Constructiv: building on people! p.4. Bedrijfsinterne opleidingen p.17 Stenen op hoge palletten, een probleem? p e trimester 2013

e

2 trimester 2013

navb • cnac constructiv

Driemaandelijks infomagazine over welzijn, opleidingen en sociale voordelen in de bouwsector - nr. 1

Constructiv: building on people! p.4 Bedrijfsinterne opleidingen p.17 Stenen op hoge palletten, een probleem? p.11

fvb • ffc constructiv

fbz • fse constructiv

fbz p • fse p constructiv

pensio b

Erkenningnummer: P 404006 - Afgiftekantoor: Charleroi - Waarde: € 5,00

inhoud

p. 4 Constructiv: building on people

p. 11 Stenen op hoge palletten, een probleem?

p. 6 Drie nieuwe publicaties

p. 12, 14, 16, 18 Strips Lever veilig

p. 7 Arbeidsongevallenstatistieken 2011

p. 13 Vul uw sociale balans eenvoudiger in!

p. 8 Voor veiligere beschoeide sleuven

p. 15 Building Heroes

Constructiv info is het driemaandelijks informatieblad van Constructiv. Het is ook beschikbaar in het Frans.

REDACTIECOMITÉ Christian Depue, Veerle Dom, Thierry Frere, Geert Gille, Carl Heyrman, Nancy Lambrecht, Deborah Lauwers, Isabelle Lootens, Françoise Nyssens, Jacques Piette, Isabelle Urbain, Marc Van Engeland, Nicolaas Van Leeuwen.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

p. 9 De Salduzwet p. 10 Veilig van start op de werf! p. 10 Campagne Lever veilig

p. 17 Bedrijfsinterne opleidingen p. 19 Vers van de pers p. 19 De nieuwe Constructiv e-shop

Carl Heyrman Koningsstraat 132 – 1000 Brussel De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van advertenties. Het redactiecomité van constructiv info streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie. Het kan er echter niet aansprakelijk voor worden gesteld. De reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en duidelijke bronvermelding.

INFORMATIE EN ABONNEMENT Constructiv Afdeling Communicatie & Marketing Koningsstraat 132 1000 Brussel Tel.: +32 2 209 65 65 E-mail: [email protected] Website: constructiv.be

OPMAAK EN DRUKWERK MWP Communication www.mwp.be © Constructiv 2013 www.facebook.com/ navb-cnac-constructiv

2

constructiv

constructiv info Beste bouwprofessional,

Fbz, fvb, navb, pensio b en fbz p, de vijf ‘fondsen’ verschillende middelen die we als zorgzame of dienstverlenende organisaties van de bouwsector ter beschikking stellen. Daardoor kunsector, zullen u voortaan samen informeren over nen we welzijn op het werk op een geïntewat u en ons bezighoudt: opleidingen, welzijn en greerde manier benaderen.” sociale voordelen in de bouwsector. Bij deze eerste Robert Vertenueil (fvb): “Met constructiv flash uitgave van constructiv info vertellen we u graag hebben we het kanaal in handen om onze bouwwaarom we die keuze gemaakt hebben. vakarbeiders twee keer per jaar op de hoogte te Bij de lancering van Constructiv hebben de fond- houden en te sensibiliseren over opleidingen sen van de bouwsector ervoor gekozen om een en welzijn in de bouw, en over de sectorale aantal zaken samen te doen. Daarbij ondersteuning in dat verband. Met is onder andere geopteerd voor één constructiv info willen we nog meer De vijf ‘fondsen’ bouwbedrijven aanmoedigen om gebouw voor alle centrale diensten van de fondsen, een aantal gezamenlijke zullen u voortaan een beroep te doen op het opleiondersteunende diensten, één Con- samen informeren dingsadvies en de financiële onderstructiv-webportaal (constructiv.be), steuning vanuit het fvb.” over wat u en één huisstijl en één logo. ons bezighoudt Stefaan Vanthourenhout (fbz): “Deze gezamenlijke communicatie De Confederatie Bouw, Bouwunie, FeMa, is een nieuwe stap in de samenACV-BIE, AC-ABVV en ACLVB, de sociale partners van de bouwsector, hebben beslist om werking tussen de fondsen van de bouw. Ik ben vandaag een volgende stap te zetten naar meer er zeker van dat dit zal bijdragen tot een nog samenwerking tussen de bouwfondsen. Voortaan betere dienstverlening voor de arbeiders en zullen deze vijf fondsen samen communiceren werkgevers van de bouw.” via een magazine voor aannemers (deze construc- Lionel Eeckhout (fbz p) en Rik Desmet (pensio b): tiv info), een voor bouwvakkers (constructiv flash) “Wij zijn ervan overtuigd dat constructiv e-news en ten slotte constructiv e-news, een elektronische het ideale medium is om de bouwbedrijven op de nieuwsbrief die u binnenkort ontvangt via e-mail. hoogte te brengen van toekomstige evoluties op Bob Van Poppel (navb): “Onze aannemers vin- het vlak van het aanvullende pensioen van hun den in constructiv info informatie over de arbeiders.”

Stefaan Vanthourenhout Voorzitter fbz

Robert Vertenueil Voorzitter fvb

Bob Van Poppel Voorzitter navb

Rik Desmet Voorzitter pensio b

Lionel Eeckhout Voorzitter fbz p

3

Constructiv is het samenwerkingsverband van vijf dienstverlenende organisaties voor de bouwsector. We treden naar buiten onder één vlag, met één logo, één huisstijl, één portaalsite en gezamenlijke publicaties.

building on people Een stevig fundament voor de Belgische bouwsector Veilig en gezond aan de slag

navb-cnac Constructiv

fvb-ffc Constructiv

Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid

Koningsstraat 132/4 • 1000 BRUSSEL tel.: +32 2 552 05 00 • fax: +32 2 552 05 05 e-mail: [email protected]

Koningsstraat 132/5 • 1000 BRUSSEL tel.: +32 2 210 03 33 • fax: + 32 2 210 03 99 e-mail: [email protected]

Opdracht

Opdracht

Als preventie-instituut van de bouwnijverheid heeft het navb tot taak om het welzijn in de bouw te bevorderen, met de nadruk op de preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten. De organisatie speelt ook een rol bij de begeleiding en re-integratie van slachtoffers.

Het fvb is het aanspreekpunt, de schakel en de adviesverlener voor de opleidingsmarkt in de bouwsector. De organisatie zet zich in voor de doorstroming en instroom van voldoende, goed opgeleide bouwvakarbeiders en voor kwaliteitsgericht opleidingsadvies voor bouwbedrijven en bouwvakkers. Samen met de opleidingspartners zorgt het fvb ervoor dat het sectoraal opleidingsaanbod afgestemd wordt op de opleidingsnoden. Het fvb biedt ook financiële ondersteuning om een opleiding te volgen.

Werking • Advies en begeleiding op de bouwplaats • Onderzoek en ontwikkeling • Welzijnsopleidingen en -examens • Specifieke begeleiding • Welzijnscampagnes

Kerncijfers • 30.000 werfmeldingen • 7.000 bouwplaatsbezoeken • 80.000 adviezen op de bouwplaatsen • 1.000 studievragen over welzijn in de bouw • 7.000 examens VCA-BeSaCC

4

Bouwen aan talent

constructiv info 2e trimester 2013

Werking • Regionaal verankerd in negen fvb-regio’s • Afstemming en samenwerking met de overheden qua opleiding en tewerkstelling • Onderzoek en ontwikkeling

Kerncijfers Jaarlijks: • 5.000 maatgerichte bedrijfsopleidingsplannen • 5.000 basisopleidingen bouw • 1.000 trajecten van sectoraal outplacement • bijna 1 miljoen opleidingsuren voor meer dan 30.000 arbeiders in 3.500 bedrijven

constructiv

Onze missie Onder het motto Building on people werkt Constructiv mee aan een boeiende, stabiele sector waarin het goed werken is, met goed opgeleide arbeiders, die veilig werken op de bouwplaats en in goede gezondheid van hun pensioen kunnen genieten. De kern van onze dienstverlening bestaat uit preventie, vakopleiding en aanvullende sociale voordelen. Deze opdrachten zijn ons toevertrouwd door het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf (PC 124), waarin zowel de werkgeversorganisaties (Confederatie Bouw, Bouwunie en FeMa) als de werknemersorganisaties (ACV-BIE, AC-ABVV en ACLVB) vertegenwoordigd zijn. Tweejaarlijks actualiseren zij het takenpakket van de organisaties binnen Constructiv.

De financiering van de organisaties gebeurt voornamelijk via socialezekerheidsbijdragen. Door samen naar buiten te treden draagt Constructiv bij tot een beter imago voor de bouwsector, die een bijzonder aantrekkelijk gamma aan sociale voordelen en diensten biedt.

Elk van de organisaties hieronder is gespecialiseerd in een specifieke dienstverlening. Door deze krachten te bundelen is Constructiv de bouwbedrijven en hun bouwvakkers optimaal van dienst.

Bestaanszekerheid voor werknemer en werkgever

Voor een comfortabel aanvullend pensioen

Wie doet wat bij Constructiv?

fbz-fse Constructiv

fbz p-fse p Constructiv

Fonds voor Bestaanszekerheid van de werklieden uit het bouwbedrijf

Fonds voor Bestaanszekerheid voor de Aanvullende Pensioenen

Koningsstraat 132/1 • 1000 BRUSSEL tel.: +32 2 209 65 65 • fax: +32 2 209 65 00 e-mail: [email protected]

Opdracht Het fbz staat in voor de toekenning en uitkering van aanvullende en bovenwettelijke sociale voordelen aan bouwvakarbeiders. Ook hun familieleden genieten soms een vergoeding. Verder ondersteunt het fbz de werkgevers uit de bouwsector.

Werking Het fbz biedt een brede waaier van voordelen aan werknemers. Actieve bouwvakkers krijgen o.m. een eindejaarspremie, een tussenkomst bij een hypothecaire lening en een gratis hospitalisatieverzekering. Ook inactieve arbeiders (werkloos, ziek, invalide, gepensioneerd) genieten een aantal voordelen. Kleinere ondernemingen krijgen het gewaarborgd loon terug wanneer een arbeider ziek wordt. Zo komt de werkgever niet in financiële problemen bij arbeidsongeschiktheid. De sociale partners willen zwartwerk actief terugdringen. Het fbz werkt hieraan mee, onder meer door ervoor te zorgen dat elke arbeider iedere maand een uniek en gepersonaliseerd document ontvangt dat hij moet invullen als hij tijdelijk werkloos wordt.

Kerncijfers Jaarlijks: • vergoedingen voor meer dan 235.000 begunstigden • meer dan 700.000 betalingen aan bouwvakkers en werkgevers • meer dan 2.500.000 sociale documenten

Koningsstraat 132/3 1000 BRUSSEL tel.: +32 2 209 65 65 fax: +32 2 209 65 00 e-mail: [email protected]

pensio b pensio b - Organisme voor de financiering van pensioenen Koningsstraat 132/3 1000 BRUSSEL tel.: +32 2 209 65 65 fax: +32 2 209 65 00 e-mail: [email protected]

Alle bouwvakarbeiders zijn automatisch aangesloten bij het aanvullend pensioenplan van de bouwsector. Fbz p, het Fonds voor Bestaanszekerheid voor de Aanvullende Pensioenen, heeft als inrichter van het pensioenplan het beheer ervan toevertrouwd aan pensio b ofp, een organisme voor de financiering van pensioenen. Wanneer een bouwvakarbeider de wettelijke pensioenleeftijd bereikt heeft, kan hij genieten van zijn pensioenkapitaal. Dat is opgebouwd door dotaties, vermeerderd met het rendement. De dotatie hangt samen met de anciënniteit van de arbeider in de sector. Als een arbeider overlijdt voor de wettelijke pensioenleeftijd, wordt een kapitaal of een rente uitbetaald aan zijn partner of begunstigde.

Eén adres

elfde isvest in hetz hikt u h e g jn zi iv fvb besc onstruct ties binnen C e Koningsstraat 132. Het ngs te d Alle organisa la in rtje Brussel, arzel niet om gebouw in ha ver regionale kantoren. A en of schrijven. ail ko daarnaast oo ns uiteraard ook bellen, m o t n u k komen! U

be constructiv.

constructiv info

5

constructiv

Lancering van drie gemeenschappelijke publicaties U hebt het eerste nummer in handen van het nieuwe magazine voor bouwbedrijven dat uitgegeven wordt door Constructiv, de dienstverlener voor de bouwsector waartoe het fvb, het navb, het fbz, het fbz p en pensio b behoren. Binnenkort verschijnen ook de eerste uitgaves van constructiv e-news en, speciaal voor bouwvakkers, constructiv flash.

D

e koepelorganisatie Constructiv werd opgericht Nederlands en het Frans en is ook gratis downloadbaar op constructiv.be. in oktober 2010 om de dienstverlening voor de Constructiv flash is het halfjaarlijkse infomagazine dat arbeiders en werkgevers van de bouwsector nog alle actieve bouwvakkers gratis thuis ontvangen. Het te verbeteren. De gezamenlijke communicatie vervangt navb info voor bouwvakkers. De eerste editie is door de bouwfondsen via constructiv info, construcgepland voor half april van dit jaar en wordt samen vertiv e-news en constructiv flash is een nieuwe stap in die stuurd met sociale documenten. Constructiv flash telt vier samenwerking. Met deze drie publicaties wil Constructiv bladzijden en verschijnt in het Nederlands, het Frans en de bouwbedrijven en bouwvakarbeiders (PC 124) informehet Duits. Het is gratis downloadbaar op ren en sensibiliseren op het vlak van opleidinconstructiv.be. gen, welzijn en sociale voordelen in de bouw. Constructiv e-news ten slotte is bedoeld voor Over de dienstverlening van Constructiv leest Nieuw: bouwbedrijven en voor alle geïnteresseeru meer op pagina 4 en 5 van dit magazine. constructiv den, die zich gratis kunnen inschrijven via Deze constructiv info wordt elke drie maanden e-news de inschrijvingstool op constructiv.be > gratis verstuurd naar alle bouwbedrijven. Over Constructiv. Een fantastische bouwopKleinere bouwondernemingen krijgen één leiding? Een eersteklas veiligheidstip? Nieuwe regelgeving exemplaar, grotere ondernemingen krijgen er meerdere. over welzijn of opleidingen in de bouw? Een nieuwe publiHet magazine komt in de plaats van navb info, het vroecatie? U leest het in onze driemaandelijkse elektronische gere blad van het navb, een van de organisaties binnen nieuwsbrief constructiv e-news. de Constructiv-koepel. Constructiv info verschijnt in het

6


welzijn

!

Frequentiegraad (F.G.): een graadmeter voor het aantal arbeidsongevallen Werkelijke ernstgraad (E.G.): een graadmeter voor de ernst, gebaseerd op het aantal verloren kalenderdagen Globale ernstgraad (G.E.G.): een graadmeter voor de ernst, die in tegenstelling tot de werkelijke ernstgraad ook rekening houdt met dodelijke ongevallen en ongevallen met blijvende ongeschiktheid

Onlangs heeft het Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO) de jaarlijkse analyse van de arbeidsongevallenstatistieken in de bouwsector gepubliceerd voor het jaar 2011. Wat is de evolutie in de voorbije jaren? Wat zijn de aandachtspunten?

Arbeidsongevallenstatistieken 2011 2009

2010

2011

2011 t.o.v. 2010

Zoals blijkt uit de onderstaande tabel, dalen de graden algemeen gezien voortdurend sinds 2008:

2008

Een eerste vaststelling van het FAO is dat het aantal arbeidsongevallen enerzijds met 4% gestegen is tussen 2010 en 2011 (19.384 in 2010 tegenover 20.164 in 2011) en dat het aantal werknemers in de bouwsector anderzijds met 5,3% gestegen is in dezelfde periode. Aangezien zowel het aantal ongevallen als het aantal werknemers gestegen is, blijft de invloed op de frequentiegraad beperkt. Wat de ernst betreft, is de situatie vrij stabiel: we zien een lichte stijging van de werkelijke ernstgraad en een lichte daling van de globale ernstgraad.

55,82

52,27

49,72

49,25

- 0,95%

Werkelijke ernstgraad 1,62

1,49

1,42

1,44

+ 0,87%

7,09

6,34

6,21

6,09

- 1,92%

Frequentiegraad Globale ernstgraad

Voor bepaalde subsectoren van de bouw blijven de graden wel zeer hoog:

Hoogste frequentiegraad • Dakwerkzaamheden (74,59) • Algemene bouw van residentiële gebouwen (61,84) • Stukadoorswerk (61,21)

Hoogste globale ernstgraad • Dakwerkzaamheden (12,34) • Algemene bouw van residentiële gebouwen (8,71) • Bouwrijp maken van terreinen (8,22) • Bouw van autowegen en andere wegen (8,04) Het FAO heeft ook de leeftijd van de slachtoffers van arbeidsongevallen geanalyseerd. Jongere werknemers worden vaker het slachtoffer van ongevallen, maar de ongevallen van oudere werknemers zijn zwaarder.

De volledige analyse ‘De arbeidsongevallen in de sector van de bouwnijverheid in 2011’ vindt u op de website van het FAO: www.fao.fgov.be > Statistieken en studies > Studies > Activiteitssectoren > De bouw.

Vervolgens spitst het FAO zich toe op de oorzaken en omstandigheden van de arbeidsongevallen; het stelt vast dat vallen van hoogte de voornaamste oorzaak van ongevallen is, ondanks een lichte daling tussen 2010 en 2011 (14,5% van alle ongevallen in 2011, tegenover 15,1% in 2010). Ook stelt het FAO vast dat vallen van hoogte vaak ernstige gevolgen heeft en de oorzaak is van 27,1% van alle arbeidsongevallen met een prognose van blijvende arbeidsongeschiktheid. Een ander onrustwekkend punt is de stijging van het aantal ongevallen door een fysieke belasting van het bewegingsapparaat (2011: 12,2%; 2010: 11,8%; 2009: 11,1%).

2e trimester 2013 constructiv info

7

ktijk epra goed orbeeld o v

Op zoek naar goedepraktijkvoorbeelden om toe te passen op uw bouwplaats? De adviseurs van het navb vertellen uit eigen ervaring …

Situering • Werkzaamheden: Beschoeide sleuven voor de bouw van het GEN in Rixensart • Onderneming: Smet-FC • Contactpersoon: Fabrizzio Naitana, werkleider van de beschoeide sleuven • Adviseurs navb: Guillaume Gioia, Silvère Vandierendonck

Werkzaamheden De werkzaamheden aan het GEN (Gewestelijk Expresnet) die momenteel uitgevoerd worden in Rixensart, bestaan eruit dat lijn 161 uitgebreid wordt van 2 naar 4 sporen, zodat de capaciteit van de spoorweginfrastructuur verhoogd kan worden. Daarvoor wordt de techniek van beschoeide sleuven toegepast over verschillende delen van de lijn. Met deze bouwmethode kan de ingenomen oppervlakte van de werf tot een strikt minimum beperkt blijven, maar er is een verzorgde organisatie en voortdurende aandacht voor nodig. De firma die verantwoordelijk is voor de werken, heeft een vrij eenvoudige procedure en efficiënt materiaal ontwikkeld om de veiligheid van haar personeel tijdens de verschillende fases van de uitvoering te waarborgen: een goedepraktijkvoorbeeld dat onze aandacht verdient. Beschoeide sleuven zijn relatief smalle sleuven (< 1 m) die manueel uitgegraven worden en waarvan de diepte, op deze werf, meer dan 15 meter bedraagt. De term ‘beschoeide sleuven’ wordt gebruikt omdat de sleuven beschoeid of geschoord worden met geprefabriceerde betonelementen naarmate de uitgraving vordert (zie D). Door de compacte vormgeving van dit soort bouwwerk zijn de arbeiders verplicht om rechtstreeks in de sleuf te werken; de afvoer van de uitgegraven aarde gebeurt met een kipbak die verbonden is met de haak van een gemotoriseerde lier.

voor het personeel dat bovengronds werkt (de eerste prefab elementen worden zo geplaatst dat ze boven de grond uitsteken en dienen als voetplint - zie D). Dit systeem heeft een oog in het onderste gedeelte (zie E) en de mogelijkheid om er een valstopapparaat met automatisch oprolsysteem aan te bevestigen, is onderzocht. Dat apparaat zal gebruikt worden in de ijzervlechtfase om de veiligheid van de arbeiders die op een bepaalde hoogte in de sleuf werken, te waarborgen en om te vermijden dat ze een val maken die dodelijk zou kunnen zijn.

Problematiek en oplossingen Wegens het valrisico dat inherent is aan dit soort werkzaamheden, wordt een ‘zelfgemaakt’ leuningsysteem gebruikt, dat een star geheel vormt dat alle kanten van de sleuf beschermt. Dit systeem, dat steunt op de eerste beschoeiingsplaten, wordt voorgesteld in het schema hiernaast (zie C). De afstand tussen de leuningen kan afgesteld worden met een borgpen, zodat deze perfect afgestemd is op de breedte van de sleuf. Deze uitrusting werd ontwikkeld in samenwerking met het studiebureau dat verantwoordelijk is voor het project en met de veiligheidscoördinator en heeft de goedkeuring van een erkend organisme gekregen. Ze heeft meerdere functies: ten eerste dient ze als leuning van klasse A als collectief beschermingsmiddel

8


A: valstopapparaat met automatisch oprolsysteem, vastgemaakt aan de portiekconstructie B: gemotoriseerde lier, vastgemaakt aan de portiekconstructie C: leuningsysteem D: beschoeiingselement / voetplint E: valstopapparaat met automatisch oprolsysteem, vastgemaakt aan een oog van de leuning

welzijn

Tijdens de uitgravingsfase wordt een portiekconstructie over de opening gemonteerd, zoals aangegeven op het schema. De eerder vermelde lier wordt daaraan bevestigd om de kipbakken met aarde naar boven te halen (zie B). Er kan gemakkelijk een beveiligde stoeltjeslift (die meer bepaald uitgerust is met een veiligheidsketting en verbonden is aan een valstopapparaat) aan opgehangen worden om de arbeiders tot de bodem van de sleuf en weer omhoog te brengen. Wanneer de leuningen wegens praktische redenen niet geïnstalleerd kunnen worden (uitsluitend voor de behandeling en het lossen van de kipbakken), kan het personeel dat bovengronds werkt, zichzelf beveiligen tegen het valrisico door zich op zijn beurt met een harnas vast te maken aan het valstopapparaat. Ten slotte willen we benadrukken hoe belangrijk het ontwikkelde leuningsysteem wel is: wanneer de uitgravingsfase voorbij is, kan de portiekconstructie weggehaald worden zonder dat de veiligheid van de werknemers in de sleuf in het gedrang komt. Het leuningsysteem is dan immers een volledig beschermingssysteem, zowel voor de

arbeiders die bovengronds werken (via de leuning) als voor de arbeiders die aan het ijzervlechten zijn in de sleuf (via het geïntegreerde verankeringsoog, waaraan het valstopapparaat - een must - vastgemaakt kan worden).

Verankeringspunt in het leuningsysteem

De leuning is onderbroken om de emmers aarde naar boven te halen. De arbeider die deze taak heeft, is uitgerust met een harnas en is met een valstopapparaat verbonden met de portiekconstructie.

Zelf een goedepraktijkvoorbeeld voorstellen? Mail naar [email protected]!

De Salduzwet: welke rechten hebt u bij een verhoor? Is er in uw bedrijf al eens een ernstig arbeidsongeval gebeurd? Dan bent u als werkgever, als lid van de hiërarchische lijn, als preventieadviseur of als arbeider misschien verhoord door de politie, de inspectie of het parket omdat er mogelijk een inbreuk was op de welzijnsregelgeving. Omdat een ongeval altijd onverwacht komt, is het aan te raden dat u op de hoogte bent van uw rechten bij een verhoor. Die rechten zijn onlangs veranderd door de zogenoemde Salduzwet, die op 1 januari 2012 in werking trad. De Salduzwet regelt onder meer het verhoor tijdens de strafprocedure. Dit verhoor heeft betrekking op opsporing, onderzoek of vervolging na een inbreuk op de regelgeving. De rechten die iemand geniet bij een verhoor, zijn afhankelijk van zijn statuut bij dat verhoor: voor wie verdacht wordt of aangehouden is, gelden andere regels dan voor wie ‘gewoon’ wordt verhoord. Maar opgelet: niet alle informatieverwerving door de politie, de inspectie of het parket valt onder het begrip ‘verhoor’.

“Mag ik vragen om eerst mijn advocaat te spreken voordat het verhoor begint?” “Mag ik achteraf nog iets veranderen aan het pv van het verhoor?” “Wat als de verhoorder mijn rechten niet respecteert?” “Als de politie na een ongeval op mijn werf komt en vragen begint te stellen, is dat dan een echt verhoor?” Op deze en andere vragen vindt u een antwoord in het artikel De Salduzwet: uw rechten bij een verhoor op navb.constructiv.be > Welzijnsinfo > In de praktijk > Organisatie.


9

constructiv

van start op de werf Veiligheids- en gezondheidsopleidingen voor sectorintreders Veiligheid en gezondheid zijn de hoofdbekommernissen van onze sector. Dankzij de veiligheids- en gezondheidsopleidingen voor sectorintreders kunnen nieuwe werknemers al onmiddellijk bij hun aanwerving vertrouwd raken met het werk en de risico’s ervan. Verschillende studies hebben aangetoond dat arbeiders met weinig ervaring het vaakst slachtoffer worden van een arbeidsongeval. Om hen te laten kennismaken met veiligheid en gezondheid op het werk hebben het navb en het fvb, twee sectorfondsen van Constructiv, een opleiding uitgewerkt over de risico’s waar bouwvakkers mee te maken krijgen. Natuurlijk zullen nooit alle risico’s uitgeschakeld kunnen worden, maar het is wel mogelijk om ze te beheersen. Met deze opleiding Sectorintreders kunnen de arbeiders in uw onderneming die nieuw zijn in de bouwsector, een

basiskennis verwerven van veiligheid en gezondheid, anders gezegd van ‘welzijn’ op de werf. Bij de onderwerpen wordt gefocust op de verschillende arbeidssituaties waar uw arbeiders mee te maken kunnen krijgen. De eerste, algemene module gaat over de risico’s die voor alle bouwvakkers gelden. Een tweede, specifieke module gaat over de risico’s van bepaalde werkzaamheden (ruwbouw, afwerking, wegenwerken, dakwerken, ...). Voor elke module is een handboek beschikbaar. Binnenkort zal een opleiding Basisveiligheid gelanceerd worden in het Portugees, het Roemeens en het Pools. Deze opleiding zal gebaseerd zijn op de opleiding voor sectorintreders. Meer informatie via constructiv.be.

Campagne Lever veilig:

welzijn

de bouw engageert zich! De effecten van de campagne Lever veilig, die in augustus gelanceerd werd door het navb en zijn partners, beginnen concreet voelbaar te worden. Ter herinnering: deze campagne wil de aandacht vestigen op het veilige verloop van het leverings- en behandelingsproces van bouwmaterialen, van in het magazijn van de handelaar tot de verplaatsing op de werf door de arbeiders.

T

ijdens de preventieve fase, die tot eind augustus 2013 duurt, kunnen de ondernemingen die dat wensen, een specifiek charter ondertekenen waarmee ze zich aansluiten bij de campagne en zich ertoe verbinden een actieplan op te stellen om de risico’s van de verplaatsing en behandeling van materialen te beperken en om de bouwbetrokkenen op de werf te sensibiliseren voor

10


veilig werken. Bij het opstellen van dit actieplan kan het navb ondersteuning en advies geven. In dezelfde geest hebben ook arbeiders de mogelijkheid om een ander charter te ondertekenen en de campagne op die manier actief te steunen. De namen van alle ondertekenaars worden vermeld op de campagnewebsite www.leverveilig.be > Ik engageer mij!

welzijn

Stenen op hoge palletten, een probleem? Situering • Werkzaamheden: Stenen op hoge palletten veilig verpakken • Onderneming: Dumoulin Bricks bvba, Roeselare • Contactpersoon bedrijf: Zaakvoerder • Adviseur(s) navb: Filip Verbeke, Marc Schevelenbos, Christian Depue

Problematiek Snelbouw- en gevelstenen leveren op palletten: dagelijkse kost voor elke aannemer en bouwhandelaar. Hoger gestapelde palletten zijn efficiënt bij het transport, maar zorgen voor moeilijkheden op de bouwplaats. De oplossing is nochtans eenvoudig. Onder andere omdat er strikte regels gelden voor de ladingzekering tijdens het transport, is het vaak niet kosteneffectief

Û Op de bouwplaats wordt de rekfolie opengesneden ter hoogte van de tussenpallet, waardoor de twee ‘halve palletten’ veilig verplaatst kunnen worden.

Om hun betrokkenheid bij de campagne en hun zorg voor veilig werken duidelijk uit te drukken hebben een aantal ondernemingen ook beslist om gratis het grote spandoek Lever veilig aan te brengen op een zichtbare plaats op een van hun werven. Op dit spandoek staan de campagneslogan en een tekening van de campagnemascottes Pol Pallet en Benny Beton. Het is ook een middel om alle bouwbetrokkenen op de werf voortdurend te herinneren aan het belang

goedeprakt ijk voorbeeld -

om palletten bij het transport op elkaar te stapelen. Om toch zo veel mogelijk bouwmaterialen tegelijk te vervoeren gebruiken fabrikanten van snelbouw- en gevelstenen tegenwoordig meestal palletten waarop de stenen hoger gestapeld worden. Voor het transport is dit ideaal: zo wordt het maximale laadvermogen van de vrachtwagen of de oplegger benut zonder dat er antislipmatten of andere bijkomende middelen nodig zijn om te verhinderen dat de lading gaat schuiven. Op de bouwplaats veroorzaken deze hoge palletten echter bijkomende risico’s. De meeste palletvorken en andere hijstoebehoren voor kranen zijn niet hoog genoeg om een hoge pallet aan te pikken. Bovendien is een hoge, volledig geladen pallet meestal te zwaar om zonder meer op een steiger geplaatst te worden en moet de pallet dus eerst gedeeltelijk met de hand afgeladen worden voordat hij aangepikt kan worden met de palletvork van de kraan. Dat betekent niet alleen tijdverlies, maar ook gevaar voor vallende stenen bij het hijsen.

Oplossing Dumoulin Bricks, een fabrikant van snelbouwstenen uit Roeselare, heeft een heel eenvoudige oplossing voor dat probleem: bij het stapelen van een hoge pallet wordt een tussenpallet in het midden van de stapel geplaatst. De klassieke krimpfolie rond de geladen pallet wordt vervangen door een rekfolie, zodat de folie horizontaal doorgesneden kan worden ter hoogte van de tussenpallet. De ‘halve palletten’ kunnen dan veilig verplaatst worden met een klassieke palletvork; de rekfolie rond de stenen blijft immers intact.

van veilig werken, dankzij beredeneerde handelingen die aangepast zijn aan de verschillende situaties die zich kunnen voordoen. Een ander middel waarmee arbeiders hun engagement kunnen laten zien, is door de campagnesticker op een zichtbare plaats op de werf of het werfvoertuig te kleven, er een digitale foto van te nemen en die te verzenden naar [email protected]. Aan het einde van elke maand wordt een Bongobon Charmeweekend ter waarde van € 134,90 verloot onder alle personen die een geldige foto ingestuurd hebben.

U wil graag meer weten over deze campagne? Erbij betrokken worden en meer zichtbaarheid krijgen dankzij het spandoek en de andere beschikbare communicatiemiddelen? Doe een beroep op uw navb-adviseur! U vindt zijn contactgegevens via constructiv.be.


11

www.leverveilig.be

12


opleidingen

be fvb.constructiv.

Om u te helpen bij het invullen van de sociale balans van uw onderneming heeft het fvb de Tool sociale balans ontwikkeld. Zo maken we u het leven makkelijker en zorgen we ervoor dat u een overzicht kunt maken van al uw opleidingen.

A

ls bedrijfsleider legt u elk jaar de jaarrekening van uw onderneming neer bij de Nationale Bank van België (NBB). Deze omvat onder andere, in sectie 6, de sociale balans. In het laatste gedeelte hiervan, Inlichtingen over de opleidingen voor de werknemers tijdens het boekjaar (vroeger deel III genoemd), moet u de opleidingsinspanningen van uw onderneming invullen. Daarbij gaat het om formele opleidingsinspanningen, zoals lessen, maar ook om informele inspanningen, zoals de begeleiding van een pas aangeworven jongere door een mentor. De opleidingsinspanningen uit de leerovereenkomsten JongerenLeerlingenWezen (JLW) en Alternerende BouwOpleiding (ABO) kunt u inschrijven onder Initiële beroepsopleidingsinitiatieven. Als onderneming is het uw taak om deze inlichtingen te bezorgen aan de persoon die uw sociale balans invult (uw boekhouder, uw sociaal secretariaat, ...). Aangezien de sociale balansen die neergelegd worden bij de NBB, vaak onvolledig zijn, geven ze een te laag ingeschat beeld van de inspanningen die de sector levert op het vlak van opleidingen. Dat blijft niet zonder gevolgen, want de overheid gebruikt deze sociale balans om een inventaris op te maken van de opleidingsinspanningen die ondernemingen en sectoren leveren. En deze inspanningen moeten een bepaald niveau bereiken, dat door de overheid vastgelegd wordt ... Als onderneming heeft u er dus alle belang bij om de sociale p balans correct in te vullen. Op sectoraal niveau bepaalt deze het fvb, de partner bij uitstek balans ook de investeringen van voor bouwbedrijven wanneer het over opleidingen gaat. Om u te ondersteunen biedt hett fvb de Tool sociale balans lb lbestand d dat d u vindt i d via i aan in de vorm van een Excelbestand en onderaan op de pagina het blokje Sociale balans opmaken fvb.constructiv.be. Deze tool helpt u een overzicht te n de de gegevens g ge ge g vens te te berekeberek kemaken van al uw opleidingen en oet overbrengen. Op de nen die u in de sociale balans moet inge in gevu vuld ld voorbeeld voo oorb rbee eeld ld website vindt u ook een correctt ingevuld g b ij h et g ebru eb ruik ik van deze tool en een toelichting bij het gebruik gema makk ma kkel elij el ijke ij kerr ke ervan. Om uw opdracht nog ge gemakkelijker aarlijks alle te maken stuurt het fvb u ook jaarlijks het in in zijn zij ijjn opleidingsgegevens door die het meer zelf bezit heeft … Zo hoeft u die niet op te zoeken.

Met de Tool sociale balans van het fvb kunt u gemakkelijk het overzicht van de opleidingen maken dat nodig is voor de sociale balans.

Dankzij de inspanningen van de sector is het aantal opleidingsuren dat bouwvakkers volgen en waar het fvb weet van heeft, trouwens sterk gestegen in de voorbije jaren. In zes jaar tijd is dit cijfer immers bijna verdubbeld: in 20052006 bedroeg het nog 460.000 uren, tegenover 891.500 uren in 2011-2012. Vandaag besteedt de sector ongeveer 3% van zijn loonmassa aan opleidingen. Als u nog vragen hebt, kunt u altijd contact opnemen met onze dienst Administratie CAO door te bellen naar het nummer 02/210.03.69 of een e-mail te sturen naar [email protected].

De sector investeert massaal in opleiding. Maak er gebruik van!

In de sociale balans vult u de opleidingsinspanningen gen van uw onderneming in.

2e ttrimester rriiim messtte me err 2 2013 01 0 13 constructiv con co cons nsstrru uccti tiv info info in fo

13 13

www.leverveilig.be

14


opleidingen

Een online spel om jongeren warm te maken voor een bouwberoep

E

lk jaar blijven er in België ongeveer 20.000 vacatures voor bouwvakkers openstaan. Ongetwijfeld zullen deze aanwervingsproblemen nog verergeren: de vraag naar grote werkzaamheden en geschoolde werknemers in de zogenaamde groene beroepen stijgt immers voortdurend. Om iets te doen aan dit grote gebrek aan geschoolde arbeidskrachten heeft de sector beslist om nieuw talent aan te trekken met het interactieve spel Building Heroes. Dit spel, dat in het bijzonder gericht is op jongeren van 10 tot 12 jaar, bestaat uit een online quiz waarmee de jongere de bouwberoepen echt leert kennen op een manier die aansluit bij zijn interesses en die gebruik maakt van zijn communicatiemiddelen.

Desondanks willen Max en Sofie, de helden van het spel, tegen de stroom ingaan en het huis van hun dromen tot stand brengen, waarbij ze een nieuwe tendens lanceren, die van de ‘building heroes’ of bouwhelden. Ondanks hun enthousiasme beseffen ze al snel dat ze hun droom moeilijk zullen kunnen realiseren zonder de gespecialiseerde vaardigheden van deskundigen in een bepaalde bouwactiviteit. Via een quiz met een uitgewerkt scenario moet de jongere dan onder zijn kennissen de ‘vaardige vrienden’ selecteren met wie hij het project tot een goed einde kan brengen en het huis van Max en Sofie perfect kan renoveren. Tijdens dit spelparcours zal hij, door zich te identificeren met de vrienden van Max en Sofie, ontdekken wat de bouw of renovatie van een huis inhoudt en kennismaken met de boeiende en erg verscheiden wereld van de bouwsector. In de loop van het spel zullen deze vrienden zich trouwens ontpoppen tot ware deskundigen in elk domein dat aan bod komt.

Een spel voor jongeren van 10 tot 12, nu beschikbaar

De jonge ‘building heroes’ Max en Sofie promoten de bouwberoepen.

Een dynamisch en interactief online spel Building Heroes speelt zich af in het jaar 2312 en voert de speler mee naar een universum waar alles draait rond schone schijn en iedereen leeft als een ster. De tijdelijke pracht en praal heeft ervoor gezorgd dat goede praktijken ingeruild worden voor schijn. Dat is ook het geval voor het woonmilieu. Rechtstreeks gevolg: huizen staan te verkommeren en bij werken is er meer geklungel dan goede kwaliteit.

Het online spel Building Heroes werd gelanceerd bij de opening van de Building Heroes Village tijdens EuroSkills 2012 in SpaFrancorchamps en is een van de elementen uit een globale campagne om jongeren, hun leraars en hun ouders bewust te maken van de troeven van een bouwopleiding. Niet alleen bevatten de websites van het fvb en zijn partners een link naar het spel, maar verder is er ook een promotiebrief voor Building Heroes verstuurd naar alle middelbare scholen in België met een studierichting bouw. Bovendien wordt het spel geregeld voorgesteld tijdens evenementen waar veel jongeren aanwezig zijn.

Building Heroes is beschikbaar via buildingheroes.be of via constructiv.be.


15

www.leverveilig.be

16


opleidingen

BEDRIJFSINTERNE OPLEIDINGEN met de steun van het fvb Beschikt uw bedrijf over ervaren werknemers? Gefeliciteerd! Niet alleen zijn deze werknemers erg belangrijk voor uw concurrentievermogen, ze zorgen er ook voor dat u kunt investeren in de toekomst van uw bedrijf! Het fvb biedt u immers bedrijfsinterne opleidingen voor uw werknemers, gegeven door uw ervaren werknemers. Zo verloopt de kennisoverdracht in uw bedrijf gestructureerd.

Ondersteuning

Maatwerk

Het fvb ondersteunt u en helpt u bij het opmaken van een kwaliteitsvol opleidingsprogramma en dito concept enerzijds en bij het opstellen van een erkenningsdossier anderzijds. Bovendien biedt het fvb u ook een tussenkomst in de loonkost van € 15 per uur per arbeider.

Bedrijfsinterne opleidingen worden volledig op maat georganiseerd; er wordt rekening gehouden met de eigenheid, de cultuur, de planning en de specifieke opleidingsbehoeften van uw bedrijf. Elke bedrijfsinterne opleiding is dan ook volledig op maat gemaakt en wordt in uw bedrijf zelf gegeven. Het kan trouwens zowel gaan om een basisopleiding als om een vervolmakingsopleiding.

Haal het maximum uit uw bedrijfsinterne opleiding: laat uw ervaren werknemer een mentoropleiding volgen. Daarin krijgt hij tips en tricks om zijn kennis en ervaring zo goed mogelijk door te geven. Zelf zal hij zich extra gewaardeerd voelen door zijn werkgever.

Mentoropleiding

Zij vertellen uit ervaring Andere bouwbedrijven hebben al bedrijfsinterne opleidingen georganiseerd vóór u:

Thomas & Piron - Philippe Callens, HR-directeur:

Wycor – Veerle De Boeck, HR-assistant:

Tijdens de winterperiode zorgen vier à vijf van onze deskundigen op het vlak van veiligheid en gezondheid, techniek, kwaliteit, management, enz., elk jaar voor een opleiding voor al onze ploegbazen, ingedeeld per beroepstak, gaande van ruwbouw tot afwerking. Verder krijgen al onze nieuwe medewerkers een opleiding over de technische en veiligheidsaspecten, in functie van hun beroepstak en kwalificatieniveau, overeenkomstig de beschrijving in onze ‘competentieboekjes’. In 2012 hebben meer dan 200 van onze mensen een interne opleiding gevolgd. Deze projecten, die passen in het kader van de continuïteit, zijn van zeer groot belang voor de organisatie, integratie en motivatie van onze werknemers, de kwaliteit van het werk, de tevredenheid van de klant en ons veiligheidsbeleid. We kunnen bedrijfsinterne opleidingen ten stelligste aanbevelen aan de sector! Het is dankzij de steun die het fvb geeft op organisatorisch en financieel vlak, dat we deze bijzonder belangrijke projecten kunnen ontwikkelen. In 2013 zullen we nog meer het accent leggen op het belang en de rol van mentorship in ons bedrijf.

Negen ervaren schrijnwerkers hebben onlangs op de werf een korte, maar intensieve opleiding Montage en demontage van Häfele kastsystemen gekregen van Jean-Paul, onze verantwoordelijke voor de meubelmontage. Daaraan hebben we een praktische opleiding Kittechniek gekoppeld, gegeven door een externe lesgever. In 2012 kregen de 10 nieuwe werknemers bij Wycor een persoonlijke opleiding van een ervaren, gemotiveerde mentor, die een fvb-mentoropleiding heeft gevolgd. Al deze opleidingen zijn essentieel voor de kwaliteit die onze medewerkers elke dag leveren.

Interesse? Neem contact op met uw regionaal fvb-kantoor via constructiv.be.


17

www.leverveilig.be

18


constructiv

s Eén webadre

atste attis de la gra download .be. n v e ti c te u g tr o e ho op cons v ti c Blijf op d ru st n es van Co publicati

De nieuwe publicaties van Constructiv Toolboxfiches Drie nieuwe toolboxfiches over welzijnsaspecten: - Gebruik van een ademhalingsmasker met filters - Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) - Spuiten van PUR isolatieschuim

!

De toolboxfiches zijn bedoeld om gebruikt te worden tijdens een veiligheidsinformatiekwartiertje, een zogenaamde toolboxmeeting.

Navb dossier Fvb-handboeken De volgende fvb-handboeken zijn onlangs verschenen of bijgewerkt: - Centrale verwarming: Module 7: Gasinstallaties • Boekdeel 1: Aardgasleidingen • Boekdeel 2: Verbranding en toestellen • Boekdeel 3: Bijlagen Deze nieuwe uitgaven over gasinstallaties vervangen de vroegere uitgaven Gas uit de reeks Sanitair installateur. Ze werden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de KVBG. De inhoud sluit nauw aan bij de CERGA-opleidingsinhoud. - Schilder-decorateur: • Deel 1: Pleister en gipsachtige ondergronden binnenshuis De volgende fvb-handboeken verschijnen binnenkort: - Stukadoor: • Natte binnenbepleistering: afwerking en oplevering • Gipsblokken: plaatsen en afwerken - Schilder-decorateur: • Houtachtige ondergronden - Centrale verwarming: • Dimensionering van verwarmingsinstallaties Warmteverliesberekeningen, praktische uitvoering - Hout: • Plaatmeubel • Houtverbindingen - Duurzaam bouwen voor uitvoerders

!

De fvb-handboeken, toegankelijk en technisch up-to-date, zijn speciaal ontwikkeld om jongeren een beroep aan te leren.

- Nr. 137: Arbeidsongevallen in de bouwsector (verschijnt binnenkort) In dit dossier wordt concreet besproken welke stappen ondernomen moeten worden bij een ongeval, hoe het ongeval geanalyseerd wordt en welke preventiemaatregelen getroffen moeten worden om ervoor te zorgen dat een dergelijk ongeval zich niet opnieuw voordoet. Deze problematiek komt aan bod via voorbeelden die telkens hetzelfde basisscenario hebben, maar waarbij de omstandigheden en de gevolgen verschillen. In het dossier komt ook de reglementering aan bod, met de verplichtingen van de verschillende betrokken partijen, de verantwoordelijkheid, de eerste hulp, de statistieken, de directe en indirecte kosten van ongevallen en nog vele andere thema’s.

!

De navb dossiers zijn een driemaandelijkse publicatie waarin een welbepaald bouwgerelateerd thema rond veiligheid en gezondheid aan bod komt.

Beroepscompetentieprofielen In samenwerking met professionals van de sector werden onlangs meerdere profielen geactualiseerd, meer bepaald op het gebied van duurzaam bouwen en welzijn: - Asbestverwijderaar - IJzervlechter - Stukadoor - Werfbediener ruwbouw - Bouwplaatsmachinist - Dakdekker - Bestuurder mobiele - Dakafdichter kraan - Boormeester horizontale - Torenkraanbestuurder boringen - Metselaar - Boormeester verticale - Bekister-betonneerder boringen

!

De beroepscompetentieprofielen vormen het vertrekpunt voor de opleidingsprofielen en -programma’s.

De nieuwe Constructiv e-shop

Nieuwe digitale publicaties

Gedrukte navb- en fvb-publicaties bestelt u voortaan via eshop. constructiv.be. Daarvoor moet u ingelogd zijn met uw gebruikersnaam en wachtwoord, die u eenvoudig kunt aanvragen via de e-shop. Meer info: eshop.constructiv.be > Contact. Om publicaties gratis te downloaden en een gedetailleerd overzicht te krijgen van alle publicaties kunt u nog altijd terecht in de zoekmodule publicaties op constructiv.be > Publicaties > Zoek een publicatie.

De meeste publicaties kunnen online geconsulteerd worden via constructiv.be > Publicaties > Zoek een publicatie. Sinds kort zijn ook de fvb-handboeken digitaal beschikbaar. Uiteraard kunt u nog altijd een gedrukte versie bestellen via de nieuwe e-shop. Via een interactieve viewer kunt u voortaan ook alle digitale publicaties op een meer gebruiksvriendelijke manier consulteren en downloaden of de publicatielink naar een vriend sturen.


19

constructiv nstructivinf inf nfo fo Opleidingen en examens Het fvb organiseert alle opleidingen waar bouwbedrijven om vragen. Enkele voorbeelden: 1. Bouwtechnische opleidingen • Metselen, bekisten, ijzervlechten, … • Schilderen, restauratietechnieken, … • Cv, sanitair, … • Torenkranen, bouwplaatsmachines, … 2. Andere opleidingen • Veiligheid, kwaliteit, talen, informatica, EHBO, rijbewijs C, … Het navb organiseert verschillende veiligheidsexamens en -opleidingen, o.a. VCA Basisveiligheid (B-VCA), VCA Operationeel Leidinggevenden (VOL-VCA), Veiligheid voor Intercedenten en Leidinggevenden (VILVCU) en Veiligheidscoördinatie B en D. Nieuw : vanaf 15 april organiseert het navb in Brussel ook elke week een online examen VCA (B-VCA, VOL-VCA en VIL-VCU). Na het examen weet u onmiddellijk of u geslaagd bent. Inschrijven kan via de bestelbon op de link hiernaast, waar u ook alle data vindt.

Constructiv wordt beheerd door:

Publicaties Het fvb ondersteunt u als bouwbedrijf bij het opstellen van uw opleidingsplan. Bovendien kunt u rekenen op financiële ondersteuning.

Meer info fvb.constructiv.be > Zoekmotor opleidingen Contact Contacteer uw fvb-regio via fvb.constructiv.be > Uw fvb-regio Meer info navb.constructiv.be > Examinering > Opleidingen > VCA-opleidingen > Data en inschrijving Contact E-mail : [email protected] Tel. : 02/552.05.00

De Constructiv-publicaties vertellen u wat u wil weten over opleidingen en welzijn in de bouw. Enkele publicatiereeksen: constructiv info, constructiv flash, fvb-handboeken per beroep, beroepscompetentieprofielen, navb dossiers, navb vademecums, preventiefiches, toolboxfiches, … Een volledige lijst vindt u op constructiv.be > Publicaties > Zoek een publicatie. De meeste publicaties kunt u daar ook gratis downloaden. Gedrukte publicaties kunt u bestellen via eshop.constructiv.be. Deze nieuwe e-shop is ook toegankelijk via de gele e-shop-button rechts bovenaan op elke webpagina van Constructiv, het fvb en het navb.

Constructiv: building on people! p.4. Bedrijfsinterne opleidingen p.17 Stenen op hoge palletten, een probleem? p e trimester 2013

Recommend Documents