C ONNECTION C AFÉ
Connection Café Verslag 3 maart 2011, Amsterdam D OEL C ONNECTION C AFÉ • Verbinding tot stand brengen tussen MKB‐ers/ondernemers en MVO‐adviseurs, tussen MKB‐ ers/ondernemers onderling en tussen MKB‐ers/ondernemers en duurzaamheid. • MKB‐ers/ondernemers inspireren door ze actief te laten nadenken over duurzaamheid vanuit hun eigen achtergrond. O NDERWERPEN EN STELLINGEN VOOR 2 GESPREKSRONDES Een combinatie van de 7 fronten om de Mount Sustainability te beklimmen en de grootste duurzaamheiduitdagingen van de evenementensector. Elk ‘front’ wordt gekoppeld aan een tafel. De 7 fronten (zie film) gekoppeld aan de duurzaamheiduitdagingen van de evenementensector: 1. Geen verspilling – afval 2. Goede emissies – energieverbruik en mobiliteit 3. Hernieuwbare energie – energieverbruik 4. Cirkels sluiten – inkoop en food & beverage 5. Efficiënt transport – mobiliteit 6. Betrokkenheid stakeholders – bezoekers 7. Innovatief ondernemen – festival/evenement van de toekomst Stellingen gebaseerd op ‘So Right So Smart’ die kunnen dienen als inspiratie voor het gesprek: - Op de lange termijn is er geen verschil tussen economie en ecologie. - Duurzaam is primair een manier van denken. - Duurzaam werken zorgt voor hogere omzet en lagere kosten. - Het model voor de tweede industriële revolutie komt uit de natuur. - We moeten zorgen voor behoeftes van huidige klanten, zonder de behoefte van toekomstige klanten te schaden. - Het milieu is net als autogordels: eerst is iedereen tegen (maar uiteindeljk voor)
NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
1
C ONNECTION C AFÉ
TAFEL 1 – TEGENGAAN VAN VERSPILLING
Tafelhost: Han van Kleef, Trees Inventing 1. Welke redenen zijn er om in jouw organisatie te werken aan het voorkomen van afval? - Klanten vragen erom. Als je niets aan afvalpreventie doet maak je een onverkoopbaar product. We raadplegen klanten vóór een evenement over allerlei zaken. Ook over afval. Zo zorgen we voor optimale dienstverlening. Met innovatie op milieugebied onderscheidt het bedrijf zich. - Het drukken van de kosten - Het is een keuze van zakendoen voor een leefbare wereld, vanuit een eigen visie. 2. Wie zijn betrokken bij het werken aan preventie van afval? - Iedereen! Het hele systeem: klanten, het afvalverwerkingsbedrijf, milieucoördinatoren, verkoop, de standhouders, leveranciers, ….. De vertaalslag naar de commercie is belangrijk. Duurzame keuzes hebben vaak gevolgen voor de prijs van een evenement. - Ook degenen die het beleid van de organisatie maken, en daarmee bewustzijn over afval of duurzaamheid kunnen stimuleren. - Leveranciers zijn vaak nog niet zo ver. Sponsors hebben heel veel invloed. 3. Hoe betrek je mensen concreet bij het onderwerp? - Door het hip en sexy te maken, nieuw! Met de boodschap: “Je bent gek als je er niet aan werkt…”. We communiceren nog niet veel over afval. Termen als ‘bio’ en ‘duurzaam’ zijn niet hip, sexy, aantrekkelijk. - Via de organisatie en de locatie van het evenement, extern naar de klanten. - MVO‐ambassadeurs verzamelen informatie, en delen dit in de organisatie met collega’s. Het is een langzaam proces van bewustwording. Het beste is als het op vrijwillige basis gebeurt, zonder verplichtingen. Draagvlak onder management is belangrijk om het proces te faciliteren, ook met budget. - De Nederlandse industrie en supermarkten lopen achter bij duurzaamheid, in vergelijking tot het buitenland. Spreek leveranciers en locaties aan op het onderwerp. Vraag naar hun beleid en aanpak op gebied van duurzaamheid. Je kunt betrokkenen bij elkaar brengen in kleine groepjes om het onderwerp uit te werken: bv klant, leverancier en cateraar. 4. Waar moet een manager aan voldoen om een proces van verbetering rond afval / duurzaamheid mogelijk te maken? - Hij moet er zelf in geloven. Hij moet zich bewust zijn van wat MVO in een organisatie betekent, en wat er al leeft. - Hij moet ook grenzen trekken (beleid maken) van waar de organisatie zich mee bemoeit en waar niet. 5. Welke aanpak kun je het beste gebruiken in je organisatie om het onderwerp afval op de agenda te zetten? - Praat erover met collega’s. Verwerk het in nieuwsbrieven. Probeer kritische massa te bereiken, en zoek een platform voor dialoog. Heel veel mensen zijn al geïnspireerd. Het is cruciaal dat uiteindelijk een dwarsdoorsnede uit de organisatie en ook het management het onderwerp steunt. Top‐down communicatie alléén werkt niet, dat hebben we al geprobeerd. - Het onderwerp moet op formele management‐ en overlegagenda’s komen. Het moet verwerkt worden in metingen, score‐cards, beoordelingen, business plannen, werkoverleg, bonussen, langetermijn visies. Het moet in het managementsysteem geborgd worden. NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
2
C ONNECTION C AFÉ
T AFEL 2 – G OEDE EMISSIES Tafelhosts: Willemien Troelstra, Stimular Arthur ten Wolde, IMSA Amsterdam 1e sessie − Klimaatneutraal is soms een betere noemer dan Zero Emission, want beter haalbaar omdat je nog een deel van je uitstoot kunt compenseren. − Bezoekers van de Arena hebben met hun reis een enorme impact op de CO2‐balans van evenementen in de Amsterdam Arena. In de berekening bleek het bezoekersverkeer vijf keer zo veel CO2 te veroorzaken als de evenementen zelf. − Sommige CO2‐reducerende maatregelen zijn onhaalbaar vanwege emoties (sociaal‐culturele belemmeringen). Zo krijgt A’dam Arena geen kunstgrasmat omdat men vindt dat er op echt gras gespeeld moet worden, hoewel het aanzienlijk veel elektriciteit zou schelen. Want nu moet het gras belicht worden omdat het anders niet een heel jaar meegaat. Dat belichten gaan ze nu met LEDs doen. Dat scheelt al heel veel elektriciteit. − CO2 reductie is niet hetzelfde als duurzaamheid. Er is ook andere milieubelasting zoals fijn stof, watervervuiling en het opraken van grondstoffen, zoals fosfaten en fossielen brandstof. Het gaat dus ook om materiaalgebruik en de hele kringloop, zoals bij Cradle to Cradle. Als je bijv. echt gras vervangt door kunstgras, moet je ook meenemen dat kunstgras uiteindelijk afval wordt. − Een klimaatneutrale Amsterdam Arena is een van de icoonprojecten van de gemeente Amsterdam. De gemeente Amsterdam stimuleert deze duurzaamheid moreel, en stelt eisen, maar heeft geen budget om het praktisch te ondersteunen. − Het is gangbaar voor bedrijven om een terugverdientijd van 5 jaar voor duurzame maatregelen te verlangen. 2e sessie − Drivers voor duurzaamheid in de evenementensector zijn in ieder geval: 1. Eisen die de gemeente of andere opdrachtgevers stellen. Ongeveer 50% van de evenementen heeft hiermee te maken. 2. Toeleverancier en/of afnemer is ook al met duurzaamheid bezig. 3. Uitreiking green awards hoewel aan tafel niet bekend is wie die awards toekent en hoeveel evenementenorganisaties deze award al hebben. 4. De eigen wil om duurzaam te worden. − Enkele concrete maatregelen voor emissiereductie: 1. Bio‐ethanol voor aggregaten 2. Aggregaten vervangen door vaste stroomaansluitingen 3. Koelwagens die elektriciteit uit hun zonnecellendak halen. 4. Eigen, duurzame voorzieningen tijdens het evenement zoals tapwater (ipv flesjes), LEDS, containers Verder: − Houd rekening met de doelgroep, bijv. bij biologische voeding. Niet elke doelgroep wil dat. Er zijn early adapters, laggards etc. − Voorbeeld van een belemmering: soms kan een leverancier van biologische voeding een grote order niet aan. Geleidelijk uitbreiden is hiervoor nodig.
NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
3
C ONNECTION C AFÉ
TAFEL 3 – ENERGIE
Tafelhost: Annoesjka Nienhuis Gezamenlijk met de tafel geformuleerde focus Kansen voor energiebesparing in de cateringketen. Bedachte ideeën ‐ afval op een evenement meteen omzetten in energie ‐ sanitatie: mest omzetten in energie ‐ ‘s nachts spullen vervoeren i.p.v. overdag (minder file rijden spaart energie) ‐ gebruik (bak)fietsen tijdens de productie van het festival i.p.v. heen en weer crossen met heftrucks ‐ gebruik regionale producten (minder vervoer nodig) ‐ gebruik biologisch afbreekbare (of nog beter: composteerbare) wegwerp artikelen (biopolymeer disposables) ‐ stimuleer gezamenlijk vervoer van leveranciers en gasten ‐ gebruik en huur samen met de leverancier die naast je staat op een evenement aggregaten en koelinstallaties ‐ plaats zonnepanelen op een ijscokar voor de koeling van het ijs ‐ plaats zonnecellen op tenten voor energievoorziening (doet Lowlands) ‐ sla je biologische hamburgers op in de grote koeling bij je leverancier i.p.v. in je eigen koeling. Dat scheelt vervoer, nu hoeft het maar 1 maal vervoert te worden: rechtstreeks naar de klant. Ook is een grote koeling energie efficiënter dan allemaal kleine koelingen. ‐ Afval scheiden aan de achterkant en her verwerken.
Foto: Flipover Tafel 3
Inspirerende voorbeelden Peter Mooij maakt het MadNes festival duurzaam Festival op het strand van Ameland van 3 dagen, 3 jaar geleden gestart door 5 studenten van de TU Delft. Doelgroep is iedereen die houdt van surfen, skaten en muziek. Bezoekersaantal: 1000 mensen. De bierbekers zijn van maïsplastic. De gemeente heeft dit overgenomen en stelt bierbekers uit maïsplastic nu verplicht voor alle festivals op Ameland. De laatste dag hebben ze een beach clean: iedereen krijgt een lege vuilniszak, voor elke volle zak die je inlevert krijg je een lootje, waarmee je prijzen kunt winnen van de sponsors (bijv. een surfplank).
NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
4
C ONNECTION C AFÉ
Ze verzamelen alle uitwerpselen in een biozak, waarmee ze gas opwekken om de BBQ op te kunnen laten branden. Ze zetten 2 mobiele windmolens op waarmee de bezoekers hun mobieltje kunnen opladen. Dit jaar hadden ze voor het eerst een drijvend podium. http://www.madnesfestival.nl/ Martijn Crama organiseert The Green Tour Martijn is de manager van singer/songwriter Florian Wolff. Ze zijn een green tour door het land aan het maken, waarbij ze zo veel mogelijk duurzaam willen zijn. Ze hebben een podium met zonnecellen, Led lampen, vrachtwagen op biodiesel, etc. Ze hebben met de greenstage op Lowlands gestaan. Hun ambitie is om een volledig green muziekfestival te organiseren op termijn. http://www.florianwolff.com/green
NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
5
C ONNECTION C AFÉ
TAFEL 4 – CIRKELS SLUITEN
Tafelhosts Ans Ursem (COS Noord‐Holland) Koenraad Backers (Search BV) Op zoek naar vergroten van C2C mogelijkheden gaven mensen voorbeelden en de problemen die zij daarbij tegenkwamen: ‐ Elektronica: er wordt al veel gebruik gemaakt van led verlichting en duurzame energie; maakt product duurder en het moet in de evenementenbranche in korte tijd terugverdiend worden omdat innovatie belangrijk is. Toekomst gaat veel meer met digitale achtergronden gewerkt worden, nu nog heel duur. ‐ Printen op grote doeken; vaak wordt materiaal maar 1 keer gebruikt en dan weggegooid. Onderzoek naar systemen om materiaal terug te halen leverde geen mogelijkheden op; het is niet te doen, zo verspreid in tijd en plaats. - Opslaan van materialen is duurder dan weggooien en nieuw materiaal kopen / gebruiken. Vanuit de VS ervaring dat het wel kan als materiaal geproduceerd wordt vanuit het streven het meerdere malen te gebruiken. Sommige materialen vragen niet zo heel veel opslag. - Catering biedt nu al zoveel meer mogelijkheden dan bekend zijn en waar gebruik van wordt gemaakt. Mogelijkheden zijn nog te weinig bekend. Zowel wat betreft voedsel/drank en materiaal als bekers enz. Bij evenementen behoort catering op de locaties tot de ‘package deal’ . het gaat om je partners stimuleren tot duurzaam aanbod. Goede ideeën die werden gespuid: - Begin vooral klein en waar mogelijk: visitekaartje, communicatiematerialen, vlaggen en doeken etc. - Vanuit inkoop is veel sturing mogelijk om de ketens te verduurzamen: stel criteria op en ga in gesprek met leveranciers over wat zij kunnen betekenen. Er is vaak meer mogelijk dan je denkt. - Materiaalstromen in standbouw zijn niet zeer bekend en veelal onderworpen aan strenge veiligheidseisen die niet strijdig zijn met duurzaamheid (bemoeilijken hergebruik). - Milieuaspecten als afvalstromen, energie‐ en waterverbruik zijn redelijk inzichtelijk gemaakt maar hier zou vanuit keten‐denken meer mogelijk moeten zijn zodat effecten van maatregelen inzichtelijk worden. - Goede voorbeelden van duurzame ketens (cradle‐to‐cradle) zijn er niet of nauwelijks. Pilots op kleine schaal kunnen veel inzicht geven in mogelijkheden. In beide ronden kwam overleg met je stakeholders/partners om samen tot duurzame mogelijkheden te komen steeds als belangrijk punt terug. En het belang van communicatie en netwerken over mogelijkheden. Onbekendheid maakt dat vraag en aanbod minder hard groeien dan voor interessante prijsontwikkeling goed is. Duurzaam is niet duurder, vaak juist besparend. En biologisch heeft iets niet ‘sexy’ om zich heen. Als dat zo beleeft wordt dan het niet communiceren maar gewoon zorgen voor goede producten opdat mensen oordelen op basis van smaak. Kortom: het onderwerp leeft zeker en er is een gevoel van urgentie maar de uitdaging ligt in het idee dat duurzaamheid niet sexy zou zijn en niet verkoopt.
NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
6
C ONNECTION C AFÉ
T AFEL 5 Tafelhosts: Simone Veldema (GreenBizStartup) Geraldo Vallen (Join the pipe) Duurzaamheid speelt ook in de evenementenindustrie, maar invulling is nog moeilijk. Iedereen is ermee bezig maar het zijn kleine stappen. Niet duurzaam? Evenementen zijn sowieso niet duurzaam. Je bouwt iets op en daarna breek je het weer snel af, waarna een andere organisatie het bijna weer hetzelfde opbouwt. Kan dit niet anders? Kan er niet meer samengewerkt worden waardoor 'vaste' onderdelen kunnen blijven staan. (voorbeelden winterparade in de Westergas). En hoe moet dit gerealiseerd worden? In de praktijk is het nog moeizaam omdat elk evenement andere eisen en eigen voorkeuren kent. Maar het kan wel een manier zijn om verder over na te denken. Hoe los je vervoer op? Opbouw: Als je kijkt naar het gebruik van vrachtwagens, dan zou dat toch anders moeten. Kunnen de wagens niet gecombineerd hun cargo ophalen, waardoor er geoptimaliseerd wordt? Of gebruik maken van transferia waarna er gecarpooled of overgedragen naar kleinere elektrisch vervoer kan worden? Een andere oplossing is gebruik te maken van andere wijze van transport, zoals: elektrisch, water, spoor? Het probleem met waterwegen is dat het veel tijd kost. Terwijl apparatuur en opbouw vaak snel verplaatst moeten worden. Elektrische grote vrachtwagens bestaan nog niet. Maar dat is een kwestie van tijd. Er kan ook een tijdelijk spoor worden aangelegd voor elektrische treinen, die kunnen ook een rol spelen bij de aan en afvoer van de bezoekers. Aan en afvoer festivalgangers Evenementen vinden regelmatig plaats op afgelegen gebieden, die vaak alleen met de auto te bereiken zijn. Dit zou toch ook anders kunnen. Kan het gestimuleerd worden dat mensen (nog) meer gezamenlijk komen, misschien via korting of auto kaartjes extra duur maken? Dit moet via de festival site dan actief gepromoot worden. Alternatieven van vervoer is nog meer werken met openbaar vervoer en evt. fietsenverhuur of andere mogelijkheden in zetten. Dit aanbieden kan iets zijn waar festivalorganisatie behoefte aan heeft en kan gezamenlijk worden opgepakt. Wat wil de consument? Het idee leeft dat de consument nog niet op duurzaamheid zit te wachten. Of misschien wel zegt, maar er nog niet voor wil betalen. De vraag is of en wanneer hier een omwenteling in gaat plaats vinden en wanneer je er op tijd op reageert. Tot die tijd moeten festival organisators er wel actief mee bezig zijn, want dat het gaat gebeuren is zeker. Ook zal wetgeving en sponsoreisen gaan veranderen. Energie opwekken: Dat is een moeilijk thema. Er zijn altijd generators nodig die zorgen voor geluidsoverlast en draaien op vuile bronnen. Zonne‐ en windenergie is nog niet voldoende, maar kan evt wel werken voor kleine tenten, catering of andere sub onderdelen. Een praktische invulling is bijvoorbeeld de energie opwek dansvloer van het Rotterdamse WATT of de opwek deur van het restaurant van trein station Driebergen Zeist. Partners kunnen met elkaar zo een systeem gaan opzetten. Catering
NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
7
C ONNECTION C AFÉ
Bij catering is er sprake van veel afval. Er zijn aanbieders die alles in eigen beheer houden (het opzetten en afbreken) en vooral werken met biologische (afbak) voedsel. En daarom erg efficiënt werken. Dit is interessant om rekening mee te houden als voorbeeld project. Andere vormen van festivals: Om vervoersstromen te beperken en om meer gebruik te maken van lokale knowhow en producten/diensten, kan er ook gewerkt worden om meer (langdurige) lokale festivals te organiseren, bv kinderfestival. Een andere oplossing is via ICT evenementen op afstand bekijken: la de "TED" of het WK lokale gatherings te organiseren. Dus als bv U2 optreedt, dat er in andere plekken het concert live wordt uitgezonden. De beleving is dan anders, maar als je met een groep bent dan kan dat ook.
NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
8
C ONNECTION C AFÉ
T AFEL 6 – B ETROKKENHEID VAN DE STAKEHOLDERS Tafelhosts:
Pifworld.com (Vera Arnoldus) Global Green Communicatie (Dirma Nagelhout)
Naar aanleiding van de film ‘So Right, So Smart’ is door Tafel 6 de volgende stelling besproken: Is de katalysator om duurzaam te handelen het gevolg van de ‘power of one’ of de ‘power of the crowd’? Het onderstaande schema schetst het kader. Onder het schema is een aantal conclusies opgenomen.
Power of One
Keten: Power of the Crowd
Leveranciers
Voorwaarde Gemeente
Innovatie
Eisen
Consumenten/bezoekers
Event
Innovatie
Vuilverwerker
Conclusies: • •
Gemeenten en evenementenorganisatoren (zoals als ID&T en Lowlands) werken als katalysator voor de leveranciers en de evenementensector; Om de concurrentie voor te blijven, bedenken leveranciers en vuilverwerkers nu zelf oplossingen voordat vanuit de overheid/organisator eisen worden opgelegd. Dit leidt tot innovatie in de industrie. Voorbeelden hiervan zijn:
NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
9
C ONNECTION C AFÉ
leverancier van energie zoekt alternatief voor het leveren van energie via aggregaat (die moet worden vervoerd) oplossing om plaatselijk via het elektriciteitsnetwerk energie op te wekken o Verlichting wordt vervangen door LED lampen; o Cateraars zorgen dat vervoer op elkaar is afgestemd om zo min mogelijk kilometers te maken; o Steeds meer biologische producten via cateraar aangeboden; o Vuilverwerkers denkt niet alleen maar aan vuil ophalen maar aan het voorkomen van afval Consumenten zijn geen katalysator voor de evenementen industrie. Consumenten kiezen evenementen niet uit op duurzaamheid maar op bijvoorbeeld de artiesten die komen en het aanbod van entertainment. Het is aan de industrie om de consumenten bewuster te maken. Om dit te doen zijn de volgende suggesties gedaan; o Bezoekers achteraf informeren over Carbon Footprint van het event o Keurmerken voor duurzame evenementen o
•
NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
10
C ONNECTION C AFÉ
T AFEL 7 – H ET EVENEMENT VAN DE T OEKOMST Tafelhosts: Elselien Epema (Sunidee) Wytze Kuijper (Global Green Events) Ons thema het evenement van de toekomst: ‐ er wordt nog niet echt VER vooruit gekeken ‐ het runnen van een evenement is gewoon money business ‐ duurzaam doen wordt als snel wat kost het en het kost [lees kostprijs] in de regel meer dus wordt het niet gedaan ‐ onderliggende vraag vanuit de bezoeker is er nog niet echt, die komen een feestje vieren! Als ze echt ver vooruit gaan kijken dan komt het volgende naar boven: ‐ Het evenement van de toekomst wordt een virtuele beleving. Mensen hoeven niet meer te reizen om de beleving van een evenement mee te maken. ‐ Een ander verrassend onderwerp was het gebruik van drugs & alcohol, wat onlosmakelijk verbonden lijkt aan evenementen. Hoe daar verantwoordelijk mee om te gaan? Om in transitie te komen ligt tot het startpunt bij jezelf, wanneer ben je gemotiveerd om stappen te gaan zetten? Vragen die we gesteld hebben waren dan ook: wat doe je zelf en welke vraag houdt je bezig inzake duurzaamheid en je onderneming. ‐ Sommigen deden al heel veel, anderen waren net begonnen met bv. Afval scheiden en een moestuintje. Tegen welke vragen ten aanzien van duurzaamheid loop je zelf aan in je bedrijfsvoering: ‐ Wel willen wel, maar weten nog niet hoe. ‐ Logica is soms moeilijk uit te leggen bv.: reizen met de trein: maar als de stroom niet duurzaam wordt opgewekt heeft het dan wel zin? Er wordt nog erg vanuit eigen bedrijfsvoering gedacht. Bv. duurzame mayonaise is 2‐3 maal duurder. Wordt dus niet gedaan. Op de vraag of hij contact heeft met andere cateraars om samen dit bij een leverancier af te dwingen wordt nog niet ondernomen. Inspiratie vanuit andere landen, festivals zijn toch vaak ook cultuur gebonden: ‐ Afval is daarbij een herkenbaar en natuurlijk een belangrijk verbeterpunt. Maar we hebben het eigenlijk langzaam laten verslappen: Bekers is hierbij een veel genoemd item: Gebruik van bekers bijvoorbeeld is ook cultuur gebonden. In andere landen zijn mensen bijvoorbeeld al gewend aan andere manieren om met bekers om te gaan. Bijvoorbeeld dat bij je kaartje een beker zit inbegrepen die je de hele avond gebruikt Conclusie: Iedereen ziet in dat duurzaamheid de toekomst is. Er is wel duidelijk behoefte aan meer kennis en informatie. Samenwerking is hiervoor een sleutelwoord.
NB. De opzet is gebaseerd op het concept World Café.
11