CONSULTVOERING: VOORLICHTING KLEINE KWALEN

CONSULTVOERING:

VOORLICHTING KLEINE KWALEN Versie juli 2001 Docentendeel

HUISARTSOPLEIDING

Algemene gegevens Dit onderwijsprogramma is ontwikkeld door de staf van de afdeling Huisartsopleiding van de Vrije Universiteit ten behoeve van de huisartsopleiding aan de VU. De stuurgroep HAIO-onderwijs van de afdeling heeft uiteindelijk de ontwerptekst vastgesteld. Nadere informatie kan verkregen worden bij de onderstaande personen die de ontwerptekst hebben samengesteld. De gegevens van dit programma worden aangeboden aan het Samenwerkings Verband Universitaire Huisartsopleidingen in Utrecht voor centrale archivering in de Centrale Onderwijs Bank. In geval anderen dan de Huisartsopleidingen, van dit programma gebruik willen maken of, indien de uitgave voor andere doeleinden of in een ander verband wordt gebruikt, geldt het volgende: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het hoofd van de afdeling huisartsopleiding van de Vrije Universiteit. Programmamaker(s):

Mieke Mannens/Wim Willems

Trefwoorden ICPC LHK

Voorlichting

: :

Datum en naam laatste wijzigingen: 17 september 2001, Frieda de Haas

Contactpersoon Telefoon

: Mieke Mannens : 020 - 4448376

Huisartsopleiding Afdeling HVSG Vrije Universiteit Overschiestraat 180 1062 XK Amsterdam

M:\HO\OWP\1E JAAR\CONSULTVOERING\ORG\CV_VOORL.KL.KWALEN.DOC

2

INHOUDSOPGAVE INLEIDING ............................................................................................................................................................ 4 1 1.1 1.2

AANVANGSNIVEAU EN DOELSTELLINGEN......................................................................................... 4 Aanvangsniveau ...................................................................................................................................... 4 Doelstellingen ......................................................................................................................................... 4

2

METHODIEK................................................................................................................................................. 4

3

ORGANISATIE.............................................................................................................................................. 5

3.1 3.2 4 4.1 4.2 4.3 5 5.1 5.2 5.3 6 6.1 6.2 7

Voorbereiding deelnemers ...................................................................................................................... 5 Tijdschema .............................................................................................................................................. 5 LITERATUUR................................................................................................................................................ 6 Verplichte literatuur ................................................................................................................................ 6 Facultatieve literatuur.............................................................................................................................. 6 Literatuur t.b.v. referaat........................................................................................................................... 6 DOCENTINSTRUCTIE PER PROGRAMMA- ONDERDEEL EN VOORBEREIDING DOCENT........... 7 Inhoud HAIO- deel ................................................................................................................................. 7 Voorbereiding docent.............................................................................................................................. 7 Docentinstructie ...................................................................................................................................... 7 VOORBEREIDING SECRETARIAAT ......................................................................................................... 9 Materiaal ................................................................................................................................................. 9 Kopiëren.................................................................................................................................................. 9 SAMENVATTING OWP: VOORLICHTING KLEINE KWALEN.............................................................. 9

BIJLAGE 1 NHG-STANDAARD LAGE RUGPIJN .......................................................................................... 10 BIJLAGE 2 VOORLICHTING: STAP VOOR STAP.......................................................................................... 11 BIJLAGE 3 CHECKLIJST PATIËNTENVOORLICHTING .............................................................................. 12 BIJLAGE 4 HET BEGRIP VOORLICHTING..................................................................................................... 13 BIJLAGE 5 VOORLICHTING BIJ A-SPECIFIEKE LAGE RUGKLACHTEN (VOLGENS NHGSTANDAARD)..................................................................................................................................................... 14 BIJLAGE 6 VARIATIES VOORLICHTING....................................................................................................... 15 BIJLAGE 7 ROLLENSPEL 1............................................................................................................................... 16 BIJLAGE 8 ROLLENSPEL 2............................................................................................................................... 18


3

INLEIDING Dit onderwijsprogramma maakt deel uit van de serie “Consultvoering in de Huisartsgeneeskunde” voor HAIO’s in blok 1. Onderwijs in de intake, de diagnostische en de beleidsfase zijn aan dit onderwijsprogramma vooraf gegaan. Dit onderwijsprogramma wordt in het midden van blok 1 gegeven. Bij de samenstelling van het programma wordt verder gebouwd op het binnen huisartsenkring bekende voorlichtingsstappenplan: Openstaan, begrijpen, willen/kunnen, doen/blijven doen. Bij kleine kwalen in de Huisartspraktijk gaat het om klachten/problemen en aandoeningen waarmee de huisarts te maken krijgt en die ‘niet ernstig zijn’. Kenmerken zijn: - ze komen veel voor - ze zijn onschuldig van aard (medisch gezien geen grote consequenties bij niet behandelen) - veelal zijn ze van beperkte duur - in de meeste gevallen self- limiting. Aan de hand van de kleine kwaal a- specifieke lage rugklachten wordt er geoefend met het stappenplan van de patiëntenvoorlichting. We hebben gekozen voor a- specifieke rugklachten, omdat voorlichting een belangrijk aspect is van het beleid en omdat het vaak gaat om advies ten aanzien van gedrags(verandering). Belangrijk is dat u zich als huisarts realiseert dat een voor de dokter kleine kwaal voor de patiënt een grote kwaal kan betekenen. Het is dan ook de kunst aan te sluiten bij de belevingswereld van de patiënt.

1

AANVANGSNIVEAU EN DOELSTELLINGEN

1.1

Aanvangsniveau De HAIO kent het stappenplan van de Patiëntenvoorlichting.

1.2

Doelstellingen Concrete doelstellingen 1. 2. 3. 4. 5. 6.

2

De HAIO kan benoemen wat er onder patiëntenvoorlichting wordt verstaan. De HAIO kan drie voorlichtingsvarianten benoemen. De HAIO kan verwoorden op welke manier aan adequate voorlichting wordt voldaan. De HAIO kan aangeven welke punten uit de voorlichtingschecklijst hij toepast tijdens het consult. De HAIO kan aangeven welke punten uit de voorlichtingschecklijst nadere aandacht nodig hebben. De HAIO kan vertellen wat er volgens de NHG- standaard inhoudelijk aan voorlichting gegeven moet worden als het gaat om a- specifieke lage rugklachten.

METHODIEK 1.

Inleiding Voorlichting, wat wordt er onder verstaan? ( Doelstelling 1) Plenair inventariseren: wat versta je onder het begrip voorlichting? Met behulp van bijlage 1, sheet 1, geeft u een toelichting.

2

Referaat: Varianten van voorlichting geven: informeren, adviseren, instrueren(doelstelling 2) Een HAIO houdt een kort referaat.

3.

Werken met de checklijst: stappen in de voorlichting (doelstelling 3, 4, 5, 6) In subgroepen van drie HAIO’s worden de vragen rondom zelf toegepaste voorlichting omtrent lage rugklachten uitgewisseld. Plenair inventarisatie van de antwoorden op de vraag: welke vuistregels uit de checklist zijn wel/niet toegepast? Nader ingaan op moeilijkheden.


4

4.

Oefenen met het geven van voorlichting aan patiënt met lage rugklachten (doelstelling 7) Wat gaat u voorlichten? Ieder schrijft op WAT hij gaat voorlichten. Vergelijking met richtlijn, zie bijlage 5.

5.

Oefenen met stap Openstaan en Begrijpen (doelstelling 4) Rollenspel : dhr de Bree 1. Plenair: Nabespreking

6.

Oefenen met stap Willen/kunnen en Doen /blijven doen (doelstelling 4) Rollenspel: dhr. De Bree 2. Plenair: Nabespreking.

7.

Voornemens (doelstelling 5) Ieder streept in de checklijst drie punten aan waarmee hij wil gaan oefenen de komende tijd tijdens de Consultvoering.

3

ORGANISATIE

3.1

Voorbereiding deelnemers Lezen: - Syllabus Consultvoering in de Huisartsgeneeskunde, Schmitz MBG en Claus C, VU 1999. Bladzijde 16: het informatie- verwerkingsproces(reeds in uw bezit). - NHG- standaard: lage rugpijn (bijlage 1). Voorlichting stap voor stap. Van den Burgt M, Terra H en van Mechelen- Gevers E. Uit: Tijdschrift voor verpleegkundigen nr. 21, 1997 (bijlage 2). - Lees de checklijst (bijlage 3). Opdracht: Neem uw laatste patiënt met lage rugpijn en beantwoord de volgende vragen: 1. Welke voorlichting heeft u inhoudelijk gegeven? Informatie, advies, instructie? 2. Welke hulpmiddelen heeft u gebruikt? 3. Heeft u de checklijst toegepast? welke vuistregels wel, welke minder, welke niet?

3.2

Tijdschema Tijdschema

Programma

Tijdsduur in minuten

0 - 20

Inleiding

20

20 - 30

Referaat

10

30 - 50

Checklijst

20

50 - 70

Lage rug - klacht

20

70 - 85

Pauze

15

85 - 125

Openstaan/begrijpen

40

125 - 175

Willen/doen

50

175 - 180

Voornemens

5


5

4

LITERATUUR

4.1

Verplichte literatuur -

4.2

Facultatieve literatuur -

4.3

NHG-standaard Lage rugpijn (bijlage 1). Schmitz MBG, Claus C, Syllabus consultvoering bladzijde 16 (in bezit). Van den Burgt M, Terra H, van Mechelen- Gevers E, “Voorlichting, stap voor stap”. Uit: Tijdschrift voor Verpleegkundigen nr. 21. 1997 (bijlage2).

Wouda J e.a. Medische communicatie, gespreksvaardigheden voor de arts: hoofdstuk 6 en 9. Uit: Medische communicatie, gespreksvaardigheden voor de arts. Uitgeverij Lemma, 1996.

Literatuur t.b.v. referaat -

Wouda J e.a., zie facultatieve literatuur. Van der Jagt, Liesbeth, cahier “Voorlichting: informatie en advies geven”. Versie 1 juni 1999.


6

5

DOCENTINSTRUCTIE PER PROGRAMMA- ONDERDEEL EN VOORBEREIDING DOCENT

5.1

Inhoud HAIO- deel Inleiding, hoofdstuk 1 tot en met 4, bijlage 1, 2, 3,

5.2

Voorbereiding docent Docent : GW- er/Hab met voorlichtingsdeskundigheid. Spreek tijdens evaluatie en planning, voorafgaand aan dit programma af welke HAIO het referaat houdt. Geef hem/haar ter voorbereiding hiervoor bijlage 5 en hoofdstuk 6 en 9 uit: Wouda, ”medische communicatie”. Lezen literatuur: zie HAIO deel. Voorbereiden referaat met behulp van NHG cahier “Voorlichting; informatie en advies geven”. Juni 1999.

5.3

Docentinstructie 1. Inleiding Docentinstructievoorlichting, wat wordt er onder verstaan? (20 min) Inventariseer wat de HAIO’s onder het begrip voorlichting verstaan. Toon vervolgens sheet 1, bijlage 4 en licht deze toe: Het gaat bij voorlichting om bewuste en doelgerichte communicatie. U vertelt niet zomaar iets, u bent gericht op de patiënt die tegenover u zit en u speelt in op wat u denkt dat deze patiënt van u nodig heeft. Er mogen kwaliteitseisen worden gesteld aan wat u vertelt en hoe u het vertelt. Waar is deze vorm van communicatie, die informatieoverdracht op gericht? Het gaat erom dat de patiënt en diens directe omgeving die informatie kunnen verkrijgen, verwerken en kunnen toepassen. Niet voor niets houden huisartsen – en zij niet alleen- zich al jaren bezig met de vraag hoe ze patiënten helder, in begrijpelijke taal en in een goede structuur informatie kunnen geven. Een achterliggend doel hierbij is dat de patiënt geholpen wordt zoveel mogelijk zelfstandig met gezondheidsvragen en problemen om te gaan. U gaat dus bewust en doelgericht te werk met het geven van voorlichting zodat de patiënt op eigen kracht de situatie aankan”. Uit: NHG- cahier: “Voorlichting: informatie en advies geven”. 1 juni 1999. Bij voorlichting is het goed u te realiseren wat voor dokter u wilt zijn. Een dokter die boven patiënten wil blijven staan, of een dokter die uit gaat van een samenwerkingsmodel in het kontakt met patiënten. Bovenstaande formulering van voorlichting gaat uit van het laatste. 2. Referaat: varianten van voorlichting geven (10 minuten) Een HAIO houdt een referaat, waarin de onderdelen: informeren, adviseren en instrueren aan de orde komen. 3.

Checklijst: stappen in de voorlichting (20 min) Splits de groep op in subgroepen van drie. (10 min) Neem de huiswerkopdracht erbij, (bijlage 5): Laat ze de antwoorden op de huiswerkopdracht met elkaar uitwisselen: (10 minuten) Welke voorlichting hebt u gegeven op het gebied van informatie, advies en instructie? Welke hulpmiddelen heeft u hierbij gebruikt? Heeft u de vuistregels uit de checklist ( bijlage 3) toegepast? Welke wel? Welke niet? (maak een overzicht van de score van jullie subgroep). Inventariseer plenair (10 min) met welke onderdelen van de vuistregels de HAIO’s moeite hebben en probeer er achter te komen waar die moeite vooral in zit. Laat HAIO’s die op deze punten geen moeite hebben verwoorden, tips geven, hoe deze punten in de praktijk aan te pakken.


7

4. Lage rugklachten: oefenen met het geven van voorlichting (WAT) bij patiënt met lage rugklachten (20 min) Inventariseer op het bord welke voorlichting de HAIO’s gegeven hebben. Deel vervolgens bijlage 5 uit en laat hun de voorlichting die de standaard adviseert vergelijken met hun eigen voorlichting. Wat valt op ? Motieven ? Verdeel de groep vervolgens in drie dokters, drie patiënten en drie observatoren. Vervolgens geeft u diegenen (3 HAIO’S) die de rol van dokter willen spelen even de tijd om voor zichzelf te bepalen wat hij aan voorlichting wil geven. 5. Voorlichting geven: openstaan en begrijpen (40 min.). Rollenspel 1. We hebben het gehad over WAT we willen voorlichten. In het rollenspel gaan we ook oefenen met de stappen openstaan ( = het vermogen om informatie tot zich door te laten dringen en stil te staan bij de inhoud) en begrijpen (het opnemen en verwerken van de informatie). Deel bijlage 7 (rol patiënt) uit. Vraag plenair: welke faktoren zouden een rol kunnen spelen ten aanzien van de stap Openstaan? Hulpvragen hierbij zijn: - Wat houdt de patiënt op dit moment het meest bezig denkt u? - Zijn er emoties die belemmeren dat de patiënt openstaat voor de informatie? - Met welke vragen denkt u dat de patiënt komt? - Wat zou de patiënt het liefst willen horen? Welke faktoren ten aanzien van de stap Begrijpen? Neem bijlage 3 erbij: de checklist en vraag de observanten punt 1 tot en met 3 van de stappen te observeren. Laat vervolgens het rollenspel spelen in subgroepen van drie. Nabespreking volgens de regels in de subgroepen. 6.

Voorlichting geven: willen en doen (50 min.). Rollenspel 2 (bijlage 8). Bespreek plenair: wat wil je bereiken bij de patiënt? Wat denk je dat haalbaar is? Op grond waarvan denk je dat? Waar moet je op letten om de haalbaarheid van je voorlichting te vergroten? Haal bijlage 3 er weer bij en neem de stappen 4, 5, en 6 met de groep door. Vul aan met: Punt 4. Anticipeer zo nodig op moeilijke momenten. Ga met hem na wat hem dan zou kunnen helpen het vol te houden (beloning op korte termijn of iets om naar uit te kijken op langere termijn). Ga na wat de patiënt helpt om na een terugval de draad weer op te pakken. Blijven doen = gedrag eigen maken. Speel rollenspel 2 weer in drie groepen. Nabespreking volgens regels. 7. Voornemens Laat elke HAIO opschrijven met welke punten uit de checklist hij in de praktijk wil gaan oefenen. Benadruk daarbij dat het belangrijk is iets te kiezen waar je zin in hebt . (daarmee beloon je jezelf . De kans, dat het je lukt is groter als je het zelf wil . Hoe meer je merkt dat deze stap lukt, hoe groter je motivatie zal zijn om ook een wat moeilijke stap te oefenen!!!


8

6

VOORBEREIDING SECRETARIAAT

6.1

Kopiëren Bijlage 3, 5,7 en 8: x aantal HAIO’s

-

7

T.b.v. te houden referaat Wouda, J., Medische communicatie, hfdst. 6 en 9 Liesbeth v.d. Jagt, voorlichting informatie en advies Materiaal Voor docent op tkd klaarleggen: bijlage 4, sheet 1.

SAMENVATTING OWP: VOORLICHTING KLEINE KWALEN Dit onderwijsprogramma neemt a- specifieke lage rugklachten als uitgangspunt voor het onderwijs in patiëntenvoorlichting. Het begrip Patiëntenvoorlichting wordt verhelderd. De voorlichtingsvarianten: informeren, adviseren en instrueren worden behandeld. Er wordt middels rollenspelen geoefend met de inhoud van de voorlichting (het wat) bij een patiënt met lage rugklachten. Tevens wordt geoefend met het HOE van het geven van voorlichting via het stappenplan. Tot slot formuleren de HAIO’s voornemens ten aanzien van het gaan oefenen met het geven van voorlichting.


9

BIJLAGE 1

NHG-STANDAARD LAGE RUGPIJN


10

BIJLAGE 2

VOORLICHTING: STAP VOOR STAP


11

BIJLAGE 3

CHECKLIJST PATIËNTENVOORLICHTING

Om systematisch aandacht te schenken aan voorlichting in het consult kan het u helpen om, na een consult deze checklijst na te lopen:

Heb ik de stappen (openstaan, begrijpen, willen/kunnen, doen/blijven doen)gevolgd, dwz de volgende vuistregels gehanteerd: (kruis aan)

VUISTREGELS Openstaan

Begrijpen /onthouden Willen/kunnen Doen/blijven doen

1. Nagaan of de patiënt openstaat voor informatie 2. Niet teveel informatie tegelijk geven 3. Afgestemd op was de patiënt al weet 4. Begrijpelijk Nederlands gebruikt 5. Om reactie vragen 6. Goed Luisteren en ingaan op weerstanden / bezwaren 7. Haalbaarheid bespreken 8. Uitvoering 9. Volgend consult: wat is gelukt?

ja

nee

0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0

Heb ik die vorm van voorlichting gegeven die adequaat was: informatie, advies, instructie Heb ik gebruik gemaakt van de juiste hulpmiddelen: Wachtkamerfolders, patiëntenbrieven, brochures, plaatjes, fantomen Audio- visueel materiaal, internet.


12

BIJLAGE 4

HET BEGRIP VOORLICHTING

Patiëntenvoorlichting: bewuste en doelgerichte communicatie

patiënt en diens directe omgeving

verkrijgen, verwerken en toepassen van informatie

zelfstandig en onafhankelijk omgaan met gezondheidsvragen en problemen


13

BIJLAGE 5 VOORLICHTING BIJ A-SPECIFIEKE LAGE RUGKLACHTEN (VOLGENS NHGSTANDAARD)

Ten aanzien van deze aandoening weet u -

dat röntgendiagnostiek niet zinvol is dat in dit stadium (korter durend dan 6 weken)verwijzing naar een para- medicus niet zinvol is dat de prognose erg goed is: 50% van de patiënten is binnen 1 week van hun klachten af en 95% binnen drie maanden dat rust niet bijdraagt aan herstel dat bewegen met pijn niet schadelijk is voor de rug.

Te geven adviezen zijn: -

blijf in beweging wees voorzichtig met gelijktijdig draaien en bukken, zwaar tillen en langdurig auto- rijden kies houdingen die weinig pijn doen dien lokaal warmte toe geleidelijk opbouw van aktiviteiten ondanks de pijn tijdcontingente aanpak, d.w.z. op basis van te voren afgesproken termijnen oefenen, aktiviteiten opbouwen, medicatie nemen medicatie: op vaste tijdstippen paracetamol of een NSAID (tweede keus)

Controles: -

na 1 week als ernstige pijn niet is afgenomen na 3 weken wanneer de klachten niet minder zijn geworden na 6 weken bij nog niet goed funktioneren of bij uitblijvende voooruitgang.


14

BIJLAGE 6

VARIATIES VOORLICHTING


15

BIJLAGE 7

ROLLENSPEL 1

Rollenspel 1 - Dhr. De Bree

Rol arts: Dhr. De Bree komt bij u op het spreekuur. Tijdens de intake vertelt hij dat hij nu 3 weken last heeft van lage rugpijn en het wil allemaal niet beter worden. Aanvankelijk heeft hij het aangezien, maar omdat het niet opschoot en het op zijn werk allemaal erger lijkt te worden heeft hij zich nu sinds eergisteren ziek gemeld. Dhr. De Bree is onderhoudsmonteur van CV-ketels. Hij rijdt de hele dag in zijn auto naar de verschillende klanten. De pijn straalt niet uit en bij lichamelijk onderzoek zijn er geen tekenen van een specifieke oorzaak. Kortom, er lijkt sprake te zijn van een typische a-specifieke lage rugpijn.


16

Vervolg - Bijlage 7

Rollenspel 1

Rollenspel 1 - Dhr. De Bree

Rol patiënt: Je bent 32 jaar. Hebt al drie weken last van lage rugpijn die maar niet beter wil worden. Je hebt het eerst een tijd aangezien, maar het schoot maar niet op en op uw werk lijkt het allemaal erger te worden. Je hebt je eergisteren ziek gemeld. Je bent onderhoudsmonteur van CV- ketels. Je rijdt de hele dag met je auto naar de verschillende klanten. De pijn straalt niet uit. De dokter heeft je net onderzocht. Je hoopt dat hij iets voor je kan doen want je vindt het vreselijk om niet te kunnen werken. Thuis zitten is niets voor jou. Je voelt je dan extra alleen, net als tijdens de zondagen. Je bent sinds een jaar gescheiden en lijdt hier nog dagelijks onder. Het liefst wil je dat de huisarts je verwijst naar een fysiotherapeut. Een beetje warmte en lichamelijke aandacht kan je wel gebruiken. Je bent blij dat je een leuke baan hebt en door die baan onder de mensen komt. Dat leidt goed af. Je vader is afgekeurd op zijn rug. Die was helemaal versleten. Hij werkte ook in de bouw. Dat zal je niet gebeuren. Met pijn blijven werken durfde je niet langer omdat je merkte dat op het werk de klachten verergerden. Belasting van de rug is dus niet goed heb je gekonkludeerd. Je hoopt wel dat je iets van de huisarts krijgt waardoor je weer snel aan het werk kunt. In pillen zie je niet zoveel heil omdat je bang bent dat daardoor je rug, net zoals bij je vader ook verder verslijt. Dat moet op een röntgenfoto toch te zien zijn!


17

BIJLAGE 8

ROLLENSPEL 2

Rollenspel 2 - Dhr de Bree

Rol arts: Dhr. De Bree gaat accoord met het niet laten maken van een foto. De fysiotherapeut wordt opgeschort. Bespreek met dhr. De Bree hoe het beleid er nu verder uitziet.


18

Vervolg - Bijlage 8 Rollenspel 2 – Dhr de Bree

Rol patiënt: U bent ermee accoord gegaan dat er geen röntgenfoto wordt gemaakt en dat een verwijzing naar de fysiotherapeut nog even wordt opgeschort. De dokterwas zo overtuigend in zijn betoog. Je zit wel nog met een aantal vragen voor de komende tijd: “Zal ik eerst halve dagen gaan werken?” “Hoe kan ik ervoor zorgen dat ik zo weinig mogelijk pijn heb tijdens mijn werk? Wat moet ik doen en wat juist laten?” “Wanneer moet ik terugkomen?” “Als ik het nu niet redt, wat dan?”


19

CONSULTVOERING: VOORLICHTING KLEINE KWALEN

Recommend Documents