Controversiele voedingsmiddelen en diabetes

Controversiele voedingsmiddelen en diabetes Koffie - Thee – Chocolade Kaneel - Zoetstoffen

Annemie Van de Sompel Diëtiste - Diabetologie

2

Koffie • Na thee de meest gedronken drank ter wereld • 65 % van de populatie drinkt dagelijks koffie • Gemiddeld 4 kopjes per dag • Caffeine gehalte afhankelijk van de soort – Robusta dubbel zo hoog dan arabica Annemie Van de Sompel - UZA

3

Koffie • Koffie bevat caffeïne (gemiddeld) : – 1 tas (150 ml) handmatig gezette filterkoffie : 100 – 150 mg – 1 tas (150 ml) automatisch gezette filterkoffie : 60 - 120 mg – 1 tas decafeine : 5 -10 mg – 1 tas thee : 35 mg – 1 tas groene thee : 40 mg – 1 blikje cola : 40 mg – 1 blikje energiedrank : 160 mg

Annemie Van de Sompel - UZA

4

Koffie • Heeft licht stimulerend effect op zenuwstelsel • Verhoogde alertheid • 200-300 mg caffeine heeft positieve invloed op het geheugen (10 % ) vooral bij senioren (Ryan et al. – Psych. Sc 2006)

• Opgelet : vermoeiheid wordt onderdrukt •


5

Koffie • Kan ongunstige invloed hebben op de slaap bij gevoelige personen • Heeft halfwaardetijd van 2 tot 7 uur • Dus : veel koffie drinken in de namiddag kan slaapproblemen geven • Kan „verslavend‟ werken Geen verslaving volgens WHO normen

• Bruusk stoppen geeft hoofdpijn, vermoeidheid


6

Diabetes en koffie • Koffie heeft gunstige invloed op insulinegevoeligheid… – Studie (Harvard School USA – 2004) • Risico verlaagt met 10 % indien 1 tot 2 tassen • Bij 6 tassen per dag – Risico mannen daalt met 54 %, vrouwen met 30 %

– Meta-analyse (Van Dam et al. – JAMA 2005) • 9 cohort studies totaal 193.473 deelnemers • 8400 diabetes type 2 – Daling risico diabetes (gewone filterkoffie) » 6 tot 7 tassen : 35 % » 4 tot 6 tassen : 28 % Annemie Van de Sompel - UZA

7

Diabetes en koffie • Koffie heeft gunstige invloed op insulinegevoeligheid – Ontstaan type 2 diabetes (Diabetes Care nov 2006) • 910 proefpersonen : gemid leeftijd : 50 jaar • Follow up : 8 jaar • 72 % koffiedrinkers gemid 2,8 koppen/dag • Koffiedrinkers : verminderen risico op type 2 diabetes met 64 % • Hoeveelheid koffie : geen invloed op vermindering risico – In 2006 nog verschillende studies waar omgekeerd verband tussen koffiedrinken en type diab 2 blijkt Annemie Van de Sompel - UZA

8

Diabetes en koffie • Koffie heeft gunstige invloed op insulinegevoeligheid – Finse studie (Hu et al. – Int J. Obes 2006) • 21 000 mannen en vrouwen – Koffiedrinkers minder risico ontwikkelen diabetes rekening houdend met fysieke aktiviteit, bepaalde voedingsaspecten, obesitas, alcoholintake

– Studie ouderen Mediterrane streken ( Panagiotakos et al. Epub 2007)

– Risico diab type 2 daalt zowel bij mannen als vrouwen die 30 jaar minstens 3 tassen met een factor 3


9

Diabetes en koffie • Uit vroegere studies blijkt: – – – –

Koffie gunstige invloed ontstaan type 2 Gunstige invloed op C peptide Onafhankelijk van caffeinegehalte Thee heeft geen invloed

• Mechanisme niet geheel duidelijk • Onafhankelijk van caffeïne gehalte


10

Diabetes en koffie • Mogelijke hypothesen : – Stimulerend effect caffeine op de B cel – Antagonistisch effect chlorogeenzuren op glucosetransport en absorptie dundarm, lagere glycemie – Remming glucose-6-fosfataseactiviteit door chlorogeenzuren – Magnesium in koffie is co-faktor van enzymen betrokken bij glucosemetabolisme


11

Diabetes en koffie • Caffeïne heeft een invloed op de thermogenese • Normaal 200 mg caffeïne geeft een stijging van het basaal metabolisme van 7 % gedurende 3 uren (Bracco – 1995) • Dus pas na 50 – 60 dagen 1 kg vet meer verbrand • Maar ... zwaarlijvigen : stijging BMR slechts 5 % gedurende 3 uren • Vooral koffie drinken een half uur voor de maaltijd Annemie Van de Sompel - UZA

12

Koffie en gezondheid • Bloeddruk – Caffeine kan tijdelijk een stijging van BD geven – Effecten op lange termijn ?? – Consensus : bij normaal gebruik van 4 tot 5 tassen per dag geen langetermijneffecten – Hypertensie gecompenseerd door Mg, K ??


13

Koffie en gezondheid • Positief effect op – Diabetes type 2 – Parkinson, Alzheimer, levercirrose, ..

• Geen negatieve invloed op het ontstaan van kanker, – Anti-oxidanten vb. Polyfenolen, chlorogeenzuur – Minimum 50 studies gepubliceerd – Tot 5 kopjes per dag

• Negatieve invloed osteoporose Annemie Van de Sompel - UZA

14

Koffie en gezondheid • Geen evidentie dat een gebruik van tot max 4 tot 5 tassen koffie (= +/- 400mg caffeine) negatieve invloed heeft voor gezondheid bij volwassenen • Opgelet voor ouderen en bij hypertensie

• Zwangeren : maximum 300 mg caffeine/dag • Kinderen en adolescenten : maximum 2,5 mg/kg per dag Annemie Van de Sompel - UZA

Hoge gezondheidsraad 2009

15

Groene thee • Wordt in verband gebracht met gewichtsreductie • Bevat caffeïne • Rijk aan anti-oxidanten nl. catechines voornamelijk epigallocatechinegallaat (EGCG) • Zou invloed hebben op thermogenese en vetoxidatie • Mogelijk beter behoud basaal metabolisme na gewichtsreductie maar afhankelijk van caffeïne-intake Annemie Van de Sompel - UZA

16

Groene thee en gezondheid • Positief effect op de gezondheid ( Cabrera 2006 – Review – J Am Coll Nutr)

– – – – – – – –

Hart- en vaatziekten Bloeddruk Sommige vormen van kanker Bescherming tegen overdreven blootstelling UV licht Antiviraal, antibacterieel Verhoogt botdensiteit Gunstig effect ontstaan caries Gunstige invloed lichaamsgewicht


17

Groene thee en gezondheid • • • • • •

Prikkeling sympathisch zenuwstelsel Meer arbeid Invloed op thermogenese Stijging energieverbruik Vooral positieve invloed op viscerale vetmassa Studies tegenstrijdige resultaten


18

Groene thee en gewicht • Catechines invloed productie noradrenaline • Remming van enzyme dat neurotransmitters afbreek

• • • •

Verhoging concentratie cholecystokinine (CCK) Onderdrukt hongergevoel Remt lipase aktiviteit Zou invloed hebben op genen die tussenbeide komen in energiemetabolisme (stockeren en vrijmaken vetweefsel) (Lee et al.- Ann Nutr metab – 2009)


19

Chocolade • Chocolade bestaat uit : • • • •

Cacaomassa Cacaoboter Suiker (of alternatief voor suiker zoals zoetstof) Toegelaten additieven

• Fondantchocolade tot 42 % cacaomassa • Melkchocolade : extra toevoeging melk of melkpoeder • Witte chocolade : bevat geen cacaomassa


20

Chocolade • Positieve eigenschappen chocolade meestal omtrent fondant chocolade – Cacao is rijk aan magnesium – Cacao bevat anti-oxidanten (flavonoiden voornamelijk catechines) • Beter opgenomen uit fondantchocolade • Binding met caseine, verminderde absorptie – Cacaoboter vooral stearinezuur (C18:0) • Lever gebruikt vooral palmitine, laurine en myristinezuur voor cholesterolaanmaak • Heeft anti-atherogeen effect Annemie Van de Sompel - UZA

21

Chocolade • Werkt verslavend ? – Smaakt lekker : is smeuig, smaakt lekker, bevat veel vet – Bevat alkaloiden zoals theofylline, cafeine, theobromine – Bevat L-Trypotofaan (belangrijk voor aanmaak serotonine) – Bevat anandamide : zoals THC (tetrahydrocannabinol) = actieve component van cannabis – Bevat beta-fenylethylamine : vaak voorkomende structuur bij antidepressiva Annemie Van de Sompel - UZA

(Nemecz et al. 2004)

22

Chocolade en gezondheid • Flavonoiden gunstige invloed op – Bloeddruk – Insulinegevoeligheid – Voorbeeld studie : (Grassi et al. Am.J.Clin.Nutr. 2005) • Gezonde vrijwilligers gedurende 2 weken 100 g – fondantchocolade versus 90 g witte chocolade daling systolische BD – verbeteren insulingevoeligheid, daling insulineresistentie

– Vooral onderzoek omtrent vasodilaterende eigenschappen Annemie Van de Sompel - UZA

23

Chocolade en gewicht • Chocolade : niet te verwaarlozen hoeveelheid energie Product

Hoeveelheid

kcal

Vet

KH

Fondantchocolade

50

257

16

25

Melkchocolade

50

263

15,4

27,3

Witte Chocolade

50

285

17,8

27,9

Cacaopoeder (2 tassen)

10

30

2

1,1


24

Zoet, maar ... • Klassieke suikers • Intensieve zoetstoffen • Extensieve zoetstoffen


25

Koolhydraten • In de voeding voorkomende : = Chemische binding C-H-O = Sachariden = Gluciden

• Indeling volgens de chemische structuur


26

Beschikbare koolhydraten • Beschikbare koolhydraten  enzymatische splitsing  vertering en absorptie ter hoogte van de dundarm  gemetaboliseerd in het lichaam • Beschikbare KH = 4 kcal/g • Sommige suikers niet volledig „beschikbaar‟ – lagere energetische waarde (vb. tagatose)


27

Tagatose • • • • •

Chemisch als suiker te beschouwen Niet volledig „beschikbaar‟ Afkomstig van galactose Geen volledige enzymatische splitsing mogelijk Wordt gebruikt door darmflora als energiebron, prebiotisch effect • Energetische waarde = 1,5 Kcal/g


28

Tagatose • • • • • • •

Vrij recent ontdekt Geen lange termijneffecten gekend Mogelijk laxatief effect Mogelijk gastro-intestinale problemen Glycemische index zeer laag of onbestaande Geen maximumgrens bekend op dit moment Geen ADI waarde


29

Tagatose • • • •

Niet als dusdanig te verkrijgen Zoetkracht 92 % in vergelijking met suiker Gebruikt als „bulkstof‟ In combinatie met andere elementen vb. kunstmatig zoetmiddel zoals sucralose, voedingsvezels, ... • Geen studies of gegevens omtrent gebruik bij kinderen


30

Intensieve zoetstoffen • Zeer grote zoetkracht • Te verwaarlozen energie-aanbrengers • Geen invloed op glycemie

• Waarschijnlijk geschikt ivm gewichtscontrole


31

Intensieve zoetstoffen Veiligheid • Veiligheid zeer uitgebreid bestudeerd door oa. FDA, EFSA • ADI waarden – = Acceptable Daily Intake – = Aanvaardbare Dagelijkse Inname

• ADI = 1/100 van dosis die mogelijk schade zou kunnen berokkenen • Uitgedrukt per kg lichaamsgewicht • Meest bestudeerde voedingsadditieven Annemie Van de Sompel - UZA

32

Intensieve zoetstoffen Veiligheid • ADI is geen toxiciteitsdrempel • ADI : veiligheid ook gegarandeerd voor risicogroepen zoals zwangeren , kinderen en zieken • Kinderen onder de 3 jaar ??? • Kinderen tussen 1 en 4 jaar : CAVE Cyclamaten (Renwick – 2006)


33

Intensieve zoetstoffen Invloed gewicht • Natuurlijke suiker : vb. Fruit is gecorreleerd met verzadiging • Probleem met toegevoegde suiker – Verzadiging ??

• Kunstmatige zoetstoffen – Geen verzadiging


34

Intensieve zoetstoffen Soorten – Aspartaam – Acesulfaam K – Sucralose – Sacharine – Cyclamaten

– Rebaudioside A = steviol glycosides Annemie Van de Sompel - UZA

35

Intensieve zoetstoffen Aspartaam

– E-951 – Samenstelling : 2 aminozuren – fenylalanine en asparaginezuur – Aangename smaak – Energetische aanbreng idem suiker maar zoetkracht veel groter – Geen tandcariës Annemie Van de Sompel - UZA

36

Intensieve zoetstoffen Aspartaam – Veilig – ADI waarde : 40 mg/kg/dag – Ramazinni Instituut Bologna Italy (2004) • Bij knaagdieren grotere kans op lymfomen en leukemie • Studie opzet twijfelachtig – Veiligheid opnieuw bestudeerd door EFSA met als besluit ADI idem (2006)


37

Intensieve zoetstoffen Aspartaam – Veiligheid – 2010 : twee studies die aspartaam in twijfel trekken • Carcinogeen effect bij muizen (Soffritti et al. 2010) • Epidemiologische studie associatie light frisdranken en lager geboortegewicht ( Halldorsson et al. 2010) • Volgens EFSA geen redenen om ADI aan te passen


38

Aspartaam - Metabolisme • Dipeptide

afbraak : peptidase esterase

Asparaginezuur

Fenylanaline

Aspartaat snel gemetaboliseerd niet terug te vinden in bloed Annemie Van de Sompel - UZA

terug te vinden in bloed

39

Aspartaam - Metabolisme – 50 % fenylalanine – Praktisch : blikje frisdrank bevat 10 keer minder FA dan 50 g harde kaas

– 40 % asparaginezuur – 10 % methanol – Praktisch : • light frisdrank geeft ongeveer 25 mg methanol / liter • vruchtensap of groentensap ongeveer 260 mg methanol / liter Annemie Van de Sompel - UZA

40

Intensieve zoetstoffen Aspartaam – Stabiel bij lage temeratuur – Langere aanwezigheid ( > 1 spa) in light frisdrank – Aspartaam  aspartylfenylalaninediketetopeperazine (DKP) – DKP  Nitrosamine (enkel onder bepaalde voorwaarden)


41

Intensieve zoetstoffen Cyclamaten natriumcyclamaat – – – –

E-952 ADI = 7 mg/kg lichaamsgewicht Relatie blaaskanker bij ratten in jaren 60 Bij kinderen < 4 jaar : • ADI waarde kan overschreden worden – Nederland : warenwetgeving • Sinds januari 2006 : cyclamaat in frisdrank max. 250 mg/liter


42

Intensieve zoetstoffen Cyclamaten – Kinderen tot 4 jaar : • Max 400 ml frisdrank (met cyclamaat)/dag – Kinderen 4 tot 8 jaar : • Max 600 ml frisdrank (met cyclamaat)/dag – Volwassenen : • Max 1,8 l frisdrank (met cyclamaat)/dag


43

Intensieve zoetstoffen Cyclamaten • VEILIGHEID – – – –

Niet goedgekeurd door FDA sinds 1969 Wel goedgekeurd door EFSA Toegelaten in meer dan 50 landen FSANZ (Australië en Nieuw Zeeland) • > 95 % van de kinderen tussen 2 en 11 jaar is de inname binnen de ADI – Risico bij blootstelling > ADI = ???


44

Zoetstoffen en frisdranken

– Hoeveel

– Steeds in combinatie met andere zoetstoffen

– Onder de vorm van natriumcyclamaat of cyclaamzuur


45

Intensieve zoetstoffen Stevia • Rebaudioside A (Reb A of rebiana) – – – – –

Is een steviol glycoside van de steviaplant Als veilig beschouwd door FDA in december 2008 Als veilig beschouwd door JECFA in juni 2008 Geen calorische waarde Zoetkracht 200


46

Intensieve zoetstoffen Stevia • Probleem EFSA : – ADI waarden kunnen gemakkelijk overschreden worden zowel door kinderen als volwassenen – Gevraagd aan industrie om dosissen aan te passen

• Zou verkrijgbaar worden als voedingssupplement in België eind 2011 = PURE VIA (Merisant)


47

Extensieve zoetstoffen Soorten • Extensieve zoetstoffen = polyolen = bulkzoetstoffen = suikeralcoholen

• Hydrogenatie van verteerbare koolhydraten • Maltitol, lactitol, isomalt, sorbitol, xylitol, erythritol, ... • Niet alsdusdanig • In voedingsindustrie : chocolade, koekjes, snoepjes, kauwgom, ... Annemie Van de Sompel - UZA

48

Extensieve zoetstoffen Energie • Worden gedeeltelijk opgenomen via dundarm • Energetische aanbreng – – – –

onderling verschillend gemiddeld 2,4 Kcal/g niet verwaarloosbaar Vaak gebruikt in producten in combinatie met vet

• Geen tandcaries – Xylitol mogelijk beschermend effect !

• Duidelijk lagere zoetkracht dan suiker


49

Extensieve zoetstoffen Praktisch • Geen ADI waarden • Fermentatie in dikdarm – Winderigheid – Diarree – Opgeblazen gevoel

• Tolerantiegrens : 20 – 40 g / dag = ongeveer 4 pralines • Cave : kinderen !!


50

Vezels • Oligofructose : – – – – – – – –

Gefermenteerd in proximaal gedeelte colon Niet enzymatisch gesplitst Ongeveer 1,6 Kcal/g Afkomstig van de chicoreiwortel Oligosacharide 2-8 fructosemoleculen Zoetkracht ongeveer 30-40 % Belangrijk voor bruinkleuring van vb. Gebak Heel vaak terug te vinden in „light‟ producten vb. yoghurt


51

Vezels • Inuline : – – – – – – – –

Gefermenteerd in distaal gedeelte van het colon Geen enzymatische splitsing Ongeveer 1,6 Kcal/g Afkomstig van de chicoriewortel 2 – 60 fructosemoleculen Zoetkracht ongeveer 10 % Sterk prebiotisch effect Gunstige invloed op Ca absorptie


52

Extensieve zoetstoffen Glycemie • • • •

Invloed bloedsuikerwaarden onduidelijk Onderling verschillend Maltitol is belangrijk ADA : de helft meetellen als glycemie beinvloeding – Voorbeeld : 10 g polyolen geeft eenzelfde stijging van bloedsuiker dan 5 g suiker


53

Zoetstoffen bulkzoetstoffen • Laxatief effect afhankelijk van : – – – – –

Individu Moment van inname dosis per inname Product Tolerantiegrens bij kinderen waarschijnlijk lager


Inuline

20 g/dag

Polydextrose

90 g/dag

Erythritol

75 g/dag

Lactitol, xylitol, isomalt, maltitol

20-30 g/dag

54

Extensieve zoetstoffen • Nieuwe zoetstof België vanaf eind 2011 • “SUKRIN” (BenVital) – Is Erythritol • Vooral urinaire uitscheiding • Minder GI klachten • Zelfde volume suiker • Geen glycemische beinvloeding • Verkregen door fermentatie glucose • Is veilig, ook studies bij kinderen • Geen tandcaries Annemie Van de Sompel - UZA

55

Kaneel • Cinnamon • Veel bestudeerd bij type 2 diabetes patienten • Zou positieve invloed hebben op glycemie, maaglediging, lipidenprofiel ??? • Geen evidentie, geen algemene aanbevelingen


56

Kaneel • Meta-analyse : Davis et al. - J. Med. Food 2011, 1-6 – Extra inname kaneel kan bij type 2 patienten significante, maar klinisch weinig relevante, daling van glycemie geven

• Meta-analyse : Baker et al. – Diabetes Care 2008, vol 1 – Kaneelsuppletie geen verbetering HbA1c, FBG, lipid parameters zowel bij type 1 als type 2


57

Kaneel • Effect van kaneel op maaglediging • Studie : Markey et al. – Cardio Vascular Diab.2011 – Zeer kleine populatie (9 personen) – Invloed kaneel (3 g extra) • op maaglediging na gebruik vetrijk ontbijt niet relevant • Geen preventie metabool syndroom • Geen invloed op honger en verzadiging


Controversiele voedingsmiddelen en diabetes Koffie - Thee – Chocolade Kaneel - Zoetstoffen

Annemie Van de Sompel Diëtiste - Diabetologie

Controversiele voedingsmiddelen en diabetes

Recommend Documents