Conserveren van uw fotografisch materiaal VERPAKKEN IS MEER DAN EEN PAPIERTJE EROMHEEN
Nederlands Fotomuseum 2006
1
Het belang van de juiste verpakking wordt nog vaak onderschat. Allemaal beseffen we dat de juiste verpakking bescherming biedt tegen beschadiging, schadelijke omgevingsinvloeden (vervuiling door o.a. stof en organismen; wisselende omgevingscondities, bijvoorbeeld onder invloed van vocht en temperatuur). Maar de werking van de juiste verpakking is tweeledig: het kan namelijk ook de door het fotomateriaal zelf gegenereerde schadelijke afbraakproducten tegenhouden of zelfs absorberen. Hiermee beschermt de verpakking dus ook andere collectieonderdelen. De juiste verpakking is kortom essentieel bij goede bescherming van fotocollecties en het veilig hanteren van fotomateriaal. Maar... ook verpakkingsmateriaal veroudert en is dus niet voor de eeuwigheid. Inferieur verpakkingsmateriaal veroudert sneller en dient dus vaker vervangen te worden. Regelmatige controle op de conditie van het verpakkingsmateriaal is dan ook van belang, vooral bij materiaal waarbij de foto veel zuur afgeeft, zoals nitraat en acetaat. De beschermende werking van de verpakking neemt in deze gevallen sneller af.
2
Het Nederlands Fotomuseum biedt hulp
3
Het Nederlands Fotomuseum biedt u een breed assortiment producten ten behoeve van het behoud van al uw fotografische materialen. Voor zover relevant, voldoen de artikelen aan de Photographic Activity Test (P.A.T., ANSI IT9.2), een wereldwijde standaard. Daarnaast voldoet ons verpakkingsmateriaal aan een aantal andere eisen. Zo zijn kunststofhoezen of insteekhoezen bijvoorbeeld weekmakervrij; papier voor primaire berging (d.w.z. papier dat in contact komt met het fotomateriaal) is niet chloorgebleekt, ligninevrij, bestaat uit 100% alfacellulose of katoen en heeft bij voorkeur een glad (gestreken) oppervlak. Naast verpakkingsmaterialen als enveloppen en hoezen, biedt het Nederlands Fotomuseum andere onmisbare artikelen zoals bijvoorbeeld kwaliteitsfotohoekjes en katoenen handschoenen. Voorts leveren wij als enige in Nederland Centennial™ daglichtpapier. Bovendien leveren wij een speciaal voor ons ontwikkeld assortiment dozen, de zgn. Photo Storage doos, in verschillende formaten en voordelig geprijsd, voor het veilig bewaren van glasnegatieven, lantarenplaatjes of afdrukken. Ook deze dozen voldoen uiteraard aan onze strenge eisen. 4
WELK VERPAKKINGSMATERIAAL KIEZEN?
De keuze van verpakkingsmateriaal is maatwerk en afhankelijk van veel factoren, zoals het soort fotomateriaal, de conditie ervan, de toegankelijkheid en het gebruik van de collectie, de omgevingsconditie en de eventuele beschikbaarheid van een aangepast depot. De bijgaande fotoconserveringstips en uitleg bij de producten geven antwoord op een aantal vragen. Heeft u meer hulp nodig bij de keuze van verpakkingsmaterialen, dan geven wij u graag advies. U kunt ons bereiken via
[email protected].
5
Tips bij goede fotoconservering
Het juiste verpakkingsmateriaal is slechts het begin van een verantwoord behoud. Er spelen ook omgevingsfactoren mee. De onderstaande tips zijn dan ook evenzeer van belang. OMGAAN MET FOTOMATERIAAL .
Vermijd contact met de handen. Vuil en lichaamsvetten blijven achter op de foto en zullen na verloop van tijd inwerken en verkleuringen doen ontstaan. Gebruik bij het hanteren schone katoenen handschoenen of poedervrije nitrile handschoenen, geen latex of vinyl handschoenen.
.
Gebruik nooit een vochtige doek of spons om foto's te reinigen. De meeste foto-emulsies zijn gevoelig voor water. Voor het verwijderen van stof kan men een zacht penseel of borstel van eekhoorn- of marterhaar gebruiken. Foto’s bij voorkeur niet beschrijven. Indien toch notities worden aangebracht, noteer deze op de achterzijde met een HB potlood. Inkt van viltstift, balpen of stempel kan doorbloeden of uitlopen. De lijm van zelfklevende etiketten gaat na verloop van tijd verouderen en vergelen. Gekleurde afbraakstoffen dringen door in het fotopapier, verharden en zijn niet meer te verwijderen.
.
6
BEWAREN: KLIMAAT - OMGEVINGSFACTOREN - VERPAKKING
Archieven en musea hanteren richtlijnen voor het optimaal bewaren van fotografisch materiaal. De optimale bewaarcondities variëren afhankelijk van de techniek en het materiaal. Algemeen kan men stellen dat hoe hoger de luchtvochtigheid en temperatuur, des te sneller het materiaal zal verouderen. Er wordt gestreefd de relatieve luchtvochtigheid (RV) tussen de 35% en 50% en de temperatuur zo laag mogelijk te houden. In de praktijk zal het feitelijke gebruik of de toepassing van het fotomateriaal bepalen binnen welke grenzen men kan blijven. Een huiskamer is geen archief- of museumdepot. Daarom enkele aanbevelingen waardoor u langer kunt genieten van uw foto’s. .
Probeer de omgevingstemperatuur en luchtvochtigheid zo stabiel mogelijk te houden. Hang foto’s niet boven verwarmingsbronnen of tegen een buitenmuur. Slaapkamer, zolderen kelderruimten zijn erg ongeschikt; ze zijn meestal te vochtig of kennen sterke temperatuur - en vochtschommelingen.
.
Luchtverontreiniging en stof kunnen fotomateriaal aantasten en doen verbleken of verkleuren. Vermijd blootstelling aan direct zonlicht of te sterke lichtbronnen; licht is een vorm van energie en kan o.a. verkleuring en vergeling veroorzaken; gebruik van zonwering en UV-werend materiaal biedt bescherming, bijvoorbeeld UV-filter voor lampen of UV-werend glas in de lijst. Gelijmde platen zoals MDF, hardboard en laminaten, vers geschilderde ruimten of kasten en pas geboende vloeren scheiden gedurende lange tijd gassen af die schadelijk zijn voor fotomateriaal.
.
.
7
Negatieven en afdrukken worden bij voorkeur bewaard in PAT gecertificeerd materiaal. Er zijn voor de gangbare formaten negatieven en afdrukken gestandaardiseerde papieren enveloppen en polyester- of polyethyleen insteekhoezen beschikbaar. PVC, pergamijn en acetaat insteekhoezen zijn niet geschikt voor lange termijnbewaring. PRESENTATIE: INLIJSTEN
Door het inlijsten van een foto brengt men deze in een bijna hermetisch afgesloten ruimte en wordt een zogenaamd microklimaat gecreëerd. Hierdoor wordt de kwaliteit van de gebruikte materialen van doorslaggevend belang voor de houdbaarheid van de foto. Met andere woorden, bij gebruik van minderwaardige of niet geschikte materialen loopt men een groter risico dat de foto sneller veroudert en/of verkleuring of vergeling gaat vertonen, ook al is de foto tijdens het productieproces op de best mogelijke manier verwerkt (archivale verwerking). Gebruik van de hieronder vermelde schadelijke materialen moet zo veel mogelijk worden vermeden. .
.
8
Plaats fotografisch materiaal niet in lijsten of vitrines waarin onbehandeld MDF, hardboard of laminaten zijn verwerkt (afscheiding van o.a. formaldehyde en azijnzuur); nieuw gelakte of geschilderde kasten of vitrines (organische oplosmiddelen) kunnen eveneens schade veroorzaken. Vermijd het gebruik van wol of wollen bekledingen (wol bevat zwavel dat schadelijke verbindingen met foto’s kan aangaan). Plaats een foto bij het inlijsten nooit direct tegen het glas.
.
.
.
Voor het passe-partout wordt het gebruik van ongebufferd ‘museumkarton’ of ‘ragboard’ aanbevolen; dit karton is ligninevrij, niet chloorgebleekt en bevat 100% alfacellulose of katoen. Het passe-partout bestaat uit twee delen, een karton met venster en een opzetkarton of achterblad. Monteer de foto altijd op het opzetkarton of achterblad, niet tegen het vensterkarton. Voor het monteren van foto’s bestaan verschillende materialen en technieken. Ook hier is de kwaliteit van het gebruikte materiaal doorslaggevend. Het eenvoudigst is het gebruik van polyester of papieren fotohoekjes of strips (PAT gecertificeerd). Vermijd gebruik van cellotape, scotchtape of andere soorten plakband. Plaats tussen de rug van de lijst en het achterblad een vel gebufferd papier. Dit vertraagt het doordringen van zuurvormende stoffen van buitenaf. Kant en klare wissellijsten hebben meestal een rug van hardboard, dit is ongeschikt materiaal. Om de invloed van het hardboard te verminderen kun je een stuk polyesterfolie tussen rug en achterblad plaatsen.
Voor meer gedetailleerde informatie ga naar dossier Fotografisch materiaal bewaren, de belangrijkste richtlijnen op www.nederlandsfotomuseum.nl.
9
