 125 deelnemers. • 8 mei: Ria Christens en Magda Guelinckx (Erfgoedbeheerders Cultureel erfgoed annuntiaten Heverlee), ‘Koken van eigen kweek. Met een knipoog naar kasteel van Mariagaarde’, Kasteel Mariagaarde Hoepertingen. Circa 70 deelnemers. • 5 juni: Bert Woestenborghs (Stafmedewerker Roerend Erfgoed CAG), ‘Boeren op rijke grond. Landbouw(mechanisering) in Haspengouw, 1850 – 2000’, Withofswinning, Eigenbilzen. Circa 90 deelnemers. • 11 september: Nelleke Theugels (Postdoctoraal onderzoeker bij het FWO-Vlaanderen), ‘Delhaize Frères & Cie en de modernisering van de kleine buurtwinkel. Een blik op de ontluikende consumptiemaatschappij (1870 – 1940)’, Buurthuis Ter Cose, Kozen. Circa 80 deelnemers. • 9 oktober: Davy Jacobs (Conservator Nationaal Jenevermuseum Hasselt), ‘Op de borrel in Limburg. Een zoektocht naar het Limburgse jeneververleden’, Bibliotheek CLIM, Gingelom. Circa 90 deelnemers.

4.4.1.2.5 CULKAS – Een Grundtvigproject over intergenerationeel en intercultureel werken met erfgoed De fel gesmaakte activiteit ‘Garnalenverhalen’ die CAG samen met het VLIZ en auteur Katrien Vervaele tijdens de Week van de Smaak in 2013 organiseerde, kreeg een internationaal staartje. Begin april 2014

30

lichtte Chantal Bisschop de achterliggende methodiek van deze activiteit toe op de CULKAS-meeting in Segovia (Spanje). De bijeenkomst stond in het teken van food en interculturele en intergenerationele transmissie en kaderde in een Grundtvig-samenwerkingsproject 2013-2014. In dit project wisselden FARO samen met een Deense, Spaanse en Turkse partner rond zes thema’s praktijkvoorbeelden uit. FARO probeerde om zoveel mogelijk mensen uit de Vlaamse erfgoedsector te laten deelnemen aan de bijeenkomsten. Voor FARO en de partners uit het erfgoedveld lag de focus veeleer op de methodische aspecten. De buitenlandse partners die vooral bezig zijn met volwassenenvorming hadden meer interesse in de inhoudelijke uitwerking. De naam Cultural Kaleidoscope (CULKAS) was dus heel goed gekozen: kijkend naar hetzelfde maar vanuit een soms wat verschoven focus, zagen en deelden we toch erg diverse inzichten en manieren van intercultureel omgaan met en intergenerationeel doorgeven van erfgoed. Onze soms al te ingebakken erfgoedblik werd zo opengetrokken en we leerden tal van sociaal-culturele vormingsmethodes kennen die ook voor onze werking nuttig kunnen zijn. De activiteit van CAG over garnalenverhalen kon op veel belangstelling rekenen en maakte ook ditmaal de tongen los over de overdracht en de verhalen van gelijkaardig erfgoed.

4.4.2 Opzetten van en participeren aan publieksprojecten en educatieve initiatieven (OD 4.2) 4.4.2.1 Educatie landbouw en voeding, secundair onderwijs In 2014 werd werk gemaakt van de serious game Farmony. Met dit educatieve computerspel worden jongeren wegwijs gemaakt in de hedendaagse landbouwsector. De initiatieven die landen tuinbouwers nemen om ecologische, economische en sociale aspecten van duurzaamheid op te nemen in hun bedrijfsvoering worden hier in de kijker geplaatst. Daarnaast werd lesmateriaal ontwikkeld voor het vak techniek uit de eerste graad van het secundair onderwijs. Aan de hand van deze themabundels wordt de rol van techniek en technische toepassingen bij het produceren van voedingsmiddelen toegelicht. Beide initiatieven worden verder toegelicht onder 5.1. Op vraag van Jeugddienst Globelink werd een informatiestandje met didactisch materiaal opgesteld tijdens de overkoepelende slotzitting van het project KRAS (het vroegere Scholierenparlement). Ongeveer 500 jongeren die een heel schooljaar (2013-2014) rond het thema voedsel hadden gewerkt, kregen op deze slotdag (9 mei) de kans van gedachten te wisselen met politici en experten. Tijdens de middagpauze bezochten zij de beurs waar verschillende NGO’s, landbouw- en educatieve organisaties hun werking konden toelichten. CAG stelde het lesmateriaal van ‘Wat eten we morgen?’ voor en informeerde de deelnemers, zowel leerkrachten als leerlingen, over het op stapel staande Farmony. De informatiestand werd gedeeld met de consulenten van het Innovatiesteunpunt van Land- en Tuinbouw. Deze consulenten boden de leerlingen inzicht in enkele vernieuwende technologieën zoals de infraroodcamera om warmteverliezen in stallen te detecteren en insecten als voedsel van de toekomst. Onder het proeven van geroosterde wormen werden jongeren uitgedaagd na te denken over de toekomst van onze Vlaamse landbouw. Een gesmaakt voorproefje van de serious game Farmony die eraan komt. Vanuit de educatieve werking werd beslist om mee te stappen in een traject opgezet door Mooss vzw, een kunsten erfgoededucatieve organisatie, en de Leuvense erfgoedcel. Dit traject voorzag in duiding en begeleiding bij het opzetten van een activiteit gericht op gezinnen met jonge kinderen (Vlieg) en zal worden gerealiseerd op erfgoeddag met thema ERF! in 2015.


31

4.4.2.2 Participatie publieksevenementen landbouw, voeding en erfgoed 4.4.2.2.1 Erfgoeddag Op 27 april, ter gelegenheid van Erfgoeddag met als thema ‘Grenzeloos’, organiseerde CAG samen met Heemkunde Vlaanderen, Erfgoedcel Aalst en de Heemkundige Kring De Faluintjes de drieledige activiteit ‘Vier dorpen, één stad. De grenzen van de Faluintjes’ in het Oud Gemeentehuis van Moorsel. De lezing ‘Een jaar als geen ander: het Jaar van het Dorp (1978)’ werd verzorgd door Chantal Bisschop (CAG). Zij behandelde het globale verhaal van bovenaf, met onder meer aandacht voor de context, de rol van de Boerenbond, de successen maar ook de kritiek en de invloed tot op vandaag. Aansluitend volgde een panelgesprek met vier bevoorrechte getuigen die in 1978 een actieve rol speelden binnen hun eigen deelgemeente en nu nog steeds begaan zijn met het lokale erfgoed: Marc De Bie (Baardegem), Fons Dierickx (Herdersem), Arnold Van de Perre (Meldert) en Fred Van Biesen (Moorsel). Moderator was Chantal Bisschop (CAG). Daarnaast was er ook een tentoonstelling met foto’s, oude affiches en ander waardevol beeldmateriaal.

4.4.2.2.2 Dag van de Landbouw Op 21 september, in het kader van de Dag van de Landbouw, verzorgde CAG een informatiestandje op het edelhertenbedrijf Parcoplus in Leest. Er werd uitleg verschaft bij de educatieve initiatieven en didactische materialen van Plattelandsklassen en CAG. Leerkrachten kregen op vertoon van hun lerarenkaart een pakket met educatieve informatie en enkele lesbundels mee naar huis.

4.4.2.2.3 Week van de Smaak Van 13 tot 23 november ging de Week van de Smaak door in Vlaanderen en Brussel. Het thema was ‘De duurzame verbeelding’. Op woensdag 19 november 2014 bewees CAG met de kookworkshop ‘Lekkers van bij ons’ dat cultuur en jongerenwelzijn wel degelijk samengaan. De vzw Betonne Jeugd in Antwerpen helpt kansarme jongeren en jongeren met problemen die vaak geen aansluiting vinden in de maatschappij. Via hun jeugdwerking geven ze hen een thuis en creëren ze nieuwe kansen. Het motto ‘Jongeren helpen jongeren’ staat centraal in de werking van Betonne Jeugd. Dat wordt concreet als het over eten gaat: ‘liefde gaat door de maag’ is voor hen geen loos begrip. Op wekelijkse basis koken zij samen om het nadien met veel smaak te verorberen. Een kookworkshop past dan ook perfect bij deze jongerengroep. Chef-kok Felix Alen van het Hof te Rhode is al jarenlang een vaste waarde in de culinaire wereld. Hij heeft een sterke voorliefde voor de streeken seizoensgebonden keuken. Die passie uit zich in meer dan 25 culinaire boeken en de oprichting van het Xaverius Huis, het Vlaams Centrum voor Eet- en Tafelcultuur. Zijn nieuwste publicatie ‘Het Grote Noordzeeviskookboek’ bundelt alle zeevissen en schaaldieren van de Noordzee samen. CAG vond in hem de perfecte kok om samen met de koks van Betonne Jeugd een duurzaam gerecht te bereiden met aandacht voor ons culinaire erfgoed. Zestien kansarme jongeren van de vzw Betonne Jeugd in Antwerpen werden uitgenodigd bij Felix Alen in het Hof te Rhode te Diest. Na een rondleiding volgde een kookworkshop met vis van bij ons en andere lokale producten. Chef-kok Felix Alen en zijn team vertelden tijdens het koken meer over de duurzame streeken seizoensgebonden keuken. Nadien was het tijd om te genieten van het zelfgemaakte diner. Tussendoor verrasten Chantal Bisschop en Sarah Luyten de jongeren van Betonne Jeugd met een erg gesmaakte ‘culinaire erfgoedquiz’. Voor de jongeren was het een unieke en leerrijke ervaring. Het evenement kreeg regionale persbelangstelling.

32

4.4.2.3 Tentoonstellingen CAG CAG beschikt over een aantal kleinere, rondreizende tentoonstellingen die door organisaties en verenigingen kunnen worden gehuurd tegen een lage prijs. De foto-expo ‘Het Vlaamse platteland in de fifties’ reisde van 6 januari tot en met 16 februari 2014 naar BC Landschap De Liereman in OudTurnhout en vervolgens naar Arendonk (16 februari tot en met 31 maart). Tenslotte stond ze ook in BC De Klapekster in Hoogstraten vanaf 1 april tot en met 30 juni.

4.4.2.4 Veldverkenners Midden 2013 werd een samenwerking gestart met de blogsite www.veldverkenners.be. ‘Veldverkenners’ is een initiatief van het Vlaams Infocentrum Land- en Tuinbouw (Vilt vzw), en probeert de burger dichter bij de boer te brengen. In 2014 werd er maandelijks een themaverhaal van Het Virtuele Land in de kijker gezet in de rubriek ‘Uit de Oude Doos’. De rubriek werd tevens aangekondigd op de Facebookpagina’s van Veldverkenners en CAG. De lezer werd aangetrokken door een aantal weetjes en een opmerkelijke foto uit het verhaal, en vervolgens uitgenodigd om het volledige verhaal te lezen op Het Virtuele Land. Sinds de samenwerking worden de verhalen die door ‘Veldverkenners’ in de kijker werden gezet merkbaar vaker bezocht. In 2015 wordt de samenwerking verder gezet.

4.5 Verzorgen van een moderne en attractieve communicatie (SD 5) 4.5.1 Communicatie omtrent werking via eigen kanalen (OD 5.1) In 2014 werden zes reguliere nieuwsbrieven verstuurd, aangevuld met vier nieuwsbrieven voor speciale evenementen: Erfgoeddag ‘Grenzeloos’ (april), Contactdag ICE ‘Op het veld, in de keuken’ (april), Contactdag WOI ‘De Groote Vlucht’ (september) en Week van de Smaak ‘Duurzaamheid’ (november). Alle nieuwsbrieven werden elektronisch verstuurd in de huisstijl van CAG. In 2014 liep Jelte Kemps van de Bachelor-na-Bachelor opleiding Marketingcommunicatie (KH Leuven) stage bij CAG. Hij analyseerde de verschillende communicatiekanalen van CAG, stelde een nieuw communicatieplan op en ontwikkelde suggesties voor een betere communicatiestrategie op korte en lange termijn. Alle resultaten werden uitgewerkt en gepresenteerd in een eindrapport. In 2014 communiceerde CAG via zijn Facebookpagina over de eigen werking en activiteiten van derden. Om meer ‘likes’ te verzamelen, werd een concrete actie opgezet samen met het Hopmuseum in het kader van hun fototentoonstelling ‘24 Belgen/24 bieren’. Deze actie resulteerde in dertig extra ‘likes’. In 2014 nam het aantal ‘likes’ toe van 201 naar 370.

4.5.2 Overleg en communicatie met bevoegde overheden (OD 5.2) CAG informeerde in 2014 op een informele en formele manier de bevoegde (lokale, provinciale, regionale en nationale) overheden omtrent zijn eigen werking en signaleerde knelpunten en troeven van het agrarisch erfgoed. Dit gebeurde onder meer via het verspreiden van uitnodigingen voor activiteiten (zie 4.4), gerichte contacten en het opzetten van samenwerkingsverbanden (zie 4.2). Vertegenwoordigers van de overheid werden tevens uitgenodigd om te participeren aan en te reflecteren over de werking van CAG, via bijvoorbeeld lidmaatschap van de bestuursorganen, klankbordgroepen en stuurgroepen van projecten (zie 3.1.2 en 3.1.3).


33

4.6 Netwerking en afstemming werking met erfgoedgemeenschap in binnen- en buitenland (SD 6) 4.6.1 Afstemmen van eigen werking met het eigen veld en andere relevante organisaties en/of partners (OD 6.1) Via overleg in de adviesraad en klankbordgroepen werd afgestemd met het eigen veld en andere relevante organisaties en/of partners (zie 3.1.3 en 4.3.2.3. en 4.3.2.4.) Uiteraard stemde het centrum ook haar werking af met het Agentschap Kunsten en Erfgoed, het Departement Landbouw en Visserij en het steunpunt FARO en met andere expertisecentra en relevante erfgoedinstellingen. Dit gebeurde onder meer via het Cultureel-Erfgoedoverleg.

4.6.2 Extra inzet op samenbrengen en activeren van actoren m.b.t. erfgoed van voeding (OD 6.2) In de beleidsperiode 2012-2016 zet CAG extra in op het thema ‘Voeding’. Opzet is om meer expertise op te bouwen en rond het erfgoed van eten en drinken meer samenwerking binnen de erfgoedgemeenschap te stimuleren. Hieronder worden enkele belangrijke acties en realisaties beschreven.

34



In 2014 werd op een intensieve manier samengewerkt met tal van collectiebeheerders en actoren uit de erfgoedgemeenschap ‘Voeding’ in het kader van het samenwerkingsverband ‘Boter bij de vis’ (zie ook 4.1.1.3.).



In de regio Haspengouw ontwikkelden CAG en Erfgoed Haspengouw een gevarieerd ondersteunings- en vormingsprogramma rond de geschiedenis en het erfgoed van voeding. Zo werden collecties in kaart gebracht, contactmomenten opgezet en ook een lezingenreeks georganiseerd, waarin onder meer de rijke geschiedenis van de brouwerijen, limonadefabrieken en voedingswinkels aan bod kwam. Meer info over het project ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’ is te vinden onder rubriek 5.2.



De klankbordgroep ‘Voeding’ kwam in 2014 twee keer samen (onder meer om de resultaten van het gelijknamige project te bespreken) en besloot om ook in de nabije toekomst de samenwerking verder te zetten via concrete acties.



De publiek toegankelijke collecties rond het erfgoed van eten en drinken (aanwezig in Vlaanderen en Brussel) zullen aan het brede publiek worden gepresenteerd via de ontwikkeling van een specifiek aanbod op Het Virtuele Land. In 2014 werd in overleg met de collectiebeheerders de nodige info verzameld. Begin 2015 zal dit aanbod op de website worden gepubliceerd.



In de tweede helft van 2014 schreef Greet Draye een algemeen voedingsverhaal voor Het Virtuele Land. ‘Eten op de plank’ vertelt, zoals Leven van het land dat doet voor de landbouw, de geschiedenis van de Belgische voedselproductie, -distributie en – consumptie van 1750 tot vandaag. In de drie deelverhalen ‘Schaarse middelen (1750-1880)’, ‘Revolutie in de voeding (1880-1950)’ en ‘Productie en consumptie in massa (1950-2015)’ wordt de keten gevolgd. Van hoofdzakelijk agrarische productie, kleinschalige distributie en honger voor een groot deel van de bevolking, gaat het steeds meer naar industriële productie, een meer georganiseerde distributie en een kleinere kloof tussen het menu van rijk en arm. Om tenslotte te eindigen bij

massaproductie, multinationals, overdadige consumptie en 'tegenbewegingen' zoals Fairtrade en bio. Het voedingsverhaal werd voorgelegd aan en besproken met de Klankbordgroep ‘Voeding’. Er kwamen verschillende waardevolle suggesties voor illustraties, bijvoorbeeld uit de collecties van de voedingsmusea. Het verhaal verscheen in januari 2015 op Het Virtuele Land. 

In 2014 werden er diverse voedingsverhalen gepubliceerd op Het Virtuele Land. In januari verscheen ‘Het witte goud’ over grondwitloof. In maart zoomde het verhaal ‘Kebab met mayonaise’ in op een typisch gerecht uit de Turkse keuken. In juli volgde het verhaal ‘Pel grijze garnalen en proef de verhalen’. Om deze verhalen te illustreren werd steeds samen gewerkt met verschillende collectiebeheerders.



CAG werkte inhoudelijk mee aan de brochure ‘Witloof Verrukkelijk’, uitgegeven door de Provincie Vlaams-Brabant. http://www.vlaamsbrabant.be/binaries/publicatie-witloofbrochure-2014_tcm5-72248.pdf.

4.6.3 Verder uitwerken van netwerken in het buitenland (OD 6.3) CAG werkte in 2014 verder aan het uitbouwen van een internationaal netwerk. Dit verliep onder meer via de bestaande netwerken en organisaties CORN (Comparative Rural History of the North Sea Area), EURHO (European Rural History Organisation), ICREFH (International Committee for the Research into European Food History), IEHA (Institut Européen d’Histoire de l’Alimentation, Tours), en CRICEC (Crises and Changes in the European Countryside), etc. Medewerkers van CAG namen actief deel aan studiedagen en congressen in het buitenland of met een internationaal karakter. Zo participeerde Chantal Bisschop aan de CULKAS-bijeenkomst over food in Segovia (Spanje) en aan het congres ‘Power and Democracy: the many voices of Oral History’ van IOHA (International Oral History Association) in Barcelona (Spanje). Yves Segers nam deel aan de European Social Science History Conference in Wenen (Oostenrijk), aan de workshop ‘Governing the rural in interwar Europe’ in Soeterbeek (Nederland), en aan het congres ‘Knowledge networks in rural Europe since 1700’ in Leuven. Ook de organisatie van het internationaal wetenschappelijk congres ‘'Knowledge networks in rural Europe since 1700’, dat van 27 tot en met 29 augustus plaatsvond in Leuven, zorgde voor een internationale uitwisseling van inzichten en contacten. De organisatie van het congres liep in samenwerking met collega’s van het Nederlands Agronomisch-Historisch Instituut (NAHI) van de Rijksuniversiteit Groningen, van de Posthumus doctoral school en de European Graduate School for Training in Economic and Social Historical Research (ESTER). CAG besprak in augustus met dr. Peter Moser, directeur van het documentatie- en onderzoekscentrum ‘Archives de l’histoire rurale’ in Bern (Zwitserland), de mogelijkheid om in 2015-2016 een internationaal erfgoed- en onderzoeksproject op te starten rond landbouwvoorlichtingsfilms in Europa. Mogelijke partners in dit consortium kunnen zijn: het Museum for English Rural Life (MERL) in Reading (Groot-Brittannië), de universiteit van Lyon (prof. Edouard Lynch) en het Nederlands Agronomisch-Historisch Instituut (NAHI), verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Europeana Food & Drink, het Europese project over commercieel hergebruik van digitaal erfgoed van eten en drinken waaraan CAG participeert (zie 5.8), groepeert 29 partners uit 16 Europese Landen. Op 14 en 15 januari 2014 ontmoetten die partners elkaar voor het eerst op een kick off workshop in Londen. De tweedaagse bood CAG de kans om zijn netwerk te vergroten. Met de partners met wie CAG het nauwst samenwerkt (Collections Trust, Keepthinking, Shift!, Postscriptum en de Koninklijke


35

Musea voor Kunst en Geschiedenis) waren er in de loop van 2014 zeer geregelde Skype-contacten. Op 8 juli 2014 ontving CAG de Britse collega’s van Keepthinking en Shift! in Leuven voor een workshop rond Culture Change. Op 27 november 2014 werd CAG ontvangen door Collections Trust en Keepthinking in het Natural History Museum in Londen. In samenwerking met zusterorganisatie ICAG ontving CAG van eind augustus tot eind oktober 2014 Bea Corbacho Gonzales als visiting scholar. Bea is verbonden aan de University of Santiago de Compostela in Spanje en werkte in Leuven verder aan haar doctoraatsonderzoek ‘How peasants adopt new technologies. Peasant know-how and learning by farming during the socio-ecological transition in Galicia (Spain), XVIII-XXth centuries’. Tijdens het ICAG-seminarie van 4 december bracht de Nederlandse dr. Sophie Elpers (Meertens Instituut / Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen), een interessante lezing met als titel 'Erfenis van het verlies. De strijd om de wederopbouw van boerderijen in Nederland tijdens en na de Tweede Wereldoorlog'.

4.7 Beleid met aandacht voor duurzaamheid en maatschappelijke en culturele diversiteit (SD 7) 4.7.1 Aandacht voor diversiteit in zijn activiteiten en bij de samenstelling van zijn personeelsbestand en Raad van Bestuur (OD7.1) Ook in 2014 was diversiteit en interculturaliteit een aandachtspunt in de werking van CAG. Bij het openstellen van vacatures werden sollicitanten met een andere etnisch-culturele achtergrond aangemoedigd om te kandideren. In de basis- en projectenwerking werd telkens nagegaan op welke manier een interculturele dimensie kon worden ingebouwd en op welke manier er speciale aandacht kon uitgaan naar diversiteit. Met dit als uitgangspunt ontwikkelde CAG in 2014 een rijke en gevarieerde werking die aandacht heeft voor Belgen en Vlamingen met een diverse achtergrond, voor jongeren en senioren, en voor minder eenvoudig te bereiken doelgroepen. Hieronder worden de belangrijkste acties opgesomd.

36



Tijdens de Week van de Smaak organiseerde CAG de activiteit ‘Lekkers van bij ons’. Op woensdag 19 november 2014 nodigde CAG 16 kansarme jongeren van de vzw Betonne Jeugd uit bij chef-kok Felix Alen in het Hof te Rhode (Diest). Deze kansarme jongeren en jongeren met problemen vinden geen aansluiting in de hedendaagse maatschappij. Door met hen samen te werken, bewees CAG dat cultuur en jongerenwelzijn wel degelijk samengaan.



Op donderdag 27 maart participeerde CAG aan de DUO-DAG, en gaf het op die manier de kans aan werkzoekenden met een arbeidsbeperking om te proeven van een nieuwe werkervaring. Raf Theelen stak heel enthousiast een handje toe bij het klassement van onze boekhouding en het inscannen van historische kookboekjes.



In april 2014 nam CAG op uitnodiging van FARO deel aan de CULKAS-meeting in Segovia (Spanje). De bijeenkomst stond in het teken van food en interculturele en intergenerationele transmissie en kaderde in een Grundtvig-samenwerkingsproject 2013-2014. In dit project wisselden FARO samen met een Deense, Spaanse en Turkse partner rond zes thema’s praktijkvoorbeelden uit met het oog op de brede beschikbaarstelling van de methodieken. CAG lichtte in Segovia de achterliggende methodiek toe van de activiteit ‘Garnalenverhalen’ die CAG samen met het VLIZ en auteur Katrien Vervaele tijdens de Week van de Smaak in 2013

organiseerde. De activiteit kon op veel belangstelling rekenen en maakte ook ditmaal de tongen los over de overdracht en de verhalen van gelijkaardig erfgoed. 

Het verhaal ‘Kebab met mayonaise’ (dat werd gepubliceerd op Het Virtuele Land) haalt een intercultureel onderwerp aan. Het verhaal zoomt in op emigratie van de Turkse gemeenschap naar België en de eetgewoonten die zij met zich meebrengen en doorgeven aan de volgende generaties.



Via het educatieve project ‘Wat eten we morgen?’ bereikt CAG jongeren uit het secundair onderwijs en maakt hen bewust van het belang van een duurzame landbouw en gezonde eetgewoonten.

4.7.2 Aandacht voor duurzaamheid en ecologisch bewustzijn en duurzame opslag van digitale collecties (OD 7.2) Alle publieksactiviteiten van CAG, zoals studiedagen en tentoonstellingen, worden alleen aangekondigd via een elektronische uitnodiging. Deze manier van communiceren is niet alleen goedkoper, maar kadert ook binnen een milieubewuster (erfgoed)beleid. CAG wil de resultaten uit projecten zo vaak als mogelijk verduurzamen via Het Virtuele Land, onder meer door de publicatie van rapporten in pdf op de website (http://www.HetVirtueleLand.be/cag/bronnen/rapporten) en de ontsluiting van nieuw beeldmateriaal afkomstig uit projecten via de beeldbank. CAG sensibiliseerde ook andere organisaties voor de waarde van het digitaal depot waarin de data uit Het Virtuele Land opgeslagen zitten.

4.7.3 Aandacht voor toegankelijkheid websites (OD 7.3) De oude versie van de erfgoedbank Het Virtuele Land bleef in 2014 Anysurfer-compliant voor blinden en slechtzienden. Met de voorbereiding van de vernieuwde omgeving van Het Virtuele Land, dat online werd gezet in november 2014, werd er rekening gehouden met deze voorwaarden. Er werd een nieuwe aanvraag voor het Anysurferlabel voorbereid. Ook de projectwebsite www.boterbijdeviswo1.be voldoet aan de voorwaarden van het Anysurferlabel.


37

Foto: Logo project ‘Europeana Food and Drink’

38

4.8 Uitbouwen van een werking rond Immaterieel Cultureel Erfgoed en Mondelinge Geschiedenis (SD 8) CAG zet in de beleidsperiode 2012-2016 nadrukkelijk in op het immaterieel cultureel erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Midden 2012 werd een medewerker Immaterieel Cultureel Erfgoed en Mondelinge Geschiedenis (Chantal Bisschop) aangeworven. In 2014 werd de werking rond ICE verder uitgebouwd en verstevigd. De klankbordgroep ‘ICE en mondelinge geschiedenis’ kwam samen op 21 maart 2014 en 6 januari 2015. Hieronder worden de voornaamste aandachtspunten en acties in 2014 verduidelijkt.

4.8.1 Immaterieel cultureel erfgoed (ICE) 4.8.1.1 ICE-overleg, samenwerking en afstemming in het cultureel erfgoedveld CAG maakt deel uit van het ICE-trekkersnetwerk. In 2014 kwamen de ICE-domeintrekkers LECA, ETWIE, CAG, Resonant en Het Firmament, tapis plein, FARO en platform www.immaterieelerfgoed.be tien keer samen in functie van de verdere netwerkontwikkeling, taakverdeling, afstemming en samenwerking rond dienstverlening en begeleiding alsook rond opvolging van het digitale ICE-platform voor elk van de (min.) vijf domeinen. Inspelend op de nood aan duiding en sensibilisering rond immaterieel erfgoed, het netwerk, borgen, het platform, en de diversifiëring van het beeld van immaterieel erfgoed hebben de domeintrekkers binnen het ICE-netwerk i.s.m. tapis plein, het platform en FARO in 2014 hun schouders gezet onder een brede communicatie en deling van inspirerende cases als eye-opener. Ter voorbereiding van dit proces werden twee vormingsmomenten georganiseerd.  In maart 2014 volgde het ICE-trekkersnetwerk samen met de communicatiemedewerkers van de betreffende organisaties een workshop rond communicatie geleid door Toon Berckmoes (Idea Consult) om de toekomst van het ICE-platform te bekijken.  In mei 2014 volgde het ICE-trekkersnetwerk een workshop rond netwerkvorming geleid door Jacqueline van Leeuwen (FARO). Die opgebouwde ervaring in het bieden van ondersteuning in erfgoedzorg, in borgen, in het uittekenen van een netwerk, in samenwerking,… resulteerde vanaf november 2014 samen in het vernieuwd digitaal platform. De website www.immaterieelerfgoed.be heeft nu een frisse look, nieuwe teksten voor een breder publiek, een nieuwe folder, een nieuwe laagdrempelige invoermodule en een verrijkt aanbod.

4.8.1.2 ICE van landbouw, platteland en voeding De domeintrekkers nemen elk binnen het respectievelijk ICE-domein de rol op als ‘makelaar’ en nemen het voortouw met betrekking tot de informatiedoorstroom binnen het professionele netwerk, onderlinge samenwerking en afstemming en de aanpak van specifieke noden binnen het domein. Als makelaar of trekker van het domein ‘natuur en universum’ verdeelt CAG dit domein in drie meer aanschouwbare subvelden: ‘mens en dier’, ‘mens en voeding’ en ‘mens en landschap’. Deze drie thema’s stelde CAG voor aan zijn erfgoedgemeenschap op de Contactdag ‘Op het veld, in de keuken’ op 16 mei die deze keer in het teken stond van immaterieel erfgoed. Met lezingen van experten uit binnen- en buitenland, verhalen van traditiedragers en interactieve workshops wilde CAG dit niet-tastbaar erfgoed van landbouw, platteland en voeding meer onder de aandacht brengen en de borging ervan stimuleren (zie 4.4.1.1.2).


39



Als aanspreekpunt voor ICE en dieren startte CAG in 2014 een traject op waarin bekeken wordt welke noden en vragen er leven rond dit thema, zowel binnen gemeenschappen als bij het brede publiek. CAG wil met alle relevante en geïnteresseerde spelers (erfgoedgemeenschappen, professionele erfgoedwerkers, dierenrechtenorganisaties, landbouworganisaties, overheidsinstanties, ethici …) ervaringen en expertise uitwisselen en een duurzame dialoog aangaan. In 2014 had CAG daarover onder meer contact met ethici Johan De Tavernier en Stef Aerts, verschillende erfgoedgemeenschappen (Kunst van de Valkerij, Houtem Jaarmarkt, Vinkenzetten, hanenzetten, ganzenrijden, hondenzwemmen), het Sportimonium, Bokrijk, Steunpunt Levend Erfgoed, het Agentschap Kunsten & Erfgoed en de FOD Volksgezondheid - daarna Departement Landbouw, Natuur en Leefmilieu (Els Van Autryve en Eric Van Tilburgh). In 2014 werden ook de eerste internationale contacten rond dit thema gelegd en werd de internationale situatie rond ICE en dieren nauwlettend gevolgd. Op het vernieuwde platform www.immaterieelerfgoed.be verscheen een themapagina over ‘ICE en dieren’ die regelmatig up-to-date wordt gehouden. Met de ganzenrijders in de Antwerpse polders werd een traject opgestart richting een registratie op het platform en een erkenningsaanvraag. CAG begeleidt deze erfgoedgemeenschap samen met LECA, Sportimonium en tapis plein. Na een eerste overleg in het voorjaar in beperkte kring, vond op 21 mei een grote startbijeenkomst plaats in Lillo waar een 18-tal mensen aanwezig waren die zich achter het erfgoedtraject rond het ganzenrijden wilden scharen. Na een geleid bezoek aan het poldermuseum in Lillo, gaven Chantal Bisschop (CAG) en Ellen Janssens (moderator www.immaterieelerfgoed.be) een inleidende presentatie waarin het beleid rond ICE en de ondersteunende rol van de begeleidende organisaties werden toegelicht. Na de lunch volgde een interactieve workshop rond de vragen ‘wat, wie en hoe?’ om het element ganzenrijden in kaart te brengen. Ten slotte volgde een voorstel voor een verder traject met tips. Er werd gesuggereerd om te werken met verschillende werkgroepen, en een schrijfcomité. Deze erfgoedgemeenschap werkte in het najaar daaraan verder, maar koos ervoor om even af te wachten wat er uit het hierboven vermelde traject ICE en dieren zal komen om verdere concrete stappen richting een erkenningsaanvraag te nemen. De hondenzwemming te Sint-Baafs-Vijve nam contact op met CAG en sprak de wens uit om een aanvraagdossier in te dienen voor erkenning op de ICE Inventaris Vlaanderen. CAG zal in 2015 de betrokken erfgoedgemeenschap helpen bij het ontwikkelen van een erfgoedzorgplan en advies en begeleiding geven bij het aanvraagdossier. CAG maakt deel uit van het Beschermcomité van Houtem Jaarmarkt en dacht ook in 2014 mee na over toekomstige borgingsmaatregelen. CAG onderhield verder de contacten met de erfgoedgemeenschap rond het fokken van Angora konijnen, paling peuren en kweken van waterslagers. Voorlopig kozen die gemeenschappen er echter voor zich (nog) niet te registreren op het vernieuwde ICE-platform.



Als aanspreekpunt voor ICE en voeding volgde CAG mee het traject op van het Agentschap Kunsten en Erfgoed dat vanuit een kwaliteitsvolle aanpak tot een herdefiniëring van het gebruik van het ICE-logo wil komen. Het thema ‘commercialisering en ICE’ werd in het algemeen verder nauwgezet opgevolgd. CAG had daarvoor begin 2014 ook een eerste verkennend gesprek met VLAM over streekproducten en ICE. De petitie die tijdens de Week van de Friet (eind 2013) werd gelanceerd om de frietkotcultuur te ondersteunen, werd in januari 2014 officieel overhandigd aan Minister Schauvliege. De Belgische frietkotcultuur werd op hetzelfde moment ook officieel erkend als immaterieel erfgoed. Op 7 april kwam de frietkotraad opnieuw bijeen om borgingspraktijken en -ervaringen

40

uit te wisselen. Er werd ook beslist om een erkenning aan te vragen in de Franstalige en Duitstalige Gemeenschap. In 2014 vond de Week van de Friet gelijktijdig plaats in Vlaanderen en Wallonië. CAG bood in november ook de nodige ondersteuning i.f.v. de jaarlijkse voortgangsrapportering die de Vlaamse overheid vraagt voor elementen op de Inventaris Vlaanderen. Het hierboven vermelde traject over het ICE-logo werd opgestart vanuit een concrete vraag van de Belgische frituristenbond (Navefri). Samen met LECA en ETWIE startte CAG in 2013 een begeleidingstraject rond kermiscultuur. Dit traject resulteerde in juli 2014 in de opname in de Inventaris Vlaanderen voor immaterieel cultureel erfgoed. In 2015 start CAG samen met ETWIE en LECA een eerste aftastend traject richting een internationaal dossier voor de kermiscultuur. Het tweejarig project Vlaams-Brabants Grondwitloof.EU! werd in juni feestelijk afgesloten. Het PDPO-project, gefinancierd met Europese, Vlaamse en provinciale steun, wilde de jongere generaties warm maken voor de grondwitloofteelt. De opzet was de vakkennis en de traditionele teelttechnieken door te geven aan een nieuwe lichting enthousiastelingen om zo tot een duurzaam, authentiek, maar ook innovatief teeltproces te komen. De partners in dit project waren de Nationale Proeftuin voor Witloof, de vzw Brussels Grondwitloof, de Provincie Vlaams-Brabant, het Witloofmuseum, de gemeente Kampenhout, BelOrta, CAG, de Vlaamse Overheid, de Provinciale Landbouwkamer, de Vakgroep Witlooftelers Vlaams-Brabant (Boerenbond) en het Kenniscentrum Duurzame Tuinbouw. Sluitstuk van het project was de ontwikkeling van een interactieve witloofquiz in het Witloofmuseum van Kampenhout. Een draaiboek over de productie in al zijn facetten zal nog online komen. Naast de eerdere erkenning van het grondwitloof als streekproduct, is dankzij dit project en met de begeleiding van CAG ook het telen van grondwitloof sinds 2013 erkend als Immaterieel Cultureel Erfgoed in Vlaanderen! In januari verscheen een themaverhaal over het telen van grondwitloof op Het Virtuele Land. CAG blijft verder betrokken, houdt de vinger aan de pols en informeert regelmatig naar de borgingsacties, onder meer in functie van de jaarlijkse voortgangsrapporten die de Vlaamse overheid vraagt. CAG nam in april deel aan de CULKAS-meeting in Segovia (Spanje) die in het teken stond van food en interculturele en intergenerationele transmissie. In oktober verzorgde CAG een presentatie over de traditie van driekoningentaarten op het internationaal congres ‘Driekoningen hier en elders in Europa’ in Tilburg (Nederland). CAG gaf ook advies aan Philippe Debrou over het project ‘de Kriekenboomsage’ en zijn toekomstige plannen rond de ‘Harense chicon’. 

Wat betreft het thema ICE en landschap, startte CAG samen met FARO, het Agentschap Onroerend Erfgoed, Heemkunde Vlaanderen, Landelijke Gilden en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete de eerste gesprekken over een mogelijke samenwerking rond Veldnamen. Eind 2014 werden tevens de eerste contacten rond een mogelijk begeleidingstraject voor de Bloesemfeesten in Haspengouw gelegd.

CAG begeleidt en ondersteunt dus (op vraag) heel wat organisaties, personen, verenigingen en overheden bij het borgen van ICE van landbouw, platteland en voeding. De diverse begeleidingstrajecten resulteerden in de verdere uitbouw van een netwerk van contacten. Als geaccrediteerde NGO door UNESCO werkte CAG in 2014 verder aan de uitbouw van een netwerk van contacten in binnen- en buitenland. CAG is lid van de Association for Critical Heritage Studies (ACHS) ICH (Intangible Cultural Heritage) Researchers Group en ontvangt via de maandelijkse nieuwsbrieven informatie en ideeën over ICE van over de hele wereld.


41

4.8.2 Mondelinge geschiedenis Aansluitend bij de werking rond ICE zet CAG ook in op acties rond mondelinge geschiedenis. Het netwerk en de contacten rond mondelinge geschiedenis in de academische en erfgoedwereld werden in 2014 verder versterkt en uitgebouwd.

42



CAG neemt deel aan de stuurgroep van het project ‘Winkelverkenners’ van het MAS. Eind 2013 werd een workshop ‘Mondelinge geschiedenis. Over het creëren van mondelinge bronnen en het speuren naar documentatie’ gegeven aan de vrijwilligers die (oud-)winkeliers gingen interviewen. CAG zorgde in 2014 ook voor opvolging bij het verdere verloop van het project in 2014. In het voorjaar van 2014 woonde CAG twee feedbacksessies voor de vrijwilligers bij en zorgde voor de nodige begeleiding en tips voor verdere interviews. Uiteindelijk werden door de winkelverkenners maar liefst 50 interviews afgenomen. Het project zal uitmonden in drie expo’s, voorzien voor de eerste helft van 2015.



Van 9-11 juli nam CAG deel aan het congres ‘Power and Democracy: the many voices of Oral History’ van de IOHA (International Oral History Association) in Barcelona (Spanje). De paper ‘Self-reflection: academic world versus cultural heritage’ werd er voorgesteld en interessante internationale contacten aangeknoopt.



In 2014 werd een handleiding mondelinge geschiedenis opgesteld voor alle CAG-collega’s die tijdens hun werking of project met interviews te maken krijgen. Deze handleiding is grotendeels gebaseerd op het boek ‘Wat is mondelinge geschiedenis’ van Jan Bleyen en Leen Van Molle en op de eerdere handleiding ‘Leren luisteren’ van CAG-collega Mathias Cheyns.



Net zoals de voorbije jaren werd CAG in 2014 gevraagd om inspiratie aan te reiken bij leerlingen van het Sint-Jozefscollege in Aarschot in het kader van de module rond mondelinge geschiedenis. In 2014 werd twee maal (januari en september) bij het begin van het semester een vorming gegeven over ‘Immaterieel erfgoed en mondelinge geschiedenis. Mogelijkheden en concrete voorbeelden uit de praktijk’. Leerlingen werkten, o.m. met behulp van oral historyinterviews, een opdracht uit rond een ICE-thema. CAG fungeerde als brug tussen de leerlingen en de actieve erfgoedgemeenschap en het ICE-platform van deze elementen.



CAG maakt deel uit van de werkgroep Mondelinge Geschiedenis van de Tuinbouwschool SintTruiden. Met het oog op hun nakend jubileum in 2023 wilden ze in 2014 alvast van start gaan met het afnemen van enkele interviews van oud-leerlingen en -leerkrachten. CAG zette hen samen met de Erfgoedcel Haspengouw op weg. CAG verzorgde in november de workshop ‘Interviewen, hoe doe je dat?’ voor een tiental geïnteresseerden en zal in 2015 dit project verder opvolgen en begeleiden.



CAG verzorgde de lezing ‘Van mondelinge geschiedenis naar ICE en terug. Ervaringen van een bruggenbouwer’ in de sessie ‘ICE documenteren: uitdagingen en ervaringen voor bruggenbouwers’ op de studiedag ‘In klank en beeld. Participatief documenteren van immaterieel erfgoed’ van 16 september in Mechelen.



Op 5 december gaf CAG een presentatie getiteld Mondelinge geschiedenis als historische methode. Historiek en mogelijkheden’ op de Studievoormiddag ‘Zwijgen is zilver, spreken is goud. Omgaan met mondelinge bronnen’ van het Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven (CAVA) aan de VUB te Brussel.



Eind 2014 verscheen het artikel ‘Een verhaal van mensen en structuren. Interviewen over rurale organisaties’, in het themanummer Mondelinge Geschiedenis in België: naar een onderzoeksmodel voor collectieve herinnering en beeldvorming van het Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis (BTFG) met (gastredacteurs Koen Aerts (Universiteit Gent) en Nico Wouters (CEGESOMA, Universiteit Antwerpen).



CAG gaf eind 2014 advies over het afnemen van interviews aan de Provincie Vlaams-Brabant in het kader van hun geplande activiteit rond ‘brouwersfamilies’ voor Erfgoeddag 2015. De bedoeling is een aantal interviews van personen uit brouwersfamilies op te nemen en te verwerken tot korte filmfragmenten die doorlopend tijdens de tentoonstelling worden getoond.


43

Foto: Toenmalig Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege en minister-president Kris Peeters tijdens Week van de Friet en erkenning van de Frietkotcultuur als immaterieel cultureel erfgoed, 10 januari 2014 © Hugues Henry

44

5 Projecten Naast de basiswerking als expertisecentrum (zie de acties beschreven in hoofdstuk 4) zette CAG ook tal van andere projecten m.b.t. de geschiedenis en het erfgoed van landbouw, platteland en voeding op of nam het eraan deel. Deze activiteiten waren van uiteenlopende aard: sommige hadden veeleer een onderzoekscomponent, bij andere primeerde dan weer het publiekskarakter. Een aantal projecten focusten op het immaterieel agrarisch erfgoed, andere hadden dan weer het onroerend agrarisch erfgoed als hoofdthema. Via deze dynamische projectwerking ontwikkelt CAG een integrale aanpak van het agrarisch en ruraal erfgoed en versterkt het ook de basiswerking van het centrum in heel Vlaanderen en Brussel (en op termijn ook meer en meer in het buitenland). Bovendien genereerden deze extern gefinancierde projecten extra middelen.

5.1 Educatie landbouw en voeding CAG en Plattelandsklassen werkten in 2014 samen aan landbouweducatieve initiatieven voor het secundair onderwijs. Met dit didactisch aanbod worden de thema’s landbouw, platteland en voeding vertaald naar lesmateriaal geschikt voor het secundair onderwijs. Centraal hierbij staat de wens een werkelijkheidsgetrouw beeld te schetsen van de Vlaamse landbouwsector. In 2013 werden de grondslagen gelegd voor de ontwikkeling van Farmony, een serious game rond duurzame landbouw voor het secundair onderwijs. Ook werd een subsidieaanvraag ingediend bij het Gamefonds van het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) voor financiële ondersteuning bij de realisatie van dit spel. Eind december 2013 raakte bekend dat Farmony werd weerhouden en dus in aanmerking kwam voor deze subsidies. In 2014 werd vervolgens werk gemaakt van de speltechnische en inhoudelijke verfijning van het concept. De keuze kwam te liggen op een simulatiespel waarbij leerlingen, en spelers in het algemeen, in de huid kruipen van een landbouwer en een bedrijf zo duurzaam mogelijk proberen te runnen. Dit doen ze door ecologische, economische en sociale acties ter verduurzaming door te voeren. Op die manier ervaren spelers hoe landbouwers in de praktijk omgaan met duurzaamheidsaspecten in hun bedrijfsvoering. Ze maken kennis met diverse landbouwsectoren en ontdekken dat landbouw meer doet dan enkel voedsel produceren. Door te vertrekken vanuit de realiteit, krijgen jongeren inzicht in de uitdagingen waarmee de Vlaamse landbouw dagelijks wordt geconfronteerd. Om ervoor te zorgen dat dit game zowel speltechnisch als inhoudelijk aangepast is aan het niveau en de noden en wensen van leerkrachten en leerlingen, werden in het voorjaar uitgebreide gesprekken gevoerd met leerkrachten actief in uiteenlopende studierichtingen in verschillende Vlaamse scholen (ASO, TSO, BSO). Uit deze gesprekken bleek dat leerkrachten uit zowel wetenschappelijke, economische als humane studierichtingen een meerwaarde zien in dit spel. Door met leerlingen dit serious game te spelen en aansluitend de resultaten en inzichten klassikaal te bespreken, kan duurzaamheid in al zijn aspecten worden behandeld in de klas. Op die manier realiseren leerkrachten zowel vakgebonden als vakoverschrijdende eindtermen. Jongeren tussen 15 en 18 jaar zijn de ideale leeftijdscategorie om een dergelijk spel voor te ontwikkelen waarbij de autonomie om zelf een eigen weg te bepalen door de inhoud/het spelconcept centraal staat. Farmony biedt hen de creatieve vrijheid om bij elk spelletje opnieuw andere bedrijfsstrategieën uit te stippelen of initiatieven te nemen. Vooral ook het mogen experimenteren, sluit perfect aan bij wat deze leeftijdsgroep als uitdaging nodig heeft in een serious game. De inhoudelijke uitwerking van het spel verliep in nauw overleg met experten uit het landbouw- en wetenschappelijke veld. Zij werden samengebracht in een expertisegroep. Onderzoekers uit wetenschappelijke instellingen en proefbedrijven evenals consulenten van Boerenbond werden bevraagd en gaven feedback op de inhoud van het spel. Dit resulteerde in een complex geheel van 10 Jaarverslag CAG 2014

45

typebedrijven waarop in het spel in totaal een 350-tal duurzaamheidsacties kunnen worden toegepast. De programmatie van het spel door het gamebedrijf Vliegwerk heeft enige vertraging opgelopen waardoor de communicatie naar leerkrachten en effectieve lancering is verplaatst naar midden 2015. Naast de inhoudelijke uitwerking van de serious game werd ook werk gemaakt van lesmateriaal voor de eerste graad van het secundair onderwijs. Dit lesmateriaal werd opgesteld volgens het leerplan van het vak techniek. Het werd ter correctie voorgelegd aan vakleerkrachten en zal na aanpassing van de feedback worden gefinaliseerd en gecommuniceerd via de kanalen voor het onderwijs. Door de samenwerking die er bestaat tussen Plattelandsklassen en de educatieve uitgeverij Averbode werd het didactisch materiaal van het project ‘Wat eten we morgen?’ opgenomen in de mailing die deze organisatie verspreidde naar haar netwerk. Ook via persoonlijke contacten met leerkrachten en docenten uit de lerarenopleidingen werd het lesmateriaal bij dit project gepromoot. Wekelijks registreren zich nog nieuwe leerkrachten om het didactisch materiaal te kunnen downloaden van de website www.watetenwemorgen.be. Op de facebookpagina ‘Wat eten we morgen?’ (opgestart december 2012) werden ook dit jaar interessante artikels en nieuwsfeiten heet van de naald gedeeld met geïnteresseerde leerkrachten. Eind 2014 telde deze pagina 190 leden. Deze personen werden in 2013 meerdere keren per week geïnformeerd over nieuws uit het themaveld ‘landbouw, voeding, eetgewoonten en platteland’. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.3.1, 4.4.2, 4.5.2, 4.7.2.

5.2 Binnen bij boeren, bakkers en brouwers Het opzet van dit project, een samenwerking tussen CAG en Erfgoedcel Haspengouw, is het gedetailleerd in kaart brengen en het inventariseren van het roerend en immaterieel erfgoed van landbouw, platteland en voeding in Haspengouw. De aandacht gaat hierbij uit naar archieven, documentair materiaal, verzamelingen en collecties m.b.t. landbouw, voedsel en eetcultuur (bv. landbouwwerktuigen, reclamemateriaal, kook- en bakgerei) en vormen van immaterieel erfgoed. De focus van de prospectie ligt op het erfgoed sinds 1750. De gegevens van dit onderzoek en de resultaten van ouder onderzoek (bijvoorbeeld het CAG project ‘Binnen bij boeren’ uit 2007) werden verwerkt in de CollectiveAccess databank van het CAG en zullen in 2015 worden ontsloten via onder meer Archiefbank Vlaanderen. Op basis van de resultaten werd tevens een concreet actieplan opgesteld in functie van het realiseren van gerichte acties in de regio. Parallel met deze acties werd ook een begeleidingstraject opgestart voor het Haspengouwse erfgoedveld rond collectiebeheer, digitalisering en mondelinge geschiedenis (interviewtechnieken) m.b.t. het erfgoed van landbouw, platteland en voeding. Deze intense samenwerking tussen CAG en de erfgoedcel liep van 2013 tot 2014. De tien acties die in 2014 worden in onderstaande tabel voorgesteld. Gemeente

Thema

Methodiek

Bilzen Borgloon Gingelom Heers

Bakkerijarchief Fruitbedrijven naast spoor Stokerijen Lokale limonadegeschiedenis

Hoeselt

Lokale brouwerijgeschiedenis

Nieuwerkerken

Landbouwfilms

Vormingsessie archiveren Afnemen interviews Collectiemoment Interviews + vorming interviewtechnieken + artikel in erfgoedkrant Digitaliseren archief + voorbereiding publieksactiviteit tentoonstelling en lezing Digitaliseren videofilms

46

Riemst Sint-Truiden Tongeren Voeren

Melkerij 100 jaar Tuinbouwschool Lokale brouwerijgeschiedenis

Onderzoek Vorming mondelinge geschiedenis Verwerken informatie in een historisch verantwoord artikel Gevarieerde collectie en archief Deelcollecties herkennen in collectie, aanzet inventarisatie

Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.2.1., 4.2.2., 4.3., 4.4.1., 4.4.2. en 4.6.2.

5.3 Inventarisatie en registratie collectie Leiedal ‘Terug in handen’ De eerste maanden van 2014 stonden in het teken van het afronden van de digitale registratie van de volledige collectie van het voormalige Landbouwmuseum Leiedal (Kortrijk). In het najaar van 2013 was CAG gestart met de duurzame registratie en evaluatie van de collectie landbouwwerktuigen. De collectie omvat een grote diversiteit aan werktuigen uit verschillende landbouwsectoren en telde een aantal unieke en zeldzame stukken. Verrassend was de aanwezigheid van diverse ambachtelijke en huishoudelijke objecten. Het doel van het registratie- en inventarisatieproject was om de collectie toegankelijk, handelbaar en beheersbaar te maken voor beheerders, onderzoekers, geïnteresseerden en beleidsmakers. Het project is een samenwerkingsverband tussen het Landbouwmuseum Leiedal vzw, stad Kortrijk, Projectvereniging Overleg Cultuur Regio Kortrijk en CAG. Voorjaar 2014 was de registratie afgerond. De collectiegegevens worden permanent ontsloten via de erfgoedbanken www.erfgoedinzicht.be en www.HetVirtueleLand.be en er verscheen een eindrapport: B. Demasure en B. Woestenborghs, Terug in handen. Collectieregistratie en –evaluatie van het Landbouwmuseum Leiedal (Kortrijk), CAG, Leuven, 2014. Het rapport zal in de loop van 2015 raadpleegbaar zijn op Het Virtuele Land. De resultaten en opgedane ervaringen tijdens dit project zullen worden meegenomen in het project agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen. Voor de collectiestukken zelf werd een herbestemmingstraject opgezet. In eerste instantie werd voor alle afzonderlijke stukken een (niet-financiële) waardering opgemaakt aan de hand van de recent uitgewerkte methodiek Op de museale weegschaal. Collectiewaardering in zes stappen, 2013. (http://www.cultureelerfgoed.nl/dossiers/waarderen-van-cultureel-erfgoed/museale-weegschaal). Dat resulteerde in een oplijsting op vier niveaus: topstuk/absoluut te bewaren, interessant, veel voorkomend, weinig tot geen waarde. Vervolgens werden een tiental publieke musea en twee private verzamelaars aangeschreven om een selectie hieruit te maken. Op die manier vonden bijna 300 van de 950 objecten een nieuw onderkomen. In samenwerking met de stad Kortrijk werden op vrijdag 28 en zaterdag 29 november twee kijkdagen georganiseerd. Deze werden breed gecommuniceerd via de kanalen van de diverse partners in de stuurgroep. Iedereen mocht op de dag zelf langskomen en wat hij/zij interessant vond gratis meenemen. Het initiatief mag zonder meer succesvol worden genoemd. Ongeveer 60 gegadigden vonden de weg naar de opslagplaats en binnen de termijn van enkele uren waren alle objecten meegenomen en herbestemd. Voor de goede orde van zaken werd de nieuwe eigenaar gevraagd een formulier in te vullen zodat deze gegevens in de registratie konden worden opgenomen. Voor zover bekend is het wellicht de eerste keer in Vlaanderen dat een integrale erfgoedcollectie het volledige traject van registratie (fysiek en digitaal), waardering en herbestemming heeft ondergaan. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.2.1., 4.2.2. en 4.3.


47

5.4 Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen In 2014 ging het project ‘Agrarische erfgoedcollecties in West-Vlaanderen’ van start. Als grootste landbouwprovincie van Vlaanderen beschikt West-Vlaanderen over talrijke waardevolle landbouwcollecties. Veel van deze collecties zijn echter omwille van verschillende redenen bedreigd. De Provincie West-Vlaanderen wil de problematiek van het agrarisch erfgoed structureel aanpakken in het kader van het regionale depotbeleid. Het CAG legt daarom in opdracht van de Provincie in de periode 2014-2016 de basis voor een provinciaal collectie- en depotbeleid voor agrarische collecties. Er wordt daarbij een methodiek ontwikkeld voor de registratie, waardering, selectie en valorisatie van het agrarische erfgoed, ook toepasbaar voor andere collecties. Het project bestaat uit een drietal grote fases. In een eerste fase ligt de nadruk op registratie en inventarisatie. De (deel)collecties landbouw van de Provinciale Collectie Domein Bulskampveld (Beernem) en het Openluchtmuseum Bachten de Kupe (Izenberge, Alveringem) worden geregistreerd via Erfgoedinzicht en Het Virtuele Land. Eerder geregistreerde collectiegegevens van het Landbouwmuseum Heuvelland en het Landbouwmuseum Leiedal worden eveneens in de databanken opgenomen. In een tweede fase komt de waardering en selectie van deze collecties aan bod. Tussen de vermelde collecties en eventueel andere collecties binnen en buiten West-Vlaanderen wordt een vergelijkend waarderend onderzoek gevoerd. In de derde en laatste fase staat valorisatie centraal. De collecties worden virtueel toegankelijk gemaakt via de websites Erfgoedinzicht en Het Virtuele Land. Het project draagt bij tot de opbouw van een volwaardige thesaurus agrarisch erfgoed en voorziet in de opmaak van een handreiking voor waardering en selectie van agrarisch erfgoed. De onderzoeksresultaten worden gebundeld in een eindrapport en voorgesteld op een studiedag in 2016. In 2014 lag de focus hoofdzakelijk op de registratie van de provinciale landbouwcollectie Bulskampveld. Er werden verschillende fotografiestanden gebouwd naargelang de grootte van de werktuigen. De collectie bevat immers zowel boerenwagens en –karren als kleine handwerktuigen. Twee maal per week werd ter plaatse gewerkt; de twee overige dagen werden gespendeerd aan de digitale verwerking én voorbereiding van de registratie. Begin december werd de fysieke registratie afgerond. In totaal werden er 1250 voorwerpen gefotografeerd en geregistreerd. De laatste weken van 2014 en vooral de eerste maanden van 2015 staan in het teken van de digitale verwerking en registratie van de collectie Bulskampveld. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.2.1., 4.2.2. en 4.3.

5.5 Trimaarzate en Guldenspoorpad De Trimaarzate en het Guldenspoorpad, twee fietsroutes langs oude spoorwegbeddingen in ZuidWest-Vlaanderen, worden door de Provincie West-Vlaanderen heringericht. CAG voerde in opdracht van de Provincie in de eerste helft van 2014 onderzoek dat als basis kan dienen voor allerhande educatieve en informatieve doeleinden (een website, bebording en brochures bijvoorbeeld). Het rapport gaat in op de geschiedenis van de oude spoorlijnen, lijn 83 Kortrijk-Ronse en lijn 85 MoeskroenOudenaarde, het gebruik dat ervan werd gemaakt en de interessante 'haltes' op de lijnen zoals (voormalige) stations, bruggen en industrie. Ook de evolutie van landbouw en landschap in de regio onder invloed van (het verdwijnen van) de spoorinfrastructuur wordt beschreven. Het rapport besluit met een overzicht van oud en nieuw beelden kaartmateriaal. Het eindrapport van dit project is te raadplegen op Het Virtuele Land. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.1.1., 4.3.1.1. en 4.3.1.2.

48

5.6 Land van Streuvels Onder de noemer ‘Land van Streuvels’ ontwikkelt de Provincie West-Vlaanderen een recreatief fietsen wandelroutenetwerk in de gemeente Anzegem, onder meer langs het vernieuwde Streuvelshuis. CAG voerde in opdracht van de Provincie in de tweede helft van 2014 een inhoudelijk vooronderzoek dat als basis kan dienen voor de verdere uitwerking van het recreatief netwerk in de vorm van brochures, kaartenmateriaal en informatieborden. Het rapport gaat in op de bijzondere landschappen en ecologie langs de heuvelkam die de gemeente doorkruist. Daarnaast behandelt het de geschiedenis van de landbouw, devotie en cultuur in de regio, met aandacht voor het leven en werk van Stijn Streuvels. Tot slot worden diverse pleisterplaatsen langs het parcours beschreven en voorzien van beelden kaartmateriaal. In de loop van 2015 zal het eindrapport worden gepubliceerd op Het Virtuele Land. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.1.1., 4.3.1.1. en 4.3.1.2.

5.7 Registratie Brouwersmuseum In juli 2014 begon CAG (in samenwerking met de Federatie van Belgische Brouwers, de Orde van de Roerstok der Brouwers en de erfgoedcel Brussel) aan de registratie van de collectie van het Brouwersmuseum op de Grote Markt in Brussel. Het gaat zowel om de stukken die te bezichtigen zijn in het museum – hoofdzakelijk achttiende-eeuws brouwersalaam – als om bierglazen, bierpullen, bierkroezen, schenkkannen en bierpompen die zich bevinden in vitrines in de gang en raadzaal van het Brouwershuis en niet voor het publiek toegankelijk zijn. Het project kadert in de voorbereidingsfase van de oprichting van een bierbelevingscentrum in de Brusselse beurs (2018) en de vermoedelijke stopzetting van het huidige museum. De fysieke registratie (afstoffen, beschrijven en fotograferen) werd eind 2014 afgerond. In totaal werden 665 stukken geteld. In 2015 volgt de digitale registratie in CollectiveAccess en de redactie van het eindrapport. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.2.1., 4.2.2. en 4.3.

5.8 Europeana Food & Drink Het project ‘Europeana Food and Drink’ (tevoren Ambrosia genoemd) ging van start in januari 2014. EFD wil commercieel hergebruik van erfgoed in verband met eten en drink stimuleren. De eerste jaarhelft van 2014 werd gespendeerd aan ‘learning’. Door frequente contacten met de verschillende partners en potentiële klanten, werd de nadruk van het project verlegd. Het initiële plan om een zeer uitgebreide databank aan te leggen met circa 50.000 hoge resolutie beelden voorzien van metadata op basis waarvan in tweede instantie enkele commerciële producten zouden worden gecreëerd, werd verlaten. De focus werd verlegd van de databank naar de producten. Beslist werd om de verschillende partners op te delen in clusters en iedere cluster onder nauwkeurige begeleiding een specifiek product uit te laten werken met een concrete klant voor ogen. Op die manier kan doelgerichter worden gewerkt, en – nog belangrijker – kunnen uit dat van dicht opgevolgde traject lessen worden getrokken voor volgende publiek-private samenwerkingen. Op die manier wil EFD het Europese subsidiegeld verduurzamen. Voor CAG had deze wissel belangrijke gevolgen. Op basis van zijn netwerk en expertise, en na een workshop in juli 2014, werd CAG door de leidende partners – Collections Trust, Shift en Keepthinking – in november 2014 uitgekozen om samen met de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis


49

(KMKG) – het tentoonstellingstraject in te stappen als cluster lead. CAG en KMKG begonnen eind 2014 aan een gedetailleerd uitgestippeld traject dat moet leiden tot een virtuele en een ‘fysieke’ tentoonstelling in het najaar van 2015. Het thema van beide tentoonstellingen werd eind december 2014 vastgelegd. Er zal worden gewerkt rond taart. De eerste maanden van 2015 zullen in het teken staan van het verder uitwerken van het tentoonstellingsconcept en het zoeken naar (commerciële) partners en locaties. CAG blijft, naast ontwikkelaar van beide tentoonstellingen, ook leverancier van beelden voor de databank en is betrokken bij het actiepunt voor het uitbouwen van een semantisch systeem en classificatieschema. In 2014 werd dit actiepunt vooral intern behartigd door Postscriptum, de work package leader. In 2015 zal CAG opnieuw worden ingeschakeld. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.1.1., 4.2.1., 4.4.2.2., 4.6.1., 4.6.2. en 4.6.3.

5.9 Tielts plateau In opdracht van Inagro en in het kader van het Leader-project ‘LANDTOER: Multifunctionele landbouwers verhogen het toeristisch-recreatief aanbod in het Tielts Plateau’ bracht CAG in het voorjaar van 2014 de evolutie van de landbouw en het (boeren)landschap in deze regio in kaart en werd er nagegaan welke invloed deze ontwikkelingen hadden op de streekidentiteit. Het onderzoek was tweeledig. Enerzijds werden acht bezoekboerderijen van naderbij bekeken. Via een kort historisch onderzoek en interviews met de bewoners werd de evolutie van elke hoeve en het omliggende landschap geschetst. Anderzijds werd een studie gemaakt over de evolutie van het landschap en de agrarische activiteiten in het Tielts Plateau. De verworven informatie werd ontsloten via het rapport ‘Bouwstenen voor een regionale landbouwidentiteit. Een (kleine) geschiedenis van de landbouw en enkele boerderijen in het Tielts Plateau (ca. 1800 tot nu)’. Op dinsdag 21 oktober ging het infomoment 'Landbouw vroeger en nu in het Tielts Plateau' voor streekbewoners door op de hoeve ‘Sint-Maartenshove’ te Koolskamp. Hierbij bracht Brecht Demasure de lezing ‘Een (kleine) reis doorheen de geschiedenis van de landbouw in het Tielts Plateau’ en vervolgens vertelde Sarah Luyten meer over de hoeves via de lezing ‘De WestVlaamse hoeves in een notendop’. Nadien gaf eigenares Hilde Poignie een rondleiding op de boerderij. In 2015 zal in het kader van dit project nog een poster en een puzzel worden gemaakt die de landbouwers kunnen gebruiken voor educatieve doeleinden. Dit project correspondeert met de volgende doelstellingen uit de basiswerking: 4.1.1., 4.3.1.1. en 4.3.1.2.

50

6 Lezingen, tentoonstellingen 6.1 Lezingen Chantal Bisschop          

23 januari: ‘Immaterieel erfgoed en mondelinge geschiedenis. Mogelijkheden en concrete voorbeelden uit de praktijk’, Sint-Jozefscollege, Aarschot. 4 april: ‘Shrimp stories’, CULKAS-meeting, Segovia, Spanje. 27 april: ‘Een jaar als geen ander: het Jaar van het Dorp (1978)’, Erfgoeddag, Oud Gemeentehuis, Moorsel. 16 mei: ‘Natuur en Universum. Het onbekende (onbeminde) domein van immaterieel erfgoed’, Contactdag CAG ‘Op het veld, in de keuken. Reflecteren over immaterieel erfgoed van landbouw en voeding’, STUK, Leuven. 11 juli: ‘Self-reflection: academic world versus cultural heritage’, XVIII IOHA Conference ‘Power and Democracy: the many voices of Oral History’, Barcelona, Spanje. 11 september: ‘Immaterieel erfgoed en mondelinge geschiedenis. Mogelijkheden en concrete voorbeelden uit de praktijk’, Sint-Jozefscollege, Aarschot. 16 september: ‘Van mondelinge geschiedenis naar ICE en terug. Ervaringen van een bruggenbouwer’, Studiedag ‘In klank en beeld. Participatief documenteren van immaterieel erfgoed’, Lamot, Mechelen. 24 oktober: ‘Driekoningentaarten’, congres ‘Driekoningen hier en elders in Europa’, Raadzaal van het Stadskantoor, Tilburg, Nederland. 3 november: ‘Interviewen, hoe doe je dat? Workshop interviewtechnieken’, Tuinbouwschool, Sint-Truiden. 5 december: ‘Mondelinge geschiedenis als historische methode. Historiek en mogelijkheden’, Studievoormiddag ‘Zwijgen is zilver, spreken is goud. Omgaan met mondelinge bronnen’, Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven (CAVA), VUB, Brussel.

Brecht Demasure       

28 februari: ‘Boeren, boter en bezetters. Landbouw en voedselbevoorrading tijdens en na de Eerste Wereldoorlog’, Heemkring Ter Ham, Melsbroek (Steenokkerzeel). 7 april: ‘Boeren, boter en bezetters. Bronnen voor voedingsgeschiedenis tijdens WOI’, Erfgoedcel COMEET, Aalter. 10 april: ‘Boeren, boter en bezetters. Landbouw en voedselbevoorrading tijdens en na de Eerste Wereldoorlog’, OKRA-Academie Kempen, Heultje (Westerlo). 16 mei: ‘De veestapel onder schot. De impact van de Eerste Wereldoorlog op de veeteelt in België’, op: Internationaal colloquium ‘Over leven en bezetting’, Provincie Antwerpen, Antwerpen. 1 juni: ‘Diepvriesgroenten uit Midden-West-Vlaanderen, een historische evolutie. Het bewaren van groenten tijdens de 20ste eeuw’, Miummm Matinee, Roeselare, Vlaams Huis van de Voeding. 12 juni: ‘De aanslag op de veestapel in het Kortrijkse tijdens de Eerste Wereldoorlog’, op: Voorstelling ‘Achter het front – themanummer De Leiegouw’, Kortrijk. 10 oktober: ‘t geleek een modernen nomadenlandbouw’. Boeren op de vlucht in 1914’, op: ‘De Groote Vlucht’. Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI – 3de Inspiratiedag landbouw, voeding en Eerste Wereldoorlog, Miummm - Vlaams Huis van de Voeding, Roeselare.


51

    

21 oktober: ‘Een (kleine) reis doorheen de geschiedenis van de landbouw in het Tielts Plateau’, op: Infomoment Landbouw vroeger en nu in het Tielts Plateau, Inagro, Koolskamp. 16 november: ‘Voeding in oorlogstijd. Landbouw en voedselbevoorrading tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Week van de Smaak, NAVIGO-museum, Oostduinkerke (Koksijde). 22 november: ‘Eten in oorlogstijd. Voedingsadvies en keukentips uit oorlogskookboekjes’, op: Smakelijk erfgoed! – Smaak- en erfgoedbeurs Miummm-BIE, Roeselare, Vlaams Huis van de Voeding. 27 november: ‘Landbouw en voeding op het erf tijdens WOI. Leven op het platteland in (onbezet) België’, op: 1ste Vormingsnamiddag WOI op ‘t erf, Inagro, Beauvoorde (Veurne). 19 december: ‘Bier in oorlogstijd. Brouwerijen en bier tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Streekbierproefavond Heerlijk Intens Consumeren, Ingelmunster.

Greet Draye 

22 oktober: ‘Arbeidsmigratie in het Hageland 1850-2015’, Getecafé, Regionaal Landschap Zuid Hageland, Hoegaarden.

Femke Paulussen 

8 april: ‘Landbouweducatie secundair onderwijs’, Algemene Vergadering Plattelandsklassen, Ons Dagelijks Groen, Meldert

Sarah Luyten • • • • •

10 mei : Traject Voeding. Onderzoek naar culinair erfgoed en het beheer ervan in Vlaanderen en Brussel, Brouwerij De Kroon Neerijse 10 september: “Boter bij de vis”. Landbouw en voedselbevoorrading tijdens de Eerste Wereldoorlog, op: ontmoetingsdag-ziekenzorg, parochiezaal Sint-Ritacollege, 21 oktober: ‘Een (kleine) reis doorheen de geschiedenis van de landbouw in het Tielts Plateau’, op: Infomoment Landbouw vroeger en nu in het Tielts Plateau, Inagro, Koolskamp. 27 november: 'Hoe ga ik zelf aan de slag om mijn geschiedenis te reconstrueren?', op: 1ste Vormingsmoment WOI op ‘t erf, Inagro, Beauvoorde (Veurne). 12 december: Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG). Het erfgoed van landbouw, platteland en voeding in de kijker, op: Kontich-Waarloos vroeger & nu. Van boerengat tot residentieel dorp, Heemkundige Kring Kontich, zaal Sint-Jan, Kontich

Yves Segers     

52

13 maart: ‘Oesters, roggebrood en appelcider. Eetgewoonten in België en Haspengouw sinds 1800’, Tuinbouwschool Sint-Truiden, Lezingenreeks ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’. 23 maart: ‘Adviezen en praktijken. Voedselaanbevelingen en keukentips in België tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Nacht van de Geschiedenis, Kampenhout. 24 april: ‘The influence of World War I on livestock improvement in Belgium, 1910-1920s’, European Social Science History Conference, Wenen. 7 mei: ‘Landbouw en voedselproductie in historisch perspectief’, Studium generale, KU Leuven. 8 mei: ‘Globalisation, Agricultural Policy and Agrarian Syndicalism. The Agrarian Crisis and the Dairy Sector in Belgium during the Interwar Period’, International conference on Governing the Rural in Interwar Europe, Ravenstein - Nijmegen.

    

27 augustus : ‘Introduction. Knowledge networks in rural Europe since 1700. Theories, concepts and historiographies’, International conference on Knowledge networks in rural Europe since 1700, Leuven. 17 oktober: ‘Een historische blik op de voedselketen. Enkele trends en één casus’, Leuven, Voedselteams. 31 oktober: ‘Een blik op de tropen. De relevantie van Belgisch Congo voor de Belgische rurale geschiedenis’, International conference Platteland in meervoud. Rural pluralities in a globalizing world, Wageningen. 19 november: ‘Over werk en mensen. Een sociaal-economische streekgeschiedenis van Midden- en Zuid-West-Vlaanderen, 1800-2000, Texture, Kortrijk. 9 december: ‘Eten in oorlogstijd. Voedselaanbevelingen en keukentips in België tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Universitaire Dinsdag Lezingen 2014-2015, KU Leuven, Campus Brussel.

Bert Woestenborghs 

5 juni: ‘Boeren op rijke grond. Landbouw(mechanisering) in Haspengouw, 1850 – 2000’, Withofswinning, Eigenbilzen. Lezingenreeks ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’.

6.2 Tentoonstellingen De foto-expo ‘Het Vlaamse platteland in de fifties’ reisde van 6 januari t/m 16 februari 2014 naar BC Landschap De Liereman in Oud-Turnhout en vervolgens naar Arendonk (16 februari t/m 31 maart). Tenslotte stond ze ook vanaf 1 apri t/m 30 juni in BC De Klapekster in Hoogstraten.


53

Foto: Cover publicatie ‘Boter bij de vis’, 2014

54

7 Publicaties 7.1 Artikels 

C. Bisschop, ‘Een verhaal van mensen en structuren. Interviewen over rurale organisaties’, in: Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis (BTFG), jg. 92 (2014), ter perse.



B. Demasure en Y. Segers, ‘De Belgische zeevisserij tijdens de Eerste Wereldoorlog’, in: Vissen in het Verleden. Een multidisciplinaire kijk op de geschiedenis van de Belgische zeevisserij, Abstractenboek studiedag 29 november 2013 (VLIZ Special Publication, 68), Oostende, 2014, p. 56-58.



B. Demasure, ‘De aanslag op de veestapel in het Kortrijkse tijdens de Eerste Wereldoorlog’, in: De Leiegouw – themanummer Achter het front: Zuid-West-Vlaanderen tijdens de Eerste Wereldoorlog, jg. 56, 2014, p. 129-156.



B. Demasure, ‘Honger langs de boorden van Maas en Schelde. Voedselconsumptie in bezet België tijdens de Groote Oorlog’, in: Patakon. Tijdschrift over bakerfgoed – themanummer ‘Het dagelijks brood’ tijdens de Eerste Wereldoorlog, jg. 5, 2014, p. 3-6.



B. Demasure, ‘Statistieken in lokaal historisch onderzoek. De meubelnijverheid in Izegem’, in: Bladwijzer. Wegwijs met Heemkunde Vlaanderen, 2014, nr. 10 – luik ‘onderzoek’, p. 1-10.



H. De Winter, en Y. Segers, ‘Oorlog als motor van vernieuwing. Het bodemvruchtbaarheidsonderzoek en de bemestingsadvisering in België, jaren 1930-1945’, in: Jaarboek voor Ecologische Geschiedenis, Jaarboek 2012-2013, 2014, pp. 69-95.



E. Karel en Y. Segers, ‘Landbouw en milieu in de Lage Landen. Inleiding bij een themanummer’, in: Jaarboek voor Ecologische Geschiedenis, Jaarboek 2012-2013, 2014, pp. 1-8.



S. Kerckhofs en Y. Segers, ‘Crisis in de tropen. Landbouwpolitiek en agrarische wetenschap in Belgisch Congo (c. 1900-1940)’, in: Blondé B., de Smaele H., Greefs H., Van Damme I. en Van Ginderachter M. (Eds.), Overheid & economie. Geschiedenissen van een spanningsveld. Antwerpen: University Press Antwerp, 2014, pp. 133-152.



S. Luyten, ‘Meer dan potten en pannen. Het erfgoed van eten en drinken in Vlaanderen en Brussel ’, in: Bladwijzer. Wegwijs met Heemkunde Vlaanderen, 2014, nr. 12 – luik ‘behoud en beheer’, p. 1-11.



Y. Segers en L. Van Molle, ‘Workers’ Gardens and Urban Agriculture. The Belgian Allotment Movement within a Global Perspective (from the Nineteenth to the Twenty-first Century)’, in: Zeitschrift für Agrargeschichte und Agrarsoziologie, 2 (62), 2014, pp. 80-94.



Y. Segers, ‘Knotsen en garnalenbakjes. Distributie en consumptie van grijze garnalen (late 19e – 20e eeuw)’, in: Vissen in het Verleden. Een multidisciplinaire kijk op de geschiedenis van de Belgische zeevisserij, Abstractenboek studiedag 29 november 2013 (VLIZ Special Publication, 68), Oostende, 2014, pp. 115-122.


55



J. Slegers, ‘Het smakelijke verhaal van de gewezen limonadefabriek Perron (1937-1993) uit de mond van Pierre Thijs’, Tesi Samanunga, 14, 41, 2014,, p. 1001-1003.



J. Slegers, ‘De boeren van Eik en Heesveld protesteren tegen de pas opgerichte coöperatieve melkerij van Bilzen, Tesi Samanunga, 14, 43, 2014, p. 1038-1042.

7.2 Boeken, rapporten en brochures 

B. Demasure, Boter bij de vis. Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog, Leuven (Davidsfonds Uitgeverij), 2014.



B. Demasure en B. Woestenborghs, Terug in handen. Collectieregistratie en –evaluatie van het Landbouwmuseum Leiedal (Kortrijk), Leuven (CAG), 2014.



B. Demasure en S. Luyten, Bouwstenen voor een regionale landbouwidentiteit. Een (kleine) geschiedenis van de landbouw en enkele boerderijen in het Tielts Plateau (ca. 1800 tot nu), Leuven (CAG en Inagro), 2014.



G. Draye, Trimaarzate en Guldenspoorpad. Inhoudelijk vooronderzoek, Leuven, 2014. Zie ook: www.hetvirtueleland.be/cag/themes/CAG/images/files/Rapport_Trimaarzate_Guldenspoord pad.pdf.



S. Luyten, Rapport Traject Voeding. Het erfgoed van eten en drinken in Vlaanderen en Brussel. Stand van zaken en analyse, Leuven, 2014. Zie ook: www.HetVirtueleLand.be/cag/themes/CAG/images/files/Rapport_Traject_Voeding.pd.f



Y. Segers, R. Christens, M. Geulinckx, J. Billen, B. Woestenborghs, N. Teughels en D. Jacobs, Binnen bij boeren, bakkers en brouwers. Zes lezingen gebundeld., Sint-Truiden, verschijnt in 2015.

7.3 Internetpublicaties

56



B. Demasure, De aanslag op de veestapel tijdens WOI, Het Virtuele Land, 2014, www.HetVirtueleLand.be/cag/exhibits/show/veestapel_wo1.



B. Demasure, ‘Voor u gelezen: M. Verleyen en M. De Meyer, Augustus 1914. België op de vlucht, Leuven, 2013’, FARO, 28 juli 2014, www.faronet.be/blogs/gregory-vercauteren/voor-u-gelezen-augustus-1914-belgie-op-devlucht.



B. Demasure, Honger tijdens 1914-1918, Boter bij de vis WO1, www.boterbijdeviswo1.be/verhalen/maatschappij/honger-tijdens-1914-1918/.



B. Demasure, Het Nationaal Hulp- en Voedingscomité redt de bevolking, Boter bij de vis WO1, 2014, www.boterbijdeviswo1.be/verhalen/maatschappij/het-nationaal-hulp-en-voedingscomiteredt-de-bevolking/.

2014,



B. Demasure, Landbouw tijdens de Groote Oorlog, Boter bij de vis WO1, 2014, www.boterbijdeviswo1.be/verhalen/landbouwproductie-en-verwerking/landbouw-tijdensde-groote-oorlog/.



B. Demasure, De diversiteit van de oorlogskookboekjes, Boter bij de vis WO1, 2014, www.boterbijdeviswo1.be/verhalen/oorlogskeuken/de-diversiteit-van-deoorlogskookboekjes/.


57

Foto: Halfautomatische aardappelplanter, Provinciaal Museum Bulskampveld, inv. nr. BKV0502

58

8 CAG in de pers 8.1 Geschreven pers ‘Frietkoten worden cultureel erfgoed’, in: Het Laatste Nieuws , 11 januari 2014, p. 11. ‘Frituristen bakken frietjes voor minister’, in: Het Laatste Nieuws (editie: Vakantie) , 11 januari 2014, p. 44. ‘Frituristen bakken frietjes voor minister’, in: Het Laatste Nieuws (regio: Brabant-Hageland) , 11 januari 2014, p. 41. ‘Natuurlijk is de friet ons erfgoed’, in: Gazet van Antwerpen, 11 januari 2014, p. 5. ‘Van Last Post tot garnaalvissers’, in: Gazet van Antwerpen, 11 januari 2014, p. 5. ‘Frietkoten cultureel erfgoed’, in: De Tijd , 11 januari 2014, p. 5. ‘Waarom onze frietkotcultuur maar net op tijd erfgoed werd’, De Standaard (Cultuur), 11 januari 2014, p. 3. ‘Vlaamse frieten zijn cultureel erfgoed’, in: Het Belang van Limburg, 11 januari 2014, p. 18. ‘Frietkotcultuur is cultureel erfgoed’, in: De Morgen, 11 januari 2014, p. 9. Van Lierde, E., ‘We staan er beter voor dan ooit tevoren’ (interview met Louise Fresco), in: Tertio, 15 januari 2014, p. 14-15. Hope, A., ‘Life during wartime’, in: Flanders Today, January 15th., p. 10. ‘Binnen bij boeren, bakkers en brouwers’, in: Heemkunde Limburg, nr. 1, maart 2014, p. 17-18. Vanheusden K., ‘Onze Groote Oorlog. Deel 3 Vechten tegen honger’. In: Bijlage Gazet van Antwerpen, 25 maart 2014. ‘Vier dorpen, één stad. De grenzen van de Faluintjes’, in: De Erfgoedkrant (Erfgoedcel Aalst), jaargang 5, nr. 1, april 2014. ‘Mededelingen. Erfgoeddag op 27 april 2014. Vier dorpen, één stad. De grenzen van de Faluintjes’, in: De Faluintjes, april-mei-juni 2014, p.135-138. ‘Raapkolensoep uit de Grote Oorlog’, in: Sabine Magazine, mei 2014, p. 17. [verkiezingsdrukwerk Sabine de Bethune]. Warrington, S. (Ed.) International work. Europe, Belgium: Peeling shrimp, in: Oral History 42(1), 2014, p. 22. Dubois, J. P., ‘Lekkers voor de kiekenfretters van weleer... Hoe Brussels zijn spruitjes, witloof, zwarte pensen, kippen, kaas, bier?’ in: De Serrist, 19 juni 2014, p. 12-13. ‘Met de oorlog kwam ook de calorie’, in: Buitenkans. Magazine over het platteland vandaag en morgen, jg. 4 (2014), p. 4-5.


59

‘Leiegouw pakt uit met prachtige editie over WOI’, in: Het Nieuwsblad (editie Zuid-West-Vlaanderen), 18 juni 2014, p. 26. ‘Kortrijkzaan at ook honden- en kattenvlees’, in: De Krant van West-Vlaanderen (editie Kortrijk), 20 juni 2014, p. 25. ‘Stokerijen in Gingelom’, in: Gingelom vandaag, nr. 5, juni 2014, p. 11. Van Bavel, J., ‘Een beruchte Duitser op de hoeve’, in: Boer & Tuinder, jg. 120, 4 juli 2014, p. 48. Dieleman, P., ‘Er werd gevochten aan de Somme’, in: Boer & Tuinder, jg. 120, 11 juli 2014, p. 48. Van Dijck, L., ‘Het oorlogsverhaal van ’t Fazantenhof’, in: Boer & Tuinder, jg. 120, 18 juli 2014, p. 53. Vandenbosch, A., ‘Ontspanning in de schuur’,in: Boer & Tuinder, jg. 120, 8 augustus 2014, p. 53. ‘Waar kwam het voedsel vandaan tijdens WOI?’, in: Landbouwleven, jg. 64 , 22 augustus 2014 (nr. 2963), p. 30. Van Bavel, J., ‘Landbouw en voeding in de Grote Oorlog’, in: Boer & Tuinder, jg. 120, 22 augustus 2014, p. 12. Maes D., ‘Erfgoedactiviteit 2014 ‘Vier dorpen, één stad. De grenzen van de Faluintjes’’, in: Bladwijzer, wegwijs met Heemkunde Vlaanderen, augustus 2014, nr. 11, activiteit, p. 1-2. Dumoulin V., ‘Bert [Brecht] schrijft oorlogsboek over landbouw en voeding’, in: Het Laatste Nieuws (editie Mandelstreek), 27 augustus 2014. Depypere P., ‘Derde boek Brecht Demasure van de persen’, in: De Krant van West-Vlaanderen – De Weekbode (regio Izegem), 12 september 2014, p. 39. ‘Hoe aan eten geraken in WOI?’, in: De Krant van West-Vlaanderen, vrijdag 31 oktober 2014, p. 21. [NVH], ‘Landbouwwerktuigen van Leiedal gratis af te halen’, in: De Krant van West-Vlaanderen (editie Kortrijk), vrijdag 28 november 2014, p. 23. Caals, A. en Belemans, R. ‘CULKAS (2013-2014). Een Grundtvigproject over intergenerationeel en intercultureel werken met erfgoed’, in: Faro. Tijdschrift over cultureel erfgoed, 7, 2014, nr. 3, p. 44-49. Dhont, K., ‘Landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, in: “Voor u, mevrouw”, Vrouwen van het Algemeen Boerensyndicaat, 2014, nr. 11, p. 3-4. ‘‘De Groote Vlucht’ Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI’, in: de Drietand, Algemeen boerensyndicaat, 2014, nr. 37, p. 8-10. ‘Boter bij de vis’, in: de Drietand, Algemeen boerensyndicaat, 2014, nr. 37, p. 11. Hellemans, F., ‘Kontich Waarloos Vroeger en nu. Van boerengat tot residentieel dorp.’, in: Kontich en Waarloos. Hier en Nu, 12, 2014, nr. 9, p. 7. J. Slegers, ‘Over Colen en fruit’, in: Erfgoedkrant Haspengouw, jaargang 3, nummer 2, 2014, p. 7.

60

J. Slegers, ‘Over knikkerflessen en klare citroen’, in: Erfgoedkrant Haspengouw, jaargang 3, nummer 2, 2014, p. 8.

8.2 Digitale pers ‘Vlaamse frietkotcultuur immaterieel cultureel erfgoed?’, VILT-Nieuwsbrief, 10 januari 2014, http://www.vilt.be/Vlaamse_frietkotcultuur_immaterieel_cultureel_erfgoed ‘Frietkotcultuur toegevoegd aan de Inventaris voor Immaterieel Cultureel Erfgoed’, 10 januari 2014, http://www.immaterieelerfgoed.be/nieuws/frietkotcultuur-toegevoegd-aan-de-inventaris-voorimmaterieel-cultureel-erfgoed ‘Frietkotcultuur’ erkend als immaterieel cultureel erfgoed, De Redactie, 10 januari 2014, http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/140110_Frietkotcultuur Hope, A., ‘Bite: Life during wartime’, Flanders Today, 9 januari 2014, www.flanderstoday.eu/living/bite-life-during-wartime ‘Het Vlaamse platteland in de fifties’, Nieuwsbrief Erfgoedcel Noorderkempen, januari 2014, www.erfgoedcelnoorderkempen.be/events.php?newsno=554&lang=NL&catid=7 ‘Oproep: Historische hoeves, Nieuwsbrief publiek Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei, februari 2014’, http://mail.statik.be/t/ViewEmailArchive/r/546564AC6A551AEC2540EF23F30FEDED/C67FD2F38AC4 859C/#toc_item_4 ‘Ken jij historische hoeves die nu nog actief aan landbouw doen?’, Nieuwsbrief van de Kortrijkse Erfgoedcel en partners, februari 2014, http://mailing.drk.be/t/ViewEmail/y/393E16420608636D ‘CAG vertelt de geschiedenis van grondwitloof’, VILT-Nieuwsbrief, 12 februari 2014, www.vilt.be/CAG_vertelt_de_geschiedenis_van_grondwitloof Tongerse brouwers en limonademakers, op: Tongeren-vandaag, 14 februari 2014, www.tongeren-vandaag.be/index.php/1944-tongerse-brouwers-en-limonademakers ‘Heemkring herdenkt WOI met lezing’, Lokaal-Nieuws, 19 februari 2014, www.lokaal-nieuws.be/newsdetail.aspx?article=2170589 ‘Gezocht: Historische hoeve met een verhaal’, Nieuwsbrief Erfgoedcel CO7, maart 2014, www.erfgoedcelco7.be/NL/nieuwsbrief-1 ‘Turkse migratiestroom bracht kebab bij de Belgen’, VILT-Nieuwsbrief, 18 maart 2014. www.vilt.be/Turkse_migratiestroom_bracht_kebab_bij_de_Belgen ‘Gratis af te halen! Het Centrum Agrarische Geschiedenis stelt een aantal publicaties gratis ter beschikking’, E-heem, maart 2014, www.heemkunde-vlaanderen.be/e-heem/archief-e-heem/?utm_medium=email&utm_campaign=EHeem+-+maart+2014&utm_source=YMLP&utm_term=hier


61

‘Volgende week Getecafé in Hoegaarden!’, Blogspot Marleen Lefevre, 16 oktober 2014, http://marleenlefevre.blogspot.be/2014/10/volgende-week-getecafe-in-hoegaarden.html ‘Eenige raadgevingen nopens het melken’, Nieuwsbrief Erfgoedcel CO7 – Dagelijkse leven voor 1914, 2 april 2014, http://us3.campaign-archive2.com/?u=639cdc7302256b45a791975a1&id=6f3ec2a298 ‘Boter bij de vis’, Forum Eerste Wereldoorlog 2014-2018, 13 maart 2014, www.eerstewereldoorlog-2014-2018.nl/thread-2429.html ‘CAG zoekt enthousiastelingen om hun immaterieel erfgoedtraditie in de kijker te zetten op de contactdag van 16 mei 2014 in Leuven’, tapis plein nieuwsflits, 20 maart 2014, http://tapisplein.createsend.com/t/ViewEmailArchive/r/2DFAECA9CD1228B22540EF23F30FEDED/C6 7FD2F38AC4859C/ ‘Oproep: Contactdag 'Op het veld, in de keuken', Nieuwsbrief Erfgoedcel CO7, 59, 28 maart 2014, www.erfgoedcelco7.be/news.php?catid=9&newsitemno=137&lang=NL ‘Kebab met mayonaise’, Nieuwsbrief Publiek Erfgoedcel Pajottenland-Zennevallei, 31 maart 2014, http://mail.statik.be/t/ViewEmailArchive/r/774D8BD4B9B67C7C2540EF23F30FEDED/C67FD2F38AC4 859C/ ‘Dossier 'De Belgische biercultuur' ingediend bij UNESCO’, FARO Nieuwsbrief, 2 april 2014, www.faronet.be/nieuws/dossier-de-belgische-biercultuur-ingediend-bij-unesco ‘Op het veld, in de keuken’, BIE Nieuwsbrief, 2 mei 2014, http://communicator.arban.be/t/ViewEmail/r/D96C6DDEE76C2C992540EF23F30FEDED/5CF01D81A B81E26AE89F0E32AAFB68BF ‘Tweede Contactdag 'Op het veld, in de keuken'. Reflecteren over immaterieel erfgoed van landbouw en voeding’, Faronet, 6 mei 2014, www.archipelproject.be/kalender/tweede-contactdag-op-het-veld-in-de-keuken-reflecteren-overimmaterieel-erfgoed-van-landbou ‘Op vrijdag 16 mei organiseert het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) zijn jaarlijkse contactdag…’, Facebook Erfgoedcel Haspengouw, 6 mei 2014, www.facebook.com/pages/Erfgoed-Haspengouw/163107407178912?fref=ts ‘Op het veld, in de keuken. Reflecteren over immaterieel erfgoed van landbouw en voeding’, Uit in Vlaanderen, 5 mei 2014, www.uitinvlaanderen.be/agenda/l/lezing-congres?cityid=3000_LEUVEN&date=2014-05-16 ‘Op het veld, in de keuken - contactdag CAG’, Platform immaterieel erfgoed, 6 mei 2014, www.immaterieelerfgoed.be/agenda/op-het-veld-in-de-keuken-contactdag-cag ‘Raapkolensoep uit een oorlogskookboekje (1917)’, De soepen van Sabine, mei 2014 [verkiezingswebsite Sabine de Bethune], www.desoepenvansabine.be/2014/04/raapkolensoep-uit-een-oorlogskookboekje.html#more ‘Voor de mechanisatie was graanoogst werk van lange adem’, VILT-Nieuwsbrief, 14 mei 2014, www.vilt.be/voor-de-mechanisatie-was-graanoogst-werk-van-lange-adem

62

‘Zondag 1 juni – Diepvriesgroenten uit West-Vlaanderen: een historisch overzicht’, Nieuws MiummmHuis van de voeding , 12 mei 2014, www.miummm.be/miummm-matinee/ ‘Het erfgoed van eten en drinken in Vlaanderen’, TWIE-zine nr. 20, 21 mei 2014, http://us5.campaign-archive2.com/?u=83f895be286cb61215d4efbc6&id=2fe9731fef&e=bfd6824600 ‘Sector van diepvriesgroenten’, Het Nieuwsblad, 28 mei 2014, www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20140527_01121799 ‘Themanummer WOI’, Leiegouw – Wat is nieuw, 12 juni 2014, www.leiegouw.be/nl/wat-is-nieuw/nieuws/themanummer-wo-i.htm ‘Leiegouw pakt uit met prachtige editie over WOI’, Het Nieuwsblad, 18 juni 2014, www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=dmf20140617_01144587 ‘Met de oorlog kwam ook de calorie’, Buitenkans. Magazine over het platteland vandaag en morgen, jg. 4 (2014), p. 4-5, www.vlm.be/SiteCollectionDocuments/Publicaties/Buitenkans/BUITENKANS_7_LR.pdf ‘Provincie inventariseert kennis over grondwitloofteelt’, VILT-Nieuwsbrief, 23 juni 2014, www.vilt.be/provincie-inventariseert-kennis-over-grondwitloofteelt Declercq C., ‘Herring saved our lives: Belgian fisheries and the First World War’, Online Centre for Research on Belgian Refugees, 17 juli 2014, http://belgianrefugees.blogspot.be/ Demasure B., ‘Voor u gelezen: Augustus 1914. België op de vlucht’, FARO, 28 juli 2014, www.faronet.be/blogs/gregory-vercauteren/voor-u-gelezen-augustus-1914-belgie-op-de-vlucht ‘Waar kwam het voedsel vandaan tijdens WOI?’, 2014-18 100 jaar Groote Oorlog, augustus 2014, www.2014-18.be/achtergrond/waar-kwam-het-voedsel-vandaan-tijdens-wo-i ‘Boter bij de vis beschrijft voedselsituatie tijdens WOI’, VILT, 5 augustus 2014, www.vilt.be/boter-bij-de-vis-beschrijft-voedselsituatie-tijdens-woi ‘Boter bij de vis’ beschrijft voedselsituatie tijdens WOI’, Nieuws Landbouw & Visserij, 7 augustus 2014, http://lv.vlaanderen.be/nlapps/docs/default.asp?id=3660 ‘Boter bij de vis’ beschrijft voedselsituatie tijdens WOI’, Agripress, 8 augustus 2014, www.agripress.be/start/artikel/531331/nl ‘Gespot op de kalender: halfoogst en oogstfeesten’, Veldverkenners, 14 augustus 2014, www.veldverkenners.be/gespot-op-de-kalender-halfoogst-en-oogstfeesten ‘Bert/Brecht schrijft oorlogsboek over landbouw en voeding’, Het Laatste Nieuws.be, 27 augustus 2014, www.hln.be/regio/nieuws-uit-izegem/bert-schrijft-oorlogsboek-over-landbouw-en-voedinga2009717/ ‘Pel grijze garnalen en proef de erfgoedverhalen’, VLIZine, jaargang 15, augustus 2014, www.vliz.be/nl/vlizine-archief


63

‘Publicatie: Boter bij de vis’, Nieuwsbrief Erfgoedcel Pajottenland en Zennevallei Publiek, september 2014, http://mail.statik.be/t/ViewEmailArchive/r/EF7C8237FF3B9B7B2540EF23F30FEDED/C67FD2F38AC48 59C/ ‘Leestip: ‘Boter bij de vis’ door Brecht Demasure’, Achter het front: WOI in de BIE regio 04, themanieuwsbrief WOI, september 2014, www.bieterf.be/publicaties-producten/boeken/boter-bij-de-vis-door-brecht-demasure ‘Inspiratiedag 'De Groote Vlucht'’, Agenda Vlaams Ruraal Netwerk, september 2014, www.ruraalnetwerk.be/agenda/inspiratiedag-de-groote-vlucht ‘Inspiratiedag ‘De Groote Vlucht’. Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI’, FARO, september 2014, www.faronet.be/kalender/inspiratiedag-%E2%80%98de-groote-vlucht%E2%80%99-over-boerenvissers-en-brouwers-tijdens-woi ‘Win het boek ‘In Brussel ge(s)maakt'’, Nieuwsbrief Cera, september 2014, https://mm.cera.be/623/content/html/9738.asp ‘In Brussel ge(s)maakt?’, Maatschappelijke projecten Cera, september 2014, www.cera.be/nl/Nieuws/MaatschappelijkeProjecten/20140715_N_in_brussel_gesmaakt ‘Twaalf antieke werktuigen erkend als Vlaamse topstukken’, VILT, 16 september 2014, www.vilt.be/twaalf-antieke-werktuigen-erkend-als-vlaamse-topstukken ‘In de kijker: 18e-eeuwse wanmolen uit Bokrijk erkend als topstuk’, Bokrijk Bulletin, nr. 3, september 2014, www.bokrijk.be/nieuwsbrief/bulletin/index3meer.html?utm_medium=email&utm_campaign=bokrij k+bulletin+3.2014&utm_source=email&utm_term=In+de+kijker+|+De+strodekkers+...#bulletin4 ‘‘De Groote Vlucht’ Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI’, Uit in Vlaanderen, 23 september 2014, www.uitinvlaanderen.be/agenda/e/inspiratiedag-de-groote-vlucht-over-boeren-vissers/ca75a16aa2a0-40b0-8a9e-d3ef991c906c ‘‘De Groote Vlucht’ Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI’, 2014-’18 Herdenking van de Groote Oorlog, 25 september 2014, www.2014-18.be/agenda/e/inspiratiedag-de-groote-vlucht-over-boeren-vissers/ca75a16a-a2a040b0-8a9e-d3ef991c906c ‘‘De Groote Vlucht’ Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI’, 2014-’18 Herdenking van de Groote Oorlog, 25 september 2014, www.2014-18.be/nieuws/de-groote-vlucht-over-boeren-vissers-en-brouwers-tijdens-woi ‘Inspiratiedag ‘De Groote Vlucht’ Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI’, Activiteiten, Prettig geleerd sociale culturele activiteitenkalender, september 2014, www.prettiggeleerd.be/agenda/e/inspiratiedag-de-groote-vlucht-over-boeren-vissers-en-brouwerstijdens-woi/ca75a16a-a2a0-40b0-8a9e-d3ef991c906c ‘De Groote Vlucht’, In de kijker, Davidsfonds, september 2014,

64

www.davidsfonds.be/homepagenews/index.phtml?id=1139 ‘Inspiratiedag ‘De Groote Vlucht’ Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI’, Agenda Terf, september 2014, www.bieterf.be/agenda?cdbid=ca75a16a-a2a0-40b0-8a9e-d3ef991c906c en www.biebroere.be/ en http://www.bieradar.be/ ‘Landbouw tijdens de Eerste Wereldoorlog: boter bij de vis’, Veldverkenners, 29 september 2014, www.veldverkenners.be/landbouw-tijdens-wo-i-boter-bij-de-vis ‘Inspiratiedag ‘De Groote Vlucht’ Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI’, Veldverkenners, 29 september 2014, www.veldverkenners.be/inspiratiedag-de-groote-vlucht---centrum-voor-agrarische-geschiedenis ‘Inspiratiedag 'De Groote Vlucht' Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI’, Het Laatste Nieuws Regio, 1 oktober 2014, www.hln.be/regio/wat-te-doen-in-staden/inspiratiedag-de-groote-vlucht-over-boeren-vissers-enbrouwers-tijdens-woi-e340829916/ ‘Inspiratiedag ‘De Groote Vlucht’ Over boeren, vissers en brouwers tijdens WOI’, WegwijzerwoI september 2014, www.wegwijzerwoi.be/nl/search?txtSearch=Duits&page=38 ‘Infomoment ‘Landbouw vroeger en nu in het Tielts Plateau’, Proeftuin nieuws, september 2014, www.proeftuinnieuws.be/event/infomoment-landbouw-vroeger-en-nu-in-het-tielts-plateau/ ‘Infomoment 'Landbouw vroeger en nu in het Tielts Plateau', Hermoo, september 2014, www.hermoo.be/ ‘Grondwitloofseizoen is weer van start gegaan’, VILT, 3 oktober 2014, www.vilt.be/grondwitloofseizoen-is-weer-van-start-gegaan ‘In Boerenhanden’, Landelijke Gilden Stekene, 8 oktober 2014, www.lgstekene.be/lgnieuws.php ‘Topstukken erkend’, Nieuwsbrief Erfgoedcel CO7, oktober 2014, www.erfgoedcelco7.be/NL/nieuwsbrief-1 ‘Topstukken in het MOT. Hooischudder Dening’, Het MOT, oktober 2014, http://www.mot.be/w/1/index.php/Flash/Flash001 ‘Vorming en ontmoeting - Inspiratiedag WOI', Nieuwsbrief projectvereniging BIE, 2 oktober 2014, http://communicator.arban.be/t/ViewEmail/r/7547BB71451F3BBA2540EF23F30FEDED/66C88471EA BA245C3FEC1D8A50AFD3BD ‘Vorming', Nieuwsbrief Erfgoedcel Pajottenland & Zennevallei, 59, 2 oktober 2014, http://mail.statik.be/t/ViewEmailArchive/r/DAAA77A49AF062582540EF23F30FEDED/C67FD2F38AC4 859C/ Op de borrel in Limburg, Het belang van Limburg, 6 oktober 2014, http://m.hbvl.be/cnt/DMF20141006_01305688


65

‘Leestip: ‘In boerenhanden'’, FARO, 13 oktober 2014, www.faronet.be/blogs/gregory-vercauteren/leestip-%E2%80%98in-boerenhanden ‘Nieuwe website over landbouw en voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, Landbouwleven, 15 oktober 2014, www.landbouwleven.be/artikels/nieuwe-website-over-landbouw-en-voeding-tijdens-de-eerstewereldoorlog ‘Wie zal het volk de kost geven in de winter?’, De Standaard, 22 oktober 2014, www.standaard.be/cnt/dmf20141021_01333683 ‘Brochures landbouwverbreding en –educatie’, Inagro, 22 oktober 2014, www.inagro.be/Publicaties/Paginas/Brochures-landbouwverbreding-en--educatie.aspx Debo R., ‘Voor u gelezen: Boeren, boter en bezetters. Onderzoeksgids landbouw, voeding en Eerste Wereldorlog’, FARO, 27 oktober 2014, www.faronet.be/blogs/julie-devlieghere/voor-u-gelezen-boeren-boter-en-bezetters-onderzoeksgidslandbouw-voeding-en‘Boek ‘In boerenhanden’ van Paul De Schepper’, www.stekene.be/nieuwsdetail/291/boek-in-boerenhanden-van-paul-de-schepper, 31 oktober 2014 ‘Duurzaam lekkers van bij ons!’, Programma Week van de Smaak, oktober 2014, www.weekvandesmaak.be/activities/search/2049/ ‘Bijzonder landbouwerfgoed ‘In boerenhanden’, Nieuwsbrief Etwie, 11 november 2014, www.etwie.be/nieuws/bijzonder-landbouwerfgoed-boerenhanden ‘Voeding tijdens de Eerste Wereldoorlog’, 2014-18.be 100 jaar Groote Oorlog Nieuws, 13 november 2014, www.2014-18.be/nieuws/voeding-tijdens-de-eerste-wereldoorlog ‘19/11: Duurzaam lekkers van bij ons [Diest], Koken VTM, vrijdag 14 november 2014, http://koken.vtm.be/blog/week-van-de-smaak-de-duurzame-verbeelding ‘19/11: Duurzaam lekkers van bij ons [Diest], Nieuws Week van de Smaak, 19 november 2014, www.weekvandesmaak.be/ ‘Boek neemt Stekens boerenleven onder handen’, Het Nieuwsblad (Waasland), 13 november 2014, www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20141112_01372111 ‘Noordzeeviskookboek meteen uitverkocht’, Het Laatste Nieuws, regio Diest en omgeving, 21 november 2014, www.hln.be/regio/nieuws-uit-diest/noordzeeviskookboek-meteen-uitverkocht-a2127391/ ‘Collectie landbouwmuseum verdwijnt niet’, Het Laatste Nieuws, regio Kortrijk, 22 november 2014, www.hln.be/regio/nieuws-uit-kortrijk/collectie-landbouwmuseum-verdwijnt-niet-a2128589/ ‘De aanslag van WOI op onze veestapel’, VILT, 25 november 2014, www.vilt.be/de-aanslag-van-wo-i-op-onze-veestapel

66

Kontich-Waarloos vroeger & nu. Van boerengat tot residentieel dorp, Heemkundige Kring Kontich, vroeger en nu, november 2014, http://users.telenet.be/guido.theys/KWvroegerennu/Landbouw%20in%20Waarloos.htm Heemkundige Kring op zoek naar verdwenen landbouwers, Gazet Van Antwerpen, agenda, 2 december 2014, www.gva.be/cnt/dmf20141202_01407675/heemkundige-kring-op-zoek-naar-verdwenenlandbouwers Heemkundige Kring op zoek naar verdwenen landbouwers, Het Nieuwsblad, agenda, 2 december 2014, www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20141202_01407675

8.3 Audio-visuele pers ‘Frietkoten zijn cultureel erfgoed’, VTM Nieuws, 10 januari 2014, http://nieuws.vtm.be/x-tra/74902-frietkoten-zijn-cultureel-erfgoed ‘’Frietkotcultuur’ erkend als immaterieel cultureel erfgoed’, VRT Het Journaal, 10 januari 2014, www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/140110_Frietkotcultuur ‘Rondreizende tentoonstelling ‘Kinderen van toen’’, Alles goed?, Focus-WTV, 24 januari 2014, www.focus-wtv.tv/video/rondreizende-tentoonstelling-kinderen-van-toen ‘Interview over de vernieuwingen in de keuken tijdens de jaren 60 naar aanleiding van 50 jaar bestaan Nutella’, Top Of The World, Joe FM, 25 april 2014, http://joe.be/programmas/top_of_the_world ‘Herbeluister de reportage over Roeland Lammertijn’, Middagpost Radio 2 West-Vlaanderen, 18 augustus 2014, www.radio2.be/regio/west-vlaanderen/wo1-in-de-provincie-west-vlaanderen ‘Actua-Boeken: ‘Boter bij de vis’ – interview met auteur Brecht Demasure’, ACTUA-TV, 3 november 2014, www.actua.tv/actua-boeken-boter-bij-de-vis-brecht-demasure ‘Promo: Boter bij de vis – Brecht Demasure’, ACTUA-TV – Youtube kanaal, 18 november 2014, www.youtube.com/watch?v=m1_hIkVPEnQ


67

Foto: Vernieuwde homepage www.HetVirtueleLand.be

68

9 CAG in cijfers

Aantal personeelsleden Aantal elektronische nieuwsbrieven Aantal ontvangers e-nieuwsbrief Aantal zelf georganiseerde studiedagen of in participatie met andere partners Aantal deelnemers op studie- en vormingsdagen Aantal publicaties Aantal lezingen Aantal artikels in de geschreven pers Aantal artikels elektronische pers Aantal vragen om niet-projectgerelateerde informatie (elektronisch, schriftelijk, telefonisch) Aantal aanvragen beeldmateriaal HVL Aantal likes op Facebook

www.HetVirtueleLand.be 2014 2013 www.cagnet.be (tot 07/11/2014) 2014 2013 www.watetenwemorgen.be 2014 2013 www.restauratieambacht.be 2014 2013 www.boterbijdeviswo1.be (live sinds 10/10/2014) 2014 2013

2014

2013

9 10 (6 + 4) 3256 17

10 12 (6 + 6) 3196 10

929

695

25 40 40 94 275

21 36 54 175 140

85 370

43 201

Bezoekers*

Paginaweergaves

Nieuwe bezoekers

20.364 16.681

155.351 155.838

76.78% 76.05%

3.482 6.158

18.549 36.384

64.98% 61.55%

5.350 4.378

12.176 10.497

84.37% 81.31%

14.363 18.641

61.697 90.453

85.85% 82.25%

1.624 nvt

7.982 nvt

76.85% nvt

*Het aantal bezoekers in 2013 verschilt met de cijfers weergegeven in het jaarverslag 2013. In dat verslag werd verkeerdelijk het veld ‘sessies’ gebruikt in plaats van ‘gebruikers’ in Google Analytics


69

Aantal bezoekers via zoektermen zoekmachines: Bezoekers 2014 www.HetVirtueleLand.be www.cagnet.be (tot 07/11/14) www.watetenwemorgen www.restauratieambacht.be www.boterbijdeviswo1.be (live sinds 10/10/2014)

14.236 2.229

11.091 3.619

2.846 13.079 830

2.392 17.625 nvt

Aantal bezoekers via doorverwijzing: Andere websites www.HetVirtueleLand.be www.cagnet.be (tot 07/11/2015) www.watetenwemorgen www.restauratieambacht.be www.boterbijdeviswo1.be (live sinds 10/10/2014)

70

Bezoekers 2013

Sociale media

7.656 932

530 107

877 1.685 465

25 32 149

LIJST VAN AFKORTINGEN ACHS AMSAB-ISG ASG BTFG CAG CAVA CEGESOMA CEO COMEET COMETA CORN CO7 CRICEC CVO CVAa CULKAS EFD ESTER ETWIE EURHO ICAG ICE ICH ICREFH ICT IEHA IHOA ILVO KADOC KMKG KU Leuven KVLV LECA MAS MERL MIAT MoSa MOT NAHI NAVEFRI

Association for Critical Heritage Studies Archief en Museum van de Socialistische Arbeidersbeweging Instituut voor Sociale Geschiedenis Academie Streekgebonden Gastronomie Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis Centrum Agrarische Geschiedenis Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven Centre for Historical Research and Documentation on War and Contemporary Society Cultureel Erfgoed Overleg Cultuuroverleg Meetjesland Collectiemetadata Comparative Rural History of the North Sea Area CultuurOverleg Zeven Crises and Changes in the European Countryside Centrum Volwassenen Onderwijs Centrum Vlaamse Architectuurarchieven Cultural Kaleidoscope European Food & Drink European Graduate School for Training in Economic and Social Historical Research Expertisecentrum voor Technisch Wetenschappelijk en Industrieel Erfgoed European Rural History Organisation Interfacultair Centrum Agrarische Geschiedenis Immaterieel cultureel erfgoed Intangible Cultural Heritage International Committee for the Research into European Food History Informatie- en communicatietechnologie Institution Européen d’Histoire de l’Alimentation International Oral History Association Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Documentatie- en onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis Katholieke Universiteit Leuven Katholiek Vormingswerk voor/van Landelijke Vrouwen Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van alledag Museum aan de Stroom Museum for English Rural Life Museum voor Industriële Archeologie en Techniek Moderniteit en Samenleving Museum voor de Oudere Technieken Nederlands Agronomisch Historisch Instituut Nationaal Verbond van Frituristen


71

NAVIGO NGO OD ODIS OPEK PDPO POLS SD SIWE SLE SWOT ’t GROM UGent UNESCO VAF VIE VILT VLAM VLIZ VLM VUB

72

Nationaal Visserijmuseum Oostduinkerke Niet-gouvernementele Organisatie Operationele Doelstelling Onderzoeksteunpunt en databank intermediaire structuren in Vlaanderen Openbaar Entrepot voor de Kunsten Programma voor Plattelandsontwikkeling Platform Omgeving Leie/Schelde Strategische Doelstelling Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed Steunpunt Levend Erfgoed Strengths, Weaknesses, Opportunities & Threats Groentemuseum Sint-Katelijne-Waver Universiteit Gent United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization Vlaams Audiovisueel Fonds Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed Vlaams Infocentrum Land- en Tuinbouw Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing Vlaams Instituut voor de Zee Vlaamse Landmaatschappij Vrije Universiteit Brussel

Missie Het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) wil, samen met andere geïnteresseerden, het verleden van landbouw, platteland en voeding bestuderen, bewaren en toegankelijk maken voor een groot publiek. Dit culturele erfgoed wordt belicht in zijn nationale en internationale context, waarbij ook grote aandacht uitgaat naar de interactie met actualiteit en toekomst. CAG is een kenniscentrum dat de geschiedenis van het brede themaveld landbouw, platteland en voeding bestudeert. Hierbij wordt de periode van 1750 tot vandaag bestreken. CAG is een onafhankelijk kruispunt voor erfgoedinitiatieven. Het doet aan ondersteuning, geeft advies en zoekt samenwerking "op maat" van de partners. CAG biedt ook informatie, educatie en animatie. Het wil het brede publiek aanspreken over verleden, heden en toekomst van landbouw en voeding, via publicaties, lezingen, evenementen en het internet. Inzake wetenschappelijke ondersteuning kan CAG rekenen op de medewerking van het Interfacultair Centrum Agrarische Geschiedenis (ICAG) van de KU Leuven CAG is erkend door de Vlaamse Overheid als expertisecentrum voor het agrarisch erfgoed in Vlaanderen.

CAG kan rekenen op de steun van:


73

CENTRUM AGRARISCHE GESCHIEDENIS

Atrechtcollege Naamsestraat 63 B-3000 Leuven Tel. 016 / 32.35.25 [email protected] www.HetVirtueleLand.be

Coverfoto: Het planten van sla door leerlingen landbouwhuishoudonderwijs, 1949 Congregatiearchief van de Zusters van het Heilig Hart van Maria,

Recommend Documents